|
2023
|
|
|
Azkeneko biak ahalbide printzipioaren araberakoak baino gehiago, baliokidetasun printzipioaren araberakoak dira. Badirudi ekonomia ahalbidearen printzipioa bakarrik zergei aplikatzen zaiela,
|
baina
horrek ez du esan nahi tasak eta kontribuzio bereziak Konstituzioaren aurkakoak direnik. Esanahi horretan, baliokidetasun printzipioan oinarritutako tributu batzuk zerbitzu publikoaren kostea estaltzeko bestekoak dira; horiei zerbitzu zatigarri deritze.
|
|
|
Tributuaren sortzapena zerga egitatea Zuzenbidearen aldetik gauzatu den unea da, eta zerga ordaintzeko betebeharraren sortarazlea da subjektu pasiboaren ikuspuntutik,
|
baina
horrek ez du esan nahi betebehar hori une horretan bertan bete behar denik. Horrela, TFAOen 22.2 artikuluaren (eta TLOren 21.2 artikuluaren) ariora, tributuaren legeak kuota edo ordaindu beharreko kopurua eskatzeko moduko eguna zehatz dezake, edo kopuruaren zati batena, sortzapena ez den beste egun batean.
|
|
|
interesdunak hala eskatuta hasitako prozeduretan isiltasuna negatiboa izango da baldin eta prozeduraren arauketak hala ezarri badu (ia kasu guztietan) edota, bestelako prozeduretan, baldin eta prozeduraren emaitza eskubide bat edo bestelako banakako egoera juridiko bat aitortzea edo eratzea izan ahal bada. Isiltasun negatiboa prozesuzko fikzio bat da errekurtso bidea irekitzeko helburuarekin,
|
baina
horrek ez du kentzen Administrazioak berariaz ebazteko beharra.
|
|
|
Prozedura amaitzeko ebazpena gehienez urtebetean jakinarazi behar da. Epea igarotzen bada berariazko ebazpenik jakinarazi gabe, ofizioz hasitako prozedura iraungi egingo da
|
baina
horrek ez du eragotziko gero beste prozedura bat hasteko aukeraedo Administrazioaren isiltasunez eskabidea ezetsiko da, prozedura interesdunaren eskariz hasi bada. Berariazko zein ustezko ebazpenak edo interesdunen eskabideak ez izapidetzeko erabakiak agortuko du administrazio bidea.
|
|
|
Zuzendu nahi den egintza zein organok eman eta organo horrek izapidetuko du prozedura, eta prozeduraren ebazpena ere emango du. Prozedura ofizioz hasi bada, interesdunak esan beharrekoa entzun behar da, hamabost eguneko epean75 Berariazko ebazpena jakinarazteko gehieneko epea sei hilabetekoa izango da, eta epe hori igarotzen bada berariazko ebazpenik jakinarazi gabe, prozedura iraungi egingo da ofizioz hasi izan bada
|
baina
horrek ez du eragotziko gero beste prozedura bat hasteko aukera preskripzio epean (edo Bizkaian iraungitze epean), ala Administrazioaren isiltasunez eskabidea ezetsiko da, prozedura interesdunaren eskariz hasi bada. Prozedura honetan ematen diren ebazpen jurisidikzionalak tributu araua deuseztatzen duen kasuetara hedatzeko aukerari dagokionez, ikusi 2022ko otsailaren 9 eta 14ko eta martxoaren 4ko AGE.
|
|
|
Zehatzago esanik, zerga ordaindu behar da ekonomia ahalbidea agertzen duen egitatea burutu delako. Tasa eta kontribuzio berezien kasuan, lotura hori malguagoa da,
|
baina
horrek ez du esan nahi tasa eta kontribuzio bereziak tributuak ez direnik. Orokorrean, tasa eta kontribuzio berezien bitartez, jarduketa publikorako finantzaketa lortu nahi da; ildo horretatik, jarduketatik onura gehien ateratzen dutenek parte handiagoa hartu lukete jarduketaren finantzaketan.
|
|
|
Prestazio anitz eta ezberdinak daude tributu guztietan; beraz, ezin dugu tributuaren definizio bakarra eman, ezin dugu tributua kategoria juridiko jakin batean kokatu. Ondare edo ekonomia mailako lotura den aldetik, tributua betebeharra da;
|
baina
hori ez da egia osoa, betebeharren kategoriarekin ez delako agortzen tributuaren eduki osoa. Beste alde batetik, prozedurak ditugu.
