|
2000
|
|
|
Euskal klasikoen ezagutza sakonari gehitzen zaio Miranderen prosa narratiboaren eragin handiari, moldaketa pertsonal batean aleaturik bere oinarrizko euskalki bizkaitarraren arragoan. Ez dago gehiegikeriarik ez konplexurik ezertan Sarrionandiaren prosan, orekatua dago iturri batekoa eta bestekoa idiolekto pertsonal batean,
|
baina
bere zentzu estetikoaren araberako proportzioan eraikirik, eta ez inoren arau edo ereduari atxikirik.
|
|
|
Bernardo Atxagak ere bere epilogoaren sarreran Bernardo Soaresek (Fernando Pessoaren heteronomoak) idatziriko zati batean jasotzen du nabigatzen duen eta aldarrai dabilen untziaren gaia: " Untzi bat helburu bezala nabigatzea duen untzi bat dirudi,
|
baina
bere helburua ez da nabigatzea, baizik eta portu batera iristea. Gu nabigatzen ari gara, baina ez daukagu babestzat hartu genukeen portuaren ideiarik.
|
|
|
Sarrionandiaren esanetan, Durangoko irteerako zuhaitz horrek pelegrina, bidazti edo nabigatzailea izan nahi luke,
|
baina
bere erro sakon ikaragarriek eutsi egiten diote lurrari itsatsita, leku liriko horretan. Ikusi batera esan liteke zuhaitz hori Sarrionandiaren obraren irudi bat dela, leku lirikoan kokatua dagoela esaten du iturriaren ondoan, bere prosaren lirikotasunaz eta metaliteraturaz (iturriez) egin diren hainbat aipamen kritikori irri egin nahiez bezala.
|
|
|
Iñaki Aldekoaren iritziz, liburuak egiten dituen ebokazio literario guztien artean bi dira sinbolo nagusiak: bidaiatu bai
|
baina
bere jomugara iritsiz gero fatua beteko zaion Ulisesen bidaia, eta bestetik, Kavafis poetaren ziutatearen zama," beste leku eta beste hirien bila dabilen bidaiari nekatuak pentsatzen du" Ez duk aurkituko beste itsaso eta beste lurrik/ Ziutatea hirekin joango duk beti./ Betiko kaleetara itzuliko haiz/ Suburbio berdinetan helduko zaik edadea/ ze, ziutatea berbera baita beti/ etzak besteri...
|
|
|
Joseph Conrad, Franz Kafka, Thomas Stuart Eliot, Dylan Thomas...
|
Baina
bere ahots poetikoak Kavafis, W. Holan eta Fernando Pessoari zor die gehiena.
|
|
|
Narratzailea gizonezkoa dugu guztietan eta emakumearekiko ikuspuntua oso antzekoa da kontakizun guztietan. Emakumea da sentimendu nahasi eta kilikagarri guztien iturburu,
|
baina
beraren papera ez da agerian jartzen, bigarren mailako figura izatera lerratzen da. (Habe 292)
|
|
|
Eta ez diot Arretxeri eskatzen Ostiralak liburuan azterketa soziologiko bat egitea;
|
baina
bere pertsonaiak eta istorioen nondik norakoak desberdinak izango zirelakoan nengoen.
|
|
2001
|
|
|
Melankolikoa da, halaber, Juan Martin.
|
Baina
bere melankolia, Victoriak diagnostikatzen duen bezala, euskaldunen melankolia da, derrotaren estetika maite omen dugun euskaldunona (119). Juan Martinek maite ditu euskal paisaiak, euskal lekuak, eta hauen kontenplazio edo oroimenarekin bakarrik sentitzen da salbu.
|
|
|
Bada gizon eskergi bat misterioa argituaz izkiriatzen ari dena,
|
Baina
bere testuak, eskuin ezker eginak, Irakurleek (ispilu baten bidez irakurri beharrean) Lengoaia misteriotsuren bat delakotan uzten dituzte" (Marinel zaharrak, 45)
|
|
|
Erdi Aroaz ari da Zumthor, egia da,
|
baina
bere zentzuaren deskribapenak badu zerikusirik, mantentzen du paralelotasunik gure gizartearekin. Hiri kapitalistak eta bere gizarte moldeak ertzak eta bazterrak eraiki dituzte.
|
|
|
Coleridge k bere poema nagusi horretan literatura harrigarriarentzat bideak zabaltzen ditu. XIX. mendeko fantasia litzateke testuan aurkituko genukeena, irudimenean oinarritzen dena,
|
baina
bere garrantzia ez da horregatik txikiagoa.
|
|
|
" Eta Ulisses...
