|
2001
|
|
|
Lucas aipatu dut lehen, baina gehiago dira nobelako pertsonaiak: Lucasen emazte Rosa, aspaldi hila
|
baina
liburuan zehar etengabe agertzen dena, arreba Maria, umore eta sentiberatasun apartak batzen dituena, etxean sartu zaien gazte gitarra jole bat, Marcos, honen andregai Roma... Txinpartaz beteriko solasak izango dituzte euren artean, pasadizo xelebreak, erromantizismo samur batek –baita sentsualtasun lotsati batek ere– blaitzen dituen pasarteak...
|
|
2003
|
|
|
Nerabezaroko erretorika hutsa izango zen testua, ez bainaiz gogoratzen garai hartan inolako erabaki garrantzitsurik hartu nuenik.
|
Baina
liburuak eta eskaintzak etxea miatu zuten polizietako baten atentzioa piztu omen zuten, eta eraman egin nahi izan omen zuen. Familiako norbaitek esan zion liburua legezkoa zela, eta utzi egin zuen.
|
|
2005
|
|
|
–Bai, itxura ederra du,
|
baina
liburua, gizona bezala, ez du kanpoak egiten, barruak baizik, eta barrua irakurri gabe, ezin esan.
|
|
2008
|
|
|
Historia liburu bat publikatzen denean, guztiz normala da, are, espero izatekoa da? egileak sinets dezan bere tesiak ongi daudela;
|
baina
liburu bat publikatzeak edo plazaratzeak, hau da, liburu bat publiko egiteak, plazan paratzeak, berarekin ekartzen du tesi horien inguruan eztabaidatzeko prest egotea.
|
|
|
Hura pagotxa, pentsatu zuen berak, liburu haietan ezkutuko plazerak aurkituko zituela pentsatuz, bekatu guztietarako bideak.
|
Baina
liburu debekatuak ez ziren horrenbesterako, inozoegiak ziren. Hantxe zeuden Baroja, Kipling eta Stevensonen liburuak.
|
|
2011
|
|
|
Irribarre egin du.
|
Baina
liburu bat seinalatu dit azkenean:
|
|
|
A V o yage Out and Home. Obra honek The Criterion aldizkarian laudoriozko erreseina merezi izan zuen,
|
baina
liburua gaur egun ezin da inon aurkitu, ezta Londresko bibliotekarik beteenetan ere.
|
|
2012
|
|
|
Ordutik aurrera, badakit zer topatuko dudan,
|
baina
liburua orriztatzen hasten naiz hala ere. Dickensen Etxe desolatutik ateratako sarrerako aipu luzea.
|
|
|
Life and Legend of the Bloodsucking Catfishes.
|
Baina
liburuak liburu, kondairak bizirik dirau, halakoxea baita arraintxo horrek sortzen duen morboa.
|
|
|
Hartu nuen liburu zaharra Sir Launcelot Canningen Mad Trist zen;
|
baina
liburu hura Usherren gogokoena zenik gehiago esan nuen txantxa triste bat egiteko, zinez baino; zeren, egiazki, haren ugaritasun topizkoko eta irudimenik gabean ez baitzegoen nire adiskidearen espiritualtasun jasoarentzat interesgarria izan zitekeen ia ezer. Nolanahi ere, hura zen eskura genuen liburu bakarra:
|
|
2013
|
|
|
Higanotek bazterrak pozoitu dituzte beren izkribuekin. Euskal Herrian ez dute erdietsi jende aunitzik berenganatzerik,
|
baina
liburu horiek dirauteino arriskua izanen da beti. Guk bertze horrenbertze behar dugu:
|
|
|
Positiboa izan da.
|
Baina
liburuaren azken orrietan ohartarazi nuen terrorista haiek espetxetik zigor laburrak beteta ateratzea orban bat izango zela demokraziarentzat, eta hala gertatu da. Baina konparatuta Erresuma Batuak Irlandan eta Frantziak Greenpeaceren aurka egindako gerra zikinekin, Espainian GALi buruz egindako ikerketa periodistikoa eta juridikoa izugarria izan da, nahiz eta aitortu behar den ez zela dena garbia izan.
