|
2000
|
|
|
Mugimendua adieraztendutenaditzenmendekoaditz izenaadlatibo markaz dakar ia beti, ekialdeko bizkaieran ohidenez,
|
baina
mendebaldeko bizkaieran bezalainesiboandaudenesaldibakanbatzukereaurkituditugu:
|
|
|
Venezuelara alde egin nuen. Santanderren hartu nuen ontzia, gerra garaian Arroxelara joateko hartu nuen leku berean...
|
baina
mendebalderantz. Nire bizitzako bidegurutzeetako bat zirudien Santanderko leku hark.
|
|
2001
|
|
|
Abstraktua, subjektiboa eta pertsonala da,
|
baina
mendebaldeko gure zibilizazio honetan badira oinarrizko zenbait elementu zoriontsu izateko beharrezko direnak: osasun ona, asebetetzen gaituen lana, maitasun, afektibitate eta familiako bizitza aberatsa, betetzen gaituzten lagunak, zaletasunak garatzeko denbora eta aukera, egoera ekonomiko ona, ongizate psikologiko eta emozionala...
|
|
2003
|
|
|
Atlantiko aldeko elikaduraz, iturri idatzietan, Estrabon aipatu da sarri atlantiar zonaldeari dagokionz, ahunzki eta ezkur irina jaten zutela aipatzen zuelarik. Telesforo Aranzadiren ustez hau ez zen horrela,
|
baina
Mendebaldean artearen ezkurrak jan izan dira (gozoagoak direnak). Beharbada artea hedatuagoa egon zen antzina (toponimia ugariak dioskunez) eta gero gutxitzean, utzi egingo ziren haritzarenak.
|
|
|
Le Monde egun karian idatzitako kronikan Jean Lacouture kazetari eta historialari ezagunak zera azpimarratu zuen: UEU oraindik udakoa zela,
|
baina
mendebaldeko hizkuntzarik misteriotsuenak merezi zuela goi mailako irakaskuntzaren abiapuntua izatea. Antolatzaileek (Haritschelhar eta Goihenetxe) bi irizpide jarraitu zituzten.
|
|
2007
|
|
|
|
Baina
mendebaldean ere aldatzen ari ziren gauzak. Aldaketak ez baitira inoiz bakarka etortzen:
|
|
|
Akutagawak eta Akira Kurosawak berez zekiten hori, ez zuten Japoniako kulturatik kanpo bilatu beharrik izan,
|
baina
Mendebaldeko antzerkigile baten izena ekarri zuen berehala Maria Josefak solasera: Bertolt Brecht.
|
|
2008
|
|
|
|
baina
mendebaldea ere gero eta interesatuago dago
|
|
|
Egia da adierazpenak ez direla neutroak, eta nabarmen babesten dutela Marokoren jarrera,
|
baina
Mendebaldeko Saharako gatazkari nazioarteko legeen arabera heldu behar zaio baita FraMarokoren aliatu historikoek ere, Frantziak esaterako. Kolonialismo auzi bati buruz ari gara, eta horrek agerian uzten du Van Walsumek esandakoekiko kontraesana.
|
|
2009
|
|
|
Horrek esan nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin? Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek
|
baina
mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu; hizkuntza erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak gure hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Ilusioz eta itxaropenez beterik agurtu zen 2008 eta ongietorria eman zitzaion 2009ari munduko hamaika txokotan. Berez, gregoriar egutegipeko herrialdeetan ospatzen da urte berriaren etorrera urtarrilaren lehenero,
|
baina
Mendebaldeko kulturaren eragina hedatzen joan denez, ia mundu guztian izan da jai giroa atzo; adibidez, eliza ortodoxoaren arabera, Urteberri Eguna urtarrilaren 14an ospatuko dute, baina Errusian hainbat ospakizun egin zituzten.
|
|
|
Igandean egindako bileran, EBk baztertu egin zuen Ekialde Europarako salbamendu plana egitea. Hungariak eskatu zuen,
|
baina
Mendebaldeko herrialdeak ez ezik, Poloniak eta Txekiar Errepublikak ere aurka egin zuten, EBko kide berri guztiak gaizki ez daudela argudiatuta. Atzo, bi herrialde horietako banku zentralek eta Bulgaria, Errumania eta Eslovakiakoek ziurtatu zuten azkenaldian zabaldutako informazioa engainagarria dela eta herrialde batetik bestera alde handia dagoela.
|
|
|
Izan ere, mendebaldetik kanpo indibiduoa komunitatearen legeen eta ohituren mendean estu lotuta egon da.
|
Baina
mendebaldean, merkataritza eta kapitalismoaren garapenarekin batera, beste teoria bat, indibiduoari lehentasuna ematen ziona, komunitatezaleena baztertuz, azaldu eta zabaltzen hasi zen. Gero, XIX. mendean, erreakzio modura eta erromantizismoak bultzatuta, ideologia komunitatezalea berriro berpiztu zen.
