|
2015
|
|
|
Ondoren, heldu zion gatazka politikoarekin lotzearekin: “Euskal Herrian jaio nintzen, onartzen dut Euskal Herrian oraindik gatazka bat dagoela, eta nik gatazka horren parte
|
bat
bizi izan dut. Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era honetako espresioak erabili izan ditugula beti:
|
|
2016
|
|
|
Batetik, gure herria bezala muga batek zatitutako uharte bat delako. Eta bestetik, aktualitatearen mapatik desagertua dagoen gatazka min
|
bat
bizi duelako. Hona hango gogoeta batzuk, honako ere egun batean balio dezaketenak.
|
|
2017
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu lehen pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia
|
bat
bizitzekoa, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
Joxeren hirugarren alaba, Edurne, eritasun batekin jaio zen, eta Donostiako Ategorrietan Kareaga fundazioak duen egoitza
|
batean
bizi da, tarteka Orandara eramaten badute ere.
|
|
|
Oteiza eta Antonio Valverde Ayalde margolari eta inprimatzailea oso lagunak ziren. Eskultoreak maiz egiten zion bisita Valverderi Oiartzunen zuen baserrian, eta inguruan gisako etxe bat aurki ote zezakeen galdetzen zion, horrelako leku
|
batean
bizitzea amesten zuelako.
|
|
2018
|
|
|
Azken datu horiek interpretatzeko zailagoak dira, 1980ko hamarkadatik datorren hazkundea ikusten uzten ez dutelako eta 1990eko hamarkadan gertatu zen boom delakoaren ondorengo hozte premeditatua (propio eragin zutena) garbi islatzen delako. Baina, aldi berean, datuek argi islatzen dute gaur egun bertsolaritzak bigarren boom
|
bat
bizi duela, eta boom honek, lehenengoarekin alderatuz gero, beste ezaugarri batzuk dauzkala: lehenengoan funtsezkoak ziren bertso saio masifikatuak, eta bigarrenean, berriz, publiko gutxiagoko saio askoz gehiago daude.
|
|
|
Eta gai sozialak zer dira? Egunero pertsona batzuek, tipologia batekoek eta seguruenik elite
|
batekoek
bizi duten egunerokotasuna. Eta, orduan, jende horri oso erraza zaio engantxatzea, horretaz hitz egiten baitzaio.
|
|
|
Bururatu eta burutu. Leitza, Bergara eta Gernika aukeratu saioetarako geltoki eta, I. Lazkano eta J.L. Gorrotxategi Gipuzkoatik, Arozamena eta Madariaga Nafarroatik, Xanpun eta Mattin Iparraldetik eta J. Azpilaga eta Abel Enbeita Bizkaitik, eta esperientzia berri
|
bat
bizi izan genuen
|
|
|
ETBn bada haurrentzako saio bat, 3zpa4 Bertako pertsonaia batek garbi azaltzen du bere zaletasunen artean bertsolaritza, eta bertsoak kantatzen ditu, baita aipamen historikoak egin ere —Xalbadorren txistuena entzun nion nik— Eta, aizue, pertsonaia guai bat da. Haur eta gaztetxoak horrek kateatuko ditu, horrek eta eskolan bertsoa modu ludiko, erraz eta sortzaile
|
batean
bizitzeak. Ez BECek, ez Hitzetik Hortzerak.
|
|
|
14 urte zituela hasi zen Iruñeko bertso eskolan eta, pare bat urtez bertso mundutik at ibili ostean, 25 urterekin berrartu zuen Nafarroako Txapelketari esker, kasu honetan, epaile modura. Bere hitzetan, bertsoak ez dauka Miren edo Maiteren egunerokotasunean daukan adinako pisua, neurri batean, herri erdaldun
|
batean
bizi delako. Lortu du inguru euskaldun bat topatzea, baina bertsozalea oraindik ez.
|
|
|
Funtsa da Txapelketak zer aportatzen dion plazari eta alderantziz. Txapelketa Txapelketa da, beste intentsitate
|
batez
bizi dugu, bere momentua du. Baina, gero, bertsoak jarraitzen du, ez da hor geratzen lau urte barrura arte.
|
|
2020
|
|
|
Egin dute lo ohe berean. Elkarrenganako begiruneaz gain, lilura
|
bat
bizi dute. Maitemin bat.
