|
2007
|
|
|
Jadanik azaldu dugun bezala, 1871n Frantzian III. Errepublika ezarri zutenean Euskal Herriko Elizak tokiko handikiekin
|
bat
egin zuen Errepublikari aurre egiteko. Horrekin batera, orduko hainbat intelektualek Elizaren tresna bihurtu zuten Historiogra, a, kriatautasunaren ideologia babestearren.
|
|
|
Atzerriko politikarekin jarraituz, eta Bigarren Mundu-Gerraren urteak zirelarik, astekariak
|
bat
egin zuen Frantzian ezarritako Vichyko gobernu nazi zalearekin; Vichyn sorturiko Milice> Française> ere aintzat hartu zuen192 Era berean, gobernu horren burua zen Pétainen pentsabidearean jarraitzailea izan zen orduko Eskualduna; Gobernu horren Révolution> Nationalak193 aldarrikatu zuen lana, familia eta aberria leloari atxiki zitzaion Eskualduna, irakurle guztiak adoretuz...
|
|
|
Baina euskararen erabilera bultzatzeaz gain, euskaltasunaren pizkundea ere hartu zuen helburu Eskualzaleen Biltzarrak. 1905ean Biltzarrak
|
bat
egin zuen Antton dAbbadieren Euskal Jaien asmoekin, euskara eta euskal ohiturak zaintzeaz gain, ahalaz geroago eta barnago erroak sar-araziz218; eta Arturo Campionek hasiera eman zion 1904ko batzarrari, Jules Salaberry eredu bezala aurkeztuz: pour ceux qui veulent avoir à coeur de ne point laisser disparaître notre nationalité219.
|
|
|
Izan ere, Iparraldeko Elizak paper erabakigarria izan zuen orduko jarduera politiko, ekonomiko eta sozialean: botere politikoa zuen partidu eskuindarrak ontzat hartzen zuen pentsamolde eliztiarra, Elizaren ideiek
|
bat
egin zuten era berean aipatu hamarkadetako politika eskuindar kontserbadorearekin.
|
|
|
Dena dela, euskalzaleek
|
bat
egin arren ideia euskaltzaleekin, ezin utzi albo batera kide bakoitzaren pentsamolde politikoaren xehetasunak:
|
|
|
1935ean Croix> du> eu> mugimenduaren muturreko kideek gobernu korporatibista eta autoritarioa sortzearen asmoa azaldu zuten. De la Rocque asmo horren kontra agertu zen eta, ondorioz, 1936an taldearen partaide askok De la Rocque utzi eta Jacques Dorioten Parti> Populaire> Françaisekin>
|
bat
egin zuten.
|
|
|
Dena dela, tartetxoren bat eskaini zioten politikari776, lehenengoan bezala, erregionalismoari atxikimendua adierazteko. Are gehiago, Bigarren Mundu-Gerraren garai hartan, Aintzinak artikulu baten islatu zuen aldizkariaren pentsamoldeak
|
bat
egiten zuela Pétainek bultzatu zuen Révolution> ationalaren printzipioekin, zeinetan iraganaren eta baserri-giroarean mina islatu zuten. Juan Carlos Jiménez de Aberasturik ere horren berri eman digu:
|
|
|
Bigarren garai hartan Action> Françaisek Frantziaren batasuna bilatu zuen, alemaniarrei eta komunismoari kontra egin nahian. Era berean, Vichyko erregimenaren pentsamoldearekin
|
bat
egin zuen Action> Françaisek, Antzinako Erregimenaren bizimoldearen mina agertzearekin batera; Prévotat, J.: Dictionnaire> historique... aipatu liburua, 14 -15 orr.
|
|
|
Izan ere, ume denborako ikaskideak izan baziren ere La, tte eta Soubelet, Beloken, erlazio gutxi izan zuten garai hartan (La, tte bat txarra eta meharra bezain bestea indartsua zela; hortakoz ez zen heien artean konplizidaderik izaiten ahal832). Horrez gain, ideologikoki La, tte eta Soubeletek ez zuten
|
bat
egiten, zeren eta Soubelet ez zen batere intelektuala, elizakoia zen osoki, klerikala, ultraklerikala, eta ultraibarnegaraista, eta frantses frantses, gerlari ohia833; La, tte, ostera berrizaleagoa zen, demokraziaren bidekoa eta abertzale kutsukoa.
|
|
|
Azaletik begiratuta, irudiko luke euskalzaleen egitarauak
|
bat
egiten zuela Ybarnégarayren ideiekin, La, tteren mugimenduak ere ohitura zaharrak eta erlijiotasuna defendatu baitzituen. Hala ere, La, tteren komentarioak, aseak ginela, cacique horietaz?
|
|
|
Dena dela, hasiera baten, euskaltzaleek Ybarnégarayren politika baztertu bazuten ere, 1936ko hauteskundeetan La, ttek Ybarnégarayri botoa emateko eskatu zuen Aintzinan, bide bakarra baitzen komunistak lortzen ari ziren indarra eteteko848 (euskaltzaleek etsaitzat zituzten komunistak). Horrela, Aintzinak herritarrak eragin zituen à rejoindre... lordre établi quil critiquait avec tant de véhemence849, euskalzaleek ez zutelako euren burua gai ikusten mugimendu ezkertiarrari aurre egiteko nazionalismo frantziar eskuindarrarekin
|
bat
egin barik.