|
Baina
bera ez zen Ulisses. Jaun Zuriano zen, Elantxobera itzultzen"
|
|
2002
|
|
|
K. Mitxelenak berak ere azpimarratu zuen bere garaian autorearen oinarri kultural aberatsa, eta bere obra poetiko zein narratiboan asko dira irakurketa filosofiko (estoikoak, Nietzsche eta Spengler, batik bat) eta literario (Poe, Baudelaire, Kafka, Yeats...) ugarien oihartzunak.
|
Baina
bere ideia eta jarrera politikoek erakarri dute arreta gehiena bere ibilbidean. Faxista, antisemita eta antikristautzat zuen bere burua eta bere garaiko joera literario eta politiko guztiekin polemizatu zuen.
|
|
|
Scott, S. Pellico edo G. Papinirena, besteak beste. Haren Uztaro (1937) eleberriak ere ohiturazko literaturaren ildoari jarraitzen dio,
|
baina
bere zama moralizatzailea Anabitarteren eleberrietakoa baino astunagoa da, eta bertara biltzen dira generoari dagozkion berezitasun formal guztiak: narratzaile orojakilea, pertsonai onen eta gaiztoen bereizketa (planteamendu manikeoa), eta abertzalekeria amorratua.
|
|
|
Kontxo, apoa! urten eutsan ahotik Untzorritxuri;
|
baina
bere burua ez-jakin egin eban. Eta harrituarena, sorbaldak goratu eta eskuak zabalduz.
|
|
2003
|
|
|
Donostia, 1984 taratuko duen euskarako ikas metodoa lantzeari. La Gran Enciclopedia Vasca k argitaratu zion,
|
baina
bere diruz eta koadroekin ordaindu behar izan zuela inprimatze kostua.
|
|
|
Egunoro alkondaräa aldatu eta korbata apainekin korapiloa egin, egunoro zapata garbitzaileari oinetakoak ispilua bezela ipinierazo, eta beti jantzirik dotoreenak janzten zituan. Etzan jaten gaizki etxe hartan ez,
|
bainan
berak, tripazai handiak, beti ekartzen zuan zerbait bazkariaren osagailu bezela: nahiz oilasko bat, nahiz kilo bat marrubi, nahiz kilo erdi angula, nahiz beste gauzen bat.
|
|
|
|
Bainan
berak eztu jaramonik ere egiten. Itzarturik egon arren ametsetan dago.
|
|
|
Itzarturik egon arren ametsetan dago. Habanoaren hodeietatik zeihar gizonen alkandora zuriak ikusten dira,
|
bainan
berak eztu ez atorrik ez gizonik ikusten, neska baten irudia baizik, alegia, Iziartxurena.
|
|
|
Alde batetik lotsatuta dago bere gorputzeko zatirik ezkutuenak moja baten eta neska baten aurrean erakutsi behar ditualako,
|
bainan
bere ahalgea baino askoz handiagoa da bere bildurra. Bere bildurra!...
|
|
|
zoritxarraren handia bere eskuetan erortzen diran gizajoena!
|
Bainan
berak eraman behar duen gurutza ere astuna da. Halako osagile batengana jende gutxi joanen da, bizimodu eskasa berea Madril bezelako hiri batean.
|
|
|
Oso demokratikua izanik, zion berak, ikurdiak edo eskudoak ajolik ere etzitzaizkion,
|
bainan
bere aitona odol garbiko handiki bat zan, bere apelleduak eskudoa zeukala ta.
|
|
|
Honegatik eta gizon bakartia zalako, denbora luzea zan etzuala ikusi bere adiskidea. Komunista porrokatua, bihotzetiko alaitasunik sakonena sentitu zuan Koreako berriekin,
|
bainan
bere ogibideak galazo egiten zion alaitasun hau erakustea berarekin hartuemanak zeuzkatenekin. Honegatik sentitzen zuan beharrezkoa zitzaiola norbaitekin, bihotz barruko alaitasuna agerian ipini eta bularra zabaltzeko, eta hala erabagi zuan Fernando bisitatzea, aspalditik ikusi ez arren, komunismozale handitzat zeukalako.
|
|
|
Ezta entzuten beste puntatik diotena,
|
bainan
berak, seta txarrekin, orain lan asko daukala ta ordubete barru deitzeko esaten du.
|
|
|
Ezta aditzen beste aldetik erantzuten diotena,
|
bainan
berak far egiten du, eta:
|
|
|
|
Baina
bere bihotz minik larriena zera da: betiko galduko ete dan bildurra..."
