|
2002
|
|
|
Hari narratiboa duten zenbait testu erabil daitezke, ikasleen sorkuntza lanak erabiltzea ere posible litzateke... Hori ondo aztertu beharkoda, jakina,
|
baina
adineko ikasleen benetako interesa bereganatzeko mesedetan izan daitekeela uste dugu.
|
|
2004
|
|
|
Hala, OMEren arabera, Afrikan dentista bat dago 150.000 pertsonako; herrialde industrializatuetan, berriz, bat 2.000 pertsonako. Bestalde, txostenaren arabera, ahoko txantxarraren eragina murriztu egin da gazteen artean,
|
baina
adineko pertsona askorentzat patologia hori da oraindik ere oinazearen eta osasun txarraren iturri nagusietako bat. Herrialde garatuenei dagokienez, OMEk adierazten du karieak eskola populazioaren %60 eta %90 artean eragiten duela, eta helduen “gehiengo handia”.
|
|
2006
|
|
|
[01.34.40] Arrazoia.
|
Baina
adineko jendeak dioena egia da,
|
|
2007
|
|
|
Adinekoen erabilera uste baino gehiago jaitsi da. Helduen eta adinekoen ezagupen mailak eta erabilera proportzioak bateratzen ari direnez (ezagupen maila jaitsi egiten da urtez urte zaharrenak direlako euskaldunenak, ezagupen mailarik txikiena gaur egun 60 urte inguru dituztenen artean kokatzen delarik), erabilera proportzioak bere horretantsu mantenduko zirela uste genuen,
|
baina
adinekoen beheranzko joera mantendu ez ezik, aeragotu egin da.
|
|
|
Nahiko modu hutsalean, zientziak oroimena galtzea hartzen du gaitasun kognitiboaren funtsezko ezaugarri gisa, eta adinekoen dementzia aztertzen du; beraz, ez dira gai gogoratzeko, kontuan hartu gabe alderdi mental batzuk, zaharrenek gazteenek baino askoz hobeak dituztenak, hala nola esperientzia eta metatutako ezagutzak, zeinak, erreskatatzen errazak ez izan arren, beren buruetan altzariz jantzita jarraitzen baitute. Agian motel doaz,
|
baina
adineko batzuek arazo asko konpontzeko funtsezko ikuspegi orokorra eman dezakete, alde onak eta txarrak ebaluatu, erreferentzia puntu gehiago izan. Adinekoek arrazoia zergatik galtzen duten zehazteko orduan, neurologoek arreta jartzen diote zentzumen gabeziari (ikusmen edo entzumen zolitasun txikiagoa), garun egituretan eta, hedaduraz, portaera kognitiboan aldaketa garrantzitsuak eragiten baititu.
|
|
|
Helikopteroen kasuan, adibidez, bi metro baino gehiago neurtzen dutenek edo 100 kilo baino gehiago pisatzen dutenek ezin izango dituzte bidaia horiek hartu. Era berean, adina ez da oztopo izaten ibilbide horiek egiteko,
|
baina
adinekoak badira, komeni da osasun ona izatea eta bihotz edo bertigo arazorik ez izatea. Hala ere, eta zerbitzu horiek ematen dituzten enpresek ezin dutenez% 100ean bermatu turistaren egoera fisikoa ezin hobea izango dela, kontratuaren barruan klausula bat sartu da, non bidaiariak berak ziurtatzen baitu osasun ona izango duela eta konpainiari aitortu ez zaion edozein kalte fisikoren erantzule egiten baita, hala nola takikardiak, alergiak, gaixotasun neurologikoak eta abar.
|
|
2008
|
|
|
Besteak beste, ingurunea bere beharretara egokitzea gomendatzen du eta bere autoestimua eta autonomia sustatzen laguntzen du.
|
Baina
adinekoen bizi kalitatea hobetzeko interesa partekatua da. Espainiako Geriatria eta Gerontologia Elkarteak zahartzen ikasteko liburuxkak argitaratu ditu.
|
|
2009
|
|
|
Azkenean, merkatuak eskatuta garatu denez batasun premia eta bere nagusitasuna, balio praktiko barik geratu dira neurri zaharrak, ia guztiz desagertzeraino.
|
Baina
adineko jendeak oraindino gomutan ditu oraintsura arte indarrean izan diren neurriak, eta gaur egun ere lehengo izenak erabiltzen dituzte sarritan.