|
|
2014
|
|
|
–Baina ez da gauza bera. Internet ez izatea uler nezake,
|
baina
liburu berriak ez erostea?
|
|
2015
|
|
|
Amorru doi batez hustu zenuen maleta, ordurako erantzunen bat aurkitzeko esperantzak urri baziren ere, sikiera galdera gehiago aurkituko ez zenituelakoan.
|
Baina
liburuak zalantzaz beteriko lehergailuak dira, eztanda egiteko pronto.
|
|
|
Ezagutu nuen egunean, Fredekin eta Karimekin liburutegi biribila zapaldu nuen egunean, madarikazioka ari zen Vasili, bakarkako mahaietako batean jarrita, liburu dorre orekatu bat aurrean. Inork ezer esan aurretik eta bururik altxatu gabe, barkamena eskatu zigun hitzordura garaiz ez agertzeagatik,
|
baina
liburu dorrea aldean nola eraman asmatu ezinda zebilela eta ez zituela arma horiek guztiak bertan laga nahi, edonoren eskura. Karimek atsekabez beteriko purrustada egin zuen, nabaritzeko modukoa, eta gutako bakoitzak dorretik bi liburu hartuta atera ginen atzera kalera.
|
|
|
|
Baina
liburua zabaldu eta zortzigarren kapituluarekin
|
|
|
Ez dakit horrek nire bizitza aldatu ote zuen. Beharbada ez,
|
baina
liburu betekada hura mozkorraldi luze bat bezala gogoratzen dut, nire inguru hurbilenetik urrundurik era guztietako esperientziak eta gorabeherak bizi edo amestu nitueneko aldia. Literaturaren enpatxu eztia, droga bat balitz bezala haren beharra zainetan betiko sarturik utzi zidana.
|
|
|
Ez ote zuen berak eman lehen urratsa (eta sendoena) euskarazko herri komunikabideen alorrean Arrasateko parte horretan? Bai, komunikazioan maisu bat da,
|
baina
liburu honetako bere artikuluak amateur batenak dira: onkologiaz zer zekien Joxek medikuak notizia eman zionean?
|
|
|
hiztegia, analisi fonologikoa, txosten bibliografikoa? Ordenagailuko jokoak ere piztu genituen,
|
baina
liburuek erakarri zuten Lorenzoren arreta.
|
|
|
Gugandik gertuago, Obaba (2005) kasuaz hitz egin daiteke: Montxo Armendarizen kosmobisioarekin bat datozen ipuinak izan dira hautatuak,
|
baina
liburu osoa. Nor ausartuko da, bada, liburu osoa egokitzen?
|
|
|
Lehen liburu hura ezkutuan saldu zen Kuban, Lenini buruzko liburu baten azalaren pean. PCCko Batzorde Zentralaren akusazioak eta guzti izan ziren,
|
baina
liburuak bere bidea egin zuen. –Erlijio hauek debekatuta egon dira Iraultzan, baina baita koloniaren garaian ere.
|
|
|
Leibnizen arrazoi itzelak matematika irauli, ordenagailuak asmatu eta Internet igarri zuen.
|
Baina
liburu honek biltzen dituen testuak, zein euskaratuak dauzkagun Monadologia eta Entseiu berriak, astiro irakurriz, nabari da arrazoibiderik zorrotzena, muturreraino eroanda, erdi txoratu edo egiten dela.
|
|
|
Euskal saiakera krisialdian dugu apika,
|
baina
liburu honek, besteak beste, susmarazten digu ataka gaiztoan dagoena ez ote den krisia azpimarratu besterik egiten ez duenaren burua bera. Kantik ez dugu, egia da, We can, t be Kant, baina egunkari honetan bertan, Gaiak eta Klasikoak bildumetan, euskal pentsalarien obretan, badago non ikasi eta gozatu franko. Unamuno eta abendats eta Hizkuntza eta pentsakera, adibidez, maisulanak dira goitik behera, eta hortxe bertan dauzkazu zain.
