|
2007
|
|
|
Halere, 5.000 biztanlekiko udalerrietan erabilera behera da(% 3,7) eta jaisten ari da 2001eko neurketaren tasari konparatuz.
|
Baina
hori ez litzateke aurkako adibidea, jakinez tokiko administrazio hiri merkatagune txiki horiek baserria baino frantsesdunagoak direla.
|
|
2008
|
|
|
Demagun por itzuli nahi dugula euskarara. Elhuyar hiztegian dugun lehenengo itzulpena – (en) gatik da,
|
baina
hori ez da beti por horren itzulpen zuzena izango, beste hainbat itzulpen izan baititzake. Hona adibideak:
|
|
|
• Emaitza horiek bereziak badira ere, orokorrean koherenteak dira orain arte egindako hainbat ikerketek erakutsitakoarekin, esate baterako, duela gutxi Baxok eta besteak (2006) argitaratu duten ikerketako emaitzekin.
|
Baina
horri buruz ez gara orain mintzatuko. Bai ordea aipatuko dugu ikuspegi anitzeko ikerketak egitea komeni dela; ikuspegi bakoitzak alderdi desberdinak azpimarratzen ditu, eta denen arteko osagarritasunak gaur eguneko egoera hobeto ulertzen lagunduko du.
|
|
|
euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoko kideek osatzen dute euskal hedabideen kontsumitzaileen nukleoa.
|
Baina
horrek ez du esan nahi hizkuntza erkidegoko kide guztiak euskal hedabideen kontsumitzaile handiak direnik, ezta euskal hedabideen kontsumitzaileen nukleoan ez dagoenik euskararen hizkuntza erkidegoko kide ez diren biztanleak ere.
|
|
|
Izan ere, irratiaren kontsumitzaileen %34, 3ak uniberEuskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoko kideek osatzen dute euskal hedabideen kontsumitzaileen nukleoa.
|
Baina
horrek ez du esan nahi hizkuntza erkidegoko kide guztiak euskal hedabideen kontsumitzaile handiak direnik, ezta euskal hedabideen kontsumitzaileen nukleoan ez dagoenik euskararen hizkuntza erkidegoko kide ez diren biztanleak ere. tsitate ikasketak ditu, %29, 7ak goi mailako batxilergoa edo BBB, %13, 9ak oinarrizko batxilergoa edo LH eta %16, 2ak oinarrizko ikasketak.... Eguneroko prentsaren kontsumitzaileen artean, aldiz, %43, 8ak unibertsitate ikasketak ditu, %26, 0ak goi mailako batxilergoa edo BBB, %12, 7ak oinarrizko batxilergoa edo LH eta %14, 6ak oinarrizko ikasketak.
|
|
2009
|
|
|
Erantzunak halaxe zioen gutxi gorabehera: lanpostua eremu mistoan dagoenenez, euskara ez da derrigorrezkoa; eremu mistoko herritarrek erakunde publikoetara euskaraz zuzentzeko eskubidea dute,
|
baina
horrek ez du esan nahi erakunde publikoak euskaraz erantzun beharra dutenik20 I lur eta zur geratu zen.
|
|
|
Eremu mistoko herritarrek erakunde publikoetara euskaraz zuzentzeko eskubidea dute,
|
baina
horrek ez du esan nahi erakunde publikoak euskaraz erantzun beharra dutenik.
|
|
|
Marko politiko nazionalaren aldaketa ezinbesteko jotzen du Txillardegik euskararen herria dagoen krisi ezin larriagotik ataretazko,
|
baina
hori ez da nahikoa. Hori modu jakin batean burutu behar den gizarte jarduna eta prozesua da.
|
|
2010
|
|
|
Leitzak berak, bertan euskararen bizitasuna handia izanagatik, ez dauka euskarazko gazte hizkera propio bat sortzeko eta bertan hedatzeko behar besteko indarrik. Gisako hizkerak sortzeko behar adinako bizitasuna badauka Leitzan euskarak,
|
baina
hori ez da aski hizkera molde hori sortu eta hedatzeko. Herri euskaldunek duten bizindar linguistikoa litzateke gazte hizkera sortzeko, baina herri erdaldunek duten pisu demografikoa, soziologikoa eta kulturala ezinbestekoa da bestetik.
