|
2001
|
|
|
hogei besterik ez.
|
Baina
urteok gutxi izanagatik, urte larriak izan dira, gizaldiz gizaldi bere hartan iraun duten gauza asko aldatzeko eta deuseztatzeko indarra beregan zekartenak. Nahitaezkoa dugu, beraz, euskal literaturari geure esku lanez edo geure gogo onez bederen lagundu nahi geniokeenak geure burua aztertzea, ea zertan garen, itxarobidean ala etsibidean; ea zein den gure eginkizuna eta, batez ere, gure lagundu nahia zenbaterainokoa den.
|
|
2002
|
|
|
Eta orain hor dago denen aitzinean egindakoak eskuratu digun emaitza. Gure ikuspuntutik gazi geza nahi bada,
|
baina
urte haietan genuen egoera baino anitzez ere hobea.
|
|
|
Ez naiz harritzen. Niri ere nire garaian, Rubiok bezala
|
baina
urte mordoxka bat lehenago, nire tesia euskaraz prestatu nuenean, holako zerbait gertatu izan balitzait, tribulaturik sentituko nintzatekeen duda gabe. Garai hartan ez nintzen, hala ere, tribulatu.
|
|
|
etxean euskaraz, eta eskolan gaztelaniaz ikasi genuenok geroago hurbildu gara arto landetatik arlo landuaren kezketara.
|
Baina
urteak pasaturik, arlo landuetan egonik ere, kontuak, lehenago esan dudan bezala, errazago ateratzen zaizkigu erdaraz euskaraz baino, zuri ez zaizu holakorik gertatzen: biderketak, kenketak, kalkulua... eskurago dugu erdaraz, zer egingo diogu!
|
|
2003
|
|
|
Lehen urte haietan euskarazko irratigintzak lekua egin behar izaten zion erdarari bere emanaldietan, katearen metropoliak hala behartuta.
|
Baina
urteak urteak etorri, euskarazko uhin elebakarra osatzen joan da. Batez ere modu intuitiboan.
|
|
2006
|
|
|
Tira, RodrÃguez de la Fuenteren dokumental haietaz gogoratuz, Daimieleko erreserba bisitatzera joan ginen,
|
baina
urte hartan sekulako lehortea izan zen, eta han ez genuen gozamen handirik hartu: belar erdi erreak, zomorro bat edo beste, eta lokatz gogortu piloa.
|
|
2009
|
|
|
–Varsovia inguruan jaiotakoa naizela esan dizut lehen, eta egia da.
|
Baina
urte asko eman ditut Errusian. Irakaskuntzan jardun nuen.
|
|
|
Atzerakada horren kausak askotarikoak dira, eta ez dute, jakina, guztiek eragin berbera izan, bistakoa da.
|
Baina
urteetako atzerakadaren kausez ari bagara, ezinbestekoa dugu frankismoaren hizkuntza zapalketarekin batera kontuan hartzea, esate baterako, demokrazia aurretik betidanik ohikoa izan zela herri aginteen utzikeria euskararen erabilerari zegozkion kontuetan, euren hizkuntza jokabidea erabat elebakarra baitzen (esan beharrik ez dago erdal elebakarra esan nahi dugula, nahiz eta garai haietan, izan, ba...
|
|
2010
|
|
|
|
Baina
urte horiek aztertzeko beste azterketa edo txosten bat egin da.
|
|
|
Hala ere, gotzain egin zuten eta gero eta gogorrago, sutsuago hasi zen bere lanean.
|
Baina
urte batzuetan horrela jarraitu ondoren, eta bere zenbait bidegabekeria eta xelebrekeria ezaguturik, derrigorrez eraman zuten Erromara, han bere bizimodua kontrolpean egin zezan. Erroman ere hasi zen mirari antzeko sendaketak egiten.
|
|
|
Berrogei urtez deseginda igaro ondoren, martxan jarri ziren berehala.
|
Baina
urte beltz horiei buruz ezer gutxi esan ohi dute jesuitek, beharbada, barkatuta daukatelako edo nahiago dutelako Vatikanoarentzat kaltegarri izan daitekeen historia hori isildu.
|
|
|
Aurreko urtekoa errepikatuko zela 2002ko abenduan aurrekontuak atzera botatzeko.
|
Baina
urte hartan bestelakoa izan zen kointzidentzia: ez Jaime Mayor Orejak eta ez Arnaldo Otegik ez zuten bozketan parte hartu.
|
|
|
PPk, eta baita PSOEk ere, Lizarra Garaziko akordioan parte hartu izana leporatu ziguten.
|
Baina
urte horretan bertan, 1998an, Aznarrek negoziazioa hasi zuen ETArekin, eta estratega trebetzat eta Estatu politikaritzat hartu zuten gu kritikatzen gintuzten horiek. Aznarrek laudorioak jaso zituen ETArekin negoziatzeagatik.
|
|
|
Aurretxoan esana dizut, Elaman egindako hilketa salatzen duen bertso pare horrek eutsi diola, batik bat, Trabukoren kanta honi jendearen oroimenean.