|
|
|
Hacia la lengua literaria común (1970), La declinación del vasco literario común (1972) eta La H en la ortografía vasca (1980). Hirurak zeuden gaztelaniaz,
|
baina
liburu argiak eta irakurterrazak ziren eta, garai hartako giro nahasian, oinarri eta helduleku egoki gertatu ziren.
|
|
|
Absentzia. Filmak elkarrekin ikus daitezke, eta aretotik ateratzean haiei buruz mintzatu;
|
baina
liburuekin desberdin da: batak ala besteak irakurtzen ditu lehenik, eta irakurritakoaz mintzatu nahi luke, baina ez du egingo harik eta besteak ere irakurri arte, irakurtzearen plazera ez zapuzteko.
|
|
|
pertsonaiak: Lucasen emaztea, Rosa, aspaldian hila
|
baina
liburuan
|
|
2016
|
|
|
Hiri horren karrikak erabat arrotzak egiten zitzaizkien eta, denboraren nozioaren galdu ondotik, haien ardatz geografikoa galdu egin zutela ere ageri zen. Haien kokapenaren nozioak ihes egin ziela azaltzen zen ere,
|
baina
liburu zaharraren azken orrian idatzitako patuari ezin uko eginez ez ote zeuden. Hori guzia idatzita baitzegoen, baita ilunbearena ere.
|
|
|
Irribarrez esan zidan,
|
baina
liburua hartu zuenean ez nuen askatu. Tinko begiratu genion elkarri.
|
|
|
–Eta zuei, gustatzen al zaizue irakurtzea? Nik pelikulak nahiago,
|
baina
liburuak ere irakurri behar dira noizean behin, ezta. Ondo hitz egiten ikasteko, kar kar kar.
|
|
|
Denok dakigu liburu bat bigarren aldiz irakurtzean erabat ezberdin agertzen zaigula, eta ez liburua aldatu delako, gu ezberdinak garelako baizik.
|
Baina
liburua, Ding an sich, berez ez dagoenez, denontzako ezberdina delako, liburua bera ere aldatu da. Demagun beraz liburu bat berriro irakurtzeko bost urteko epea hartzen dugula, eta liburu batek, bataz beste, hilabete bat eskatzen duela irakurtzeko.
|
|
|
masturbazioaz ari gara, ez hitza eta ez ekintza ez baitira liburuetan usu agertu ohi, are gutxiago emakumezkoena, istorio pornografikoa ez bada behintzat; gure hau ezin esan pornografikoa denik, ez da erotikoa izatera ere iristen, banaketa horiek kontzientzia txurien eskrupuluak lasaitzeko baizik ez diren arren; ez da erotikoa baina ez dugu isilduko zer ari den egiten Alsina bainuan, urteek eta praktika jarraituak ematen dituzten lasaitasun, trebezia eta segurtasunarekin, bere gorputzean barrena elektrizitate txinpartak piztuz estreina eta baretasun uhinak hedatuz hurrena, uretan txaplasta uhinak eragin dituen orgasmoaren ondoren. Gizonekiko beldurra, masturbazioaren babesera jotzea, lehen ia ezer ez genekien eta orain berriz ia gehiegi eta guzti emakume honen bizitzaz, are alderdi intimoenez ere; orain baten batek eska liezaguke mamu horietan sakontzeko, beste sexuarekiko harreman zuzenerako zailtasun horretan aztarrika jarraitzeko,
|
baina
liburu erotikoa ez den bezala ez dugu nobela psikologikoa egin nahi ere; hortaz, arazoaren aipamen hutsarekin konformatu behar, baldin eta arazo deitzerik badago, izan liteke aukera pertsonala ere, nork bere bizimodua nahi duen eran antolatzeko askatasuna behar baitu, are gehiago aukeren eta askatasunen herria omen diren Estatu Batuetan.