|
|
2008
|
|
|
Ordea, kasuen artean hautaketa
|
bat
egin dugu, batetik azterketaren konplexuta-suna arintzeko, eta bestetik, azterketa xeheegia ez gertatzeko. Hautaketa egiteko, berriz ere gure baliabide automatikoetara jo dugu, eta taldean eskura dugun Eus-> n> ko corpusetik3, maiztasun handienarekin agertu diren lehenengo
|
|
|
Ez hain aspaldi, administrazio bakoitzak bere kasa jardun ohi zuen; baina azken denboraldian gero eta estuagoak dira horien arteko hartu-emanak eta
|
batera
egiten dituzten lanak. Udalak elkarrekin aritzen dira sarritan, Foru-aldundiekin, Erkidegoko sailekin, Estatuko eta Europako erakundeekin...
|
|
|
Nolanahi ere, badirudi Euskal Herriko beheko partearen jendea, erdi-hegoalde-koa, alegia, erromatarrekin
|
bat
egin zela. Goiko partea, ordea, baliteke bat ez egitea, baina erromatarrekin harreman anitz izan zutela ez da, nire ustez, zalantzan jarri behar den kontua, eta harreman estuetan egongo zirela gainera.
|
|
|
Bestalde, zein metodologia aplika daiteke dialektoen lexikoa aztertu nahi dene-an? Askotan, hitz zerrendak arlo semantikoka edo beste edozein irizpideren arabera egiten dira, baina lana bilketa horretan gelditzen da beste azterketarik egin gabe, askotan etnografiarekin
|
bat
egiten delarik. Beste batzutan, berriz, ez da lexikoa bera aztertzen, hitzen aldaki fonetikotan oinarrituz analisi fonikoa egiten da, eta hori ez da lexikoa aztertzea, fonetika aztertzea baizik.
|
|
|
–bakar, en esanahiarekin ere dokumentatzen dira; ez, aldiz, Nafarroako Ip (GN) ko eta (Aezk) ko testuetan. Beraz, erabilera-esparruari dagokionez, Hg (GN), (Zar) eta (Er) hizkerek
|
bat
egiten dute Iparraldekoekin.
|
|
|
esanahiarekin; hala ere, Baztango, Ultzama eta Bortzirietako azpieuskalkietan,, gogor jo?,, astindu?,, des-egin? adierazteko erabiltzen da, agian, jatorrizko esanahiaren ondorioz sortua, hone-tan Iparraldeko euskalkiekin
|
bat
egiten duelarik56.
|
|
|
salmo bat falta zitzaigun Artaso paganotik Arantzazu kristaura igarotzeko, erdian dagoen amila gaindituz. Hark
|
bat
egin, nik onartu ez; nik beste bat egin, hark onartu ez, horrela ibili ginen puska batean, harik eta berak bostgarrena asmatu zuen arte.
|
|
|
salmo bat falta zitzaigun Artaso paganotik Arantzazu kristaura igarotzeko, erdian dagoen amila gaindituz. Hark bat egin, nik onartu ez; nik beste
|
bat
egin, hark onartu ez, horrela ibili ginen puska batean, harik eta berak bostgarrena asmatu zuen arte.
|
|
|
Gure> aldizkariak, Gerrate Handiaren ostean, Gure> Almanaka> atera zuen (1924), baina 1925etik aitzina Eskualduna-ren almanakarekin
|
bat
egin zen. Eta ekimen bateratu hori da gerrateraino (1939-1944) luzatu zena, eta haren ondoren (1946) Piarres Lafitte-k eta beronen lantaldeak 1984raino ekarri zutena.
|
|
|
1981 Euskerazaleak Taldearen Egutegia? zioen izenburuak12 Bizkaiko bi Kutxak
|
bat
egin zirenetik, BBKren esku egon da argitalpena (1991), eta ondoko edizio-kopuru hauek izan ditu: 15.000 ale (1991), 18.000 (1992, 1993, 1994) eta 20.000ko argi-taraldirik ere izan du (1995, 1996, 1997); 2004.ekoa izan zen BBKren azken argitaraldia.
|
|
|
Aldiz, beste batzuek (asko (z), > bi> aldiz, > are, > nabarmen, > dezente, > zer (txo) bait, > > bat, > pixka> bat>... bezalakoek) adjektiboaren maila edo neu-rria, modu lausoan bada ere, adierazten bide dute, eta, horrenbestez,
|
bat
egin dezakete. AGO konparatiboarekin:
|
|
|
elkarren ondoan badoaz, katea sintagmatikoak aldi berean ematea eragozten duelako da, zeren eta idaz-lanean barrena ez ditu aurkeztuko batuketa moduan, baizik eta fusio moduan.
|
Bat
egiten dute biek.
|
|
|
Jainkoa, Ama Birjina, maitea, bere burua, entzule-irakurle inplizitua... daramatza testura. Funtzio konatibo oso markatuarekin unean uneko hartzailearen arreta erakarri nahi du adierazten ari zaionarekin
|
bat
egin dezan. Guzti hori, euskaldunaren portaeran eragiteko bitarteko du.