|
|
|
Esan bezala, materia honek biltzen ditu gure hizkuntza plangintzako hiru hizkuntzak,
|
baina
horrek ez du esan nahi hiru hizkuntzok pisu eta denbora tarte bera dutenik. Izan ere, euskarak eta gaztelaniak baitute materia honetako pisu handiena.
|
|
|
Eta, horren ondorioz, prestatuago daude hirugarren hizkuntza bat ikasteko orduan (Cenoz, 1991, Lasagabaster, 1998b; Thomas, 1988).
|
Baina
hori ez da beti gertatzen elebidunak hizkuntza batean alfabetizazio maila eskasa duenean. Beraz, idatzizko hizkuntzak funtzio garrantzitsua betetzen du elebitasun prozesuan, hain zuzen, berak bermatzen baitu konpetentzia akademikoa (Cummins eta Swain, 1986; Cummins, 1991).
|
|
|
Historian sekula ez bezala, euskal unibertsitario (euskaraz alfabetatu) andana dugu, beraz.
|
Baina
horrek ez du, badakigu, lan munduaren euskalduntzean aurrerapauso nabarmenegirik ekarri. Alegia, lan mundua (enpresa pribatua), gizartea bera oro har den baino erdaldunagoa da oraindik ere.
|
|
|
Historian sekula ez bezala, euskal unibertsitario (euskaraz alfabetatu) andana dugu, beraz.
|
Baina
horrek ez du, badakigu, lan munduaren euskalduntzean aurrerapauso nabarmenegirik ekarri.
|
|
|
Garapen iraunkorrak dio posible dela ekonomikoki garatzea,
|
baina
horrek ez duela zertan ekarri baliabide naturalak suntsitzea eta galtzea betirako. Nolabait uztartu egiten ditu ekonomikoki garatzearen kontzeptua eta baliabide naturalak eta espezie bizidunak mantentzearen ideia.
|
|
|
1966an gutxiengo nazionalen babeserako zirrikitua ireki zien. eskubide zibil eta politikoen nazioarteko itunaren 27 artikuluaren arabera, hizkuntza gutxiengoan dauden estatuetan hizkuntza komunitate horiei ez zaie ukatuko hizkuntza erabiltzeko eskubidea. egia da, bai, artikuluak ezezko formula erabiltzen duela, eta ondorioz, ez du garbi uzten zein diren estatuak hartzen dituzten konpromisoak. hori garbitze aldera, 1994an giza eskubideen batzordeak artikulu horren interpretazioa berbideratu zuen, eta ohar batean azaldu zuen artikulua modu negatiboan idatzita egon arren, gutxiengoaren identitatea edo haren kideen eskubideak babesteko neurri positiboak. ondoren, 1992an eta 27 artikulu horren ondorioz, nazio batuen erakundeak 47/ 135 ebazpenaren bidez gutxiengo nazional, etniko, erlijioso edo linguistikoen partaide diren pertsonen eskubideen deklarazioa argitaratu zuen. hala ere, deklarazio horrek ez zuen balio juridikorik. hartara, ez ditugu zuzenean aitortuta oinarrizko hizkuntza eskubideak. beti ere giza eskubideen hizkuntza irizpideari erreparatu zaio hizkuntza eskubideak aitortuak izateko. bestalde, aipatzekoa da azken urteotan uneSCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. tamalez, aipatu deklarazioa ez da arautzailea. aitzitik, hainbat printzipio ezartzen ditu estatuek bere egin eta garatzeko konpromisoa har dezaten. azkenik, kontuan hartzekoak dira europako Segurtasun eta kooperazio erakundeak argitaratu izan dituen ebazpen zein gomendioak, besteak beste, helsinkiko ituna, hezkuntzari buruzko hagako gomendioak, gutxiengoen eskubideei buruzko osloko gomendioak, etab. bidean utzi ditugu nazio batuen erakundeak abian jarritako hainbat tresna: eskubide ekonomiko, Sozial eta kulturalen ituna, haurren eskubideen deklarazioa, irakaskuntzaren eremuan bereizkeriaren kontrako hitzarmena... luze bezain interesgarri joko luke horien guztien azterketa egitea, baina beti ere arestian esandako ondorioa errepikatuko genuke, esan gabe doa, artikuluan zehar gutxiengoez ari garela,
|
baina
horrek ez duela esan nahi terminologia hori onartzen dugunik. itun guztietan gutxiengoez hitz egiten da. horrela hizkuntza gutxiengoen kategorian sartzen dira berezko hizkuntza gutxiagotuak. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. eTa azKen hogei urTeoTan, eur...