|
|
|
Ezin propioago zaigu joera hori gizakioi, eta nabarmena da hori hemen. Herriak bisitatzera etortzen da jendea hona,
|
baina
liburuan sakonago sartzea da haietariko askok nahi dutena, eta lur hauen sakoneko egia ere hobeki ezagutzen dabilen sentsazioa du liburuko orri artean dabilenak. Korapilo horretan beti.
|
|
|
Hogeita hamar urte hedabideetako literatur kritikan liburuaren presentaziorako prestatu nuen.
|
Baina
liburua egilearekin berarekin, Iratxe Retolazarekin eta Leire Lopez Ziluagarekin biribilketa alegeran aurkeztu ondoren, bururatu zitzaidan, liburu dendan zerbitzatu zizkiguten hornigaien eraginpean, ziurrenik, euskal kritikagintza definitzeko agian zuzenago dela, zer den edo zer izan daitekeen edo zer izan lukeen eztabaidatzea baino, zer EZ den azaltzen saiatzea.
|
|
|
gurasoen etxeko kaleko papertegi eskasa, BABko Carrefoureko komikien apalategi, nire oroimenean? super luzea, Donostiako Alde Zaharreko Lagun txiki
|
baina
liburuz gainezkako hura, haren kontrako ezker abertzalearen aspaldiko kanpaina Gauzaren episodio miserableenetakoa iruditu izan zait beti?, Gasteizko Herrikoia, Zuloa eta El Cafetal, besteak beste.
|
|
|
Euskal Herrian, hori bai, ipuin liburu gehiago argitaratzen da, ehunekotan, inguruko literaturetan baino, edo, beste era batean esanda, hemengo argitaletxeek arazo gutxiago dituzte ipuin liburuak kaleratzeko, itxura denez, Madril, Bartzelona edo Parisekoek baino, edo Londres edo New Yorkekoek baino: topiko bat da esatea ipuingintzak onespen handiagoa daukala herrialde,
|
baina
liburu edizioaren arloari dagokionean ez dago askoz itxurosoago gure kultur inguruan baino, nahiz eta prestigio aldetik agian hobeto dabiltzan han, eta, inportanteagoa dena, ipuinentzako badagoen merkatu bat, aldizkari literarioena, Estatu Batuetan inportantea izaten jarraitzen duena, nahiz eta ez garai batean bezainbat?. Eta ipuin liburu batek, edonola ere, prestigio gehiago dauka hemen beste literatura batzuetan, gehienetan?
|
|
2017
|
|
|
–Ez,
|
baina
liburu hau bai.
|
|
|
Txomin Agirreren Garoa eta Kresala, Tomas Agirre. Barrensoro, ren Uztaro eta Jon Etxaideren Joanak joan irakurri nizkion. Orixeren Euskaldunak poemarekin saiatu nintzen,
|
baina
liburua eskuetan nuela sumatzen baninduen,, orain ere horrekin al hator??, aurpegiratzen zidan haserre. Eleberri horiek irakurtzen nizkion bitartean aitonaren burutik zer irudi igaroko ote ziren aztertzen saiatzen nintzen entzule koitaduen aurrean eta, uste dut literaturak baduela zerbait aringarria, zerbait sendagarria, eta zahartzaroak edo ezintasunak ematen duten tristura baretzen lagundu ziola pentsatzea gustatzen zait geroztik?, esan ohi nuen.
|
|
|
Ez du nobela idatziko,
|
baina
liburuak izan zituen salbazio bide. Edo, beste era batera esanda, liburuei esker ihes egin ahal izan zuen.
|
|
|
Hormetan bost mila bat liburu pilatzen ziren beiraz babesturiko apaletan, zaharrak gehienak, gure aitonaren biltzaile grinaren fruituak.