|
|
|
Honela bada, Etxeparek
|
bat
egiten du Erdi Aroko literaturaren zentzu moralizatzailearekin. Etxepare elizgizonak munduan bizi den gizakiari aholku bat eman nahi dio:
|
|
|
Aurreko hamabi koplekin
|
bat
egiten du lehen eta bigarren pertsonen arteko komunikazioa euskarri izatean. Horietan bezala bigarren pertsonaren
|
|
|
Azpimarratzekoa da, bestalde, Echeparek emaztea dela-eta hartu zuen jarrerak, Emazten> fabore> izenburuko koplek bereziki, bete-betean
|
bat
egiten zutela garai hartan Emazteen> auzia> deitu eztabaida aspaldikoak frantses lite-raturan hartu zuen itxura berriarekin. Aurreko garaietan eztabaida zekarten autoreek aldeko eta kontrako arrazoiak aldizka ematen ohi zituzten erretori-karen disputatio-aren ereduari jarraikiz.
|
|
|
Echepareren erdi-arokotasunaren aldeko ikuspegia, ikusi dugunaz, euskal literaturaren berankortasunaren ideian funtsatua zen, eta handik abiaturik egin ziren hemen zalantzan jarri ditugun hipotesiak, Echepare euskal literaturaren gibelamenduaren eredu egiten zutenak. Ordea, Altunak ikuspegi horrekin ez zuen osoki
|
bat
egin, eta iragan aldietako
|
|
|
Arcocha-Scarciarekin (1996)
|
bat
egiten dut hemen, Echepareren irakurlea behe mailakoa zela dioen azterketaren kontra joateko. Altunaz gainera, Juaristik bereziki defendatu du ikuspegi hori, haren ustez, Echeparek labora-rientzat eta ofizialeentzat idatzi baitzuen, talde irakurketaren bidez izan zeza-ketelarik hauek kopla haien berri.39 Ordea, ez da den mendreneko seinalerik hipotesi honen indartzera heldu denik.
|
|
|
zio baten ezaugarriek (ingurumen fisikoa eta kulturala)
|
bat
egiten dute une berezi batean(, mementoa?). Eta, metodologia mailan, fruituetarik (sorkun-tzatik eta obretarik) erroetara joan daiteke, Taine-k dioenez.
|
|
|
1887ko otsaileko bozetako kanpainan errepublikanoak
|
bat
eginik agertu ziren eta, gainera, Euskal Herrikoek euskaldunen sentimenduei deika, euskara erabi-liz eta Biba Eskual-Herria oihukatuz. Adibidez, J. D. J. Salaberri Mauleko notario eta kontseilari jenerala, 1870an bere kantutegi ospetsua argitara zuena (Sallaberry,. Mauleko kantounadako botz-emailer?, RB 17, 1887-II-27).
|
|
|
Oraindik ez zen ausartzen esplizituki aitortzera Euskaltzaindiaren autoritatea, baina «orretarako gai diranen bazkun» teknikoa aipatzean, dudarik gabe, Akademiari egiten zion erreferentzia. Euskararen batasun beharra ere ofizialki enuntziatzen zuen, beraz, Euskaltzaindiaren xedeekin
|
bat
eginez. Ez da harritzekoa Akademiak, bere hurrengo batzarrean, «atsegin aundiz» hartzea albiste hau369 Sintomatikoki EJBren ekitaldi hartan, mitina eman zutenetako bat Arturo Campion euskaltzaina izan zen (ez zuen berba egin Akademiaren izenean, jakina, baina bere presentzia aski adierazgarria zen), eta euskararen batasun beharra defendatu zuen370 Adierazpen publikotik gauzatze errealera, ordea, bidea zegoen.
|
|
|
EuskalEsnaleko debatean partaide izan ziren J. J. Arin eta J. M. Zuazti apaizen adiskide zen Azkue, eta haien ahotik entzun bide zuen euskarazko egunkari egitasmoa Gizpuzkoan martxan jartzeko asmoa zegoela. Izan ere Azkuek bere 1918 urteko Ardi galdua nobelaren hitzaurrea apaiz bi horiei eskaini zien, haien asmoekin
|
bat
eginez:
|
|
|
alderdia. EAJren bidez, Arana Goiriren ideiak erakunde politiko baten babespean hedatu ziren, eta ideologia politiko horrekin
|
bat
egiten zutenei «pack berean» kultur eduki sabindar batzuk ere transmititu zitzaizkien. Hartzaileen abiapuntuko bagaje kulturalaren arabera, eta leialtasun politiko mailaren arabera, eredu aranistek, gutxi, asko edo erdizka eragingo zuten, baina edozein kasutan kontuan hartzeko moduan.
|
|
|
118 Azkuek Broussainen asmoarekin
|
bat
egiten zuen 1901.11.08ko erantzunean: «Osagila zarean lez nik baiño obeto dakizu asunak[= Arana Goiri] onak izanarren, arduraz da gerigeri, erabiltekoak direala.»
|
|
|
Babesleak lau Diputazioak izan beharko ziren, baita Iruñea, Gasteiz eta Baionako apezpikuak ere. Gipuzkoako asmoarekin berehala
|
bat
egin zuen Bizkaiko Diputazioak, eta laster baita Arabakoak eta Nafarroakoak.