|
|
|
Ekialdeko mistikoen irudiak erabiliz, herrimina, unibertso sinboliko bihurturik, gidatzen gaituen" aingerua" edo" baitako maisua" dela esan genezake.
|
Baina
mendebaldera itzuliz, gogoratzen al duzu Periklesen" idatzirik ez zegoen jatorrizko eta goiko legea". Izan ere, herrimina da, hain zuzen, lege hori bilatzera bultzatzen gaituena.
|
|
|
|
Baina
mendebaldeko pentsamendu guztia nolabait errefusatzen duen arren, bera ere jakintza batzuez baliatzen da betiereko itzulera (zientzia naturalak) eta supergizakiaren (izpirituala, filosofikoa) planteamenduak burutzeko, adibidez. Batek daki zenbat irakurketa desberdin egin diren, zenbat harroputz postmoderno sortu den bera behar bezala ez irakurtzeagatik eta zenbat sortuko diren ere auskalo.
|
|
2010
|
|
|
NATOk gatazka gehiago sortzen ditu joera globalarekin eta interbentzionistarekin, eta mundu osoan bere balioak defendatzen saiatzen da, gerraren bitartez behar izanez gero.
|
Baina
mendebaldeko munduaren hegemonia eztabaidan dago azken aldian. Beste herri batzuk ekonomikoki sendotzen ari dira, eta, horregatik, eragin politiko handiagoa exijitzen dute.
|
|
|
Koine erretoriko paneuropear horretan partzuer diren hizkuntza guztiek bateratuak dituzten egitura, esamolde eta baliabide sintaktiko estilistikoekin ondare komun bat sortu da, pieza baliokidez osatua. Adibidez, ingelesek" far from" idazten dutena frantsesek" loin de" idatziko dute, espainolek" lejos de", eta beste hainbat hizkuntzatan ere antzeko pieza bat sortuko zen ideia bera adierazteko, pieza bat beharbada hasieran hizkuntzan ez zegoena
|
baina
Mendebaldeko unibertso erretoriko komuneko korrontean murgildu beharrez garatu behar izan dena. Gure hizkuntza ez dakit zenbateraino dagoen atxikia batasun horri, baina gure aurreko idazleek ederki sumatu zuten euskara ere koine horretara eramateko beharra.
|
|
|
Orain arte Mendebaldeko biztanleok ezagutu ditugu marea beltzak, ez da gogoratu behar orain urte gutxi Galizian gertaturiko Prestige hondoratzeak nola astindu zituen euskal kostaldeko ertzak.
|
Baina
Mendebaldeko iritzi publikoak zeukan pertzepzioa zen halako istripuak aurreikus daitezkeela, kasuan kasko bikoitzekoak izan behar zutela, horien funtzionamendu eta egoeraren gaineko kontrol publikoak zorroztu behar direla... halakorik nunca mais ez gertatzea posible zela.
|
|
|
Ia espektakulu bihurtu da bortizkeria.1174 Boteretsuen bortxa militarraren erakustaldiek ez dute inolako mugarik munduan zehar. Errebeldeen ekintza suminduek ere ez.1175
|
Baina
Mendebaldeko hirietan garatu den biolentzia delinkuentziala ere larria da.1176 Delinkuente eta polizien arteko borrokak edonoren ateraino ekartzen du, Washington edo New York lako hirietan bertan ere, apokalipsi txatal bat.
|
|
|
gizon zuri protestantearen zama da inperioa eraiki beharra. Horren etsai dira hodeiertzean antzematen diren moroak,
|
baina
Mendebaldeko gutxiengoak eta disidenteak ere, neurriz hazten direnean behintzat. Huntingtonentzat, Ekialde Erdialdeko musulmanak bezain arriskutsuak dira, esate baterako, Estatu Batuetako hispanoak.1203 Banderatzat erabiltzen den" askatasunaren eta berdintasunaren bandera" trapu zarpaildua baizik ez da indartsuenaren legea ezartzeko estrategia inperialista horretan.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundearen izenean batzuetan, jokabide disimulurik gabe inperialistez bestetan, Estatu Batuek gerla unibertsal eta amaiezin bat daramate aurrera mundua kontrolatzeko. Gerla gupidagabe hori munduko lurralde estrategiko batzuetan ikusten da agerien,
|
baina
Mendebaldeko edozein kaletan ere gertatzen da. Inseguritate giroa ez da, baina, eraso militarrez edota polizia kontrolez konpontzen.
|
|
|
Sarraskiaren eta krudelkeriaren sailean, bonba apurtzaile eta erretzaileekin batera, leku berezia izan zuen Arrifen populazio zibilaren kontrako armamentu kimikoak. Lehen Gerla Handian erabili ondoren, gas pozoitsuak ez ziren harrezkero Europan erabiliko, ez Espainiako Gerla Zibilean ez Bigarren Gerla Handian.509
|
Baina
Mendebaldeko estatuek bai erabili zituzten, nazioarteko tratatuek debekatzen zuten arren, kolonietako erresistentziaren kontra.