|
|
|
Baina, beste alde batetik, askatasun horrek baditu bere baldintza edo kondizino batzuk, fedeak eta Ebanjelioak eskatuta; laster ikusiko dogu zeintzuk direan. Orduan, kristinau batek askatasun haundia dauka, bai;
|
baina
bere fedeak jokabide batzuen neurriak jarten deutsoz. Ez gaurko agintariak, ez gaurko agintarien aurka dagozanak, ezin leie Eleizea euren alderdira ekarri eta euren menpeko egin:
|
|
|
Geroak esan begi". Geroko horretan, Erkiagak zabal jokatu dau, bere euskalkian itxiegi egon barik;
|
baina
bere bizkaiera maitea erabili izan dau, gehien baten, bere sortze lanetan, gure euskalki honen onerako. Gogoangarriak dira hemen Lino Akesoloren berbok, Erkiagaren Jaioko dira nobeleari egindako sarrera luze ederrean:
|
|
|
Alde batetik, hizkera argia, herrikoia, bizi bizia, gozotasunez betea nahi izango dau; bestetik, hizkera hori, morfologia zehatz baten bidez, eta mundu zabalean nausi dabiltzan literatur teknika barrien bitartez, gorengo gailurrera jaso. Baturantzako bidea hartuko dau,
|
baina
bere Bizkaiko euskerea lantzeari itxi barik. Baekian berak bere buruaren barri, eta zer ziran bere ahaleginak:
|
|
|
Lorategiotan egiten dauen testu hautaketa esanguratsua da guztiz: zentzun handiz egina, batetik,
|
baina
bere sensibilidade eta senaren erakusgarri ezin hobea be bai.
|
|
|
Baina ha ta guzti be, gure idazlea ez genduke sortzailetzat joko. Sorkuntza era askotakoa izan daiteke eta gai baten ganeko gogoeta be hatakotzat hartu daiteke,
|
baina
beraren idatziak, sorkuntza asmoz baino gehiago, osterantzeko zereginetarako pentsatuta idatzi ditu.
|
|
|
Nekez ikusiko da haren izenik alfabetatzearen historia apainetan, edota autore eta idazle handien artean.
|
Baina
bere apalean eragile handia suertatu da: gaur euskera arloan nor diran hainbati emon deutsez eskolak, literaturakoak batez be, eta haren estiloak ikasle askogan euki dau eragintxoa:
|
|
|
nire euskerazko eskutitzei gure amak erderaz erantzuten eutsen! Nireak oso ondo ulertzen zituan, nik berbeta argia eta erreza erabilten nebalako;
|
baina
berak ez eban inoiz euskeraz idazten ikasi eta, horregaitik, erderaz erantzun behar, huts bat baino gehiago sartzen ebala, batez be ortografian. Dakizunez, ez da hau gure kasu bakarra:
|
|
|
|
Baina
bere begiz ikusi nahi eban, eta hainbeste jenteren artean ikusteko, Zakeo Txiki horixe izan: txikiegia!
|
|
|
Zuhaixka eta zuhaitzen itzala aldapan behera luzatzen zen Artxandako goiko aldean... Dena beti bezain ezberdin zegoen, inoiz berdin errepikatzen ez zen ikuskizun hunkigarria,
|
baina
bere buruan ezberdinago agertzen zitzaion: dinosauruen hezurrak izaki jaioberriaren gainean jausteko zorian, mamu erraldoiak bere borreroaren mendekua hartu nahian...
|
|
|
" Nor da gizon hau? Berak nire ispiluan begiratzen dio bere buruari,
|
baina
berarenak ez dit ezer itzultzen..." Hala ere erantzunaren zain zeukan.
|
|
|
Batek edo bik errepikatu zuten, baina ikastolan bertan, artean ezagunen artean zeudela.
|
Baina
berak, azkenean, bakarra izanda, irakasleek gainditzea erabaki eta graduatua ematen bazioten ere, handik irten eta amaren lagun batzuen dendan lan egin zuen.
|
|
|
Baina nigaitik... ezelan be ez, notakaitik ez bada gero gerriaren gora-beherakoak areagotu zituen, grinatsu. Ez dakit berak etxetik kanpora zer egiten dauan,
|
baina
berak hau baleki..., lehenengo zeu hilko zindukez.
|
|
|
Bera betiko eraman nahi ez zuen dama beltz gorra.
|
Baina
berea zuen, bestek ez zuen ardura. Betorke etortzekoa.
|
|
|
Ez jako ezer inposatu behar, berak aukeratu behar dauz bere balioak eta bere morala hitz hori entzunda irria marraztu zitzaion ezpainetan. Gatxa da,
|
baina
berak eginiko aukerea balioko dala erakusten bajako eta norberari be ardura deutsala ikusten badau, etsipen barik haziko da.