|
|
|
Aldiz ziur Azkuek
|
bat
egin zuela 1917ko kanpaina autonomista zabalarekin: bertan jaimistak, jeltzaleak, liberal autonomistak, eta beste zenbait elkarrekin aritu ziren.
|
|
|
Norainokoa zen arrazaren garrantzia beretzat?
|
Bat
egiten ote zuen sabindarrek predikatzen zuten euskal arraza garbi mantentzeko erretorikarekin. Horren inguruan bada 1904ko gutun argigarri bat.
|
|
|
Eta bai, azpimarratzekoa da 1888an Ramón Nocedal espainiar politikariak karlismoaren baitan zatiketa integrista bultzatu zuelarik, Azkuek erregegaia albo batera utzi eta soilik fedearen alde azaltzen zen fakzioarekin
|
bat
egin zuela. Karlismotik integrismorako iragatze hori zein unetan gertatu zen ezin zehaztu daiteke, baina 1888 eta 1889 artean izan zela dirudi, hots, haustura gertatu eta berehala.
|
|
|
«el individuo no puede orientarse en el universo sino a través de su raza, porque va sumido en ella como la gota en la nube viajera»127 Eta, zer esanik ez, jeltzaleen diskurtsoa «cultura racial» eta «euzko abendaren elez» moduko erreferentziaz beteta zegoen. Azkuek bada, garai hartan arrazen inguruan zegoen uste orokor horrekin
|
bat
egiten zuen. Dena dela berak ez zuen ezer idatzi arraza-kultura lotura azaltzeko.
|
|
|
Izatez 1921-1923 artean erakunde horretako buruekin elkarlanean aritu zen euskal autonomia lortzeko gestiotan38 Euskaltzaleen asmoak, ordea, zapuztuta geratu ziren Espainian Primo de Riveraren diktadura ezarri zenean (1923-1930). Agintari berrien asmo espainolistekin
|
bat
eginez Bizkaiko Diputazioak dirulaguntzen murrizketa latza ezarri zion Euskaltzaindiari39 Hola, baliabidez urri eta sostengu sozial faltan Akademiaren jarduera apala are murritzagoa bihurtu zen. Azkuek eginahal guztiak egiten zituen Euskaltzaindia emankor mantentzeko.
|
|
|
Adibidez, bere Europako bidaietan, musika eta hiztegia biak batera landu nahi bazituen ere, lehenengo eta behin, Tours-en zegoela, hiztegiari eskaini zion denbora gehiena musika ikasketak baztertuz, eta ondoren, aldiz, Bruselan eta Kolonian, hiztegia albo batera utzi zuen musikan aritu ahal izateko. Ongi jabetzen zen gauza biak ezin zituela
|
batera
egin eta kontzientzi kargua ere ematen zion batean espezializatzea bestea alboratzearen lepotik gertatzea:
|
|
|
Garaian italianismoa Espainian oraindik gailen zen. Bartzelona aldean aldiz, joera berritzaileagoekin
|
bat
eginez, Wagnerrez zaletu ziren katalanistak. 1902an Associació Wagneriana sortu zuten, eta horrekin, bide batez, Madril italianizantearekiko kultur diferentziak markatu zituzten140 Bilbo inguruan ere, nahiz Katalunian bezain sendoa ez izan, giro wagneriano bat egon zela ematen du, eta Azkue, jakina, horren partaide izan zen.
|
|
|
Era berean XIX. mende erdialdetik Andaluziako zenbait fenomeno folkloriko, bereziki flamenkoa, baina baita sevillanak eta beste ere, beren jatorrizko herri eta giro lokalizatuetatik atera ziren Espainia osoko hirietako café cantante espektakuluen bidez ospetsu bihurtzeko386 Garai honetan azaldu ziren orobat kafetegi dotore askotan ferra arkudun apaindurak eta bestelako dekorazio «moriskoak». Eta hola, atzerritik zetorren moda orientalista, espainiar eliteek sustaturiko «arte nazionala», eta merkatu estatalaren finkatzetik sortu eta hedatu ziren masagizartearentzako ikuskizun folkloristek,
|
bat
egin zuten espainiar estereotipo andaluzistaren eraikuntzan.
|
|
|
Aurreko ataletan ikusi denez Azkuek proiektu autonomistekin
|
bat
egiten zuen. Jakingarria da, ordea, inoren proiektuak sostengatzetik harago, berak, berenez, nolako autonomia edo estatus politikoa zuen gogotan Euskal Herriarentzat.
|
|
|
«todos cuantos actualmente me califican de traidor» esatean jeltzaleei egiten zien erreferentzia, bere lan kulturalista amaitzean haiek ere Azkue abertzale gisa aitortu beharko zutela ulertaraziz. Beraz, Azkue hein batez behintzat, bazen kontziente bere jarduera kulturalak proiektu politiko batekin (abertzalearekin)
|
bat
egiten zuela.
|
|
|
Hola, Alemanian, Schiller moduko autore erromantikoek osoki
|
bat
egin zuten errebindikazio nazionalistekin. Ildo berean Vuk Stefanovic Karadzic-ek serbiar herri kantuak bildu zituen, hitzaurrean izpiritu nazionala altxatzeko balioko zuten esperantza agertuz.