|
|
|
|
Baina
Mendebaldeko edozein hiritan ager daiteke otsoa, ustekabean. Beldurra da nagusi gizarte modernoetan, New Yorken, Rio de Janeiron edo Palermon.
|
|
|
Subordinazioak neurosi kolektiboa sortzen du. Frantz Fanon medikua da, Antilletako beltzak, Afrikakoak,
|
baina
Mendebaldeko zuriak ere gaitz horretatik atera nahi dituena: " Ce que
|
|
2011
|
|
|
Predrag Matvejevic,. Europak ez du planteatu ere egin gutxiengoen arazoa?, Berria, Zentzu berean dihardu Ulises Moulinesek ere: ?
|
Baina
mendebaldeko Europako herri txikiek ezin dute gauza onik espero Europako Batasunetik, interes politiko gehiegi daudelako tartean. Estatuek osatzen dute Europako Batasuna, eta horien interesak estaturik gabeko nazio identitateen interesen aurkakoak dira?.
|
|
|
–So egizu. Xabierrek, gar bitxi batek harturik?. Ekialdeko glaziarra ilunpean dago jada,
|
baina
mendebaldean agerian dira Diamond, Heim eta Kersten glaziarrak. Decken glaziarreko 40 metroko pareta urdin turkesak ere nonbait izanen dira.
|
|
|
Zehazki ez;
|
baina
Mendebaldeko
|
|
|
Zhongguo deitzen dio Txinari bertakoak, hau da, Erdialdeko Erresuma, eta erresuma horrek herri asko biltzen ditu bere muga barruan. Itsasora ematen duen alderdian han jatorrikoak bizi dira gehienbat,
|
baina
Mendebaldeko mendi eta haran zabaletan hainbat leinu daude, eta berrogeita hamarretik gora hizkuntza entzun daitezke oraindik ere. Ez da, dena den, hainbeste jende; populazioaren ehuneko hamarra, goitik jota, baina Txinako lurraren erdia okupatzen du gutxi gorabehera.
|
|
|
Opil egosiak, kakahuete potoak, patata poltsak eta karameluak atera dituzte jateko, eta barra ere zabaldu dute freskagarriak eta litro erdiko garagardoak saltzeko. Ekialdeko musikarekin abiatu gara,
|
baina
Mendebaldera egin dugu berehala salto, eta dantza nagusitu da paperezko tipula gorrien argitan.
|
|
|
—Ez dakit, zu hangoa zara
|
baina
Mendebaldea ere ezagutzen duzu
|
|
2012
|
|
|
Kanpamentuetan ez dute gehiago garatu gura izan behin behinekoak zirelako, eta jada belaunaldiak pasatu dira, eta urteak pasako dira oraindino. Kanpamentuen berri asko jakiten da
|
baina
Mendebaldeko Saharan benetan gertatzen dena ez, eta heltzen garen heinean, euren ahotsa hona ekarri gura dugu. Beharrean gabiltza udan egiten den umeen harreragaz, elkartasun karabanagaz eta ikastetxeetako egitasmoagaz.
|
|
|
Margaret Mead() Antropologo kultural honen azterlanek agerian utzi zuten nerabezaroaren ezaugarri nagusia dela etapa gatazkatsua eta errebeldiakoa izatea,
|
baina
mendebaldeko munduan soilik; izan ere, gainerako gizarteetan, haurra helduarengandik banantzen duen oztopoa gainditzeko balio duten trantsizio errituak egiten baitira. Horretarako, Samoako gazteei buruzko azterlanean oinarritu zuen ikerketa.
|
|
2013
|
|
|
Zergatik orain, zein interes dauka Turkiak? Ez da Europari erakusteko neurri kosmetikoen sasoia,
|
baina
mendebaldeak, AEBek bereziki, pisu handia daukate Ankaran oraindik ere. Amets neo otomanoa inoiz baino indartsuago dago, Turkiak eskualdeko potentzia izan nahi du.
|
|
|
Medikuntzan, konparazio batera, ez dago dudarik ezen Mendebaldeak aldetxoa atera digula.
|
Baina
Mendebaldeko ikuspegia hanka motza da. Zer egiten dute, bada, Mendebaldeko zientzialariek?
|
|
|
Bilduma nahiko goiz bukatu zen, 438 urtean, alegia. Egiatan, lana Inperioaren ekialdeko zatirako pentsatuta zegoen, bertan betearaziko zelakoan;
|
baina
mendebaldeko gunera ere kopiak bidali ziren, eta, bertan, enperadore Valentiniano III.ak eta senatuak testua onetsi behar zuten.
