|
2000
|
|
|
Reichenbachek Kepler eta Newtonen adibideak aipatu zituen: lehenengoak, eguzki sistemaren eta Hirutasun Santuaren arteko analogian oinarrituz zientzi komunitateak onartutako emaitzak lortu zituen; bigarrenak gauza bera,
|
baina
bere ikerkuntzaren ehuneko handia esoterismoaz, erlijioaz eta magiaz arduratua. Esan bezala, ikusmolde zientifikoaren ustetan, garrantzizkoa zientzi ikerkuntzaren azken emaitzak ziren:
|
|
|
Carnapen ibilbide politikoak ere Neurathenarekin zerikusi gehiago zeukan Schlickenarekin baino, batez ere ezaugarri teorikoetan, eta ez horrenbeste praktikoetan. Carnapek bere burua sozialistatzat zeukan,
|
baina
bere joera zehaztuz:
|
|
|
1922tik aurrera, Vienako Unibertsitateko zientzia induktiboen filosofiaren Ernst Mach Katedraren ardura eskuratu zuen, filosofia eta zientziaren arteko edozein lotura jorratzeko ezin hobea suerta zitekeen lekua. Schlick fisikako esparrutik etorritakoa zen, Carnap eta Reichenbach lez,
|
baina
bere joera zientziarekiko interesa zeukan filosofoarena izatera hurbilduz joan zen gutxinaka, bere aurretik Katedra berean egondako bi aitzindariak ez bezala —Ernst Mach bera, 1895 eta 1901 urteen artean, eta Ludwig Boltzmann, 1902 eta 1906 bitartean—, biak filosofian interesaturiko zientzialariak baitziren. Nolanahi ere, taldea eraikitzeko egin zuen lana aurretiaz existitzen zen beste talde batek erraztu zion.
|
|
2001
|
|
|
jainkoa gizartearekin erlazionatzen da, baina erlazio mota hau imanarena da, hau da, gizakiak alde batetik bestera mugitzen ditu, azken hauek indar horiekiko inolako kontrolik gabe ageri direlarik. Platonek kohesio mota honen indarra onartzen du,
|
baina
beraren justifikazioa ez, ordea.
|
|
|
errealitatearen egiazko edukiarekin bat egitea, hau da, munduaren gaineko hipotesi bat ez izatea; eta berak eginiko baieztapenak azaldu eta justifikatu ahal izatea. Iritzia, ordea, ezagutza modu bat da, egiazko ala faltsua,
|
baina
bere baieztapenak justifikatzeko orduan ahalgea.
|
|
|
Adibidez, jirafa bati bere animaliatasuna kenduz gero jirafa horrek bere ugaztuntasuna galduko du, baina ez alderantziz, ugaztunak ez diren animaliak existi baitaitezke. Oinamtzailea oinarritua baino unibertsalagoa da, zebra baten kolorearen distira berea da soilik,
|
baina
bere larruazalean kolorea zati txuri eta beltzetan banatzea zebra guztientzat komuna da.
|
|
|
Dialektikan zera aztertzen da, arrazoimenak kategorien erabilera saiatzen duela eremu horretaz goiti, eta hori egitean printzipio inmanenteak erabili beharrean transzendenteak sortzen dituela. Printzipio hauek ez dute ezagutzeko balio,
|
baina
bere balio berezia badutela ere ikusiko dugu Dialektika honen amaieran.
|
|
|
Eskema, beraz, irudimenaren produktua da, baina ez da irudi bat. Hirukiaren irudi ezberdinak daude, eta hauetatik bat bera ere ezin zaio hirukiaren adigaiari egokitu,
|
baina
bere eskema irudi hauek denak eraiki ahal izateko erregela da. Horrela, eraikuntza erregela hauen bitartez kategorien erabilera ahalbidetzen da eta aldi berean mugatu ere egiten da.
|
|
|
Giza arrazoimenak patu berezi hau du bere ezagutzen sail batean: baztertu ezin dituen galdekizunek zirikatzen dutela; izan ere, arrazoimenaren izaerak berak ezarri dizkio galdekizunok,
|
baina
berak ezin ditu erantzun, giza arrazoimenaren ahalmen oro gainditzen baitute.2
|
|
|
Enpirismoa bere aldetik oinarri irmoetatik abiatzen da, esperientziatik, eta maila honetan, izadiaren barne soilik, sendoki lana egiteko interesa erakusten du; horrela, ordea, baldintzatugabea ez onartzeko interesa du, eta, ondorioz, moralaren indar osoa zapuzten duela dirudi. Une eszeptiko bezala ongi dago, beraz,
|
baina
bera dogmatikoa bihurtzen bada esperientziatik at geratzen den guztiaz, orduan gehiegi eskatzen du.