|
|
|
Nafarroako Euskara Elkargo honetan Arturo Campion nabarmendu zen, aipatzekoa izanik honek lehen eskutik irakurria zuela Herder, eta
|
bat
egiten zuela herrien usadio eta hizkuntzen aldeko joera erromantikoagaz243 Elkarte horren inguruan euskal hizkuntza eta kultura ikertzeko eta sustatzeko zenbait ekimen bultzatu ziren. Beste foko bat Donostian zegoen.
|
|
|
Zail da interpretazioak egitea, baina, itxuraz Azkueren izaerarekin
|
bat
egiten zuten zenbait ezaugarri antzeman daitezke Santa Teresa de Jesus-engan. Arlo erlijiosoan Santa Teresaren joera mistikoak eta Jainkoarekin bat egiteko guraria Azkueren gustokoa izango zen ziurrenik.
|
|
|
Eta bai: 1897 urtearen azken partean, La Revue Blanche aldizkari ezkertiarrean Dreyfusen alde posizionatu ziren zenbait autore, horien artean Lucien Herr(. Pierre Breton?) nabarmenduz467 Aurka azaldu ziren, aldiz, eskuineko kazeta frantsesak (azken hauekin
|
bat
egingo zuen Azkuek). Zolak berak, «J, accuse!» idatzi baino lehenago, beste artikulu batzuk argitaratu zituen auzi horretaz, hainbesteko oihartzunik gabe468 Baina artikulu goiztiar horiek kontuan hartuta ere, Azkuek Zolari aurrea hartu ziola berretsi behar da, nahiz justu-justu izan:
|
|
|
473 Azkueren kasuan antisemitismoa baino egokiagoa da antijudaismoaz hitz egitea, bere aurriritzien iturburua erlijiosoa baitzen (Eliza katolikoaren ohiko diskurtsoarekin
|
bat
eginez), ez arraziala (propioki antisemitena zen bezala). Esandakoarekin koherentzian, hainbat urte ge
|
|
|
Gure hizkuntza-ekintzek xede jakin bat izan ohi dute, informazio trukaketa aseptikotik gorakoa, jeneralean: hartzaileari barre eragiteko, hartzaileak geure ideiez
|
bat
egin dezan, geure burua zuritzeko, hartzailea emozionatzeko, zerbait eros diezaguten... hitz egiten dugu eta idazten dugu, ez informazioa emateko soilik. Komunikazioa da, eta ez informazio-trukea, gure hizkuntza-ekintza gehien-gehienen xedea9.
|
|
2009
|
|
|
herri eta herrixka guztien eta auzo nagusien izendegia prestatzen ari zen orduan bata, eta pertsonen izendegiaren hirugarren bertsioa prestatzen, bestea. Eta 1983ko maiatzean, Euskaltzaindiaren egitura berritzearekin batera, bi lantaldeek
|
bat
egin zuten Onomastika batzorde berrian.
|
|
|
Ez du bere burua
|
bat
egiten alderdi honekin edo horrekin, baina horrek ez du esan nahi kontra dagoenik ere. Bera bere mailan irauten saiatzen da.
|
|
|
Euskara maite duena, lantzen edo aztertzen duena, eta alor honetan merezimenduak dituena, beste gabe, gai da Euskaltzaindiko izateko, gainerakoan, politika arazoetan joera batekoa edo bestekoa bada ere. Euskarak biltzen gaitu eta
|
bat
egiten gaitu. Eta hala jokatzean uste dut zerbitzurik ederrena egiten diogula geure herriari, zeren euskara guztiona baita, herri baten altxorra, alegia.
|
|
2010
|
|
|
Gure ikuspegiak, gauzak horrela, ez du
|
bat
egiten erretorika per> se> estudiatzearekin, ez baita Agirre bere erretorika (bere argudioak, tropoak eta figurak) hautaketa pertsonal baten bidez antolatzeko (hain) libre.45
|
|
|
Adibideen grafiari dagokionez, orobat, gorde dugu Eracusaldiac> obran egileak erabilitakoa (hortaz, Cerua, Cristauac, eguia, berarequin eta abar topatuko du irakurleak). Ber gauza egin dugu puntuazioari dagokionez, obra orijinalean dauden bezala erreproduzitu ditugu puntuazio ikurrak gure adibideetan, eta, hala, ugari baino ugariago diren komak antzemango dira, gaur egungo irizpideekin
|
bat
egiten ez duen sistema batean.
|
|
|
Orobat erretorikak ber-kokatze sasoia bizi du, ez dena osotoro gauzatu, enuntziazioaren barnean. Horregatik gaude berbaldien dimentsio> erretorikoa hurbilpen egokia dela eta ondo erantzuteko gaitasuna duela aztergai dugun corpusean,
|
bat
egiten baitu gure corpuseko sermoiek duten erretorika barreiatu horrekin. Egin dugun ahalegina erretorikaren berrikuntzari begira eginikoa da, beraz.
|
|
|
Frantziako Iraultzaren oihartzunak iristen ziren eta baita iraultzaileen nahia ere haien ideologia kanpoaldean hedatzeko. Inkisizioak eta Koroak
|
bat
egin zuten, interes bateratuak zituzten frantziar iraultzaileen aurka, eta gurutzada erlijioso bati ekin zioten: Jainkoaren eta Ordenaren etsaien aurka borrokatzen zen.
|
|
|
Batzuetan
|
batera
egiten dute ikasleek (ikasle askok), eta besteetan bestera: hori da egungo egunean gero eta maizago antzeman litekeena.