|
|
|
Gauza arraroa zen: inguru hark hotza izan behar zuela zirudien,
|
baina
berak berotasuna baino ez zuen sumatzen. Goian, sabaian, bere burua zekusan, eskuek geldiarazita.
|
|
|
Ez, ez zuen aingeru aurpegi haren errukirik izango. Bere nebak patxadaz har zezakeen,
|
baina
berak bere atzaparretan lehenbailehen jaus zedin nahi zuen, biak elkarrekin berriro dibertitzeko.
|
|
|
Min egin eustan, erditik apurtuko nintzala uste neban, eta birikak lehertu arte oihu egin dot berriro negarrari eutsi, etenaldi bat, eta aurrera jarraitu zuen.
|
Baina
bera ez da gelditzen izan, zoratutako animalia bat zala emoten eban... Ainhizek ere ahoan zeukan bihotza, irten nahirik.
|
|
|
|
Baina
berak zer zekien, bada. Eta beti hain mingarria bazen?
|
|
|
Ez zuten berehala ikastolatik bidaliko?
|
Baina
bera ez zen izango burua nahastuko zuen bakarra. Hobe zen Joxeren amorrua erabiltzea, batez ere azken orduetan pairatutakoak eztanda egiteko bidea eskatzen bazion.
|
|
|
Haren irudimenean ur fresko hark atzamarren ukitua hartzen zuen, bularra hotzak gogortzen zionean. Urak kanpotik bakarrik hartzen zuen,
|
baina
berak barrutik ere beteko zuen ordua antzeman nahi zuen. Egun bi, besterik ez...
|
|
|
Azken hiletan ikusi eta entzundakoak burutik iraultzen zituen, zurrunbilo hartatik guztiaren gakoak garbi eta distiratsu agertu behar balu bezala. Ezin zuen ezer ulertu, ez,
|
baina
bere ahotik irtendako hamaika ispilu haietan kontatzea merezi zuen zerbait ezkutatzen zen. Haatik, zerbaitek ziotson ez zuela sekula ere jakingo...
|
|
|
Zelan esan leike ni bere atzetik ibili nazala?
|
Baina
bera zan adurra eriola beti niri begira ebilena... Parkatu ostera be, baina egia da, eta gainera zugaz ebilela behin baino gehiagotan saiatu izan da ni ortura eroaten, eta zuk hori jakin dozu.
|
|
2004
|
|
|
" Egon" aditzaren joko soila bizkaierazko moduan darabil, batuazko" daude" barik" dagoz" adibidez. Joko horren forma batzuk gaur egun baztertu samar daude,
|
baina
berak erabilitako moduan utzi ditugu, adibidez: zegozen (zeuden, egozan), zagozte (zaudete, zagoze).
|
|
|
Aberats berria, herri filosofo zakarra ta harroa, sasi-jakituna dugu, eta mundu haundiko gizona dela esaten du berak, Frantziatik, Italiatik, Alemaniatik eta Alaskatik ere ibilia delako (eskoletan egoten dira batzuetan mandeuliak ere, baina ez dute ezer ikasten). Politikaz liberala dela esaten du,
|
baina
bere antzeko beste askoren antzera, gerritik behera bakarrik da liberala; haren politika: eguzkia nora, zapiak hara.
|
|
|
Burusoila da Don Trifon;
|
baina
bere buru biribilaren gainean dituen ile banakak zutik jarri zitzaizkion hori irakurri zuenean. Eta, haserre bizitan, autoko telefonoa hartu ta bere zerbitzariei egin zien dei lehenbizi; gero, bere etxera deitu zuen; ondoren aiuntamentura (han ez zen inor egon); berehalaxe, Ekidazuko granjara.
|
|
|
Bazkaltzeko konbite egin diot Urruxari,
|
baina
bere etxera joan da. Ni ere, Ximist besartean harturik neure etxerantz joan naiz bazkaltzera.
|
|
2005
|
|
|
Eskua sabelera luzatu, eta hotza. Ezpainak miazkatu eta miazkatu dabil, hezetu gurean, siku sikuak ditu eta, aho zapaia bezalatsu, ura edaten emon deutsie, ugari eta fresko hori bai,
|
baina
bere gorputzak aspaldiko siketea jasandako belakia emoten dau emon, gatzgabetuko itsasoko ur amaiezinari berari be eskasa eretxiko leuskion belakia. Miazkatu eta miazkatu dabil beraz, gorputz barruko erreflexu loguratuak esnarazi eta norberaren txistu labaingarria sortu gurean, eta lortu lortuko dau azkenean.
