|
2008
|
|
|
Behin baliabideak hautatu ditugula, aditzen erabilerak bereizteko, bi ezaugarri hauen aldi bereko konbinazioa erabiliko dugu. Hau da, aditz
|
batek
aditz laguntzaile mota jakin batekin aldi berean onar ditza keen kasuak markatuko ditugu, eta aldi bereko laguntzaile eta kasu konbinazio des berdin bakoitzeko erabilera desberdin bat markatuko dugu. Saio honetan ere zenbait erabaki hartu ditugu, lana errazte aldera.
|
|
|
Adibide hauetan, aditza iragankorra da, ia beti [EG, GAIA] egiturakoa, baita [ESP, GAIA] egiturakoa ere (zama pairatze); txerri hiltze> bezalakoak ikusirik ohartzen gara [ARAZLE, GAIA] egiturakoak ere izan daitezkeela, hau da, ondoan erabilera ez akusatiboa dutenak. Kasuren
|
batean
aditza izan daiteke hiru argumentukoa ere (adar-jotze, aurpegi hauste> edo esker> erakuste). Nolanahi den, ezkerreko osagaiak, buru ez denak,, gaia?
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, perpaus horretako lehen parteak ‘nor ez den jaiki’ adierazten du, eta bigarrenak, ostera, ‘ama jaiki denetz’, kontrasta ezin daitezkeen bi esaldi elkarren albora ekarriz. Kontraste egokia eta zehatza egiteko modu
|
bat
aditza errepikatzea izan daiteke, egitura enfatiko hau eratuz: Ez da alaba jaiki, ama jaiki da.
|
|
|
Perpaus juntatuetan juntagailuak agertuko zaizkigu, hitz beregainak (eta, baina, edo...); aldiz, menderakuntzan adizkiari itsatsitako atzizkiak (en, ela eta hauetatik eratorriak: enez, enik, enez gero, elako (z)...) nahiz aurrizkiak (ba, bait); eta elkartzen diren bi perpausetako
|
batean
aditz jokatugabea badugu, aditzoinaren, partizipioaren (tu (izan) a, tuz, turik, tu ondoren...) nahiz aditz izenaren (t (z) ea, (t (z) en, (t (z) era, (t (z) eko...) gainean eraikia, orduan ere menderakuntza izango da. Desberdintasun morfologiko honen arabera egin ohi da juntaduraren eta menderakuntzaren arteko bereizketa.
|
|
|
28.4.5e Juntagaiak perpausak direnean ere gerta daitezke errepikapenak, eta postposizio sintagmetan bezala, hemen ere badira alferrikako karga hori saihesteko aukerak. Aukeretako
|
bat
aditz osoa —eta/ edo beste zenbait osagai— isilean uztea da: Zuk afarietan ura edaten duzu, eta nik ardoa; bigarren perpausean afarietan eta edaten dut ez zaizkigu azaltzen, baina hala ere hiztunak ulertzen ditu.
|
|
|
Adibidez, Badira gauzak gure giza kondizioan saihestu ezin ditugunak, hala nola janean eta edanean hartzen dugun atsegina, gosea edo egarria daukagunean (J. M. Lekuona) perpausean, jan eta edan izen gisa erabiliak dira, baina nekez kontsidera genezake perpaus erlatibo laburtu
|
baten
aditzak ditugula. Hau da, ez dugu uste janean eta edanean sintagmetan ardatza isilean dagoenik edo jan eta edan partizipioen nor sintagmari dagokionik.
|
|
|
Ez ikusiarena egin zuen. Hor, ikusi ez duenaren itxura edo gisa horretako erlatibo
|
baten
aditza da ikusi.
|
|
|
2.4e Eta nola dakigu hitz
|
bat
aditza dela, aditz kategoriakoa, alegia. Nolako banaketa duen ikusi behar.
|
|
|
Balio bertsua dutela esan daiteke; desberdintasuna,
|
batean
aditzak erabiltzen direla (perpausak), eta bestean izenak ditugula (izen sintagmak); agerian behintzat.
|