|
|
|
Jordi Sabaté 1 NFC NFC teknologia maiz erabiltzen den arren Japonian eta Korean, Mendebaldean oraindik hasiberria da Teknologia mugikorrak hurbileko informazioa txip baten bidez transferitzea Gero eta datu gehiago gordetzeko eta informazioa jasotzen duen beste txip batekin partekatzeko gai da. Near Field Communications edo NFC. Duela urte batzuk garatu ziren, eta Japonian eta Korean maiz erabiltzen dira mugikorrarekin ordaintzeko metroan edo kioskoan,
|
baina
Mendebaldean oraindik hasiberriak dira. Bartzelonako Mobile World Congress (MWC) iraganean, NFC teknologia izan zen gai nagusietako bat, sektoreko enpresa handiek, Sony buru dutela, mugikorretan sartzea eta saltoki eta ikuskizunetan erabiltzea normalizatzea.
|
|
|
gurasoen papera Telebistaren aurrean orduak mugatzea eta dieta osasuntsuaren eta bizitza aktiboaren adibide bat eskaintzea funtsezkoa da haurren obesitateari aurre egiteko. Elikagai osasungaitzen publizitatea mugatzea posible da,
|
baina
Mendebaldeko agenda politikoetan atzeratzen jarraitzen du. Zer egin dezakete gurasoek egoera negargarri horren aurrean?
|
|
|
Medikuntzan, konparazio batera, ez dago dudarik ezen Mendebaldeak aldetxoa atera digula.
|
Baina
Mendebaldeko ikuspegia hanka motza da. Zer egiten dute, bada, Mendebaldeko zientzialariek?
|
|
|
Cora horiek ongi hartu zituzten espainiarrak, beren arerioengandik babestuko zituztelakoan.
|
Baina
mendebaldekoak, Guaycura zeritzenak, kanpotarren aurka zeuden erabat. Haietakoak ziren armaturik eta gerrarako margoturik etorri zirenak.
|
|
2014
|
|
|
Gertaerek argi erakusten dute XX. mendeko bigarren erdialdean SESBren eta AEBen artean izandako Gerra Hotzaren oihartzunak ez direla oraindik guztiz iraungi. Bi potentzien arteko mehatxu nuklearrak saihestu zuen ozta ozta hainbatean bi blokeen arteko egiazko gerra,
|
baina
Mendebaldeko blokearen erabateko nagusitasunarekin bukatu zen norgehiagoka hura. Egiazki, eta Mendebaleko iturrietatik behin eta berriro parekotasuna saltzen saiatu bada ere, bi blokeen oreka ez zen inoiz existitu, ez arlo militarrean eta zeresanik ez ekonomikoan; AEBek ondo baino hobeto baliatu zuten beren nagusitasuna eta arma lasterketa SESBren garapena ahultzeko eta honek bere garapen ekonomikoa konkista sozialetan inbertitu ez zezan.
|
|
|
espioi lanak egin nahi izatea egotzi zieten. Moskuk aurretik ere ohartarazi zuen halako misio batek ekialdeko autonomiaren aldeko ekintzaileen onespena behar zuela,
|
baina
mendebaldeko mandatari militarrak euren kabuz abiatu ziren Slovianskera. Han nagusi diren talde errusiazaleek gatibu hartu zituzten, eta haien esku egon dira atzora arte.
|
|
|
Japonian ez da esklabotza zabaldua izan historian zehar. Ez da gizarte ideala,
|
baina
Mendebaldeko herrialdeekiko diferentzia nabarmena da. Gainera, langileek soldata onak izaten dituzte.
|
|
|
Tamalez, ez.
|
Baina
mendebaldeko gure eremu honetan estatu klasikoen azpian dauden herrien berpiztea joera historiko nabarmena da eta herritar bezala dituzten eskubideak aldarrikatzen ari dira. Horren erakusgarri da azken 30 urteotan Europan mugak aldatzen joan direla, eta, ziurrenik, aldatuko direla.
|
|
2015
|
|
|
azken egunetan balioaren %70 galdu du. Protesta ugari eragiteaz gain, herritarrek supermerkatuetara jo dute trumilka, janaria erosteko diruak oraindik balio gehiago galdu aurretik.Kiebran sartzeko zorian da Ukrainako ekonomia,
|
baina
Mendebaldeak mila milioika euroko erreskate plana prest du eragozteko.
|
|
|
Dena dela, antikomunismo sutsu hori ez da muntarik gabeko kontua, niri axola gutxi bazidan ere. Ni re lagunari, esan bezala, jasanezina egiten zitzaion Kundera,
|
baina
mendebaldeko kritika ofizial guztiak, berriz, jainkoen pare jartzen zuen, XX. mendearen bigarren erdiko idazlerik handiena zela eta ha lakoak (zenbat idazle egin ote ditu kritikak ez dakit nongo edo badakit noizko idazlerik handiena?). Egia da badituela, bere joera politikoaz gain, beste dohain batzuk eztabaidaezinak; azken batean, Europa Ekialdetik etorritako disidente guztiek ez zuten lortzen, hori eta horrenbestez, bere obrak mendebaldeko hizkun tza guztietara itzultzea, are gutxiago salmentetako izarrak bilakatzea.