|
|
|
Ahotsak aurretik ekiena baieztatu besterik ez deutso egin, hau da, argazkiko neskatiletako bat Marta bere ahizta dala. Nor ete da
|
baina
bere ondoan lepotik ebatuta datxekiona. Oroimenean atzera egin, galdetu eta ixiltasuna baino ez dau aurkitzen.
|
|
|
" Best-seller bat idatzi zuen" narrazioan, berriz, literaturaren beraren gaineko gogoeta egiten du, nola etorkizun horretan literatura idatzia desagertu eta oroimen hutsa izango den. " Azkeneko babes lerroa" n galaxia bai
|
baina
bere burua konkistatu ez duen gizakia aurkezten digu. Jatorritik gero eta urrunago dagoen gizakia da, geldiro aienatuz eta ezabatuz doana, lurra deika dagoen bitartean.
|
|
|
Hark pagatu behar izan zuen botoila.
|
Baina
bere hartan tematu baitzen, azkenaren buruan, handik eta zenbait hilabete berantago, lekuak hustu behar izan zituen herritik, sekulan ez itzultzeko. Ez zekien barkatzen:
|
|
|
Filosofiaz betea, bazekien bere hogei urteak aspaldi iraganik zirela.
|
Bainan
bere zahartzaroan, hor zeukan familiakoen amodioa, etxeko goxotasuna. Errotekilako aulkia!
|
|
|
Besteak dira beti hobendun! Kontzientziaren etsamina gomendatua zaie giristinoei,
|
baina
berea egiten du Elizak. Congar ek idazten zuen bekatu orijinalean sinesten zuela Elizak, bainan bekatu hori bestetan izatekotan137.
|
|
2007
|
|
|
326 BS. BKn ere agertzen da
|
baina
bertan Jose Migelenak direla esaten da.
|
|
2008
|
|
|
Asmaua emoten dau, baina benetan gertatua da. Gaztea han be ohituko zan,
|
baina
berak sustrai sakonegiak eukazan gurean, holan alde egiteko. Berba eginda be ezin hobeto esplikau.
|
|
|
Esan bai,
|
baina
bera hara joateko konturik inoz be ez. Sekretu bat balitz lez kontau eustan eta bildur naz; oraindik ez jagotan leku baten sartzeko bildur.
|
|
2009
|
|
|
Errefrauak esaldi laburrak dira, gehienetan elipsiaz ulertu beharrekoak; batzuetan esaldi izatera ere ez dira heltzen, hitz bi ere nahikoa izaten baitira errefraua osatzeko.
|
Baina
bere laburrean, errefrauak herri jakituria jasotzen du bizitza eta inguruarekin zerikusia duten hainbat gai edo arlotan. Esaldia laburra izateak erraztu egiten du gogoan hartzea, baina gogoratzen laguntzen duten beste baliabide batzuk ere baditu:
|
|
|
Herrigunekoek Añeka etxeetatik gorako mendi bizkarretan bizi direnei irizteko izen generikoa da Goieta.
|
Baina
bertako auzoko biztanleek ez dituzte euren buruak izen horren bidez aurkezten, nahiz eta izendapen hori onartu ere egin.
|
|
|
Geu be behin baino sarriago hurreratu gatxakoz, ea idatzita ezer eukanentz argitaratzeko modukorik.
|
Baina
bera beti ikusi dogu betuxoen antzera, itaun horreetara lar hurreratu gura ezik. Holako arloak hartzeko sekula be ez da belu izaten, eta gogo barriak hartzeko ez da momenturik txarrena Ipuin barreka barritu hau plazaratzera goazen unea.
|
|
|
Herritarrak ez dakie oraindino zein dan Txiki.
|
Baina
bere alde dagoz danak, txalotzeko prest.
|
|
2011
|
|
|
Halatan ere, salbuespen bat dugu Piknika izotzetan (Alberdania, 2009) lanaren kasuan; Bixente Serrano Izko kritikariak 2009ko abenduaren 20an Berrian idatzitako kritikan halaxe dio: " Gazte Literatura bezala komentatu zuen egunkari honetan joan den igandean Imanol Mercerok,
|
baina
bere itxurazko lainotasun literarioaren azpian zama handia darama narrazio honek, helduentzako are produktu biziki interesgarriagoa delarik". Haureta gazte literatura eta helduen literaturaren muga lausoaren ondorio da, hortaz, salbuespenaren arrazoia.
|
|
|
Bertako abesbatzagaz ibili zan Japonia osoan zehar.