|
|
|
Matematika da ezagutza horren bere adibide hobetsia," giza arrazoimenaren harro gaia" 74 deitzen duena.
|
Baina
bere ‘triangelu’ kontzeptuaren (ideia unibertsalaren) ulerkerak ez du bere ezagutza ahalmenaren horrelako ziurtasun apartekorik ematen, aurrerago aipatuko dugunez.
|
|
|
Eta gauzei buruzko zentzumenen eta adimenaren ezagupideak mugatuak egiten dituelako. Orokorrean, gizakia —gizaki arrunta, gizaki hutsa— jakintsu autonomotzat ematen duelako, eginkizunen ezagule eta erantzule maisu, aldi askotan filosofoen paretik edo gainetik80
|
Baina
bere filosofiaren labirinto nahaspilatsuetan galduta ez du aztertzen ardura nagusia eta abiapuntu bakarra den gizakia bera, gizakiaren ustezko fakultate batez eginiko filosofiaren ordez. Benetako, sakon sakoneko arazoa gizakia hausnartzean eta ulertzean datzala, filosofiara jo aurretik.
|
|
|
Orain, maitariaren izana aztertzeko, irudi bat erabiliko dugu: maitatze isuria iturria dela onartuz,
|
baina
beragan sortzen den iturria izanik; ez beste inongo urak bereganatuz. Nolatan da iturri?
|
|
2002
|
|
|
Panoptikoa ez da berez Benthamen asmakizuna,
|
baina
bera izango da tresneria hau bataiatuko duena. Espetxeen kasurako ezagutu dugun arren, ospitale, ikastetxe edota militar koarteletan ere, diziplina eta kontrola ezarri behar den erakunde orotan, aplikagarria izateko sortua da, liburuan azaltzen duen lez.
|
|
2003
|
|
|
Horren ondoren, Sokratesek maitasunari buruzko bere ideiak aurkeztuko dizkigu,
|
baina
bere teoriari Mantineako Diotima emakume apaiz baten ahotik jasotako errebelazio baten kutsua emanez. Diotimaren arabera maitasuna ez da ez itsusi ez gaizto, Sokratesek bere hitzaldiaren hasieran zioen bezala, eder eta itsusi, on eta gaiztoaren arteko zerbait baizik, iritzi zuzena jakintza eta ezjakintasunaren arteko zerbait den modu berberan.
|
|
|
Horren ondoren afaltzen hasi omen ziren, baina Sokrates ez zen agertzen. Horren ondorioz Agatonek askotan bidali nahi zuen bere bila,
|
baina
berak ez zion uzten. Horrela bada agertu omen zen Sokrates, ohi zuen moduan denbora gehiegi pasatu gabe, gutxi gorabehera afariaren erdian zeudenean baizik.
|
|
|
Eta Pausanias pausatuta (jakintsuek horrelaxe antzekoak esatera erakusten didatenez), Aristofanesek hitz egin behar omen zuen, baina betekada ala beste zerbaitegatik zotinak jo zuen halabeharrez eta ezin zuen hitz egin;
|
baina
bere aldamenean etzanda zed goen Eriximako medikuari esan zion:
|
|
|
Horren ondorioz oso heziketa zaindua jaso zuen, literatur genero guztiak ikasi eta landu zituen eta poesia idatzi zuen.
|
Baina
bere idazlan guztiak erre omen zituen Sokrates ezagutu ondoren —hogei urte inguru zituela—, honen jarraitzaile sutsu bihurtu eta filosofiaren zereginak hobetsita. Hala ere, jatorriagatik politika zen bere helburu naturala, batez ere bere gaztaroan gertatu zen Peloponesoko gerra kontuan hartuta, eta bere burua politikarako prestatzeko asmoak bultzatu zuen Sokratesen irakaskuntzak bilatzera.
|
|
|
Ibilera horiek guztiek ahalbidetu zioten garaiko Mediterraneoko jakintza eta ikuspegi desberdinak ezagutzea, gero bere teorietan integratu ahal izateko. Gero Sirakusara joan zen Dionisio Zaharra tiranoaren gortera haren ilustrazio asmoek erakarrita,
|
baina
bere esperantza guztiak zapuztu zituen printze mesfidati eta anker horrek, azkenean Platon bera espartarren enbaxadorearen eskuetara entregatu baitzuen. Azken horrek ia saldu zuen Platon esklabo bezala, Egina uhartean Zireneko Annizerisek ezagutu eta erreskatatu ez balu.
