|
2004
|
|
|
Zer da hori? Euskara, jakin, badakitela, eta ahozkoan euskara darabiltela,
|
baina
idazle lanetan erdaraz baliatzen direla. Lan honetan behin eta birritan hizpide izan dugun auzigaira gatoz atzera ere:
|
|
2008
|
|
|
Kevinen aita harro zegoen semearekin eta Kevin haserre aitarekin, estutasun hartan sartu zuelako. Orduan erabaki zuen lapurra ez
|
baina
idazlea izango zela.
|
|
2010
|
|
|
elkarri gorroto ziotèn familia bitako kideak zirela, bata montescotarra eta bestea capuletotarra, elkarrekin maitemindu eta, familien arteko liskarrengatik, mila oztopo eta beste hainbat traba izan zituztenak, harik eta beren buruaz beste egin zuten arte, lehenik Romeok eta gero Julietak; egia da, bai, suizidioa bekatu larria zela, baina nola hunkitu ninduen haien historiak, eta nola piztu zitzaidan bihotzean haienganako sinpatia?!; baita haiei buruz zerbait gehiago jakiteko grina ere, eta hala, egun batean, etxera etortzen zèn fraide debozionistari isil gordeka bezala galdetu nion: . Ezer idatzi al zuen Bécquerrek Romeo eta Julietari buruz???;. Zergatik galdetzen didazu??, harritu zitzaidan fraidea;. Bécquer askotan aritzen da maitasunaz eta??;. Bécquerrek ez
|
baina
idazle ezin handiago batek idatzi zuen haietaz: Shakespearek.
|
|
|
edo Raphael Baldaya, A. A. Cross, Thomas Crosse, Pantaleao, Chevalier de Pas, sei urte baizik ez zituenean sentitzen zen Chevalier de Pas, denborarekin bildu eta esku artean ditudan datuen arabera?, Charles Robert Anon, Maria Jose, Adolf Moscow, Jean Seul de Méleuret? Ni ez naiz idazlea,
|
baina
idazlea banintz, Pessoak bezala idatziko nuke, sinetsia bainago gaur Pessoak bezala bakarrik idatz daitekeela, orain ikuspuntu batean jarrita eta orain beste batean, aurkakoan, beharbada.
|
|
|
elkarri gorroto ziotèn familia bitako kideak zirela, bata montescotarra eta bestea capuletotarra, elkarrekin maitemindu eta, familien arteko liskarrengatik, mila oztopo eta beste hainbat traba izan zituztenak, harik eta beren buruaz beste egin zuten arte, lehenik Romeok eta gero Julietak; egia da, bai, suizidioa bekatu larria zela, baina nola hunkitu ninduen haien historiak, eta nola piztu zitzaidan bihotzean haienganako sinpatia...!; baita haiei buruz zerbait gehiago jakiteko grina ere, eta hala, egun batean, etxera etortzen zèn fraide debozionistari isil gordeka bezala galdetu nion: " Ezer idatzi al zuen Bécquerrek Romeo eta Julietari buruz...?";" Zergatik galdetzen didazu?", harritu zitzaidan fraidea;" Bécquer askotan aritzen da maitasunaz eta...";" Bécquerrek ez
|
baina
idazle ezin handiago batek idatzi zuen haietaz: Shakespearek.