|
|
|
|
Baina
adinekoarentzat, etxean egotea da onena eta laguntza zerbitzuak haren etxera joatea.
|
|
|
Koipe saturatua, azukre sinpleak (azukrea, gozokiak, freskagarriak, opilak, pastelak, gozokiak…), kolesterola eta koipe osoa (hestebeteak, urdaia, gazta onduak, gurina edo haragi koipetsuak) dituen elikadura plan batean oinarritzen da. Oso eraginkorra da,
|
baina
adinekoek, baita artatzen dituen medikuek ere, askotan ez dute ezagutzen. Dieta oso zorrotzak Gehien erabiltzen diren “elikadura mitoen” artean, diabetea izanez gero fruta jakin batzuk ez jatea gomendatzen da.
|
|
2011
|
|
|
Jendearen iritzitik kanpo, zurea emanez jende horrek zure bertsoa maitatzea, hori da zaila.Erraztasun kontua da bakarrik. Ez, kameleoiarena egitea da, azken finean. Ikastola batean kantatzen duzularik, etxeko lanekin jokatuko duzu,
|
baina
adineko jendearekin, beste zerbait aipatuko duzu... Orduan, txapelketa batean, epaileari pentsatuz kantatzen duzu. Kantatzeko unean, ez. Baina lehenagotik txapelketako eskemetara egokitzen zara.
|
|
2013
|
|
|
Posible da Londresera bidaiatzea eta museoetan ingelesa ikastea; italiera Sizilian praktikatzea, Manhattanen, hiru asteko programa batean, Manhattanen; Frantzian pintura edo argazkigintza ikasi eta hiru asteko programa bat egitea. 50 urtetik aurrera hizkuntza bat ikastearen abantailak Hizkuntza bat ikasteak onurak ekartzen ditu beti,
|
baina
adineko pertsonen kasuan, osasunari ere eragiten diote. Beste hizkuntza batean eta hainbat herrialdetan komunikatzeak dituen abantailez gain, garuna lantzen du, eta aldi berean hainbat egoera edo proiektutan hobeto moldatzeko aukera ematen du.
|
|
|
txiletarrak Adineko pertsonen sostengua familietan Aitona amonek familiari eta bilobei laguntza ekonomikoa ematen diete, aurrezkia eta iraunkortasuna errazteko. Uztailaren 26a Aiton amonen eguna egutegi guztietan gorriz markatuta ez dagoen jardunaldia,
|
baina
adinekoek familietan eta, oro har, gizartean duten zeregina gogorarazten duena. Aurten bereziki nabarmendu da haren irudia, krisialdia pisua irabazi du.
|
|
|
seme alaba txikiek denbora gehiago pasatzen dute etxean, batzuetan aspertuta, denbora ez baita joaten kalera ateratzeko eta tresna berriak behar dituzte beren aisialdia birdiseinatzeko. Android duen mugikorra edo tableta, txikienentzat, entretenitzeko eta ikasteko bi iturri interesgarri izan daitezke,
|
baina
adinekoen Gabonak ere atsegin ditzakete. Ondoren, Android sistema eragileak gobernatutako gailuetarako hamar aplikazio zehazten dira.
|
|
2014
|
|
|
Sei hilabetean, 5.200 pertsonatik 7.800era pasatu dira. Guraso bakarreko familien kopurua dute ikusi goititzen,
|
baina
adineko pertsonena, behar horretatik ezin jalgirik ari direnak. Eta, azken bospasei urteetan, langile pobreak dira gero eta gehiago agertzen:
|
|
|
Garunaren txikitzea gai grisaren gainbeheraren araberakoa da; alegia, zerikusi handiagoa du zelulen tamaina txikitzearekin, eta ez hainbeste zelulak hiltzearekin. Laburtzeak zerikusia izan dezake garuneko indarrarekin,
|
baina
adinekoen ezagutzazko gaitasunak hein handi batean ez dira aldatzen. Garunaren eraginkortasuna batez ere jasotzen duen oxigeno kantitatearen eta odolaren menpe dago.
|
|
|
Emakumezkoen eta gizonezkoen kopurua parekatua izaten da haurtzaroan;
|
baina
adineko emakume gehiago dago gizonezkoak baino.
|
|
|
Pentsio planen alternatibak Kontuan aurrezteko poltsa garrantzitsua izango da egoera berrira erretiratuta dagoen egoera berrira baldintzarik onenetan iristeko modurik onena.
