|
2000
|
|
|
Baina hori hasiera baino ez da izan, azkar inguratu bainau bere hankekin, eta pubisaren korapiloetatik lotuta geratu gara, bakoitzak bere ondokoa besoekin ahoraino erakartzen zuen bitartean. Gure mingainek
|
bat
egin dute, eta hortik aurrera zurrunbiloa etorri da. Ordena gogoratzen ez badut ere, Rocíoren belaun batek igurtzi egin dit atseginaren okelan, eta nik haginka egin diot bere azala baino are ilunagoa den titiburuetako batean.
|
|
|
Laino mehe baten erdian gindoazen, bide estu eta amaigabe baten gainean, zelan azaldu... ...rrepidearen albo bietan ehun laku eta beste ehun gehiago etengabean, belar motza eta marroia, lurrari zohikatza ostu dioten seinaleak han eta hemengo zulo beltz sakonetan, ardiak bide erdian asfaltoaren arrakaletatik sortzen diren belartxoak janez, mendixken gailur borobilduak, eta Breschi jaunaren pianoa denaren gainetik, kaio harro baten hegaldi pausatuaren moduan, denaren gainetik eta denarekin
|
bat
eginik. Hau da Irlanda.
|
|
|
Itsaso bortitzak bidetxo bat aurkitu zuen, antza, lehorrean barneratzeko, eta orain hemen nago, bi itsasoen arteko lurmutur honetan eraikitako etxetxoan. " Itsasoa eta lurra
|
bat
egiten diren hartan, han urrutian, bakardadean, galdu Irlandan...", hauxe da Breschiren musikak eta Jose Anjel Irigarairen hitzek diotena, eta hortxe nago ni.
|
|
|
Connemara erdian galduta, ai inon zerurik bada! Connemaran, bai, eta kanpoan haizearen zaratak
|
bat
egiten du etxetxo hau inguratzen duten bi itsasoekin. Pozik nago, bai jauna.
|
|
|
Paradisu txiki bat. Eta azkenik, zeru-lurrak
|
bat
egin nahian, itsasoari atea zabaltzen dion hondartza. Karratua, harresiz inguratua, olatu ausarten batek ez dezan ardirik lapurtu.
|
|
|
Baina zer esplikazione zuen ene desira hark? ...ak zituztenak eta gaurko gizonak eta emaztekiak baino ederragoak zirenak, eta hain zirela indartsuak eta urguilutsuak, non deliberatu baitziren, Titanak bezala, jainkoen kontra erreboltatzerat, harik eta Zeusek haiek guztiak azpiratu zituen arte, oinazturaren aizkoraz bitan banatzen zituela, eta hala gabiltzala gizon-emaztekiok geroztik, amorioaren desira aseezinak bulkaturik, batzuk eta bertzeak
|
bat
egin nahirik, etorkiko batasuna amets?
|
|
|
Zeren baitzirudien ezen gizon hura Frantziaren alde lan egiten zuen kortsario bat zela, almirant D’Estrées-en erranetarat zegoena eta borrokatu berria zena, harekin
|
bat
eginik, holandesen kontra, zeinak izan baitziren, frantsesak iritsi aitzin, jaun eta jabe, Trinidadeko irlako itsas inguruan, almirant Binkes buruzagi, Alain Coup d’Œil-ek berak aditzerat eman zidan bezala, handik gutirat; eta aditzerat eman zidan, halaber, ezen borroka ezin neketsuago batzuen ondorez garaitu zituztela ho landarrak, biktoria pirriko batean... halako moldez, non almiran... Eta, hartaz gain, bertze mila kontu aipatuko zizkidan, handik aitzina, neure harridurarako.
|
|
|
Eta uste dut ezen hala izan zela atzo, eta hala izanen dela bihar. Eta horregatik meneratu zituen, hain zuzen ere, Lutherok herritarrak, hauek hura aise menera zezaketenean, guztiek
|
bat
egin izan balute oraren aurka.
|
|
|
Zeren baitzirudien ezen etxe hura hainbat gelaz osatua zegoela eta hainbat korridorez, eta batzuen eta bertzeen artean barren-leiho haiek zeudela, erridau edo errezel batzuek estaliak... bezeroei jateko, edateko edo bertze edozein zerbitzu eskaini ahal izaiteko diskrezione osoz, Mignonek erran zidanez, eransten zuelarik: " Baina munduan diren trabailari onest guztiek bezala, trabailua ongi eginez gero eskatuko ditugu guk ere eskatu beharrekoak, ongi baderitzozu..." Eta Mignonek biluztu eta solastu, biak
|
baterat
egiten zituen, eta nik ez nekien zerk nindukan liluratuago, haren gorputzak edo haren mintzamoldeak, gorputz hark eragiten zidan sukarrak edo haren hitzen egokitasunak... Eta ezpainak belarrian jarri, eta ezpainez ez ezik hitzez ere pot egiten zidala, biluztu ondoren erran zidan:
|
|
|
Lekutan, jaun André! ...a, eskuak oina zerbitzatu beharrean eta oinak eskua, korapilatu zitzaizkigun, gutien uste genuenean, haiek guztiak —oinak eta eskuak, besoak eta zangoak—, baina hain suerte gaitzez, non, oharkabean, emazteki baten bularretarik bat beso-zangoen haragi-korapilo haietarik batean harrapaturik geratu baitzen; eta hain hertsiki harrapaturik geratu zen, bertzalde, non emaztekiak oihu lazgarri
|
bat
egin baitzuen, bere dolorezko dolore hartan; eta, orduan, korapiloaren deskorapilatzeko eta bere buruhaustearen erremediatzeko, hasi zen emazteki hura besoak eta zangoak higitzen baterat eta bertzerat, eta hasi ginen bertze biok ere, berdintsu eta orobatsu, bakoitzak ahal zuen moduan; eta, finean, nola gure mugimendu haiek ez baitzituen jada buruak gobernatzen, baina halabeharrak eta kaosak, bihu... Eta, mugimendu haien artean, egin zuen jauzi, halako batean, ene gainerat, bi emazteki haietarik batek... eta ohea hautsi zen, eta, ohearekin batean, hautsi ziren ordu arte aurkitu eta bildu ahal izan genituen froga eta argumentu guztiak, Trinitatearen batasunerat eraman gintzaketenak, Fausto eta Lelio Sozziniren teoriak azkenean biktorios.