|
|
|
Halakoetan, Ekonomia Itunaren 12 artikuluak ezarri duenez, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga likidatzean, lurralde batean zein bestean egin diren konturako ordainketek balioko dute.
|
Baina
horrek ez du esan nahi, ordainketa horiek behar ez den Administrazioari eginda ere, beste Administrazio eskudunak berari dagokion kopurua jasotzeari uko egin behar dionik; alderantziz, azken horrek kopurua emateko eskatu ahal izango dio atxikitzaileari. Beste lurralde batean txarto ordaindu diren atxikipenak eta konturako sarrerak baliozkoak badira ere, atxikitzailea ez da bere erantzukizunetik askatuko.
|
|
|
Jakina, horrek ez du esan nahi langileak, praktikan, enpresaburuarekin kontratuko baldintza guztiak banan banan negoziatzen dituenik, maila berean alegia.
|
Baina
horrek ez du eragozten alderdien artean berdintasun materiala izatea. Hain zuzen ere, hori posible da lan zuzenbidearen bigarren eginkizunari esker.
|
|
|
Horren inguruan, Gonzalez LoPEzek horrela adierazten zuen: " Ituna, egia da, ez dator bat zergekin,
|
baina
horrek ez du esan nahi Itunari buruzko Legearen II. kapituluan definitzen diren finantza harremanetako arauak alde batera utz daitezkeenik, aurrekontu egonkortasunaren arloan Estatuarekin koordinatzeko eta lankidetzan aritzeko funtsezko printzipio bat barne hartzen baitute, eta hori guztiz bateragarria da 135 artikuluarekin" 645.
|
|
|
lehenengo eta behin, 2019ko COVID19 pandemiak administrazioei eta herritarrei ekarriko zizkieten arazo ekonomikoei aurre egiteko prinztipio biek ekartzen zituzten arau fiskalak (aurrekontu egonkortasuna, gastu araua eta zor biziaren gaineko arau fiskalak) etenda gelditu ziren. Administrazioek, esangura horretan toki erakundeek ere, ez dituzte arau fiskalak bete behar,
|
baina
horrek ez du esan nahi politika horiek ekartzen dituzten informazio betebeharrak bete behar ez direnik. Bigarren ñabardura 2023ko apirilean Europar Batasuneko 27 herrialdeek hartutako erabakian dago:
|
|
|
Bi irizpide horiek elkarrekin hartuta, argi dago aurrekontu egonkortasunaren politikek ere toki erakundeek duten berezko nukleo gaindiezina errespetatu behar dutela.
|
Baina
horrek ez du esan nahi jardueraren gainean kontrolik ez dela egongo eta, esangura horretan, aurrekontu egonkortasunaren politikek aurrera aterako direla bermatzeko, kontrol harremanak ezartzen dituzte aurrekontu egonkortasunren eta finantza jasangarritasunaren arauek.
|
|
|
TAOLk, 25 artikulutik aurrera, eskumen banaketaren zerrendak eta gutxieneko zerbitzuak zeintzuk diren adieraziko ditu. Ikerketa honen lehenengo zatian adierazi genuen bezala, eskumenen egikaritza eta zerbitzuen ematea toki autonomiaren bermearekin batera emango dira,
|
baina
horrek ez du esan nahi kontrolik ez dagoela. Kontrol hori beti gauzatuko da berezko eskumenen gain eta berezkoak edo eskuordetuak ez diren eskumenen gain (lehen adierazi dugun bezala eskuordetutako eskumenak beste baten izenean egikaritzen direnez, eskuordetze sistemek kontrol sistema zehaztuak ezarriko dituzte).
|
|
|
Hori horrela, kontuan izan behar dugu EAEren eta Estatuaren finantza harremanak (tributu harremanak barne) Ekonomia Itunaren bitartez garatzen direla eta EAErekin Ekonomia Ituna arautzen duen maiatzaren 23ko 12/ 2002 Legean, bakarrik aipatzen da finantza zaintza 48 artikuluko 5 atalean: " Estatuak toki erakundeen arloan une bakoitzean gauzatzen dituen finantza zaintzako ahalmenak Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde eskudunei dagozkie,
|
baina
horrek ez du esan nahi, inola ere, EAEko toki erakundeen autonomia maila araubide erkidekoena baino txikiagoa denik".