|
|
|
Sobietar Batasuna desagertzeak eta Gerra Hotzaren amaierak Ekialde Hurbilean beti presente egon den
|
baina
Mendebaldearentzat ezezaguna den islamismo politikoaren garrantzia areagotuko dute.
|
|
|
Bahreingo Gobernuaren errepresioak Arabia Saudiren laguntza jasotzea ere ahalbidetu zuen Libiaren inguruko gatazkak.
|
Baina
Mendebaldeko esku sartze horren eraginik handiena Sirian gertatu zen aste batzuk geroago: inperialismoak erreforma eske antolatutako protesta batzuk aprobetxatu zituen bere garaian Bushek seinalatutako «gaizkiaren ardatzetako» bat suntsitzeko, Mendebaldeko estrategek Gadafirenaren antzeko etorkizun bat aurreikusten ziotelarik.
|
|
|
Gure ingurunearen tonu politikoa, aldarte aurrerakoi, superkritiko eta alternatiboa, oso gure sentitzen dugu,
|
baina
mendebaldeko herri aberatsetako moda olatu jakin baten subproduktu bat ere bada neurri handian. Gerra handiaren osteko Kaliforniako sukarrak oro (joera estetikoak, bizi estiloak, mota guztietako mugimendu eta jarrera anti ak, boladatxo ideologiko, espiritual, intelektual nahiz aktibistak), nahiko mimetikoki etorri dira hona, apur bat beranduago, eta asko jatorrian modaz pasa direnean hemen sustraituta geratu.
|
|
2016
|
|
|
Saudi Arabiar eta Qatarrek bitarteko ekonomikoak eman dizkiete, baita Mendebaldeak ere, Europa barne dagoela.
|
Baina
Mendebaldeko estatuak ez dira militarki benetan ari Bachar el Assaden kontra. Erori behar zen jada, arazo handiena bera da, baina Mendebaldeko estatuek ez dute benetako interesik boteretik botatzeko.
|
|
|
Baina Mendebaldeko estatuak ez dira militarki benetan ari Bachar el Assaden kontra. Erori behar zen jada, arazo handiena bera da,
|
baina
Mendebaldeko estatuek ez dute benetako interesik boteretik botatzeko.
|
|
|
Lehen 38 neurria aipatu duzue eta mendebaldeko emakumeok bizkarrean daramagun motxilaz ere hitz egin duzue. Beste kulturetako diskriminazioa kritikatzen dugu,
|
baina
mendebaldeko emakumeek ere zapalkuntzak bizi ditugu. Legitimatuta gaude besteen zapalkuntzez hitz egiteko?
|
|
|
Nola jokatuko du, beraz, barne politikari dagokionez, Moskuk nahi ez duen bide batetik? Moskuk ez ditu behin ere begi onez ikusi ez Castro eta ez Che Guevara(...) Alde batetik, Cuba, marxismo leninismo ortodoxoaren bidetik abiatu diren erreboluzio guziak bezela, burokraziaren menpean erortzen ari da; eta partido bakarraren aparatoa burgesia berri bihurtzen(...)
|
Baina
Mendebalde, libroak, gudu osoa egiten bait dio castrismoari, Castrok ez du bide bat baizik:
|
|
|
Gainera, ebolaren gizarte irudikapeneko pertsonaiei dagokienez, aurreko ikerketetan bezala (Wagner Egge, 2011) izurrite honetako bilauak alde batetik industria farmazeutikoa eta komunikabideak izatea espero dugu,
|
baina
Mendebaldean kutsatzeak gertatu ahala baita Mendebaldeko herrietako gobernuak ere (Washer, 2006). Bigarrenik, ebolak sortutako arrisku hautemateari dagokionez, mundu mailako arrisku gisa hautematea espero da, arrisku gizartearen barnean (Beck, 1992).
|
|
|
Beha dezakegun bezala, ardatz bertikalak krisiaren nolabaiteko ordena kronologikoa erakusten digu, baina bereziki Mendebaldeko jendearen kasuetan erdiratuta. Hau da, lehenik Afrikan zeuden
|
baina
Mendebaldekoak ziren misiolari espainiarren kasuekin hasten da ardatza goreneko puntan, horiek krisiaren kausa gisa izendatuaz, bertan aipatzen ditu kaltetuak (Garcia Viejo, Pajares, apaiza, misiolari, espainiar, erlijio), Afrika (Sierra Leona, Kongo, Nigeria, Ginea, Liberia), kutsatzea (birusa, garatu, infektatu, kutsatu, agerraldi, epidemia, kaltetu), aberriratze, tratamendu eta heriotza (medik... Beheraxeago, OME aipatzen du eta hortik behera ebola geratzeko dirua biltzeko egindako kanpainak (Batu, euro, abiatu, geldiarazi, borrokatu, eman, ekin, fondo, behar, milioi, zuzendu, ekimen, dohaintza, ikerkuntza, dolar) bereziki gobernuz kanpoko erakunde edo enpresa pribatuek egindakoak (hiritar, europar cuba, inditex, MSF, facebook, google).