|
|
|
Pedro Botelho, Antonio Mora, Fausto, Alexander Search, Bernardo Soares, Frederico Reis, Barón de Teive, Vicente Guedes... edo Raphael Baldaya, A. A. Cross, Thomas Crosse, Pantaleao, Chevalier de Pas —sei urte baizik ez zituenean sentitzen zen Chevalier de Pas, denborarekin bildu eta esku artean ditudan datuen arabera—, Charles Robert Anon, Maria Jose, Adolf Moscow, Jean Seul de Méleuret... Ni ez naiz idazlea,
|
baina
idazlea banintz, Pessoak bezala idatziko nuke, sinetsia bainago gaur Pessoak bezala bakarrik idatz daitekeela, orain ikuspuntu batean jarrita eta orain beste batean... aurkakoan, beharbada. Horrek ez du esan nahi, jakina, gure nitasun osatuaren baitan murgilduta bizi diren beste ni txiki horiek, bakoitza bere ahotsarekin eta bere pentsatzeko moduarekin, indar berdina dutenik... neure baitan daukat froga, ni bizi nauen kontserbadorea, politikari dagokionez, erraldoi bat den bitartean, ipotx bat baita ni bizi nauen iraultzailea, beldurrak isilarazia inkontzientearen lehen bultzadan, aitor dut, baina baita adimenak eta arrazoimenak isilarazia gerokoan ere, zintzotasun osoz diotsut, ongitxo dakidan arren erabateko objektibotasuna ezinezkoa dela, are gutxiago nor bere ortuaz eta bere kontuez mintzatzen denean.
|
|
2011
|
|
|
Ohatzeko maindireartea epeltzeko ezer asmatu ote duen. Nadaren gisa berean, baina, mutil hori ere ez da bilkurara azaldu, ez oraindik behintzat, eta nekez galdetuko diogu ezer,
|
baina
idazleak esan du entzuna duela berdintsu jarraitzen duela, aukera hobeak dituela sarean orain garai hartan baino, birusen batzuk gorabehera konexioak dezente hobetu direla, bideoak ere nonahi daudela eskura; baina bere hartan jarraitzen duela, maitatzeko norbaiten eta maitatuko duen inoren esperoan.
|
|
|
–Badakit, erantzun diot desesperatzen hasita?,
|
baina
idazlea izanik maite ditut istorioak, eta kontakizun bat bestearen truke oparitzeko ohitura daukat.
|
|
2012
|
|
|
–Ez dut esan nahi horrelako heriotza merezi zuenik, inork ez du horrelako heriotzarik merezi.
|
Baina
idazleok ez gara erabat errugabeak, eta hori ere komeni da esatea.
|
|
|
Irratiko elkarrizketak, bere garaian, ez zuen inolako oihartzunik izan hedabide euskaltzaleetatik kanpo,
|
baina
idazlearen heriotzak orri asko bete zizkien erdal egunkariei, eta ez bakarrik Euskal Herrikoei. Irrati eta telebistek ere denbora asko eskaini zioten Gernikako kanpoaldeko errepide batean gertatutakoari.
|
|
2013
|
|
|
Egia da bai ezkontza «mertzenarioak» eta bai «burugabeak» kritikaturik agertzen direla, baina argi eta garbi azaltzen da gizarte horretan zein aukera gutxi dagoen konponbide zoriontsu bat egiteko. Zelanbait esateko, liburuan komenentziazko soluzio literario bat ematen da,
|
baina
idazleak bere kritikaren pozoia sartu du orrietan barrena. Are gehiago, Austenen ironia bazter guztietara ailegatzen da, han hemen dudarako lekua eginez:
|
|
2015
|
|
|
Alegia begien aurrean zeukan, alegia erakutsidun ezinago bikaina gainera,
|
baina
idazle kaxkarra ez zen ipuina kasik idatzia zeukala jabetu.
|
|
|
Fikzioaren minez ote nago dagoeneko? Ez,
|
baina
idazleei buruzko kontuok utzita itzul nadin, berriz ere bidean utzi baitut, aitonaren istoriora.
|
|
|
–Bueno, oraindik ideia bat besterik ez da, nagusiekin komentatu ez dudana,
|
baina
idazle gazte bat honen gainean lanean jarri dut, eta pentsatu dut zuk ere parte har zenezakeela proiektu horretan?.
|
|
|
Hemen, une honetantxe, jauzi egin nuke, jakina.