|
|
|
2001ean euskaldunen kopurua %50etik gorakoa zuten eskualde guztiek osatzen dute, eta ziur asko ipar durangaldea gehituko zaie. eskualde horietan, premiazkoa da euskararen nagusitasunari dagokion estatu legedi bat: ..., oro har ez baitute euskara jakiteko betebeharrik. bigarren taldea euskaldunen presentzia handia (%30) duten eskualdeek osatuko lukete. eremu horietan euskara hiltzen ari zen, eta belaunaldi bakar batean da berreskuratzeko bidean (donostiako ibarra, bilbo handiko iparraldeko eskualdeak, arabako iparraldea, burunda eta nafarroako mendialdearen erdialdea). eskualde horiek elebidunak dira ofizialki,
|
baina
horrek ez du esan nahi euskarak ez duenik erabilerarako zailtasun handia, hainbat esparrutan. alderdi askotan, duela hogeita hamar urteko araudi beraren arabera jokatzen da, oraindik ere, nahiz eta eskualde horietako haur gehienak euskaldunak izan. horregatik, bultzada berria eman behar zaie eskualde horietako politika normalizatzaileei. hirugarren taldea berriz euskalduntasunera itzultzen ari di... Soziolinguistikak mende erdi baino ez du. eta hizkuntzen berreskurapeneta normalizazio prozesuek, are gutxiago. ez dut uste gehiegizkoa denik esatea arlo horretan diharduten guztiek hura eraikitzen laguntzen ari direla, gehiago edo gutxiago. guztiek egiten dugula zientzia, batzuetan akatsak eginez eta besteetan asmatuz. eta argi dago aurretik joateak eta erreferentzia puntu gehiegi ez izateak ez duela asko laguntzen. baina denborak arrazoia ematen digu, emeki emeki. hortxe dago gure lurraldeetako gazteria, gero eta eleaniztunagoa dena. egia da rlS aro mesianikoan sartzetik urrun dagoela (Joshua Fishmanen esapide egokia hizpide hartuta). baina haiengatik bada ere, gure etorkizunagatik, aurrera egin dugu. badakigu halakorik ez egiteak nora eramango gintuzkeen.z aipuaK
|
|
|
Ugari dira testu horretan hizkuntzaren inguruko gai eta arazoak: ...istorietara. nafarrak" modernitate" ausarta erakutsi zuen, eta gaztelania garaiko premietara moldatzen egindako lana da Malon etxaideren modernitate hori, etorkizuna irabaziko zuena, hain zuzen. erlijioak halako pisua zuen garaietan, erreforma/ kontrarreformetako borroken erdian, inkisizioaren aldarte txarren zurrunbiloan, bereari eutsi zion hizkuntzari ahalmen berri eta biziak sortzeko.
|
baina
hori ez zuen egin iritzi, irizpide eta konbentzimendu ongi hausnarturik gabe, eta bestelako aurkako zenbait iritziri aurre egiteke44.
|
|
2011
|
|
|
" Badago estilo askotako musika euskaraz
|
baina
hori ez da erlazionatzen euskal musikarekin. Never Surrender ez dator burura euskal musika esatean.