|
|
|
Esan al daiteke gaur egun bertsolaritzak 2 boom mediatiko
|
bat
bizi duela?
|
|
|
Egia da euskararen komunitateak ahalduntze prozesu garrantzitsu
|
bat
bizi izan duela azken hamarkadetan, eta bertsolaritzaren prestigioak ere nabarmen egin duela gora, baina agerikoa da bai bata eta bai bestea subalternoak direla.
|
|
2021
|
|
|
denak irakasle sartzen ari dira eta bera frustratuta dago… Eguneroko kontuak dira. Gure artean hitz egin genuen bertsolari izanda ere gauzak antzeko modu
|
batean
bizitzen direla, eta hortik ere dezente edan dugu.
|
|
|
Eta 20 -25 urtera iritsi denean, borroka armatuaren zikloa amaitu da. Ziklo berri bat hasiko dela entzunez darama ez daki zenbait urte, baina beti dago tarte batean, zer etorriko den jakin gabe… Martinek egoera bizi du (eta guk ere bai) gauza interesgarri guztiak bera heldu aurretik gertatu izan balira bezala, eta orain, bat-batean, garai ez-interesgarri
|
batean
bizi dela, pertsona ez-interesgarriak garela…
|
|
|
B– Martin blokeatua baino gehiago beti dabil kexaka, negarrez… Sarak, adibidez, beste modu
|
batean
bizi du: garaiz aldatu garela jabetuta, beste borroka batzuk daudela onartuta eta borroka horietan zentratu behar garela defendituz.
|
|
|
Izugarria iruditu zait, Koldo Izagirreren gidoiarekin. Dani Fanoren Migel Marmolen hamaika eta bat jaiotzakere bai… Euskarazko komikien loraldi
|
bat
bizitzen ari gara (oparoagoa ere izan daitekeena), autoreak ezagun bihurtzen ari dira, eta euskarazko komikia irakurtzen dut bereziki. Zerocalcare ere euskaratu zutenean ezagutu nuen.
|
|
|
Asko hasi egiten dira bertan, eta gerora beste bide bat jorratzea nahiago dute. Iparraren kasuan, bertsolaritza txiki geratu zaionaren sentsazio bat dago; kultura beste posizio
|
batetik
bizi duena, eta hortik begiratuta, ez dena hain interesgarria. Baina muinean badu horrelako identitate frustratu bat, euskalduntasun arkaiko bati lotutakoa.
|
|
|
Mendaro Txirristakari buruz, esaterako, honela dio: “Ni mutilkozkor nintzelarik, Oiartzungo enparantza nagusiko etxe
|
batean
bizi nintzen, eta igande goizetan zenbait aldiz enparantzaren kantoi batean –‘Killikupe’ deitzen zen arkupearen ertzean-petril batean igota gizon berezi eta xelebre samar bat ikusi ahal izaten nuen”.
|
|
|
Muruak ere harrera eta erreakzio “bikainak” izan direla uste du, eta belaunaldien arrakalarekiko, bere ustez publikoa gazteenaren alde jartzen da gehienetan, berak German Urteagarekin kantatu zuenean bezala: “German beste belaunaldikoa izanik, hark jaso zuen txalorik gehien eta, normalean, hala izan ohi da.” Akizuk, berak, beste era
|
batera
bizi izan du belaunaldien nahastea, Egaña eta Muruarekin kantatu zuenean: “Saioetan eurak ziren “bertsolariak”, ezagunak alegia.
|
|
|
J.I.– Jose Tejeriaren Muatseko gertaerari buruzko bertsoekin, adibidez. Familiakoren
|
bat
biziko zela eta kontuz ibiltzen zen.
|
|
2022
|
|
|
miserable
|
bat
bizi naizela ahantzarazten duzuna.
|
|
|
Euren alde, aldaketak azkar gertatzen ari diren testuinguru batean, eboluzio zoragarri
|
bat
bizi dutela diote: iraganean baino formatuago eta antolatuago daude.
|
|
|
Moduak oso aldakorrak izan arren, egitura mantendu egiten da: doinuak eboluzio etengabe
|
bat
bizi duten forma poetikoentzako sostengu ona izan behar dira.
|