|
|
|
Eta, pipa ahorat eramaiteko eta kea irensteko pausa luze
|
bat
egiten zuela, hala mintzatu zitzaidan ondotik, ke irentsi berria ahotik egozteaz baterat, ohi zuen bezala:
|
|
|
Egun hartan, bada, eguzki jaiki berria distiratsu baino distiratsuago zegoen, eta ez gutiago itsas gaina, zeinak baitzirudien eguzkiak sutan ipinia. Eta neure oina Itsasoko Amaren gainean jarri, zeren eta halaxe baitzeritzan Piarres Oihartzabal kapitainaren untziari, eta, tupustean, haur jaioberri bat bezala sentitu nintzen, gorputza dar-dar eta zangoak ere dar-dar, hain bainengoen neure baitaren baitarekin
|
bat
eginik eta, aldi berean, neure baitarik kanpoan... eta haur jaioberri batek bezala egin nuen nigar ere, ez penaz eta nostalgiaz, zeren eta ez bainuen neure iraganaz zertaz penaturik, baina alegrantziaren alegrantziaz eta bozkarioaren bozkarioaz, iraganeko huts-hautsetarik etorkizuna ikasteko prest, eta neure amaren arimako sabel hotzetik itsasoaren suzko altzorat eta haren besoetarat erortzeko p...
|
|
|
behatu nuen nik ere harat, eta ikusi nuen ezen saskitik Luthero ateratzen ari zirela, eta egur-metarantz zeramatela. Eta txakurrak, muturreko uhala ipinia zuen arren, nigar egiten zuen eta intziri, eta osaba Joanikotek ere bai, eta bien nigarrek
|
bat
egin zuten. Eta lotu zuten txakurra gurutzeari, eman zioten su egur-metari, eta txakurraren ulu mingarrien artean, osaba Joanikoten boza aditu zen:
|
|
|
Eta osabak bere kontuak egiten zituen, jakina, zeren, bertze egun batean, marrazki
|
bat
egiten ikusi bainuen, eta marrazki hark bertze marrazki haiek oroitarazi zizkidan, noiz eta aitarekin batean ehundabatgarrenarekin tiroka aritzen baitzen, orain honat eta orain harat.
|
|
|
Baita Bartolomé de las Casasen Brevísima historia-k ere. Eta, geroztik, bi liburuak
|
bat
egin zituan ene gogoan eta indiarren lurretarat joaitea izan diat asmo eta xede. Aitzinago, berriz, mapa honen berri jakin nuenean, harat joaiteko gogoa areagotu zitzaidaan...
|
|
|
" Ezta pentsatu ere. Zeren nik ez bainuke orain bertze munduan sartzeko okasionea galdu nahi, berorri eskua emanik eta biok
|
bat
eginik. Eta amorioaren lorea, gaur hain ederra dena, bihar berean ihar liteke..." Hitzen ederra...!
|
|
|
Zeren, bere garaiko astronomiari aterabide bat bilatu nahian, hala mintzatzen baitzen astronomo poloniarra, Ptolomeoren planeta-sistemaz, haren zehazgabetasuna eta haren funsgabeko konplikazioneak gogoan: "(...) artista batek, bere koadrorako, eskuak, oinak, burua eta gainerako menbroak modelo diferentetarik hartu behar izanen balitu bezalakoa da, halako moldez, non zati bakoitza ezin hobeki marraztua egon daitekeen, baina gorputz osoarekiko eta haren osotasunarekiko loturarik gabe; eta nola zatiak ez datozen bat eta ez duten
|
bat
egiten, hala, munstro bat izanen da guztiaren emaitza, gizon bat baino gehiago". Ptolomeoren sistemaz ari zen Koperniko, eta zientziaz, azken finean, baina zenbatetan pentsatu izan dudan ezen hitz haiek ongi isla dezaketela gizonaren barrena, haren muina eta arima!
|
|
|
Eta haren lepo luzeari so egin nion, eta zisne beltz bat iduritu zitzaidan, airos baino airosago... eta, neure zisne beltzari lepoan musu emaiten niola, elkar maitatu... eta munduko haize guztiak eta ur guztiak, su guztiak eta lur guztiak
|
bat
egin ziren eta bat izan ziren gure baitan.