|
|
|
Beraz, gehiengo zabal batek euskaraz egiten den musika ezagutzen duela dio. Jakin genukeena euskal musikaz ari direnean zer duten gogoan gazteek,
|
baina
hori ez dago hemendik ondorioztatzerik.
|
|
|
" Badago estilo askotako musika euskaraz
|
baina
hori ez da erlazionatzen euskal musikarekin. Never Surrender ez dator burura euskal musika esatean".
|
|
|
Jakin nahi duguna besterik da: ...oziolinguistika katalanak behin eta berriro (atzera begira, sarrienik) egin izan duen moduan. ondotxoz epe laburragoekin jokatu behar dugu guk, zoritxarrez edo onez, ahuldutako gure hizkuntza hau dagoen egoeran dagoelarik. eta epe laburrago horietarako, dudarik gabe, lekuz kanpora dago azken azken azkeneko iragarpen unibertsala. gizakiok ere badakigu azken azken azkenean hil egiten garela guztiok,
|
baina
horregatik ez ditugu medikuak eta erizainak, ospitaleak eta larrialdiko ßzerbitzuak (anbulantziak barne) arbuiatzen. Aitzitik:
|
|
2012
|
|
|
Azkenik eta laburbilduz, lau urterik behin gure normalkuntza proiektuak berritu beharrak hausnarketara bultzatzen gaitu eta azken erronka honen galderei erantzutera eramaten gaitu. Guk, behintzat, badakigu zertan gabiltzan,
|
baina
horrek ez du esan gura, Arratian euskararen erabilera ziurtatzeko moduan gaudenik. Ireki dugun bide horri jarraitzeko, ezinbestekoa dugu mundu mailan dauden aditu eta esperientzien berri izatea, gure errealitatearen gainean egiten dugunaz sakon eta zintzo hausnartzea eta gizartearen erronkei sormenez erantzutea.
|
|
|
Euskararen egoera historikoki oso zabalduta dago Barakaldon euskara XX. mende hasierako immigrazio tasa altuaren eraginez galdu zela,
|
baina
hori ez da guztiz horrela. historiari begirada bat ematen badiogu, konturatuko gara XIX. mende bukaeran antzinako Foru Sistema porrot egiteko zorian zegoenean, euskal herrian euskara ez zela sozialki estimatua; horregatik, burgesiak (Bizkaikoa batez ere) euskara baztertu zuen, gaztelaniari lehentasuna emanez. Garai hartan, erregimen zaharrak bizirik zirauen esparruetan mantentzen zen osasuntsu euskara, baina modernizazioaren ondorioz, baserritik kalera zihoan jendeak gaztelania hartu zuen harreman hizkuntzatzat.
|
|
2013
|
|
|
Horrela azalduta, ematen du ikerlanen izaera akademikoa edo aplikatua den bereiztea erraza izango dela,
|
baina
hori ez ohi da horrela gertatzen. Ikerlanen izaera neurriren batean lotuta egon daiteke azaldu berri dugun suspertzaile motari.
|
|
|
Hizkuntza erabilera, bestalde, hertsiki loturik dago hizkuntzari dagozkion beste hainbat aspekturekin. Aztergaiaren erdigune hizkuntza erabilera hartzea da Arrue Proiektuaren bereizgarrietako bat,
|
baina
horrek ez du esan nahi hizkuntza jarrerak, hizkuntza eskuratzeko eta hartaz jabetzeko bideak edo hizkuntzaren inguruko beste hamaika elementuk erabilera horretan izan dezakeen eragina alde batera uzten denik.
|
|
2014
|
|
|
Lionel Jolyk aipatu bezala, helduek egin nahi ez zuten ahalegina plangintzen helburu ziren haurrek egitea espero izan da; ezer esaterik ez zuten haurrek, botorik eta iritzirik emateko aukerarik eskaintzen ez zitzaien gaztetxo berberek.