|
Baina
idazleak, benetakoa baldin bada, aurre egin behar die gertakari beldurgarri eta mingarriei, horrela erakutsiko baitu bere trebezia eta sena, bere ausardia eta balioa. Gainera, nola ahantzi hileta biaje edo hura, idazketaren terapiari ihes eginda?
|
|
|
Bergaran egin zuen hori neurtzeko Biltzarra eta, gauzak osotasunean hartuta, aldekoa izan zen emaitza. Batasunaren aurkakoak ere baziren, jakina, horietako batzuk Euskerazaleak elkartean eta Kardaberaz Bazkunan zihardutenak,
|
baina
idazle eta irakasle gazte gehienek erabat onartua zuten euskara batua. Harritzekoa zen, gainera, hain denbora tarte laburrean, hainbesteko arrakasta lortu izatea eredu berriak (Biltzarreko argibideak in Euskera 23 (1978):
|
|
2016
|
|
|
garaiko idazle hispanoamerikarrik onenek hartuko zuten parte liburuan, eta bakoitzak bere herrialdeko diktadore bat aukeratu behar zuen. Monterrosori Anastasio Somoza egokitu zitzaion eta ezetza eman zuen, epaile bezala diktadore hori hiltzeko agindua emango baitzukeen pozik,
|
baina
idazle bezala pertsonaiaren baitan sartu baitzuen, haren haurtzaroko beldur eta miserietan sakondu, eta haren basakeriak konprenitzen hasteko arriskua baitzuen. Liburu hori ez zen atera, baina hiru eleberri handi atera ziren ondoren gaiaren inguruan:
|
|
|
Ez nuke eleberri bat dela eta zu galtzerik nahi, esan diot burua itzuli gabe?.
|
Baina
idazle baten gaitzik gogorrena ez da gehiago ezin idatzi izatea, utzi egin nahi eta ezin utzi izatea baizik. Behin baino gehiagotan saiatu naiz morrontzatik libratzen, baina zer egin dezaket besterik?, ezer egin gabe egoteari izua baitiot.
|
|
|
Eta orokorrean. Haren hitzen indarkeria gero eta handiagoa zela ikusiz, handik lehenbailehen alde egiteko esan zion, pazientzia eta edukazio ona galtzen hasita,
|
baina
idazleak ez zion jaramonik batere egin eta gero eta ozenago jarraitu zuen hitz egiten. Orduan, editore batek inoiz esan behar ez duen esaldi bat ahoskatu zuen Josebak, zeregin hartan oso berria zelako eta esperientzia faltagatik apika, edo egonarri guztia agortu zitzaiolako azkenean.
|
|
2017
|
|
|
huts egindako estatuak, errepresioa, anabasa, estatu kolpeak, gerrak, hilketak... Achcarren hitzetara itzulita, oso prozesu luzea izango da erregimen zaharraren heriotza eta berriaren jaiotza,
|
baina
idazlea, udaberri hartan sortu zen euforiaren aurka agertu zen bezala, orain nagusi den pesimismoaren kontra dago. Ekialde Hurbilean, muturreko aldaketa bat?
|
|
|
esan zuen, Nobel saria eman ziotela iragarri baitzioten. Euriak uholdeak eragin bazituen ere, kazetariak iristen hasi ziren hotelera,
|
baina
idazleak gelatik ez ateratzea erabaki zuen. Editoreak, Jérôme Lindomek, joan behar izan zuen hegazkinez Paristik konponbideren bat aurkitzera.
|
|
|
–Batzuek, hala ere, ez dute itzultzeko biderik aurkitzen?, esan nuen, eta Joyceren alaba Luciari gertatua kontatu nuen, gainetik bederen. Aita Finnegans idazten ari zela alabak psikosi larria zuen,
|
baina
idazleak ez zuen onartzen alaba gaixo zegoenik eta artearen bidez irtenbide bat aurkitzera animatzen zuen. Egun batean Jung ikustera joan ziren eta alabak idatzitakoak eraman zizkion.