|
|
|
Elkarrizketa sokratikoa ez da agian Platonen asmakizuna,
|
baina
berak eraman zuen artelan izaterainoko perfekziora, benetako lan poetikoa bihurtuz (Aristotelesek lan poetikoen artean sartzen zituen Platonen elkarrizketak, nahiz eta prosan egon).
|
|
|
Ikerkuntza arrakastatsuak status quo arekin konpromiso sakona aldarrikatzen duen arren, zientziagintzaren bihotza berrikuntzak izaten jarraitzen du. Zientzialaria, ezarritako arauetatik abiatuta, puzzle ebazle gisa jarduteko trebatuta dago,
|
baina
bere burua naturak berak idatzitako arauak baino ezagutzen ez dituen esploratzaile edo asmatzaile gisa jotzen ere irakasten zaio. Emaitza hauxe da:
|
|
|
Hutsegite logikoa eta filosofikoa dela uste dut. (Gogoratzen dut Kuhni ez zaiola gustatzen ‘hutsegite’ hitza nola erabiltzen dudan;
|
baina
berari ez gustatzea bere erlatibismoaren alde bat da).
|
|
2004
|
|
|
Halatan ere, urteak gaixorik iragan dituen pertsona batengan normaltzat jo daitekeen legez, garrantzi handia ematen zion osasuna zaintzeari; eta lehenago aipaturiko atsedenaldi eta loaldi luzeez gain, soinketa apur bat egitea gogokoa zuen eta arreta izaten zuen jate kontuekin, otorduetan barazkiak eta arrautzak jaten zituelarik. Bere gaixotasun hura gainditu ondoren osasuntsu sentitzen zuen bere burua, heriotzatik gaztetan baino urrunago, eta uste zuen medikuntzari buruz bereganatuta zituen eta bereganatuko zituen ezagupenei esker, hiltzea saihestu ez,
|
baina
bere bizitza luzatzea lortuko zuela.
|
|
|
Egia da gaur egun praktikatzen denak benetan gauza gutxi duela halako baliagarritasun handikoa izango dena,
|
baina
bera gutxietsi nahi ez badut ere, segurutzat daukat ez dagoela inor, lanbide horretan dihardutenak barne, aitortzen ez duena ezagutzen dena ez dela ezer ezagutzeko dagoenaren ondoan; eta gainera ezin konta ahala gaixotasunetatik aska gaitzakeela, bai gorputzekoetatik, bai adimenekoetatik, eta, agian, baita zahartzaroko ahuleziatik ere.5
|
|
|
Descartesek ezagutzaren bi ikuspegiok zalantzaren galbahetik pasaraziko ditu,
|
baina
bere jarrera ez da neutroa izango. Zientziak ere zalantzarako motiboak eskaintzen dizkion arren, bere emaitzak eta, batez ere, prozedurak, eskolako ikasketak baino askoz ere fidagarriagoak irudituko zaizkio.
|
|
|
|
Baina
bere lehen egien erabatekotasuna irmotasun osoz defendatuko du. Ni pentsatzailea eta hortik eratortzen den guztia erabateko egia bezala bururatuko du, hobezina, zalantzaezina.
|
|
|
Horren arabera, mundua matematikaren hizkuntzan idatzitako liburu baten gisara interpretatu da, hizkuntza hori izango da naturaren harmonia osoaren oinarria.
|
Baina
bere aurrekoa Pitagorasengan duen egitasmo horrek oztopo larria aurkituko du bere ibilbidean berandu baino lehenago, ez delako hain erraza izango matematikaren mundu idealetik errealitate korporalaren existentziara jaistea eta matematikaren mugak, alde honetatik, handiak suertatuko direlako.
|
|
|
Harria baino sendoagoa izango zen ogia oratuko zen etxe hartan hurrengo urteetan, etxe barruko hormen artean. Ez ziren ikasteari ekiteko ohiko datak, ezta orduko garaietarako ere,
|
baina
bere osasun makalak behartu zuen neguaren aldirik zorrotzena pasatu arte itxoitera eskolako eginbeharrei lotzeko. Hortik aurrerako urteak han emango zituen, ia irten gabe, bertan jasoko zituen ikasketei adi.
|
|
|
Hor dugu, bada, Descartes bere segurtasunak eta erosotasunak atzean utzita eta bidaiariaren artegatasuna eta sosegurik eza bere gain hartuta sustrai sakonagoen eta sendoagoen bila, bide berriak urratzen hasteko gertu eta asmo garbiak daramatzala buruan. Ikasi, bai,
|
baina
bere barruan eta munduko liburu handian ikasi... ez liburu sakratuetan, ez garai bateko filosofoek idatzitako testu idortuetan, ez inolako abantailarik eskaintzen ez duen zientzian. Errozko erabakia izango da hau, argiro erakusten duena bere helburua ez dela zientziaren azaleko eraberritze lan bati ekitea, baizik eta sakoneko aldaketa ezartzea, eta horretarako ezinbestekoa izango da iturriei ere uko egitea.