|
Baina
hori ez da horrela izan. Helduen bide beretik jotzen dute egungo gazteek ere, haur izateari utzi eta honekin batera hainbat ohitura alboratuz.
|
|
2015
|
|
|
Hondakinen prebentziorako diru laguntzen inguruko zalantza bat argitzeko telefonora deitu, eta telefonoa hartu duen pertsonarekin ez du izan euskaraz hitz egiteko aukerarik. Erantzunean adierazi zaio gertatutakoa sentitzen dutela, are gehiago Gipuzkoako Foru Aldundia euskararen erabilera erregulatzeko prozesuan erabat inplikatuta dagoenean,
|
baina
horrek ez duela esan nahi horrelako egoerarik tarteka gerta ez daitekeenik. Ez zaio adierazten hori konpontzeko neurririk hartuko denik, ez orain, ezta balizko epe batean ere.
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan, kontuan hartu da hiztun komunitatearen banaketa geografikoa nolakoa den komunikabideak pentsatzerako orduan. Izan ere, trinkoak diren hiztun komunitateak kulturalki trinkoak izaten dira,
|
baina
hori ez da Euskal Herriaren kasua. Horrenbestez, hedabideek komunitatearen aniztasun soziogeografiko horri erantzun diote, leku bakoitzean euskaldunen kopuruaren araberako helburuak planteatuz eta edukiak tokian tokiko egoeraren arabera moldatuz.
|
|
2016
|
|
|
Alde batetik, zelan banatzen den euskaldungoa eskualdeka. Eta horren arabera hiriburuetakoek biltzen dute euskaldun kopururik handiena,
|
baina
horrek ez du gutxiesten beste eskualde batzuek egin dezaketen eta praktikoki egiten duten ekarpen estrategikoa. Are gehiago, badirudi egungo egoeran ezinbestekoa dela hurrenkeran datozen eskualdeen parte hartzea:
|
|
|
Profesional euskaldunak behar dira noski, euskaraz lan egiteko gai izango direnak.
|
Baina
horrek ez du berez osasungoa euskaldunduko. Literatura medikoak, MOEk eta soziolinguistek bat egiten dute honako honetan:
|
|
2017
|
|
|
Wa: ...tea garai batean irakasleekin katalanez hitz egin zuen jendearena, baina elkarrizketatuek puntu hori argitu gabe utzi dute. horrenbestez, teknikoki, hizkuntzarekiko jarrera zurrun baterako muda izango litzateke. ez dago jatorriz katalan hiztunak direnen testigantzarik hori egiten dutela dioenik, nahiz eta garai horretan hasten den baita ere (elkarrizketa elebidunetan) katalana mantentzeko jarrera;
|
baina
hori ez da gaztelaniako eskoletan gertatzen, gazteek eurek dituzten harreman informaletan baizik. bestetik, une honetan hasten dira halaber jatorriz gaztelania hiztunak diren eta bokazio akademikoa dutenetako batzuk katalan hiztunen presentziari etekina ateratzen, eta katalana sozialki erabiltzen. pertsona horiek ohituta daude irakasleekin katalanez hitz egiten. harreman berriak hasten dituztela ...
|
|
2018
|
|
|
• Galdetuta ea noizbait hitz egin duten bilerotan erabili beharreko hizkuntzaz, gehienek ezetz diote, edo ez dakitela erabakirik hartuta dagoen. Batzuek estatutuetan edo beste agirien batean adierazita daukate euskaraz funtzionatuko dutela,
|
baina
horrek ez du bermatzen erabilera.
|
|
2019
|
|
|
Euskarazko auzogiroa bermatu eta indartuko duen jokamoldea diseinatu, antolatu eta hezur-mamitu behar da horretarako. terbentzio bide horrek ematen du sarri etekinik hoberena, buruhauste eta albo kalte txikienaz. hortik jo behar du euskalgintzak ere, ahal duen guztietan eta ahal duen heinean. " ezinbesteko albo arazoak" sortzea giza arteko jarduera orok ordaindu beharreko prezioa da, bai,
|
baina
hori ez da justifikazio baliagarria beti eta nonahi. hori justifikatu ordez" jendearen eguneroko arazoak (ez ezinbestean, eta ez nagusiki, arazo linguistikoa) konpontzea" hartu behar du bide batezko euskalgintzak xede. arazo konponketa bera, hori bai, euskaraz bideratu behar du euskalgintza horrek: bestela ez da euskalgintza.