|
|
2019
|
|
|
Asko aipatu izan da nolako desilusioa hartzen duen gizon xalo leialak emakumeen maltzurkeriaz ohartzean: Bernsteinen senarrak eskandalizatu egiten dira konturatzen direnean bizilagun duten emakumea lapurra dela, zitala, adulteroa; gizon kemenez hartzen dute kolpea,
|
baina
idazleak ez du lortzen, hala ere, senar eskuzabalak eta indartsuak direla pentsaraztea: astalikardu batzuk iruditzen zaizkigu, sentiberatasunik eta borondate onik gabeak; gizonak disimuluan ibiltzea aurpegiratzen die emakumeei, baina batek konplazentzia handia izan behar du hainbestetan engaina dezaten uzteko.
|
|
|
Malkoen beroak segituan blaitu zizkion masailak,
|
baina
idazleak tabernariarengan iltzatuta mantendu zituen begiak. Amparok baiezkoa egin zuen, ulerkor.
|
|
|
Buru-hezurren aurrean belaunikatuta eta Leireri bizkar emanez, Gaston Besaide, nahasezin bere jantzi beltz eta ile guztiz zuriarekin, letania monotono bat murmurikatzen. Salmoak ematen zuten,
|
baina
idazleak ez zuen lortzen hitzak ulertzea. Beti buruan eraman ohi zuen txapela eskuen artean zeukan, errespetuaren erakusgarri.
|
|
|
–entzun zion galiziarrari. Bezero batek zerbait erantzun zuen,
|
baina
idazleak ezin izan zuen ulertu, denek ez baitzuten garrasika hitz egiten.
|
|
|
Pasaian zeramatzan hamabi urteetan, hiruzpalau aldiz baino ez zuen oroitzen etxe haren jabeetakoren bat ikusi izana. Besaide anaia zaputzek, izan ere, makina bat zurrumurru bitxi sorrarazten zituzten bizilagunen artean,
|
baina
idazleak gauza bakarra zekien ziurtasunez: nekez aurki zitekeela eskualdean haiek baino pertsona aberatsagorik.
|
|
2020
|
|
|
Tarteka editore buruak Maiderri deitzen zion eleberrian Salamancako pasadizorik agertzen ote zen galdetzeko. Eta Maiderrek baietz erantzuten omen zion, agertuko zela seguru asko,
|
baina
idazlea bakean utzi behar zela, inoiz ez bezala ari baitzen lanean, are gehiago, eleberria bukatzeko zorian zuelako.
|
|
2021
|
|
|
Geurea, behintzat, idazten ari garen bitartean. Liburu bat egiteko liburu hori idatzi egin behar da, bai,
|
baina
idazle handiek –benetan handiek– ez dute idazten liburua egiteko, idazten egoteko idazten dute. Hori da plazera, hori da oparia, eta hori da, nire ustez, letretako printze honek Gero egiterakoan deskubritu zuena.
|
|
|
Alda daiteke denborarekin.
|
Baina
idazleak modu bat behar du kontatzen ari den edo kontatu nahi duen istorioan sartzeko, daukan hoberena emateko, idazketa prozesuan zehar kontzentratuta jarraitzeko eta daukan guztia –burua, bihotza, gorputza– ariketa horren alde emateko. Ondo idazteko alderdi kontzienteak eta inkontzienteak erabili behar dira.
|
|
|
|
Baina
idazle gehienek ariketa horretatik ateratzen dute daukaten material emozional guztia. Pianistaren gorputza erabiltzen dute, ordenagailuaren algoritmoa, urpekariaren murgilketa.
|
|
|
Ez litzateke zailegia izan behar ohitura itsusi horrekin bukatzea. Idazleen kooperatibarik ez dut eskatuko
|
baina
idazleen arteko kooperazio apur bat eskatuko nuke. Ez liguke kalterik egingo bakoitzak bereari ekitea, besteek idazten duten literatura edo irakurleei gustatzen zaiena egurtu gabe, deitoratu, arbuiatu, gutxietsi gabe.