|
|
|
AEKk ikasleen gaitasunen neurtzeko (ahozko eta idatzizko ulermena, mintzamena eta idazmena) 5 maila eraiki ditu 8 urratsetan banatuak, AEKren Curriculumaren eta Hizkuntzen Ikaskuntza, Irakaskuntza eta Ebaluaziorako Europako Erreferentzia Markoarekin
|
bat
eginez.
|
|
|
Hainbatez, 2009 urterako hautatu zuen Euskara eta etorkinak izeneko gaia, eta, urte osoko prestakuntzaren ondorioz, gai horren inguruko jardunaldiak burutu zituen azaroan, sona handiko irakasleak eta hura egunero lantzen duten adituak bilduz, hau da, gai horren inguruko gogoeta eta jarduna
|
bat
eginez.
|
|
|
Oliveriren beraren hitzek
|
bat
egiten dute arestian aipatutakoarekin. Alegia, Euskal Eskola Publikoaren Legea egitea baino, euskal hezkuntzaren akordio modukoa egitea zela helburua:
|
|
|
Arregi, Zuloaga eta Mendiguren hiru hankak zirela, Iker enpresak kulturgintzan zeuden beharrei erantzun nahi zion, ikastoletan zegoen material didaktikoen premia barne. Gainera, Natxo Arregiren esanetan,, ikastolen mugimenduak bazituen hainbat ezaugarri, gure asmoekin eta ideologiarekin
|
bat
egiten zutenak. Hizkuntza eta kultur zapalketaren kontrako erantzuna zen, oso aurrerakoia, oso kooperatzailea, oso herrikoia, herrikoiago ezin, herritik bertatik sortuak, banaka-banaka?, eta, beraz, oso bat zetorren gure asmoekin?.
|
|
|
Horregatik, 70eko hamarkadaren hasieraz geroztik ikastolek ezaguturiko arrakasta biderkatu egin zen 1975etik aurrera, eta gizartean bizi zen aldaketa gogoa ikastolen ekimen orotan txertatu zen. Egindako ekimen oro arrakastatsua zen; ikastolaren proiektuak arrakasta zuen herrian, eta denek
|
bat
egiten zuten ikastolarekin. Eskola publikoko zein pribatuko sektoreek ere miretsi egiten zuten, eta eredutzat hartzen hasi ziren.
|
|
|
–Pauso hori emanda ere, hasiera batean Konfederazioa gehiago izan zen erakunde bat kanpora begira. Irudi aldetik, guretzako oso inportantea zelako azaltzea denok
|
bat
egiten genuela; eta Konfederazioan denok bat egiten genuen, herri baten adierazle gisa. Baina irudi elkarte bat zen gehiago, elkarte funtzionala baino.
|
|
|
–Pauso hori emanda ere, hasiera batean Konfederazioa gehiago izan zen erakunde bat kanpora begira. Irudi aldetik, guretzako oso inportantea zelako azaltzea denok bat egiten genuela; eta Konfederazioan denok
|
bat
egiten genuen, herri baten adierazle gisa. Baina irudi elkarte bat zen gehiago, elkarte funtzionala baino.
|
|
|
Abertzaleak, beraz, baina abertzaletasuna oso modu eta maila ezberdinean bizi zutenak. Eta ezberdintasun horiek areagotuz joan ziren, belaunaldi berriek ikastola proiektuarekin
|
bat
egiten zuten neurrian. Izan ere,, abertzaletasun modernoaren sorrerak ere eragin handia izan baitzuen ikastolen mugimenduan?, Paulo Agirreren hitzetan.
|
|
|
heziketa politikorako jakin-mina, liburuen irakurketa eta trukaketa? Ikastoletako irakasle askok ere
|
bat
egiten zuten joera haiekin, gazteak ziren neurrian.
|
|
|
Horrek eramaten gintuelako gure arteko borroka batera. Eta ez zen gure arteko borroka, besteekin zen, eta hor denok
|
batera
egin behar genuen. Gardentasun hori falta zen, esateko:
|
|
|
Horra hor zeregin osagarrian
|
bat
eginik Euskaltzaindia eta Ikastolen Konfederazioa. Izan ere, Akademiaren lana gizarteratu eta euskararen normalizazioa bideratzerakoan, berebiziko garrantzia izan zuten eta badute ikastolek.
|
|
|
Haien ordezkariek uste dute Euskal Autonomia Erkidegoko eskolari begirako, estatu hitzarmena? izan zela, eta akordio hartan
|
bat
egiten zutela EAJren eta PSE-PSOEren interesek. –Sozialistek estatuaren papera betetzen zuten.
|
|
|
EAJ izan zen Euskal Eskola Publikoaren Legea defendatu zuen alderdi abertzale nagusia. EEren sektore ofiziala, handik lasterrera, PSErekin
|
bat
egingo zuelako. Gainerako alderdiek osoko zuzenketak aurkeztu zizkioten Euskal Eskola Publikoaren Legearen aurreproiektuari.