|
Baina
urteen joanean, eta oroimena mehetu ahalean, badirudi beste kontaera errexago eta llaburragoa moldatu zela, hasieran hiru puntuko bertso pare eder eliptikoki estilizatua zena, atzenean lau puntuko bertso bakar gordin esplizituegi bihurtuz. Hona kontaera zaharreko bertso parerik oroituena [69]:
|
|
|
Ez da munduan plazer handiagorik!
|
Baina
urteen eta urteen kargamen poetikoaren balio erantsi ilunarekin...
|
|
|
Horregatik, umeak gurasoei sinetsi die, eta uste du Olentzero abenduaren 24an etxera joango dela.
|
Baina
urte batzuk geroago, umea konturatuko da Olentzero ez dela etxera joango abenduaren 24an, besteak beste, umeak ama ikusi duelako opariak jartzen. Eta zentzu komunaren ereduari dagokion ikuste horren aurrean, zertan geratzen da lekukotasuna?
|
|
2011
|
|
|
–Inor gutxi konturatu da,
|
baina
urte eta erdi daramat drogari gakoz ondo lotuta: horixe nire omenaldia, bide okerretik baztertu ezin izan nuen neskarentzat.
|
|
|
Horrenbeste aldaketarekin, biztanleen arteko borrokak eta liskarrak ere ugaldu ziren.
|
Baina
urteak joan urteak etorri, lurrak bere antzinako edertasuna berreskuratu zuen eta herriak oparotasuna eta hondamendian galdutako hainbat gauza ere bai, hala nola hizkuntza, ohiturak...
|
|
2012
|
|
|
|
Baina
urteak aurrera, gero eta sarriago gogoratzen zen bahitutako enpresarioarekin. Korromio nahiko errepikaria zuen.
|
|
|
1918ko azaroaren 9an hiru Aldundien artean, konferentzien ohiturari jarraituz, batzarra egin zen.
|
Baina
urte bete lehenagoko batasun giroa arrakalatzen hasia zen ordurako, eta, ondorioz, 1917an abiatutako Foruen eta autogobernuaren berreskurapenerako deiak agortuta ziruditen. Horregatik, 1918an, Bizkaiko Aldundiak bultzada berria eman nahi zion.
|
|
|
Gipuzkoan 1905ean Liga foral autonomista elkargunea antolatu zen, eta arrakasta lortu zuen,
|
baina
urte baten buruan, talde katoliko konfesionalek elkarte erlijiosoen lege berria onartzen ez zutelako, banatu egin zen. 1906an, kontzertu ekonomikoa hogei urterako sinatu zenez gero, aginte autonomikoa lortzeko egitasmoari eusteko asmoak argitaratu ziren.
|
|
|
Beraz, zergak ezartzeko gaitasuna eta bestelako ekintza guztien ardura bere gain hartzen zituzten. Kupoa kontribuzio bakartzat ordaindu behar zen,
|
baina
urte batzuetarako kupo finkoa bihurtuta. Bestalde, desamortizazioaren ondorioz, Estatuaren ondasunak Aldundiek kudeatzeko geldituko lirateke edo beraien zorra eta premiak betetzeko.
|
|
2018
|
|
|
Hil ez,
|
baina
urteen buruan medikutara gero eta sarriago  joaten hasi zen Olivier. Kontua da ez zuela Olivierrek denbora askorik behar izan konturatzeko gauzak antzekoak zirela ozeanoaren alde bietan.
|
|
2019
|
|
|
Nerabezaroari egotzi zion errua Bittorrek. Izaten zuen haren berri, noski,
|
baina
urteekin are gehiago urrundu zitzaion alaba, bateko Bittorren bikote berria ez zuelako onartu sekula, besteko berak ere bere familia sortu zuelako. Bittorrek azaletik zekizkien Maiteren kontuak, alabak konpromiso hutsez kontatzen zizkionak, gehienetan Bittorren erretolika isiltzeko.
|
|
|
Ez hasieran behintzat.
|
Baina
urte pare batean, hizkuntza ikasiko zuen eta bidaiaren eta paperen gastuak ordaindu ondoren, bere kabuz bizi berri bati ekiteko aukera izanen zuen. Bazterrera kondenatuko ez zuen gizarte batean.
|
|
|
Zergatik ote? Ez zekien. etaren antolakuntza xehean, emazte bat baizik ez zatekeen,
|
baina
urteak joan ahala, atxiloketa uhinen ondotik, urte oroz kasik, aldatzen zihoazen buruak eta Kulunka ohartuak ziren balio handiko uzta zitekeela: ez zuen beldurrik, ez zuen dudatzen, ez zuen gibelera nehoiz egiten.
|
|
|
Lurrak eguzkiaren jiran egiten duen orbita ez delako zirkular perfektua, baizik luzatuz joaten delako, eliptiko eginaz, urte dezenteren harilean. Horrek, noski, aldaketarik badakarke,
|
baina
urte pila handi luzea igaro eta gero... Ez zaigu horrenbeste inporta.