|
Baina
liburu berri asko ere ikusten zen, haien artean garaikide ditugun euskal idazle askorenak, azken hauek, susmatzen nuen, maistraren eraginez erosiak.
|
|
2018
|
|
|
Goiz heldu zen, hiria eta garraio publikoa ere ez baitziren gai, beren jendetza eta beren aldizkako matxurak gorabehera, Mirenen puntualtasuna zapuzteko. Auzoan egona zen inoiz
|
baina
liburu denda tokiz aldatua zuten eta egoitza berrira joan gabea zen artean. Google maps en bilatu zuen kalea eta badaezpada hartutako neurriak zirela medio (badaezpada 15 minutu lehenago atera etxetik, badaezpada aldez aurretik egiaztatu eta kalkulatu zein zen transbordorik eraginkorrena, badaezpada korrika egin badatorren metro hau hartzeko eta ez bi minutu barru iritsiko dena) punttuan baino arinago iritsi zen, eta metrotik ateratzean pare bat buelta eman zituen, denbora igaro aldera, liburu denda zegoen alderantz ez besterantz, disimulatu aldera.
|
|
2019
|
|
|
DA Sergei Dovlatovi irakurri diodan liburu bakarra, eta, lehenago RA eta IZ adiskideek gomendatu zidaten arren, nik ez nien kasurik egin, harik eta 2007ko maiatzaren 12an (gogoan dut, nire urtebetetze eguna zelako), diskoteka batean, ordu txikietan, mutil batek hartaz hitz egin zidan arte, hain zuzen, Txekhov berria zela esanez. Mutilarekikoek ez zuten aurrera egin,
|
baina
liburua behintzat gelditu zitzaidan (azkenik) gogoan. (XI)
|
|
|
Esaten zuen: . Ezin uka arrakasta eduki duela (hilabete gutxian bi argitalpen izan du eleberri honek),
|
baina
liburu hau idazterakoan gehiago izan ditu gogoan irakurleen txaloak, egiten ari zen eleberria baino?. Hara, P.:
|
|
2020
|
|
|
Xabier Kintanak, aldiz, euskalki guztiz definitu eta garbia omen zuen, nahiz eta euskara molde hori ere bere etxean bakarrik hitz egiten zen. Andolin Eguzkitzarena eta Juaristirena berarena nahasiagoak ziren,
|
baina
liburu zaharretatik ateratakoak ziren nolanahi ere. Guztiak autista linguistikoak ziren, Bilboren bihotzean bizi ziren eta bakoitzak bere kabuz eraikitako euskara bat asmatu zuen, ia mende bat lehenago Sabino Aranak asmatu zuen gisa berekoa bidenabar esateko.
|
|
|
Liburua idazteko halako nekeak eta beldurrak pasa eta gero, Errandoneak ez zuen berehalakoan pentsatuko liburua oharkabean igaroko zenik.
|
Baina
liburua ez da berriz argitaratu, eta inor ez da oroitzen hartaz, ez orduan eta ez gaur. Merezi ote zuen halako lanak hartzea?
|
|
2021
|
|
|
Urgentziazko erantzunak promozionaturik daude, eta ez ulermenaren bidaia luzea; erakargarria eta entretenigarria nahastu zaizkigu.
|
Baina
liburu batek merezi duen edo ez jakiteko denbora hartu behar da, patxadaz eta gustura irakurri. Literaturaren edo saiakeraren mendietan ez dago autobiderik, ezin da kalkulatu irakurketaren emaitza arina.
|
|
|
Gauza horiek ezin zaizkigu ukatu, edo, hobeto esanda, ez litzaizkiguke ukatu.
|
Baina
liburu bat argitaratzea ez dut uste inoren eskubidea denik. Eskuko telefono batekin edozer publikatzeko modua daukagun momentu historiko honetan, pribilegio bat dela esango nuke.