|
|
|
Azterketa gehiago behar dira.
|
Baina
mendebaldeko haurren gizentasun epidemiarekin, merezi du ikertzea. Eta hor agertzen da berriro adina:
|
|
|
Harrigarria gerta daitekeen arren, Euskal Herritik kanpo emandako urteak ez ziren eragozpen izan Zumarragak euskara nasai eta osasuntsua erabiltzeko: Mitxelenak Zumarragaren sintaxia azpimarratu zuen, eta Zuazoren aburuz aski argi dago Zumarragaren euskara Durangoko euskara bera dela, zaharkituagoa,
|
baina
mendebaldeko euskalkien ezaugarriak arras ongi erakusten dituena:
|
|
2017
|
|
|
–Ekialdeko glaziarra ilunpean dago jada, errezitatu du?,
|
baina
mendebaldean agerian dira Diamond, Heim eta Kersten glaziarrak. Nonbait izanen dira Decken glaziarreko 40 metroko pareta urdin turkesak ere.
|
|
|
L. L. Bonapartek XIX. mendean uia epentesia bildu zuen eta zenbait berriemailek u bokala, ezondoko hizkeretan bezain argiki, baina palatalizaturik ere ahoskatzen zutela zioen. Gaur egun epentesihau gorde da,
|
baina
mendebaldeko behe nafarreran kokatzen zuen eta gure eremuarekin mugan denUztaritzeko eskualdean jadanik agertzen zen ua emaitza ere sartu da gure eremuan. Ondoko taulan, hizkuntzalari frantsesaren eta gure datuak laburbildurik adierazi ditugu:
|
|
2018
|
|
|
islama" bestearen" erlijio moduan aurkezten dute eta, ondorioz, islama gaiztoa dela iradokitzen dute; ordea, Mendebaldea kristaua da, eta kristautasuna bera, ona.
|
Baina
Mendebaldearen eta islamaren arteko harremana ez da azken urteotako fenomenoa; aitzitik, islama mendeetatik da Mendebaldearen erlijioa, kristautasuna eta judaismoa diren bezala, Oatesek gustuko izan ala ez. Ildo berean, sexismoa eta sexu erasoak arazo globala dira, eta Tahrir plazan gertaturikoa horren adibide baino ez da.
|
|
|
Biehlen hilketagatik zigortu zituzten lau gizonak aske utzi zituzten Egia eta Errekonziliazio prozesuari jarraituz. Magonaren nobelak ez du hiltzaileen jarrera zuritzen,
|
baina
Mendebaldearen onarpenarekin apartheid ak Cape Towneko komunitate beltzari inposaturiko neurri zorrotzen barruan aztertzen du gertaera. Era berean, adiskidetzearen garrantzia azpimarratzen du arrazen arteko gatazka gainditze aldera.
|
|
|
Literatur Nobel sariaren epaimahaiak komunikabideetara igorritako oharraren arabera, Mo Yanek" herri istorioak, historia eta garaikidetasuna errealismo magikoarekin" trebeki uztartu izana goraipatu zuen, eta gaur egun Txinako idazlerik garrantzitsuena dela gaineratu. Egiazki, obra oparoa du egileak haren azken lanetako bat, Shïngs píláo (Bizitzak eta heriotzak nekatu egin naute, 2006) 42 egunean idatzi zuen,
|
baina
Mendebaldean, zinemara egokitu dizkioten bi eleberrirengatik da batik bat ezagun, biak ala biak Zhang Yimouk zuzenduak: Hong gaoliang jiazu (Basarto gorriaren klana, 1986) eta Shifu, yuelaiyue yuomo (Shifu, edozer egingo zenuke barre egitearren, 1999); azken hori euskaratzeko beka jasoko du aurten Jokin Zaitegi sariketaren irabazleak.
|
|
|
Jadanik sare sozialetan bolo bolo dabilen telebista agerraldi batean, George Clooney aktoreak mugimenduari bere atxikimendua azaldu dio. Beraren ustez, Kony eta halako gaizkileak bera bezain ospetsuak balira, aise atxilotuko lituzkete,
|
baina
Mendebaldeko herrialdeen interesak zapuzten ez dituzten bitartean, inork ez du haien berririk izaten.
|
|
|
Omar Khayam pertsiar matematikari, filosofo, fisikari, geografo, astronomo eta poeta izan zen. Haren obra zientifikoa erraldoia da,
|
baina
Mendebaldean poeta moduan da ezaguna, Edward Fitzgeralden eta gero beste askoren bertsioei esker.