|
|
|
Ez direlako bukatzen ondo, ez dutelako berresten zure mundu ikuskera, ez direlako etorri gauza errazak esatera, moralinarik gabe digeritu behar direlako. Zinikoak, esango luke baten batek,
|
baina
idazleari gehiago gustatuko zaio krepuskularrak edo errealistak esaten badugu.
|
|
|
|
Baina
idazleak ez dira fikziozko munduetan bizi.
|
|
|
Eta idazlearen irudiaz ere bai.
|
Baina
idazle horrek lana nola egin duen ez zaigu kontatzen, ez nondik sortu den, ez zer bilatzen duen. Liburuan arteari buruz hitz egiten bada, galderak artearen ingurukoak izaten dira.
|
|
|
Egin ere ez du gauza handirik egiten. Nolakoa den ikusi nahi genuke,
|
baina
idazleak ez dizkigu gauzak erakusten, idazleak kontatu egiten dizkigu, motibazio sakonik duten edo ez duten azaldu gabe. Elkarrizketak ez dira entzuten, ezin dira ahots goran irakurri, pertsonaiak ez dira gogoangarriak eta ez dute ezagutzen dugun inoren antzik, eszenak ez dira ikusten, ikuspuntuak abisurik gabe aldatzen dira eta sarritan ez dakigu nola pasatu garen iraganetik orainaldira edo asteko ze momentutan edo eguneko ze ordutan gauden, denbora oso astiro edo oso arin pasa daitekeelako erdi hildako mundu ez oso sinesgarri eta ez batere interesgarri honetan.
|
|
|
Gure aurrean zabalduko den mundu horretan idazleak agintzen digu ez direla mundu fisikoa edo" erreala" gidatzen duten arauak bortxatuko. Literaturan edozer egin daiteke,
|
baina
idazle" errealistak" edo errealismoa egiten duen idazleak erabaki du ez duela edozer egingo. Idatziko du fikziozko mundu batean, bai, baina bere mundu horrek benetakoaren ispilu gisa funtzionatuko du, du erakutsi ezer, ez bada posible mundu errealean.
|
|
|
Ez dakit Italo Calvino idazle zaila den, inoiz ez dut Italo Calvino irakurri.
|
Baina
idazle zaila izateko itxura du, halako izena izanda.
|
|
2022
|
|
|
Ez da txantxetako kontua,
|
baina
idazleak broma giroan kontatu nahi izan digu bere prozesua: zerk piztu zion gaitza, nola iritsi zen horra, nola sentitzen zen egun haietan, eta baita nola lortu zuen ateratzea.
|
|
|
Eta horrek, zalantzarik gabe, pisu handia du, irakurlearen harrera dezente baldintzatzen duelako.
|
Baina
idazleei batzuetan ahazten zaie irakurleak ere baduela bere subiranotasun kuota, txikia izan arren, eta bestela interpreta dezakeela eskura etortzen zaiona. Eta hor Elenak badu emendakin bat, Etxeak eta hilobiak, pertsonaia konpartituen gainetik, eta Atxagaren ahots narratibo zoli eta eskarmentudunaren gainetik ere, ipuin liburua iruditzen zaiolako gehiago, nobela baino.
|
|
2023
|
|
|
Leiho ondoko paretatik zintzilik 2001eko egutegi horitua dago, eta zurezko kuku erloju gelditu bat zintzilik. Pareta nagusia liburuz beteta dago; hezetasunak jan ditu gehienak,
|
baina
idazleen izenak aski ongi ageri dira: Frantziako garai bateko pentsalari atzerakoienak dira denak.
|
|
|
Izan ere, batzuentzat nire arrakastaren arrazoia emakumea izatea zen, emakume gaztea izatea, ipuin erotikoak idazten zituen emakume gaztea. Horixe zen nire meritu bakarra,
|
baina
idazle txarra nintzen. Ups.
|