|
|
|
Halere, asko kosta omen zen ospakizun hauek denean ezartzen eta itsasten. Aita Santuak bidali zituen iparraldeko lurraldeetara zenbait lekaide eta monje misiolari,
|
baina
urteak pasatu ziren ospatzen hasterako. Germania aldetik pasatzean, VIII. mendean, han ere saiatu omen ziren tenporetako otoitz egun hauen obligazioa zabaltzen, eta bapo kosta omen zitzaien usadio ez zirenak ezartzen.
|
|
2020
|
|
|
–Beraz, gure artean aipatzen ditinagu,
|
baina
urte osoan bakartasuna hausnartzen.
|
|
|
Euskalduna zen izatez. Getxokoa uste dut,
|
baina
urte asko eman zituen kanpoan, Valladoliden batik bat. Gogor fama zuen.
|
|
|
2 nagusitu ginen. Guztiz oker ez banabil, hauxe izan zen Espainiak Bilbon jokatu zuen azken partidua,
|
baina
urte batzuk lehenago, 63an hain zuzen, Selekzioa izanda zegoen San Mamesen. Ipar Irlandaren aurka izan zela uste dut.
|
|
|
Erreten hartan galdu ziren pertsonak, indarrak, ametsak.
|
Baina
urteak joan dira, zinismoa higuingarria izango litzateke, eta, Zulaikak dioen bezala, diskurtso antagonistak apurtu zituztenekiko zorra onartzea dagokigu. Bai, zorretan gaude maitasunez traizionatu gintuzten gure haiekin.
|
|
2021
|
|
|
Horregatik orain ere beti ibiltzen naiz zapatak urratuta daramatzadala, orduko haietaz gogoratzen bainaiz eta konparazioan iruditzen baitzait hauek ez daudela hain urratuta, eta sosik baldin badut nahiago izaten dut beste zerbaitetan gastatu, jada ez baitzait iruditzen zapatak behar beharrezkoak direnik. Hasieran gaizki ohitua nindukan bizitzak, beti maitasun samurrez eta adeitsuz inguratua,
|
baina
urte hartan hemen, Erroman, bakarrik izan nintzen aurreneko aldiz, eta horregatik maite maite dut Erroma, nahiz historiaz zamaturik egon niretzat, oroimen larriz eta ordu gozo gutxiz zamaturik. Lagunak ere urratuta ditu zapatak, eta horregatik gustura gaude elkarrekin.
|
|
|
–Hasieran, etorri zenean, esan nahi dut, oso gizen zegoen,
|
baina
urtean zehar argaltzen joan zen, eta egia esan, on egin zion bere buruarekin konfiantza irabazteko, irekixeagoa egin zen. Ez zen oso garaia, nire semearen tamainakoa edo, metro eta hirurogeita hamarren bat izango zuen, uste dut.
|
|
2022
|
|
|
Sistema justuagoa izan zitekeela sinetsita zegoen.
|
Baina
urteak pasatu dira, eta nekea gailendu zaio. Bitartean, lan eskaintza publikoa deitzen duten aldiro, azterketara aurkezten jarraitzen du.
|
|
|
Literatura politikaren gainetik zegoe  la esango ziokeen.
|
Baina
urte askotako adiskidetasuna zuten, eta karrera berdintsuak, unibertsitatean lehenik eta irakasle gero: harekin ezin zuen esaldi hanpurutsurik erabili.
|
|
|
Ilea urdinduta zuen. Ez bata ez bestea ziren gazteak,
|
baina
urteek gogorrago tratatu zuten gizona emakumea baino. Senarra txikia zen, erkina, nekatu eta narras itxurakoa.
|
|
|
Marxen materialismoa eboluzionista zen, baina haren eboluzionismoa pre darwinista (Darwinen aurrekoa) zen. Hautespen naturalaren teoria formulatuta zegoen, ezaguna ere bazen,
|
baina
urte asko falta ziren artean, gizon emakumeen eboluzio kulturala azaltzeko, teoria hura erabil zedin. Artean itxita zegoen erlijioen bidea gizon emakumeen eboluzio historikoa azaltzeko.
|
|
2023
|
|
|
–Hara, Sisca, zu ez zara eskolara joan,
|
baina
urteetan joan diren neskatila asko irakurtzen ikasi gabe irteten dira handik.
|
|
|
Gero hitz beste egin zuen Parisko kontuez nazkatuta balego bezala, eta azken karlistaldian, Irungo setioan eta bonbardaketan, bere aurrekoren batek izandako mila gorabehera eta arrisku kontatzen hasi zitzaidan. Txikia zenean, aitonaren ahotik entzun omen zituen,
|
baina
urteek arras gortu bazuten ere, Garbiñeren aita batailako harrabotsak entzuteko gauza zen oraindik. Ez al dituk entzuten kanoikadak, fusilen desarrak ta zaldiak irrintzi batean?, galdetu zidan harrituta.
|
|
|
Aberats aberatsak, gainera. Baten bat, hasieran aberatsa ez,
|
baina
urte batzuetan lana gogor egin eta dirua mugi  tzen trebe izan, eta gero lan egin beharrik izan ez zuena. Gehienak, ordea, aberats jatorrikoak ziren.
|