|
|
|
Erkiziak erantsi duenez, PSOEk ez zuen inoiz gustuko izan ikastolen herritartasun hori,, beste kultura politiko bat duelako. Eta EAJrentzako ere eragile deserosoa ziren ikastolak, nahiz eta EAJko oinarrietako kide asko ikastolekin
|
bat
egin. EAJ bera erosoago sentitzen zen ikastola txikiak publifikatuz eta handiak pribatizatuz, ikastolen mugimenduan kontrolatzen zutena haien esku geldi zitekeelako era horretara?.
|
|
|
Luis Mari Bandresek, berriz, Isabel Zelaarekin
|
bat
egiten du, eta lege-esparru honetan aldaketarik eza gogoratzen du ere bai. –Dagoen bezala jarraitzen du gaiak, gustatu edo ez, gaur egun egoera ez dagoelako normalizatuta, praktikan hiru sare daudelako?.
|
|
|
Sare bitan zeuden beraz, eta federazioan
|
bat
egiten zuten egoera ezberdinak bizi zituzten ikastolek. Eta horrek, noski, eragina zuen federazioen funtzionamenduan:
|
|
|
2000ko urtarrilaren 22an, berriz, Sortzenek (Nafarroako eskola publikoen taldea) eta Ikasbatuazek
|
bat
egin zuten, eta elkarte juridikoa osatzen dute ordutik. Lau dira, funtsean, Sortzen-Ikasbatuaz elkartearen helburu nagusiak:
|
|
|
Izagirrek azpimarratu duenez, Euskal Eskola Publikorako lege
|
bat
egin arren, zirriborroan bertan, asmoa beste bat zen. –Lege baten bidez, ikastolak sare publikoan integratzea nahi zuten, epe jakin batean eta baldintza zehatzetan.
|
|
2012
|
|
|
Itzultzen hasi aurretik, sorburu-hizkuntza ez ezik xede-hizkuntza ere ongi jakin behar dela defendatzen du Larramendik, eta gogor salatzen ditu testuak hitzez hitz eta gaztelaniaren doinuari jarraitu nahian euskaratzen dituzten itzultzaileak. Testuaren zentzua bilatu eta xede-hizkuntzan parafrasiak eginez itzultzea gomendatzen du, garaiko diskurtso modernoko ideiekin
|
bat
eginez. Halere, Sebastian Mendiburuk egindako Asteteren Dotrinaren itzulpenari Larramendik egindako zentsura-oharretan, libreegi jokatu izana leporatzen dio itzultzaileari, jatorrizko testuarekiko leial jokatu ez izana, eta askotan itzulpenhitzez hitzezkoagoa proposatzen du Mendibururen itzulpenaren hainbat pasarte ordezkatzeko:
|
|
|
Guk zeharkako itzulpena terminoa erabiliko dugu jatorrizkotik zuzenean egin ez diren itzulpenak izendatzeko, eta zubi-hizkuntza eta zubi-testua terminoak, berriz, itzulpenaren oinarri izan diren hizkuntza eta testua izendatzeko, Ringmarrek proposatzen dituen mediating language (ML) eta mediating text (MT) terminoetan oinarrituta (Ringmar 2006: 3) eta Manu Lópezek bere tesian proposatzen duen terminologiarekin
|
bat
eginez (López 2000: 9).
|
|
|
24). Baina zirkulazio horretan literatura txikiak literatura handien gehiegikerien102 biktima gerta ez daitezen, irakurtzeko modu berri bat proposatzen du, Damroschen hirugarren definizioarekin
|
bat
eginez. Irakurleak, munduko literatura irakurtzean, bere eskuetara iritsi arte literatura-lan bakoitzak egindako bideaz jakitun izan behar du.
|
|
|
Esatariak bere diskurtsoan bertan besteren ikuspegiak adieraz ditzake, bai berariaz zehaztuz (Authierek (1982) ageriko edo bistako heterogeneitatea193 deritza) edo esplizituki zehaztu gabe (heterogeneitate osagarria edo, izatezkoa?). Helburua, horiekin
|
bat
egin edota horiengandik urrunduz bere argudio-haria indartzea litzateke.
|
|
|
Enuntziazio-ekintzaren arduradun izango da soilik. Holakoetan E1 enuntziatzailea deituko diogu eta honek ez du beti esatariak berak duen iritzi-usteekin zertan
|
bat
egin.
|
|
|
Izate erreal baten bi ahots dira: bata, E1 enuntziatzailearen itxura hartzen duena, testua sortu duen unekoa, eta bestea E2 enuntziatzailearekin
|
bat
egiten duena, geroago, bigarren momentu batean egiten duen zuzeneko iruzkina: benetako elkarrizketa baten aurrean bageunde bezala, ni?
|
|
|
E2 enuntziatzailea edo enuntziatu parentetikoan agertzen dena: enuntziatzaile honek darabilen ikuspegiak esatariarekin
|
bat
egingo du; edo, hobeto esan, esatariarena berarena da. Hala, aurretik emandako informazioa bigarren une batean iruzkindu egingo du (honek ere miztoa aterako dio).
|
|
|
Izan ere, bi interpretazio-lerro bereiziko ditugu: E1 enuntziatuak dakarren ikuspegia eta iritzia batetik, eta honetatik erabat aldendurik enuntziatu parentetikoak dakarrena, esatariaren ikuspegiarekin
|
bat
egingo duena.