|
|
|
Badakite begirune edo atxikimendu bat lorLander Muñagorri Garmendia – Zergatik kantatu euskaraz? tzerako garaian bideak zabaltzen dizkiela euskaraz abesterakoan,
|
baina
hori ez da inoiz hizkuntza hautu bat egiteko arrazoia izan. Arestian aipatu den bezala, ordea, en tol Sarmientoren kasuan euskarazko abesti batek arrakasta izateak hizkuntza hautu hori legitimatzen lagundu zuen taldekide erdaldunen artean.
|
|
|
– Lander Muñagorri Garmendia interesgarria izango baita ikerketarako.
|
Baina
hori ez da azterketaren helburu nagusia izango, eta horregatik hizkuntza hautuan eragina izan dezakeen faktore baten gisa hartuko da aldagai hori.
|
|
2021
|
|
|
Lehena, irakaskuntza euskaraz hartzen bada, bigarrenak noski perpendikularki jotzen duen ertza aztertuko luke, hau delarik, euskara irakaskuntzan.
|
Baina
horrek ez luke zentzu handirik ez bada irakaskuntzaz haratago joaten eta beraz hezkuntza eta hizkuntzaren arteko harreman, lotura edo ere laguntasuna aipatzen.
|
|
|
Azkenik, gazteen aktibazioa lortzeko, eta bereziki euskara erabiltzeko aukera gutxi dagoen testuinguruetan, ezinbestekoa da babesguneak sortzea, hemen ezagutarazi den moduko esperientzia positiboak bultzatzeko. Beharrezkoa da babesgune horietan hizkuntza zuzentasun aldetiko arauak erlaxatzea eta gazteak euskara erabiltzea" normala" edo ez markatua dela antzematea;
|
baina
hori ez da nahikoa. Aurkeztu dugun proiektuak erakutsi duenez, gazteek benetako eraldaketa egin dezaten, lanketa bat egin behar da, euskara eta hizkuntza praktiken inguruan hausnartu behar dute eta praktiketan aldaketak egiten, taldean eta eroso sentituta, saiatu behar dute.
|
|
2022
|
|
|
hiztun berri gazte batzuentzat euskara ohiko hizkuntza izatera pasa da; beste batzuek, aldiz, ez dute muda linguistikoa egin, hau da, ez dute euskara euren errepertorio linguistiko aktiboan sartu, euskarazko eremu akademikotik harago behintzat. Kasu batzuetan, Amorrortuk eta bestek esan bezala (2017), lehen hizkuntza —gaztelania— alde batera utzi dute,
|
baina
hori ez da ohikoena, gehienetan bi hizkuntzak erabiltzen dira.
|
|
|
(45) batzuk betidanik hitz egin dute euskaraz, ba nire egoera ez da hori izan,
|
baina
horregatik ez naiz isilduko eta hitz egingo det (1ET Z)
|
|
|
Euskararen erabileraren datuek erakusten dutenetik desberdin, euskararen garapenak aurrerapen handiak izan dituela atxiki behar da, ezagutzari erreparatzen badiogu. Jakina da hizkuntza bat jakiteak ez dakarrela nahitaez haren erabilera,
|
baina
horrek ez du esan nahi euskararen ezagutzari dagokionez urteotan bilakaera oso positiboa izan ez denik. Euskararen ezagutza espero zena baino gehiago hazi da, eta erabileraren alorrean irabazi kualitatiboa handia izan da, espazio sozialetan, gai espezializatuetan, eta estandarizazio kulturalean asko irabazi baita.
|