|
Baina
adineko guztiek ezin izango dute garatu, eta beste eredu batzuk aukeratu dituzte hurrengo urteetarako pentsio gehigarria eskuratzeko. Desio horietako asko pentsio planak ez diren beste produktu batzuen bidez formaliza daitezke.
|
|
|
|
Baina
adineko norbaitek zera esan lezake:
|
|
2015
|
|
|
Egoera oso antzekoa da, baina elbarritasun arloan daudenak nahiko antolatuta daude. Elkarteak daude, eta baliabide asko dituzte,
|
baina
adinekoen alorra ez dago hain ondo antolatuta. Zahar etxeak daude, eguneko zentroak... baina senideak ez daude antolatuta.
|
|
|
Geltokiko tunelean lanak egiten ari dira eta igarobide hori itxita dago. Badugu beste tuneletik pasatzeko edo gaineko pasabideak gurutzatzeko aukera,
|
baina
adinekoak ohituta daude auzoan bertan, euren etxetik gertu, egunkaria erostera.
|
|
|
" Joan Jina" Joanden ortziralean, plazerrekin ikusi dugu, Bil Etxea gelan, Bixente eta Franck herriko bi gazteek egin dokumentala. Titulu hunekilako bilduman biziarazi daukute mundu gerla, ez bere historia nagusian
|
bainan
adineko bost herritarren lekukotasunen bitartez, garai hortako bizia nolakoa zen herrian. Xinpleki, presuna bakoitzak kontatzen ditu gai desberdinetaz dauzkan oroitzapenak:
|
|
2017
|
|
|
Adinarekin gaitasun kognitiboak galtzen direla, zaharren egoitzetan ingresatutako menpeko pertsonen behaketan oinarritutako mitoa da. Egia da adinarekin arazo berriei aurre egiteko gaitasuna eta arrazoitzeko abiadura murriztu egiten direla eta pertsonek denbora gehiago behar dutela erabakiak hartzeko,
|
baina
adineko pertsonak beren eskarmentua eta heziketa egoera ezagunetan inolako arazorik gabe aplikatzeko gai dira. Gainbehera kognitiboa ez da adinarekin iristen, baizik eta gaixotasunak eragiten du:
|
|
2020
|
|
|
Gizarteak usu pertsona urtetsuak «homogeneizatzera» egiten duela salatu du Goikoetxeak, ñabardurarik gabeko multzo batean sartzera, eta horren erakusgarri dela gertatzen ari dena. «Aniztasuna askoz ere handiagoa da,
|
baina
adinekoak segituan lotzen dira patologia askorekin: hauskortasunarekin.
|
|
|
Azkenean, pub guztiak itxita daude, eta hemen bizitza pubetan eta jatetxeetan egiten da.
|
Baina
adineko jendea izututa dago gazteak gehiegi ateratzen direlako. Transimisioa kontrolatu luketela uste dute.
|
|
|
Ezer ez da. Denak autoan sartzen dira, Marianne atzeko eserlekuan, eta Connellek eta Lorrainek hildako ezagun bati buruzko elkarrizketa daramate,
|
baina
adineko pertsona bat zen, eta, beraz, ez da hain tristea. Marianne leihotik begira doa.
|
|
2021
|
|
|
Ainhoa Larrañaga Angiozarko auzo elkarteko kidearen arabera," ezinbestekoa" da auzoan halako zerbitzu bat izatea: " Oro har, jendeak badauka bere kotxea eta autonomia,
|
baina
adineko jendeak edo jende gazteak edozein enkargu egiteko Bergarara jaitsi behar du; zerbitzu hori izan ezean, salduta zaude".
|
|
|
Bada, imajinatu zelako ilarak sortzen diren! Telefonoz ere eman diezakigute arreta, bai;
|
baina
adineko jendeak maiz arazoak ditu hitzorduak telefono bidez hartzeko. Administrazioei zuzendu gatzaizkie, legez derrigortuta baitaude herritarroi erantzutera.
|
|
|
Patriarkatuak, eta horren barruko lan banaketaren kulturak. Esan genezake haurren zaintzaren parte bat naturatik hurbilago dagoela, adibidez, edoskitzea;
|
baina
adinekoak zaintzea berdin egin dezakete gizonek eta emakumeek. Inertzia historiko bat dago hor.
|
|
|
Bazeuden Parisen oraindik gisa horretako kamerekin jarraitzen zuten argazkilariak, Eugène Atget esate baterako, hiriburuko zokoen argazkiak egiten zituena.