|
|
|
Uno, duo, tre! , eta hirurok
|
baterat
egiten genuen geure ahalegina, nork bere tokitik. Eta, hartan ari ginela, ohartu nintzen ezen osaba ere urduri zegoela, ez dakit zergatik... harik eta, halako batean, gurdia bere lekutik atera genuen arte, baina, hain fortuna gaixtoarekin, non, aldi berean, gurdiari eman genion bulkadarekin baterat, oinen gainean labaindu baitzen osaba eta ahozpez erori, bularra eta gorputzaren aitzinalde osoa lohitan blai.
|
|
|
" Baina giro hertsi honetan beldur nauk erdirat egin dezanak ere muturrerat eginen ez ote duen...", eta, nahiz eta mementu hartan ez nion ulertu, aitzinago izanen nuen, bai, hitz haien argiak eta itzalak bereizteko parada: edo, ez al da egia ezen mutur batean itsuturik dagoenak halaxe ikusten ohi duela erdigunea bera ere, bertze muturrarekin
|
bat
eginik. Eta haren jarraikian erran zidan:
|
|
|
Tacitum vivit sub pectore vulnus, 12 erraiten zuen Virgiliok, noiz eta erregina Didok Eneasi zion amorioaz ari baitzen, eta ni orain ez natzaizu bularpean nuen zauri hartan hatza sartzen ibiliko, ez gertaki hari buruzko atsekabeak eta aitzin-gibelak argitzen hasiko, baina erranen dizut, iragaitzaz bada ere, ezen hain handia izan zela ene tormentua, non oinaze bihurturik sentitu bainuen neure bihotza ere, dolorezko dolorez. Eta erranen dizut, halaber, ezen iduri hura —anaia eta Elbira besarkaturik eta
|
bat
eginik erakusten zizkidana— haize bortitz bat bezala sartu zela ene ariman... halako suertez, non erdiz erdi harrapatu baitzituen neure ametsik gozoenak... Eta iragan zen haizea, behatu nion neure arimari, eta han berean ikusi nituen, barreiaturik eta sakabanaturik, neure zorionaren zorigaiztoko hondakinak, neure ditxaren desditxak:
|
|
|
Eta, nigarrarekin batean, jauregitik eta osaba Joanikotenganik ihes egiteko gogoa izeki zitzaidan, jaundu eta nagusitu. ...begiak eta hodei hura ikusi nuen, gurdi bat zirudiena, haizearen zaldiek tiratua, eta neure burua haren gainean idurikatu nuen, Urbiaindik urrun ninderamala, gero eta urrunago; idurikatu nuen gero ezen Italian ezagutu nuen napolitarra etxe ondotik iragan zitekeela bere Donejakuerako bidean, eta harat joan nintekeela ni ere harekin, neure buruari galderarik egin gabe, gitarra-musikaren hatsarekin
|
bat
eginik, eta behatu ere egin nuen bidean goiti, ea ba ote zetorren... Baina zer nenbilen ni, ezinezko amets hartan denbora alferrik galtzen?
|
|
|
Zeren Jainkoaren baitarik datorren botereak bi aurpegi ditu, eta geurean ere, estatu eta erresuma ahaltsuetan bezala, geure eginen ditugu bi aurpegi horiek hemendik urte batzuetarat, Mattinen eta Joanesen eskutik... Urbiaingo markes jaunaren eta Urbiaingo apezpikuaren eskutik, alegia, biak
|
bat
eginik, Jainkoaren eta etxegoiendarren gero eta loria handiagorako!
|
|
|
Zeren osaba Joanikotek bakarrik utzi baininduen, baina ez nengoen bakarrik bizitzan, han berean bainuen, neure alboan, ama. Eta, sukarra zertxobait jaitsi zitzaidàn goiz haietarik batean, geure jaun Jesu Kristoz oroitu nintzen, noiz eta apostoluek bakarrik utzi baitzuten, hura hil hurran zegoela... baina ez, ez zuten guztiek, halarik ere, bakarrik utzi, zeren han berean baitzuen gurutzearen azpian ama Maria, semearen sufrimenduarekin
|
bat
eginik! Eta bi idurien idurikotasuna —Jesu Kristorena eta haren amarena, eta enea eta ene amarena— konfirmatzerat etorri zitzaidan —edo hala uste izan nuen nik bederen istant hartan, edo sinetsi nahi izan nuen— ezen, Jesu Kristo jarraibide harturik, apez egin behar nuela; izan ere, ez al zen hura nik sagastian ustekabean hartu nuen erabaki zentzugabeari bere zentzu ezkutua eta egiazkoa edireiteko modua?
|
|
|
Eta behatu nion berriro Pedro Huiziri, eta irri harro urrun
|
bat
egiten sumatu nuen oraingoan, osabari aditzerat eman nahi balio bezala ezen ez zuela haren aburua aintzakotzat hartzen; bertze jauntxo guztiak, berriz, harri eginik zeuden, norat beha ez zekitela... eta haietarik bat ere ikusi nuen eskua bekokirat zeramala, iduri zuelarik ezen zeinatzerat eta aitaren egiterat zihoala; eta, haien artean, aita bakarrik izan zen garbiki irri egin zuena....