|
|
2019
|
|
|
Horrela bada, erraz azalerazten dira literatura dominanteen prismatikidatzitako teoriaren eta euskalduna bezalako literatura txiki baten errealitatearen artekodesberdintasunak. Oinarrizko desberdintasun horietatik abiatuta,
|
baina
Mendebaldeko literaturarenereduei guztiz ihes egin gabe, euskal eleberrigintza urbanoak bere errealitatera egokitutako molde batsortzeko beharra izan du. Horrek Saizarbitoriaren lehen eleberriak beste era batera irakurtzera eramangaitzake:
|
|
|
Ohar hau garrantzitsua da, euskarazko buru bihurkariak joera tipologiko unibertsalen emaitza izateko aukera ezeztatzen ez badu ere, murriztu behintzat egiten baitu. Bertze modu batera adierazita, euskararena munduko hizkuntzetako joera tipologikoen isla dateke,
|
baina
mendebaldeko Europan horren ezaugarri ezohikoa izateak bertzelako azalpena bilatzera bultzatzen du. Gai honi 1.2 eta 2 ataletan helduko zaio berriz.
|
|
2021
|
|
|
Tradizioan baditu agerraldi batzuk (Orixe, Axular, Mendiburu, Iraizoz, Zabala), baina bakanak dira, eta gaurko testuetan ez da ageri. Berean maizago erabili izan da Iparraldean,
|
baina
mendebaldeko testu batzuetan ere ageri da: Oraintxe berean iragan dituk hemendik (Larzabal); Oraintxe berton goazen, bada, Betleemera (E.
|
|
|
36.7.2f Badira, azkenik, bestelako denbora adiera bat izanik, inoiz aurrekotasuna adieraz dezaketen formak. Hala, gorago ikusi dugun moduan, tu orduko formak erdialdeko euskalkietan ‘jadaneko’ gertakaria seinalatzen du (§ 36.5.2b),
|
baina
mendebaldean aurrekotasuna adierazteko erabiltzen da: Emadazu laztan bat irten orduko hemendik; Zerbait jango nuke, lotara orduko.
|
|
|
" Ekialdera, jakina, ontzitxo haiek gris ageri ziren, oso nimiño eta argi,
|
baina
mendebaldera, urre distiratsuzko, ia sugar txikien pareko. Eta gure azpi azpian harkaitz bat, alderik alde zulaturiko arku batekin.
|
|
|
Hitlerren garaian legelari gehienak nazien alderdiko kideak izan baziren ere, 1945etik aurrera epaiketa bakarra egin zen Alemanian, hamasei legelari nazi epaitzeko.10 Handik gutxira, ordea, hamaseiak" herriaren izenean" epaiak emateko moduan egon ziren berriz ere, beren buruaren alde hamaika sasi argudio erabilita. Beraz, nazismoak gerra galdu zuen,
|
baina
Mendebaldeko Alemanian ezer gutxi aldatu zen Zuzentzaren alorrean, Estatu Batuei esker batik bat.
|
|
|
|
Baina
mendebaldea falta zitzaigun.
|
|
2022
|
|
|
Eguneroko otorduak garestituko zaizkie herritarrei epe laburrean,
|
baina
Mendebaldeak Errusiari antolatu dion gerra ekonomikoak askoz aldaketa sakonagoa ere badakar geopolitika mailan. Financial Times en Martin Wolf ekonomialari liberalak esan du:
|
|
|
Polonia, esaterako, Moskuko erregimenaren simetrikoa da, baina beste aldean. Putini buruz esaten da atzerakoia dela, transfoboa, antikomunista... horixe bera da Poloniako Legea eta Justizia alderdia,
|
baina
Mendebaldeko aldean dagoenez, ez dago arazorik. Berdintsu gertatzen da Visegradoko Taldeko eskuin muturraren gotorlekuarekin.
|
|
|
Afrikak bizirauten du, gatazkak gatazka,
|
baina
Mendebaldeak badirudi ez duela aditu nahi gauzak aldatzen ari direla. Ikusmolde ezkor baten klitxean iraun nahi du.
|
|
|
Defentsa Ministerioari eta Armadaren buruari agindu die bonba atomikoak «borrokarako erregimen berezian» jartzeko. Horrek ez du esan nahi berehala erabiltzeko asmoa duela,
|
baina
Mendebaldean ohartarazpen argi gisa hartu dute erabakia.
|
|
|
Kroazia beti da aurkari gogorra. Lau milioi pertsona baino gutxiago bizi dira Kroazian,
|
baina
Mendebaldeko Balkanetako herritarrek berezkoa daukaten izaera du selekzioak. Ez dauka talde handiek daukaten sonarik, baina fokupetik haratago erakutsi dute haien balioa.