|
Baina
berak azaldu euskunez, honako honeek izan ei ebazan jazoera nabarmenenak:
|
|
|
Ohiturearen ohitureaz, nik ezin erantzun euskeraz.
|
Baina
berak ekin eta ekin. Hiru egun egin genduzan holan, eta, azkenean, hasi nintxakon neu be, biok bakarrik egon arren, euskeraz egiten.
|
|
|
Arratsalde baten Reno erakutsi euskun Durangoko Antonio Bolañosegaz ezkonduta dagoan hau, Baionako bikario nagusi Camino ezagunaren lobea da. Ameriketan jaioa, ez ekian euskera,
|
baina
bere aurretikoen lurraldera etorrita, ondo be ondo ikasi eban. Ze gozo egiten eban berba edo mintzatzen zen.
|
|
|
Oraindino laino baltzak alde guztietatik. Barriztapenak barriztapen, iraungo ete dau gure Herriak Euskal Herri izaten, gaur egun ezinbestekoa dan aniztasuna izanaz,
|
baina
bere betiko izaerea galdu barik?
|
|
|
Eguerdian, ohiturea zanez, Durango bertako Miota hotelean bazkaldu genduan senideek eta abadeek bakarrik, amaren hutsune ikaragarria
|
baina
bere laguntza eta poza sumatzen genduzala.
|
|
|
Egun baten, matematikako ariketa bat jarri euskun. Ni ziur nengoan ondo egin nebala,
|
baina
berak, nire nondik norako guztia ikusi barik, beste bide batetik ninoiala ohartu zanean, jarraitu barik, txarto egoala esan eta horri egokion notea jarri eustan. Hasi jakun bere bidea erakusten.
|
|
2013
|
|
|
Manuel Lekuonaren anaia Errenteriako apaiza zen, nabarmena euskal sindikalismo katolikoan. Molaren ejertzitoa Errenterian sartu zenean, herriko bizilagun batek aholkatu zion hobe zuela Bizkai aldera ihes egitea, baina Martin Lekuonak erantzun omen zion ez zuela horretarako beharrik, gehienez isunen bat edo beste jarriko ziotela,
|
baina
berak jarraitu behar zuela (Iturralde 1978: 361) 67 Urriaren bukaeran atxilotu eta azaroaren 4an Ondarretara eraman zuten.
|
|
|
Aratusteak gure inguruan ezagunagoak dira beste herri batzuetan, Nafarroan kasurako.
|
Baina
bere neurrian gure lurraldean be badago gai horretaz zer esan eta zer erakutsi, eta horretara dator lan hau. Aurrerantzean beste gai batzuk be etorriko dira.
|
|
|
Medikua beti ezagutu dabe herrian gure lekukoek. Beragana joaten ziran,
|
baina
bera be etxerik etxe ibilten zan oinez; Ereñora astoz be joaten zala esan deuskue. Izan be, gaixotasun larriak eukiezanean baino ez ziran ospitalera joaten.
|
|
2015
|
|
|
|
Baina
bere [Iraolaren] garaikide prosisten lan ezagunagoek, hala Txomin Agirreren baserritar eta arrantzaleek nola Pedro Miguel Urruzuno apaiz elgoibartarraren umore zarpail eta infantilak, nekez eskein liezagukete egungo narrazioak irrikiz behar dituen tradiziozko erreferentzi garbirik. Didaktisko moralismoak oro bazterturik (Peru Abarcarenean hasi eta Garoa edo Kresalaraino guztiz bizirik dirautenak), lirismo purtzil guztiak gaindituz (Arrese y Beitia-ren prosa poetikoa zeharo kutsatzen duena), Iraolak euskal giro urbano batek eskeintzen dituen hariaz josi zuen bere prosa labur eta zoragarria, hizkuntza kaletartu eta lotsagabe batek ematen zizkion ahalmenak sano profitatuz.
|
|
|
Hizkera standard bat artifiziala da nolabait,
|
baina
bera da" naturala" izatera deitua, gizarte osoa jabe duela: literaturak nahitaez hizkera standard haren gainean eta haren elementuekin eraikitzen du bere artifizioa.
|
|
|
urtebetetze egunekoa narrazioak. Bere horretan ez du beste inon argitaratuko
|
baina
bertako ideia eta zatiak beste ale batzuk osatzeko baliatuko ditu. Hor azaltzen zaizkigu estreinakoz Casiopea eta Polux, greziar mitologiako pertsonaiak eta ondoren Etiopiako poema batean ageriko direnak. orduan, arratsero urreztatzen zen hibaiaren ertzetatik ibiltzen nindunan ni jaio aurretik hila hintzela pentsatuz edo nire heriotzeko uda berberan sortuko hinduala lurrak laranja urez elikaturiko sagarrondoaren mihura bezala espaloi orotan bilatzen ninan hire soineko gorri eta urdina gero, zakarrontzietako hondakinen balioaz eztabaidatu gintunan eta bidaia luzeren probetxuari buruz udazken hartan izen ugariko emakumea bihurtu hintzenan Casiopea eta Pollux edo Isis and Pandora eta Bereniceren ilea elemental Mr.