|
|
|
Beraz, osaba Joanikotekin
|
bat
eginik nengoen arren eta bat egite hark marraz honat jartzen gintuen arren, nola, bertzalde, jaun Marcel ere biziki estimatzen hasia nintzen eta gero eta gehiago estimatuko nuen, hala, bien kontseiluak eta erranak aintzakotzat hartzen nituela, biekin sentitzen hasi nintzen ongi, marraren bi aldeetarat banengo bezala, marraz honat eta marraz harat. Eta, haien izaiteaz denaz bezainbatean ere, berdintsu eta orobatsu gertatzen zitzaidan, zeren atsegin bainituen biak ere, arras diferentak ziren arren:
|
|
|
Dukeak, bere aldetik, jendearen abegi ona eskertzeko, eskua luzatu zuen baterat eta bertzerat eta, noiz eta ikusi baitzuen ezen bere tribunako lagun-adiskideak nor bere lekuan zeudela, eseri zen eta gorako mugimendu bat egin zuen eskuaz, festa hasteko. Eta, jendearen txaloek eta oihuek airean
|
bat
egiten zutela, turutots bat aditu zen. Haren jarraikian, galaz jantzi bi algoazil tribunarantz abiatu ziren, emeki, gibeletik Mantillanako kondea zutela eta festa hartan parte hartu behar zuten bertze bi toreatzaileak, bakoitza bere zaldiarekin eta bere peoiekin eta morroiekin.
|
|
|
Derradan ezen orduantxe egon nintekeela, nehoiz egoitekotan, aitaz harro, zezen kontu harekin, iduriturik ezen Iliadako, Odiseako edo Greziako bertze edozein historiatako zeinahi heroiren ahaide izan nintekeela —ez al zen, bada, Zeus bera ere zezen historia haietarik batean ere nahastu, noiz eta zezenaz mozorrotu baitzen, Europa zeritzan neskatxa bahitu eta Kretarat eraman ahal izaiteko? — baina, ondikotz, tiroaren eraginagatik aitak gibelerat egin zuen... hain gibelerat, non zalditik erori eta hantxe geratu baitzen, ipurdi gainean, lurrean iltzaturik bezala, grabitate indarraren meneko hura ere, jauregiko jaun eta jabe zen arren, bertzalde. Eta egiaztatzen nuelarik, gisa hartan, ezen harrotasunetik ahalkerako bidea ezin laburragoa dela, txalo, biba eta bertzelako oihuen artean, irri bat baino gehiago ere entzun ahal izan nuen, tragediaren hariak eta komediarenak orduan ere korapilaturik eta
|
bat
eginik.
|
|
|
Nola ez da korapilatsua izanen, baldin humoreak lau badira eta haien nahasteko eta konbinatzeko posibilitateak, mementu bakoitzean, infinitu badira, zeren neurriak ere —odoletik zein behazunetik, flematik zein behazun beltzetik— infinitu izan daitezkeen! ...ertzalde, hor nonbait, François de la Rochefoucaulden aipu hura, humoreei buruzkoa, non agertzen duen ezen borondatea humoreen meneko eta manuko dela, eta halatan jauntzen eta jabetzen direla haiek gure baitaz, ezkutuan eta isil-gordean, eta erabakitzen dutela, halaber, bat bederaren umorea, erantsiko nuke nik —han Frantzian egun erraiten duten bezala—, kausa eta efektua berdindurik eta
|
bat
eginik. Baina kontrara ere egia da, zeren borondateak ere bere eremua baitu, eta, ohituraren ohituraz eta usantzaren usantzaz, geure humoreen gorabeherak bideratzen ikas baitezakegu, eta disimulatzen ere bai, ondorez.
|
|
|
Eta, alde batetik, nola Abrahamek, Jainkoaren manuz, semeari lehenengoan bizia barkatu baitzion, baina nork daki bigarrenean jarriko ez ote zen erran zuhurraren menerat, zeinak dioen: " Lehenengoan barka, bigarrenean, urka"; eta, bertzetik, nola labana begiztatu orduko, orein eta zezen sastatuen iduriak etorri baitzitzaizkidan gogorat... hala, ihes, itzuri eta eskapatu, hirurak
|
baterat
egitea bururatu zitzaidan. Istant berean, baina, osaba Joanikoten hitzez oroiturik —" Fida hadi, bai, Joanes, zeren, deus ere gertatuko balitz, nihaurk defendatuko baihinduket" —, harenganat jiratu nintzen, eta ikusi ere nuen bere lekutik altxatu zela, hitz egiteko asmotan edo, noiz eta Villagrandeko dukearen boz ozenak durundi egin baitzuen:
|
|
|
Pedrok astiro eta baratx jaten zuen, ez hala ohi zuelako, baina jan eta mintzatu, biak
|
baterat
egiten ez zituelako. Eta Pedrok mintzatu egin nahi zuen bere batez, eta bihotza hustu:
|
|
|
Eta behako hura arteztu zidan, nehoiz ere ahantziko ez dudan behakoa, tristea eta arraia, aldi berean: tristea, ene barrengo tristurarekin
|
bat
egiten zuelako, berak ere bere zalantzak eta ezbaiak izan zituelako sasoin batean, benturaz; eta, arraia, esperantzazko mezu bat zabaldu nahi zidalako. Eta, haren jarraikian, berriro erran zidan:
|
|
|
Eta bi dorre haiek ziren, bertzalde, bi lerro, xuxenak, paraleloak eta infinituan
|
bat
egiten zutenak. Eta dorre haietarik batek bihotzaren jakintasuna sinboliza zezakeen, eta bertzeak adimenduarena, edo, bertze hitz batzuetan, bihotza zuen dorre haietarik batek harroin, eta burua bertzeak, zeren gizona osoa izaiteko eta osorik salbatua izaiteko deitua izan baitzen, eta osotasun hura bihotz-buruen eta buru-bihotzen bat egiteaz baizik ezin erdiets baitzitekeen.