|
Baina
adinekoa zelako ibiliko zen tematuta antigoaleko kamera horiekin. Leveque jauna urtero joaten zen Alemanian egiten ziren azoketara, eta berrikuntzak ekartzen zituen, Leicak eta Contax ak bereziki.
|
|
2022
|
|
|
Urola Kostatik autobusean joandako jubilatu talde bat izan omen zen lurrera erortzen lehena. Hesteak bota beharrean ikusi omen zituzten eserlekuen artean barrez, txoro haizeak jotako gaztetxoak ziruditela,
|
baina
adineko jendea zen sabelari helduta barrez jarraitzen zuena, eta, arnasari buelta eman ezinda zeudela ohartu zirenean, antolakuntzakoak izan omen ziren sorosleei laguntza eske hasi zirenak. Kamerei begira oso garbi ikusten da zeinen denbora gutxi behar izan zuten Gurutze Gorriko eta DYAko langileek larrialdiaren lekura iristeko, dagoeneko ez baitago gertatuari larrialdia deitzea beste erremediorik.
|
|
|
«Seme edo alabak egingo dit Internetez» ia etxe guztietan entzun den esaldi bat da.
|
Baina
adineko guztiek ez dute seme alabarik, ez Internetik, eta, zorionez, ezta pazientziarik ere.
|
|
|
Oakaiztegi da berezko izena. Egun arrasto gutxi batzuk geratzen dira,
|
baina
adineko zizurkildarrek gogoan dute errota hura. Aurrera jarraituz, Akezko errotara iritsiko gara.
|
|
|
Drumcondrako tranbian zutik joan zuela pentsatu zuen, ez baitzirudien mutil gazteek ikusi ere egiten zutenik,
|
baina
adineko jaun batek utzi zion lekua. Jaun sendokote bat zen, kapela gogor arre batez; aurpegi gorri karratua zuen eta bibote grisaxka.
|
|
2023
|
|
|
Bere adimenak gaitasun handiak ematen dizkio obedientzia entrenamendurako, agilitasunerako eta artzaintzarako; izan ere, Alemaniako granjetan lan egiten zuen. Haurrekiko eta beste animalia batzuekiko harremana Goiz ohituta, oso maitekorra eta ona da haur guztiekin,
|
baina
adinekoentzat gomendagarria da. Kontuan izan behar da haien tamaina eta energia neurrigabeak izan daitezkeela haur txikienentzat, eta, nahi gabe, bat batekoa izan daitekeela edo haiekin jolasean ari direnean min egin diezaieketela.
|
|
|
Antza denez, ez: eoaize baizik ez dute esaten, baina beste haizeei era anitzera ohi deritze; esaterako, batek aipatu dio aro bidaiariari ifarra dela ipar haizea,
|
baina
adinekoek beekoaize ere erabiltzen dutela. Bata, kardinala; bestea, orografikoa.
|
|
|
Ele hori biziki arrunta da Euskal Herriko ekialde ekialdean, izotzari deitzekoz, baina ez zuen espero nehondik nehora Azkainen aditzea. Eskualdean, batez ere, izotz beltzari irizteko erabilkatu dute,
|
baina
adineko baten arabera, galzorian da karroina, jende gehienek horma erabiltzen baitute eta ikastolako haurrek izotza. Ezusteko galanta atzeman du aro bidaiariak!
|
|
|
Ikarak ikara, izotz burruntziak ere aipagai sortu dira. Batzuek ez dakite zelan izendatu,
|
baina
adinekoek esan dute, behinola, arrakaldo berba ohikoa izaten zela neguetan. Hitz bera erabiltzen omen dute intxaurraren oskolari irizteko; halandaze, antza denez, horrexek balio dio hiztunari, gogortasunak, beharbada?, metafora eratzeko.
|
|
|
HbA1c maila da diabetesa duten pertsonen gluzemia kontrolaren neurri estandarra,
|
baina
adineko pertsonen kasuan, zeintzuek heterogeneotasun kliniko, kognitibo eta funtzional handia duten, onargarriak dira orientazioko helburu zifrak bezain zorrotzak ez diren helburuak.
|
|
|
HbA1c maila da diabetesa duten pertsonen gluzemia kontrolaren neurri estandarra,
|
baina
adineko pertsonen kasuan, zeintzuek heterogeneotasun kliniko, kognitibo eta funtzional handia duten, onargarriak dira orientazioko helburu zifrak bezain zorrotzak ez diren helburuak.
|