|
|
|
Ezker Abertzalea deitzen zaion talde horren ideologiarekin oso atxikia ematen du, baina hori baino, beste gauza bat ez ote den daukat susmoa. Seguru asko bera oso kritikoa izango da dagoen lekuen dagoela,
|
baina
bere burua du ikusi, hala ere, multzo horretakoa ez den beste irudi batekin. (Etxeberria, 2002, 35)
|
|
|
Atxagak politikaren (literatura konprometitua, tesi nobelak eta abar) heteronomiari egiten zion kontra nagusiki, eta Saizarbitoriak, ordea, merkatuaren heteronomia izan du arrisku nagusitzat, eta hori dela eta jarri izan du zalantzan idazle profesionalaren figura. Izagirrerenak, esan bezala, bien kontrakotasuna konbinatzen du
|
baina
bere erara, modu aski pertsonalean, zeinak, bidenabar, Ustelatik eta Oh! Euzkadira egindako ibilbidearen irudia eskaintzen baitu.
|
|
|
Bera ez zan francotarra, bera integristea zan; berak eleizea ezer baino lehenago, eta protestanteak, judioak eta holakoak kanpora. Horixe zan bere integrismoa,
|
baina
berak errudun ez ninduan sekula ipini. Hori baino gehiago, uste dot damua be agertzen ebala hori jazo zalako.
|
|
|
Familiaren ondasunen artean egozan etxea, lur-sailak, basoak eta beharrerako tresnak; eta horreek etxeko seme zaharrenari emotea usetan zan; hau da, maiorazgoa zan ohiturea.
|
Baina
berak neba arrebei zeozer emoteko obligazinoa eukan, kargea esaten jakona. Guraso asko holangoetan gozamenean lotzen ziran etxean hil arte, eta ezkonbakoak be bai sarri.
|
|
2017
|
|
|
Etxera itzulita ere, Ane ez dago ongi. Kanpoan izan den bitartean, senarrak eta alabek sare afektibo aberatsa eratu dute haien artean, eta abegikor jokatzen ari dira Anerekin,
|
baina
bera ezin da komunitate txiki horretako partaide sentitu. Bere egonezina gainditu nahian, esan bezala, psikoanalisira jo du.
|
|
|
Eta hori nekez jo liteke maitasuntzat. Egia da desirak bata bestearen atzetik bereganatutako objektuak ezberdinak direla,
|
baina
bere burua baizik desiratzen ez duen desirak berdindu egiten ditu objektu horiek, guztiak ere modu berean bere baitara errendituz, desiratzen jarraitu ahal izateko elikagai bihurtuta. Maitasunik ezean, desira hori nartzisismoa dela pentsa liteke.
|
|
|
Halaxe dio, kasu, ipuinaren pasarte honek Estebani buruz: "
|
Baina
berak [Estebanek] ezin zuen jendea mespreziatu, eta oraindik ere zuzenik gabea iruditzen zitzaion Werfell ingeniariaren joera. Jendea, bai Obabakoa, bai [hiriko] parketik zebilena, maitatu egin behar zen, derrigorrez, kosta lain kosta.
|
|
|
|
Baina
berak beti kontua luzatu egiten eban eta ez egoan ezer garbirik ateraterik. Lantegia sortu genduanean, Fernandok eukazan senitarteko abokatu batzuekin egin genduzan paperak, bape kostau barik egingo euskuezala eta.
|
|
|
Lotina bera mutil apala zan,
|
baina
bere anaiea... gogorra, koño!! Han ibili ginan luzaroan eztabaidan dirua zala eta ez zala..., konpondu ginan arte.
|
|
2018
|
|
|
Burutik sano ipintzeak, mesede ala kalte egingo ote dio? Burua galduta edukitzean, egia da bere zoramenean bizi izan dela,
|
baina
bere senera ekartzen baldin badute, nolatan sufrituko du bizitza erreala. Orain arte horretarako ahalmenik izan ez baldin badu, ez al da ba horregatik erotu, hain zuzen?