|
|
|
...ta justifikazino baten bila abiatu zen, hartaraz gero, zeren sinesten zuena sinetsi nahi baitzuen eta sinetsi beharra baitzuen, are gehiago zirkunstantzia haietan, usterik ezen paradisu hura noiznahi-den fina zitekeela eta akaba... zeren eta Gorukik aipatu zigùn mehatxu hura baikenuen, bertzalde, bi tokitatik iristen ahal zitzaiguna, indiar gorrien aurkako borrokan indiar horiak eta gizon zuriak
|
bat
eginik zeudenez gero; eta gizon zurien artean jaun Santiago de Tapioles y Vi llarrín nuen nik gogoan, zeren, jaun hartaz denaz bezainbatean, ezin ahantzi bainituen haren erranetarat trabailatzen zen zaldunaren hitzak, jaun Julián Arévalorenak, noiz eta gomendatu baitzigun ezen ez geniezaiola Calatravako gurutzea zuen gizon printzipal hari ihes egin, erraiten zigula: " Eta, halarik ere, jakizue ezen, ihes eginen bazenute ere, guztia alferrikakoa litzaizuekeela, zeren jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen osabetarik bat inkisidorea izan baitzen, eta ene nagusia haren eskolakoa da, eta ez luke, halatan, zuek atrapatu arte etsiko..." Eta bazegoen, finean, bertze mehatxu bat ere, zeren armadako arduradunak ere gure xerka ibil baitzitezkeen, bi soldadu haiek akabatu ondoren...
|
|
|
Antoniok anitzetan aipatzen zituen lehen giristinoak elkar maitatzearen etsenplu gisa, eta nork erranen zuen ezen azkenean haiekin
|
bat
eginen zuela, zeren, nola lehen giristinoek beren burua eskaini baitzieten erromatarren lehoiei, hala, hark ere kaimanari eskaini baitzion berea.
|
|
|
—nahita erabili nuen plurala. Poliziaren teoriarekin osoki
|
bat
egiten ez nuela iradokitzeko bide inoxo bat.
|
|
|
" Charly" erran genion beti. Izengoitia eratxikia zekarren 15 urtetan gurekin
|
bat
egin orduko. Etxean horrela zela uste dut, eta fraideetan ere, arruntean hain zorrotzak beren menpeko ikasleekikoetan, bazen gaitzizenaz deitzen zuenik, zerrendetako Karlos Ripodas ofizialaren kaltetan.
|
|
|
Oinez itzuli nintzen, koadernoa eta grabagailua besapean hartuta. Gero eta zakarrago jotzen zuen eguzkiak, eta izerditan nengoen kazetari saldoarekin
|
bat
egin orduko.
|
|
|
Sarrerako punteoak hilerriko ainarak hegaldarazi zituen. Ahapetik, ahalkeak zurrunduta, nire ahots erlastuak
|
bat
egin zuen Lou zaharraren boz gaztearekin:
|
|
|
Gero, Klararen ezpain gorri minak nireetan itsatsi ziren. Antonio Musu-tristeren adierazgabetasun geldoa guregan finkatua zegoen garagardoaren eta martiniaren zaporeek
|
bat
egin zutenean gure ahoetan.
|
|
|
—Nik bezala aukeratu duk —Potzolok— Beti pentsatu izan diat gogoak
|
batera
egiten zigula.
|
|
|
Keinu desgogara
|
bat
egin zidan bere libretan idazten segitzen zuen bitartean.
|
|
|
Harekin
|
batean
egin nuen irri, ozenegi beharbada, haren mazelak atzera gorritzea erdietsi bainuen, garraldi batek beretuak bezala. Burua haien ganberarat biratu nuen.
|
|
|
Buru ukaldi batez harekin
|
bat
egin nuen. Bai, banekien nolako anaia nuen, bertan ez egoteak Edurneri adina min ematen ez bazidan ere une horietan.
|
|
|
—Berandu habil —erran nuen, ez nahi bezain zakar— Denek hilotzarekin
|
batean
egin diten martxa.
|
|
|
Ez zuen ustekabe handirik adierazi. Gelditu ere ez zen gelditu, bere urrats nagiekin
|
bat
eginez bakarrik ibilitakoa haren ondoan desibiltzeari lotuko nintzelako segurtasun osoan. Ni baino lehenago mintzatu zen:
|
|
|
Debalde nire premien agerikoa. Harekin
|
bat
eginen banuen, uraren eta xaboiaren azterketa gainditu beharko lehenago. Otzan izan nintzaion.
|
|
|
Gizonttoa, ihardetsi gabe, apezaren aldera itzuli zen. Begiak erdi itxirik, bera baizik ez zen kasulladunaren otoitzarekin
|
bat
egiten ari.
|
|
|
Hain segur ere, susmatua nuen bi hilabeteren buruan eta zeremonia gehiagorik gabe Epaitegian sinatuko genuen papera ez zela aldaketa bakarra izanen. Anarteraino, lerro zuzen batek
|
bat
eginik geunden Kristina eta biok, eta lerro zuzen hori triangelu bilakatu zuen Unairen etorrerak. Horrez gain, aitatzearekin, denboraren pertzepzioa neureganatu nuen, buruko soiluneen berri ematen digun ispilu salatariaren gisara.