|
|
|
Bestetik, TOLk 1988an horrela zihoen: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia izaten jarraituko dute udal gaietan, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez,
|
baina
horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioen autonomia maila txikiagoa denik gainerako toki korporazioena baino, hargatik eragotzi gabe Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/ 1985 Legean xedatutakoa eta Autonomia Erkidegoari dagozkion eskumenak aplikatzea". Bi xedapenek toki araubidearen finantza izaeradun harremanak Ekonomia Itunaren esparruan garatuko direla adierazi zuten.
|
|
|
Xedapen honetan eta guri dagokigun toki erakundeen finantza araubidearen gaian, xedapen gehigarriak horrela adierazten du: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia izaten jarraituko dute udal gaietan, ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera,
|
baina
horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioek gainerako toki korporazioek dutena baino autonomia maila txikiagoa dutenik, hargatik eragotzi gabe lege honen 115 artikuluan xedatutakoa eta Autonomia Erkidegoari arlo horretan dagozkion eskumenak aplikatzea". Xedapen hori garrantzi handikoa da269 eta, horren arabera, lurralde historikoek udal gaietan dituzten eskumenak garatzen jarraituko dute Ekonomia Itunari buruzko Legean zehaztutakoarekin batera.
|
|
|
Ildo horretatik, 1988an TOLk (gaur egun TOLTBn eta horri TAAJLk egindako erreforma eta gero gauza berdina esaten jarraitzen du) 8 xedapen gehigarrian antzeko forma duen edo ia berdin ezartzen duen esamoldea garatu du: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia izaten jarraituko dute udal gaietan, ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera,
|
baina
horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioen autonomia maila txikiagoa denik gainerako toki korporazioena baino, hargatik eragotzi gabe Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/ 1985 Legean xedatutakoa eta Autonomia Erkidegoari dagozkion eskumenak aplikatzea. Euskal instituzioek, bakoitzak bere eskumen eremuan, eskumenak esleitu ahal izango dizkiete beren lurraldeetako udalerriei, betiere Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/ 1985 Legearen 25 artikuluko 3, 4 eta 5 paragrafoetan adierazitako irizpideen arabera".
|
|
|
TAOLaren 6 artikuluak adierazten duen moduan, toki erakundeek euren jarduera legeari eta zuzenbideari egokitu behar diotela, eta ondorioz, toki egintza eta akordioen inguruko lege kontrola Auzitegiei ematen zaie, EKk 106.1 eta 117 artikuluan adierazten den bezala, erantzukizun printzipioa aitortuz.
|
Baina
horrek ez du esan nahi ikuskapen judizialaz gain, Legeak ezin diela kontrol horren inguruan Estatuko Administrazio Orokorrari edota Autonomi Erkidegoko Administrazioari eskumenik eman eta, lehenago ikusi dugunez, hori ez da KAren arabera toki autonomiaren kontrakoa. Debekatu, ordea, debekatzen dira kontrol orokorrak (ikerketa honen lehenengo zatian adierazi dugun bezala), eta horiek lege kontrolak izan dira.
|
|
|
Horrela, Konstituzioak, eremu horretan, Estatuko lege erreserbaren eta lurralde autonomiaren askotariko eskakizunak integratu nahi ditu. Toki korporazioei dagokienez, autonomia horrek ere badu proiekzioa zergen arloan, horiek lehen zerga propioak izan baitituzte, eta horien gainean Legeak bere ezarpenean edo eskakizunean esku hartzea aitortu baitie, Oinarrizko arau bereko 140 eta 133.2 artikuluek adierazten dute,
|
baina
horrek ez du esan nahi tributu autonomia hori erabatekoa denik (tributu propioak toki ogasunen diru sarreren iturri bat baino ez dira), eta autonomia hori, zalantzarik gabe, mugarik gabea denik, toki korporazioen zerga boteretik eratorritako izaera beragatik, eta haiei dagokienez ere, nola ez, autonomiak botere bati egiten diolako erreferentzia. Nahitaez mugatua (1/ 1981 epaia, azaroaren 26koa)" 134.
|
|
|
Hori ulertu daiteke EKren 142 artikulutik, baina artikuluak aipatzen dituen baliabideen inguruan honakoa zehaztu daiteke: a.) EKk aipatzen dituen bi baliabide horiek funtsezko bezala edo oinarrizko bezala adierazten ditu,
|
baina
horrek ez du esan nahi baliabide bakarrak direnik. b.) Artikuluak aipatzen dituen baliabide horiek tributu izaera izango dute, hau da, zuzenbide publikoko baliabideen artean tributu izaerakoak izango dira oinarrizkoak.
|