|
|
|
Baina noizean behin, esaten zituenak erakusten ziotela, argi zuen Elbak, emaztea andre hoztzat zuela. Frigida hitza erabiltzen zuen sarritan beste andre batzuengatik hitz egiteko,
|
baina
beragatik zein iritzi zuen erakustera emanez zeharka. Elbak, ordea, ongi baino hobeki igarria zuen senarraren jokoa; errua andreari egoztea, bere burua zuritzeko.
|
|
|
Atea hetsi zenean, amorruaren amorruaz, negar baten hasteko egon zen Elba,
|
baina
bere burua kontrolatu behar zuela erabaki zuen, bestela bihotza hautsiko zuela.
|
|
|
Ez zen, ez, bakarra bera, kalte handiak pairatzen zituena.
|
Baina
berak, penaz beterik pentsatu zuen, manifestariek ez bezala, zoritxarrez ez zeukala, era aske batean bere gogoak, bere nahiak, ezta bere eskubideak aldarrikatzerik, iglu batean bizi zelako bahiturik.
|
|
|
Bera, ordea, beti zegoela preso, zuen buruan sartuta. Sarritan, bere ustetan, inork edukitzen zuelako harrapaturik,
|
baina
bere bizitzako denbora gehienean, berak ipintzen zuelako bere burua preso; katerik gehienak berak jartzen zizkiolako gainean bere buruari, eta ezin zuelako berriz ezer egin hori horrela izan ez zedin.
|
|
|
Beldurtu egin zen, semea hilda zegoela, nolako gogoetak zerabiltzan pentsaturik. Inoiz entzuna zuen, amodioa sendoagoa eta ederragoa egiten dela ezbeharrean,
|
baina
bere kasuarekin zerikusi gutxi zuela zeritzan, zeren senarraganako mespretxua besterik ez baitzuen sentitzen.
|
|
|
Gizona kuartutik irteten zihoala," Ur lotuori!", jaurtiki zuen destainaz bere kolkorako Elbak,
|
baina
berari mutik ere esan gabe.
|
|
|
Medikuei erantzun zieten galdetegian, gogora ekarri zuen gero eta altuago abesten jarraitzen zuen bitartez, esan ziela, enbarazu bihurtu zelako sentsazioa zuela aspaldian; moldagaitza izanik, ingurukoentzat traba bihurtua zela, eta horregatik oztopoa erditik kendu nahian eraman zutela ospitalera,
|
baina
bera ongi zegoela, ez zegoela burutik egina, burua ontsa zuela. Errepresio gogorrean bizitako denboraldia, gogorra bezain tristea, askitasunez jasan zuela kondena luzea; orain ospitalean beste kondena klase berri bat edukitzeko, berdin jarraitzeko, hobe baino ez zuela hiltzea.
|
|
|
Zerbait jakin nahian, etxekonean jo zuen atea. Han bizi zen emakumeak, ez zituela mutil biak handik egunetan ikusi, eman zion berri txarra; beste norbait ere handik izan zela haiengatik galdezka,
|
baina
berak haien bizimoduaz ezer gutxi zekiela.
|
|
|
Andre bakarra nahi zuela berak, baina, hala ere, ez zekiela andreek bera baketan utziko zutenentz; erraz inguratzen zitzaizkiola, hain dotorea zen! Sexua besterik ez zuten, antza, nahi berarekin,
|
baina
berak aldiz, amodiorako gogoa zuen, maitatzea zen beraren desioa, eta horregatik horren arin maitemindu zen nirekin, prest zegoelako maitatzeko eta maitatua izateko.
|
|
|
|
Baina
bera ere ez zen errudun sentitzen; kateaturik baino ez, bere bizitza idor gatzgabean. Beste irtenbiderik ez zuelarik ikusten, era izan zuenean, suerte onaz baliatzea izango zuela komenigarriena eta, aurrera egin zuen.
|
|
|
Nire gazteak, goi mailako lehiaketetan aritzen den erregatista dela esan zuen; hori zela bere bizibidea.
|
Baina
bere zaletasun gustukoena, munduari buelta ematen nabigatzea zela. Nahiz eta egun, krisi madarikatuagatik horrelaxe mintzo zen, zaila duen diruz laguntzeko babeslerik aurkitzea, munduari jira osoa behin baino gehiagotan egina dela.
|
|
2019
|
|
|
Pertsonaia nagusia Faustino Iturbe izeneko idazlea da eta gaixorik dago. Hasieran ez du harreman egonkorrik,
|
baina
bere bizitzan dagoen emakume batek eta agertuko diren beste emakume batzuek eragin handia izanen dute protagonistarengan. Ana izeneko lagunarekin affaire bat izan zuen, baina gizonak ez du gehiago berarekin ezer nahi.
|