|
|
|
Honek ez du esan nahi kortesiazko arauak Gricek proposatutakoetatik erabat aldentzen direnik; zenbaitetan Griceren arauren bat hautsi edo bertan behera utz daiteke kortesiaren izenean, baina askotan bai batak eta bai besteak
|
bat
egiten dute, Griceren arauak ere gizalegean eta jokabide arrazionalean oinarrituta baitaude.
|
|
|
Kortesiazko arau honek, Montolíok berariaz aipatzen duenak (1993: 123), Griceren, kalitatearen? arau-maximarekin
|
bat
egiten du: –gezurtzatdaukazuna ez esan?
|
|
|
Mitxelenak bere kritikak prestatzean goian aipatu ditugun bi irakurle-motak159 gogoan baditu ere, egingo genuke Pérez Gaztelurekin
|
bat
eginez (1995b:
|
|
|
ere (bait-,-enean,-lako,-ez gero...). Nahiz eta guztiek testua antolatzeko funtzioa izan, edo perpausak nahiz perpaus barneko osagaiak antolatzeko egokiak izan, Euskaltzaindiarekin (1991)
|
bat
eginaz, menderagailuek eta juntagailuek perpaus barneko lotura bideratzeko balio dutela esango dugu eta ez testu-mailako lotura.
|
|
|
egiten dion erreferentzia, edota biei. Hala balitz, hau da, biei egingo balie erreferentzia, Delomier eta Morielekin (1986)
|
bat
eginez esango genuke E2 enuntziatu parentetikoa harreman diaforikoaren topagune dela; bere erreferentzia-esparruak E1 eta E3 oinarrizko enuntziatuak biltzen baititu, edota [E1E2-E1] eskema onartuz gero, erreferentzia-sarea bi aldetara bideratzen baitu.
|
|
|
Guk, artxikonektagailu? deizioa ematen diogunean, Fuentesekin (2000)
|
bat
eginda, juntagailu eta lokailu izateaz gain, enuntziatu parentetikoetan behintzat, beste maila bateko informazioa gehitzeko ere gai dela adierazi nahi dugu. Larringanek (1995: 78) ere aipatzen du etari, artxikonektari?
|
|
|
Hemendik abiatuz, Rossek (1973), teoria bat sortuko du, zein-nahi perpausen egiturarik gorenean aditz performatibo bat dagoela aurresuposatuko duena. Aditz honek indikatiboko orainaldiko lehen pertsonan dagoen komunikazio-aditzen
|
batekin
egingo du bat: –nik diot?
|
|
|
Gure aztergai zehatzari begira, ordea, bi esatariek
|
bat
egiten dute; izan ere, aztergai ditugun kritikak Koldo Mitxelenak (izate fisiko-enpirikoa eta hezur-haragizkoa den aldetik) idatzi zituen eta kritika horietan agertzen den diskurtso-esataria ere Koldo Mitxelena idazlea bera da. Beraz, gure aztergaiari begira, bereizketa honi baino indar handiagoa emango diogu, Ducrot-ek berak,. L esatariaren?
|
|
|
Horrela, esataria enuntziatuarekin harremanetan ezartzen du: batzuetan, igorri duen enuntziatutik urrundu egiten da eta bestetan
|
bat
egiten du (enuntziazio distantzia).
|
|
|
Bestetik, enuntziatu parentetikoari dagokion E2 enuntziatzailea izango dugu. Enuntziatzaile hau izango da, halaber, esatariarekin
|
bat
egingo duena. Esatari honek, enuntziatu parentetikoari esker,, barneko gizontxoak?
|
|
|
Koldo Mitxelenaren prosari euskalgintzan diharduten hainbat autorek eta aztertzailek aitortu izan dizkioten ezaugarriok ikusita (euskal prosari doinu berri bat txertatzea, nahiz estilista zoragarri bat izatea) ezin dezakegu, Atxagarekin
|
bat
eginez, ez balego bezala jokatu. Are gehiago, gaur egun ere, euskal prosari dagokionez, gainditzeke hainbat arazo ditugula kontuan izanik.3
|
|
|
Joxerra Garziak bere tesian dioen bezala,, gure hizkuntza-ekintzak xede jakin bat izan ohi dute, informazio-trukaketa aseptikotik gorakoa, jeneralean: hartzaileari barre eragiteko, hartzaileak geure ideiez
|
bat
egin dezan, geure burua zuritzeko, hartzailea emozionatzeko, zerbait eros diezaguten(...) hitz egiten eta idazten dugu, ez informazioa emateko soilik?. (Garzia 1999:
|
|
|
Sperber eta Wilsonen ustez, esataria ironikoki ari denean, esatari horrek oihartzunezko aipamen
|
bat
egiten du, eta oihartzundutako aipamen horrekiko jarrera negatiboa edo bat ez datorren jarrera erakusten du. Corpuseko adibide batez baliaturik hobeto azaltzen saiatuko gara:
|
|
|
Garbi dago, izan ere, gertakari bat ironikotzat jotzeko esatariak intentzio ironikoa izatea ezinbestekoa dela. Garmendiari jarraituz, hiztunak agerian uzten du bere usteen edukiek ez dutela
|
bat
egiten esaldiaren eduki horrekin, eta diskordantzia hori intentzionala dela; beraz, hiztuna ez zaio eduki horri atxiki eta eduki ironiko bat inplikatzen du (Garmendia 2009).
|