|
|
|
" Gugan konfiantza izan zuten, eta traizio egin diegu". Kurduek inork baino gehiago sufritu zuten traizioa,
|
baina
Mendebaldean ere, AEBetan bertan, gutxik ulertzen zuten Trumpen jarrera, geopolitikan herrialdearen sinesgarritasuna urte askorako hipotekatu baitzuen. Azken kolpea Trumpek gerrillari kurduei egindako eskaera izan zen:
|
|
|
Sinjarreko yazidien erreskatearekin hasitako harreman puntuala erabateko koordinazio bihurtu zen Kobanen; legitimazio hark Washingtoni begirada aldarazi zion, eta ikusi zuen Sirian izan zezakeen aliaturik fidagarriena zela. Kurduek urteak zeramatzaten borrokan sekularismoaren eta gizonen eta emakumeen arteko berdintasunaren alde, gudu zelaian eta praktikan erakusten,
|
baina
Mendebaldean orduantxe ikusi zituzten askok Ekialde Hurbilaren bihotzean balio feminista eta demokratikoak bultzatzen zituzten borrokalariak fanatismo hiltzailearen aurrean. Asya Abdellah PYDren kopresidentea eta Nassrin Abdalla YPJren komandantea otsailean hartu zituen Eliseoan François Hollande Frantziako presidenteak, eta John Kirby AEBetako Estatu Departamentuko bozeramaileak publikoki esan zuen YPG ez zutela terroristatzat hartzen.
|
|
|
|
Baina
mendebaldeko fronteko lubaki estuetan, pistola edo errebolber bat eskuetan edukitzeak borrokatzeko eta erasoei azkar erantzuteko gaitasuna nabarmen handitzen zuen. Laster, bai Frantziak zein Erresuma Batuak beren soldaduei horrelako armak ematen hasi ziren eta beraiei buruzko erreferentziak ohikoak dira soldaduen eta ofizialen gerraosteko literatura lan autobiografikoetan.
|
|
2023
|
|
|
Mundu kasik osoki kristau batean, denek entzuten zuten iragarpen hori.
|
Baina
mendebaldeko mundu demokratizatu eta erlisiotik atera batean, Elizako autoritatearen funtzionamendua ezberdinzale bezala agertzen da, eta Hitza ez da gehiago munduari iragarria, daramatzan eredu erlijiosoa agortua delako."
|
|
|
Inor ez da diskriminatu behar bere sinesmenengatik, kulturagatik, ideologiagatik...
|
baina
Mendebaldeko herrialde askotan antisemitismoa erabiltzen da kausa palestinarra defendatzen duten ahotsak isilarazteko. Ez dezagun ahaztu judufobia Europan sortu zela, ez Palestinan.
|
|
|
Desberdintasun politikoez harago, gaur egun palestinar gehienak batzen ditu erresistentziaren aldeko jarrerak.
|
Baina
Mendebaldean Palestinari elkartasuna adierazteko egiten diren manifestazioen aldarrikapenak lausoagoak dira eta askok erresistentzia ez du aipatu ere egiten.
|
|
|
Propaganda dela pentsatu genezake.
|
Baina
Mendebaldearena ere izan liteke propaganda; zergatik ez. Ez al da normalizatu Mendebaldeko albistegi askotan Donbassko gerra luzeari aipamenik egin ez eta istorioaren alde bakarra kontatzea?
|
|
|
Garai bertsuan beste gatazka bat piztu zen, askoz ere gogorragoa —gerren ondorioak alderatzerik bada behintzat—, Darfurkoa.
|
Baina
Mendebaldearentzat urrunago zegoen hura —hegoaldeko kontinente hori beti egon da urrun iparraldekoen begietara—, eta ez zituen Ekialde Hurbileko erasoaldiak adina titular bete. Otsailean hasi ziren borrokak gogortzen Sudan mendebaldeko eskualde hartan.
|
|
|
Ainhoarrei esker bizi eta beroenak eman, haiek txalo erauntsia jo eta aretotik jalgi dira Itsasuratzekotz. Bide laburra dute,
|
baina
mendebaldeko haizeak lagundu ditu tarteko Ezpeletan gal ez daitezen, piper gorrien lurrinpean. Egia erran, lehendabiziko tartean, Ezpeletaraino, hego mendebaldeko haizeak ferekatu ditu emeki emeki, eta handik ekialderantz, zehar haizeak zuzen zuzenean hegaldarazi ditu aro bidaiaria eta anaia Itsasuraino.
|
|
|
Egun, oraingoz, tenbra on dago Otsagabian,
|
baina
mendebaldeko haizeak ez du iduri deus onik ekarriko duenik. Aitor Aranak, Zaraitzuko hiztegiaren egileak, iguriki ditu zentroaz landa.
|
|
|
Oraindik ez,
|
baina
mendebaldeko leku bat ikertzen aritu naiz.
|