|
|
|
Laburtuz gero hark, egurra nik. Hogei urtetan alde egin zigun; ez nuen amaren negarrekin
|
bat
egin, hartarainoko denboran partzuer izan gintuen gelako nagusi bakar ikusirik neure burua. Izengoitia lehenago ezarria nion:
|
|
2001
|
|
|
–galdegin zidan. Nik ez nion erantzun, nire eskua betetzen zuen titiaren azalarekin
|
bat
egin nahi nuen.
|
|
|
Bizitzak gozoa eta gazia, biak ditu eta bietara ohitu behar da. Gereziaren hezurra mingarria egin zitzaizun hasieran, baina azkenerako zure azalarekin
|
bat
egin zen. Gogorra bigun bihurtu zen.
|
|
|
Zaila egiten zitzaidan, min egiten zidan nire pozoia kendu beharrak. Baina amak bere eskuarekin hartu zuen nirea eta argizariari biok
|
batera
egin genion tira, zast!
|
|
|
Neurona-hilketa maila kezkagarrira heldu dela hausnartu du Tasiok. Baina, duen mozkorra kontuan izanik, bere paranoien jatorria aztertzea eta etxerako bidea gogoratzen saiatzea,
|
batera
egin ezin dituen bi gauza dira. Eta une horietan, zalantzarik gabe, bere ohea harrapatzea da gehien erakartzen duena.
|
|
|
Erretratu bat normal egin dugu, elkarri helduta. Gero beste
|
bat
egin dugu: atzera begira eta prakak jaitsita.
|
|
|
Poliziak eta mediku ustel batzuek, onartu ez ezik, suspertu egiten dute ohitura galgarri hori. Senarrekin
|
bat
egiten dute emazteen dirua beren sakeletan sartzeko.
|
|
|
Asaldatzaileak etxean sartu eta ahal zuten guztia harrapatu zuten. Lehenago auzoan zituzten hindu adiskideek ere asaldatzaileekin
|
bat
egin zuten.
|
|
|
Polizia auzitara eramatea oso zaila da. Poliziek, epaileek eta agintariek
|
bat
egiten dute.
|
|
|
‘Baina bai ez garela beti izan orain garen gorputza. Luzaroan emigraturiko partikula eta gugan
|
bat
egindako zelulez osatzen gara. Heriotzarekin, gu garen elementu guztiek lokarriak askatuko dituzte eta izatearen ozeanora itzuliko dira.
|
|
2002
|
|
|
|
bat
egiten dute zureekin.
|
|
|
Olatuen soinuak –Txillidaren eskulturaren erritmo geometrikoak? – magia sorgingarria zeukan. Uhinen errepikapen hipnotikoak lagunen barnearekin
|
bat
egin zuen, nolabait, eta kadentzia basati batean murgilarazi zituen. Itsas lamiek jolas-gogo latza zeukaten, eta aurrera eta atzera korrika gozatzeko aukera izan zuten, olatuek aparra zeruratzeari ekin ziotenean.
|
|
|
Eta nahi izanez gero etor zitezkeela gurekin. Lekua bazegoela eta ederra izango zela egun batzuk
|
batera
egitea. Elkar ezagutzeko eta.
|
|
|
–Gogoratzen Alazne eta Imanolekin? –oroitu zuen Mirarik– Hain...
|
bat
eginik zeuden... Elkarrenak zirela ematen zuen eta!
|
|
|
Edo igotzeko. Baina ez biak
|
batera
egiteko. Han ez zegoen baztertzerik.
|
|
|
Etxeko zakurrek, beraien artean borrokan ari badira ere, zakur arrotzaren kontra
|
bat
egingo dute, ehunetik ehun aldiz. Zakurraren alde ez ezik, etxeko zakurra etxeko katuaren alde ere azalduko da.
|
|
|
Edo esaten zidan: " Nik buzoarekin egin diat lan, eta hik
|
batarekin
egingo duk".
|
|
|
Hasperen eta irri, biak
|
batera
egin zituen. Esan zidan:
|
|
|
Orduan ez baitzen behar bezala baloratzen musika. Eta hargatik esan nizkion hitz haiek Leireri, halaxe proiektatzen baititugu gurasook seme-alabengan geure goseak eta geure aseak, nik bete ezin izan nuen ametsa hark bete zezakeelakoan... eta nik ere bai, bide batez, hain sentitzen nuen alaba nigan haragiturik ete neure baitan
|
bat
eginik.
|
|
|
Eta urteak aurrera zihoazen, eta Leirek bederatzi eta hamar bete zituen. Eta guk –Karmelek eta Libek, amona Pantxikek eta nik–, Leirek merezi zuèn tratuan
|
bat
egiten genuela, geure bideari eutsi genion.
|
|
|
bata baita gizakion bidea, beste bat jainkoena, eta bakanak bezain iragan-azkarrekoak baitira bidegurutzeak, non gure bizitza lurtarra jainkozko zerbaitek ukiturik nabari dezakegun. Gero, biek
|
batera
egin genuen aurrera. Eta, besoak besoetan korapilatzen zirelarik, haren bularrartean pausatu nuen burua, Sarak ilean musu ematen zidan bitartean.
|
|
|
" Goazen hemendik, beldur naiz eta", baina momentu hartan olatu handi bat lehertu, eta bi ahizpak zipriztindu zituen. Karmelek oihu eta irri, biak
|
batera
egin zituen. Sara, berriz, lehen inpresioaren ondotik, adoretuta bezala sentitu zen, ur freskoaren sentsazioak beldurra estali balio bezala.