|
|
|
Ni harritu egin nintzen irakurri nuenean, duela pare bat urte. Beti entzun dut Evak tentaldira eraman zuela bikotekidea,
|
baina
liburuak ez du hori esaten. Ez dago tentaldirik.
|
|
|
Edo alderantziz. Gerta daiteke liburu baten estiloa ederra izatea, pertsonaiak sinesgarriak gertatzea, irakurketa interesgarria suertatzea, eta emozioen barne munduaren deskribapena bikaina izatea,
|
baina
liburua ez izatea kritikoaren gustukoa, batek daki zergatik.
|
|
|
Ez dut esan nahi euskal literaturak mugimendu feministaren esanetara egon behar duenik, ezta agenda feminista behar duenik ere, horrek ez duelako zentzurik eta nahita ere lizatekeelako literatura horrela erabili.
|
Baina
liburu feministak behar ditugu, harreman problematikoak normalizatzen edo goresten ez dituztenak, emakumearen ukazioan eta gizonaren gorespenean oinarritzen ez direnak, misoginoak ez direnak, antisentimentalistak ez direnak, gorputza ukatzen ez dutenak. Idazle feministak behar ditugu, feminismoaren tresnak erabiltzen ikasi dutenak, jaso duten gizarteratzeari begiak zabalik begiratzen diotenak, patriarkatuaren programazioak ulertzen eta desaktibatzen trebatu direnak.
|
|
|
Haserre egon baino nahiago baduzue triste egon, horretarako motiboak ere badaude, e? Ez dakit konturatu zareten
|
baina
liburu bakarrarekin hasi eta bukatu diren karrera literario ugari ditugu. Ez du zertan izan idazleari eman zaion berotasun faltagatik, baina horrek garrantziren bat izan duela pentsatu genuke, behintzat hipotesi gisa.
|
|
|
nire bulegoan. Liburu kaxkar bat da,
|
baina
liburu bat da azken batean. Letraz betea dago eta irakur daiteke, beste edozein liburu bezala.
|
|
|
Argi laranja da, baina nahikoa irakurtzeko. Bere azal leuna uki dezaket eskua luzatzen badut,
|
baina
liburua ixten zait egiten dudan aldiro. Laztandu edo irakurri, bata edo bestea.
|
|
2022
|
|
|
morroi hark asko kostata aurkitu omen zuen nobela, eta azkenean hango merkatu batean erosi omen zuen.
|
Baina
liburuan Nazario Funes izena ageri zen... eta morroi hura gure eskaileran bizi zen! Zer erran nahi zuen hark?
|
|
|
Bere aldarrikapen ezagunenak emakumea gizon subjektuaren" bestetzat" eratua zela erakusten zuen.
|
Baina
liburuak berebat biltzen zuen feminitate mota desberdinen inguruko saiakera sorta bat, non emakumeen desirei leku aktiboago bat eskaintzen zitzaien. Psikoanalisi existentzialari esker, psikologian ohikoak ziren tipologia egonkorretatik at mugitu ahal izan zuen Beauvoirrek.
|
|
2023
|
|
|
Egunsentiaz galdegin zidan Lotaratzaileak, koloreak itzultzen diren uneaz, eta nik esan nion nekea eta kezka eragiten dizkidala, baina ez zaidala beldurgarria, habitagarriagoa irizten diodala, nahiz eta lo falta benetako zama izan orduan. Gero pentsatu nuen eguzki sarreraren ordez, Printze Txikiak eguzki sorrera hitza erabil zezakeela,
|
baina
liburuan malenkonia da nagusi eta ez da halakorik nabarmentzen.
|
|
|
Hitzik gabe geratu naiz. Gauza asko galdetzeko aprobetxatu nahi nuen hitzordua,
|
baina
liburua ikusteak galdera guztiak ezabatu dizkit burutik. Elkarrekin igaro genuen bere lehen urtebetetzean oparitu nion liburua da, Julian Barnesen The only story.
|