|
|
|
Eta atzera egin beharrean, aurrera egin zuen. Itsasoa baitzen, apika, ez berak uste zuen olagarro ankerra, baina berak bizitza osoan bilatu izan zuen amorante bakarra, dei egiten ari zitzaiona, berarekin
|
bat
egin zezan: bere arima bikiarekin, alegia.
|
|
|
Zinez. Eta umetan bezala sentitu zen, jaun guztiahaldun batek bere urratsak gidatuko balitu bezala, kosmosaren bihotzarekin
|
bat
eginik. Eta, hartan zegoela, iruditu zitzaion Sergiorekin izandako porrota ulertzen hasia zela, baita onartzen ere, lehen aldikotz:
|
|
|
Baita hunkigarriena ere. Munduaren ederra eta munduaren ankerra
|
bat
eginik. Halakoetan, beti pasatzen zitzaidan burutik ene esku egon zitekeela eszena mingarri haiei azkena ematea.
|
|
|
Edo beste bibrazio bat bezala hartu nuen, amodioaren espazio eta denbora sorginduetan zernahi gerta baitzitekeen, zinez. Ametsak, gainera, datu berri bat eskaintzen zidan, ene asmoekin
|
bat
egin zezakeena: ehizakia, beraz, ez zen uso bat, tximeleta bat baizik, orain bide batetik eta orain kontrakotik ibiliko zitzaidana.
|
|
|
Sara eta Leire: bi bihotz, ene bihotzean
|
bat
egiten dutenak, eta ene bihotzarekin bat. Leire eta Sara:
|
|
2003
|
|
|
Zazpi Eskual herriek
|
bat
egin dezagun!
|
|
|
hala nola, Voyage en Navarre pendant l, insurrection des Basques (1830-1835) idatzi, Zumalakarregiren epopeia kontatzeko. Erakutsi zuen horrela, Europako nazio xumeenak harrotzera zihoan iratzarraldian, euskaldunek parte har zezaketela eta haiek ere noizbait
|
bat
egin, beren askatasunaren alde.
|
|
|
Gehiago dena, ez Mitterrandek, ez haren gerlari ohi lagunek ez dute? 25 urte igurikatzerik? izan, ikusteko, II. Mundu Gerlaren ondotik bi zatitan berek banatuak zituzten Alemaniako bi estatuek, egunetik biharrera, autodeterminazio printzipioaren izenean
|
bat
egiten zutela eta, Europako Federakuntza jaio nahiaren altzo birtualean bat eginik jartzen.
|
|
|
Gehiago dena, ez Mitterrandek, ez haren gerlari ohi lagunek ez dute? 25 urte igurikatzerik? izan, ikusteko, II. Mundu Gerlaren ondotik bi zatitan berek banatuak zituzten Alemaniako bi estatuek, egunetik biharrera, autodeterminazio printzipioaren izenean bat egiten zutela eta, Europako Federakuntza jaio nahiaren altzo birtualean
|
bat
eginik jartzen.
|
|
|
Eta habeak arraildurak zituen, sakonak eta teatralak, eta hormarekin
|
bat
egiten zuen puntuan amaraun bat zeukan, atraktiboa, armiarmarik gabekoa. Baina ez zen amarauna arreta erakarri ziona.
|
|
|
Neuk ikusi nuenera arte. Etxe borobil
|
bat
egin zuen udalak gurasoen etxean gero. Gurasoen etxea bota eta gero.
|
|
|
Hantxe jarraitzen baitzuen nik idatzitakoak, lerro bat eta letra bat bera ere ezabatu gabe! Bost karrera haiek
|
batera
egitea nahi ote zuen, bada, Jaunak. Baina hura ezinezkoa zen!
|
|
|
Eta beste toki batean: " Eta orain don Paulinok, alkate jaunarekin
|
bat
eginik, ‘azpilnahaspilak’ debekatu dizkigu! Gero eta garbiago ikusten dut jokoa:
|
|
|
Herria perfektua ez zen arren, azpildarrek atsegin zuten, oro har, aingeruen eta deabruen arteko antzinako gertakizun hura; atsegin zuten, bai, herri demokratiko bat izatea. Baina, nola Israelgo herriak egin behar izan zuen bere desertuko zeharkaldia, halaxe egokitu zitzaion Azpilgo herriari ere, izua eta zapalkuntza nagusitu zirenean bertan, don Paulinoren sermoi sutsu bezain errukigabeak oinarri, don Patrixiorenak, don Julio eta don Julianenak... eta don Esteberenak batez ere, eliza eta aginte politikoa
|
bat
eginik...
|
|
|
bata, beraz, Azpilgo bihotzean, eta bestea, azkeneko puntan. Bi zabortegi horiek gero eta handiagotzen ari dira, gero eta zabalagotzen, eta nork daki biek
|
bat
egingo ez ote duten, halako batean...! Don Justiniano lasai-lasai geratuko da orduan, eta herriari esanen dio:
|
|
|
Baina Easan ikusten zuen orain bere esperantza –Bengoetxea, Beitia, Etxabe eta Soroeta baserrietako lurretan egin behar zituzten negozioetan, alegia; baita Erromesenekoetan ere, ausaz–: hantxe, bada, Jainkoaren nahia eta errealitatea
|
bat
eginik!
|
|
|
Oihuarekin, inguruetako etxebizitzetako leiho bat edo beste ireki da, eta Nekaneri korapilo bat egin zaio eztarrian. Hura askatzeko, beste zurrut
|
bat
egin du Nekanek, beste bat eta beste bat.
|
|
|
Izan ere, begira iezaiok gure herriaren egoera tristeari. Don Justinianok nahi duena egiten dik Azpilen, etxeak, dorreak eta negozio zikinak, Easako boteretsuekin
|
bat
eginik. Eta horrek soluzio bakarra dik Azpilentzat:
|
|
|
Orain Benedettik
|
bat
egingo du Donostian ETAri armak uzteko eskatuko dion jendetzarekin. Esan nahi nioke zorigaiztoko herri honetan taumaturgoak izan behar dugula oraindik ere, ezin-ulertzearen amildegian erori nahi ez badugu.
|
|
|
Nire betiko kolegek. Haurtzaindegitik beti elkarrekin,
|
bat
eginik bizi izan garen nire koadrilakoek. Zuek zarete koadrila horretatik bota nauzuenak.
|
|
2004
|
|
|
Amona negarrez hasi zen. Orduan, bere ondoan jarri eta besarkada baten hartu nuen, nire negar anpuluek amonaren anpuluekin
|
bat
egiten zutela. Gero musuka jan ninduen.
|
|
|
euskal nazioaren helburuak ez ziren zenbaiten askatasun egarriarekin batere ondo ezkontzen, euskal burgesiaren klase-interesak tarteko zirela medio. Hori eta horrenbestez, izari nazionalaren araberako borroka-estrategiari ez zioten aski irizten askatasun osoaren bila zebiltzan militante iraultzaile haiek, eta guk, abertzale arloteok, askotan eta askotan, maiztxo dirudienez, gure nazio arazoa lehenesteko nahikerian alde batera uzten omen genuen erabateko askatasun guztikoaren bidea, klasetasunak eta naziotasunak
|
bat
egin behar zuten, orduko hartan...
|
|
|
Arrazoibidearen bidezidor bihurri eta lanbrotsuetan gabiltzanez, para ditzagun hemen adibide pare bat batekikoak zein bestearekikoak egiten hasi aurretik. Lehendabiziko jarreraren ordezkari gisa Karmele Aierbe aukeratuko dugu, haren izpirituarekin
|
bat
egiten duelako ustez: –Euskal Herriko Autonomia Estatutua Konstituzioaren magalean hazi eta hezitakoa denez, gaztelaniaren statusa baino ez da bermatzen eta ziurtatzen, gaztelaniak aldez aurretik daukan statu quo delakoa uneoro osoki babesten delarik.
|
|
|
Maila estrategikoaren eta taktikoaren arteko sokatiran nahastuta eta noragabeko gehiegikerietan gabiltzalako ustekizuna sumatu dut hor.
|
Bat
egin dute iritzi horretan Lizundiak eta Elexpuruk. Eta, bide horretan barrena, lurraldetasunaren dohainak lurraldekeriaren ajeak bihurtu bide zaizkigu.
|
|
|
hauek egia absolutuaren kategoriara jasoa baitute aspaldi-aspalditik euren hizkuntza-politikaren ardatza. Mendean hartuak dituzten hizkuntza-lurralde guztiak
|
bat
egin, jatorriz beraiena den hizkuntza ezartzeko, eta ondoren pertsona-irizpidearen hautua egin, egiten badute, mendeko dituzten herri-lurralde horietan. Horixe da, muin-muinean, diskurtso ofizialaren zekenkeria hemen eta munduan hizkuntza-eskubideak tartean daudenean.
|
|
|
Gaur bertan oraindik bizi-bizirik daude jazarpen horren lekukotasun mingarriak. Beraz, nazionalismo totalitario unibertsal honen iturburuan ez dago soil-soil halako edo holako klase-izaera jakin bat; horretaz aparte, eta horrekin
|
bat
eginik, klase izaeraz haratago doan sistema nazional irenslearen aho bateko onarpen inplizitua dago mundu zabalean. Ez da Mendebaldeko kontu hutsa.
|
|
|
Guztiarekin ere, dirudienez, euskalkien arteko orekarik ezak mendebaldeko euskaltzaleen pazientzia agortu egin du. Euskara batuaren nondik norakoa ikusita, aurreko horiek talde handi batean
|
bat
eginik plazaratu zuten agirian, besteak beste, zera zioten: –Gipuzkoako gaurko euskaldun demografiaz eta jatorri horretako komunikabideetako profesional batzuen laguntza inkontzienteaz baliaturik, guztion euskara batuaren ordez, itxura denez, Gipuzkoako dialekto hatxeduna kontsakratu nahi dute, irakaskuntzaren gorakadaz, Euskal Herriko beste eskualdeetako euskaldungoaren soziologiazko eta demografiazko indar garrantzitsua ahantziz.
|
|
|
Aldean aldekoari eutsi behar litzaioke, ez da zalantzarik, alde bakarra gailendu ez dadin. Orok
|
bat
egin dezan, bat oro-tan banatu. Gainerakoan, bat ororena izan beharrean, batena bakarrik den euskara batua ez baitu orok etxekotzat joko, eta euskara estandarraren eta euskalkien arteko zubia egiteke egongo da.
|
|
|
Eta, hortik aurrera, bi mailatan eraman zen burruka; baina hizkuntza-pizkundea inoiz ahuldu gabe. Burruka horretan
|
bat
egin zuten sozialdemokratek eta suezieraz mintzo zen burgesiak. Hirietako marxistak abertzaleen kontra ari ziren, suomitar pizkundean" chauvinismo burges-ttipia" besterik ez somatuz.
|