|
|
|
Horren adierazgarri da Meditazio metafisikoen sarreran Sorbonako dekanoari eta doktoreei zuzendu zien gutuna bere lanari euren onespena eman ziezaiotela eskatuz.
|
Baina
bere arreta guztia ez zen nahikoa izango elizako buruen lasaitasuna eta errespetua bereganatzeko. Bere figura auzitan jarria eta oso eztabaidatua izango zen hierarkia katolikoaren aldetik, ez bakarrik bere garaian, baita hurrengo 150 urtean ere.
|
|
|
Izan ere, hautu zuzen hori eta erabateko askatasuna Jainkoarengan emango lirateke modurik behinenean. Berak gure nahimen bera dauka,
|
baina
berak beti arrazoimenaren eta egiaren arabera erabiltzen du askatasun hori, osotasunaren ezagupena duelako eta berarengan bat egiten dutelako askatasunak eta nahimenak euren dimentsio osoan.
|
|
|
Hau da, kontzientzia etikoak ez du bakarrik atzematen errealitate faktiko edota moral baten beharkizun objektiboa, baizik eta halaber beharkizun horri buruz dauzkakeen interpretazio eta aukera ezberdinak. Hartara, kontzientzia etikoak etengabeko hermeneutika eta deliberatze lana egin behar du, errealitatearen exijentzia objektiboei bizkar eman gabe
|
baina
bere interpretazioeta aukera bideen arabera erantzunez eta jokatuz, huts egiteko arriskua sekula guztiz baztertu ezinik.
|
|
|
Izan ere, gauzak balioesterakoan erabilpen balioa eta truke balioa bereizi egiten dira nahitaez, ohartuki edo oharkabean. Harribitxi baten erabilpen balioa, berbarako, oso urria izan daiteke,
|
baina
bere truke balioa handia izan ohi da. Langile baten lana, adibidez, erabilpen balio handikoa izaten da eskuarki, baina bere truke balioa urri samar suertatu ohi da lan merkatuan eta ohiko soldatan, are urriago langilea emakume bada.
|
|
|
Harribitxi baten erabilpen balioa, berbarako, oso urria izan daiteke, baina bere truke balioa handia izan ohi da. Langile baten lana, adibidez, erabilpen balio handikoa izaten da eskuarki,
|
baina
bere truke balioa urri samar suertatu ohi da lan merkatuan eta ohiko soldatan, are urriago langilea emakume bada. Zergatik horrelakorik?
|
|
2006
|
|
|
Patuaren onartze horretan ere harrotasun eta ausardia aristokratikoak igartzen dira. Heroi homerikoak ez du gogo onez hartzen patuak aukeratu diona —aitzitik, behin eta berriro darabil kexua—,
|
baina
bere heroikotasunak arrenguraren gainetik jartzen du ohorea74 Duin jokatuko du, halabeharrak heriotzara eramango badu ere, halabeharrak bizitzaren laburtasunaz sarituko badu ere.
|
|
2007
|
|
|
Hemen berak zera nahi du bakarrik: bere iritzia —baita eztabaidatik kanpo dagoen iritzia— inposatu, ahalegin horretan besteari entzutea exijitzen diolarik,
|
baina
bera horretarako prest ez dagoelarik. Posizio horiek eduki dituzte bere garaian nazionalsozialistek, hain zuzen eztabaida boterera iristeko bitarteko bezala erabiliz, baina berori berehala —boterea lortu eta gero— bertan behera utziz.
|
|
2008
|
|
|
Esaldi espekulatiboa, aldiz, pentsamendu formalak lortu ezin duen lekura begiratzen ari da.
|
Baina
berak ere, Hegelen arabera, ezin du lortu nahi duen hori. Proposizioaren formak beti subjektu eta objektuaren artean ezberdintzen du, subjektua eta bera definitzen duen horren artean ezberdintzen du.
|
|
|
Kanten soluzioa ez zitzaion inori gustatu, berari ere ez. Kanten planteamenduaren arabera, moralitatea geratzen da mundu" inteligible" batean, hau da, barrualdean edo intentzioan;
|
baina
beraz moralitatea mundu erreal honetan gauzatu egin behar da," sentipenezko" fenomeno bihurtu behar da; areago, ekintza naturalen katea apurtu behar du.
|
|
|
Horren ondorioz, erlijioaren patuak bere bigarren Kritikar ekin bat egin zuen.
|
Baina
bere hirugarren Kritika n (1790) lotu nahi izan zituen berak adimena (naturari lotuta) eta arrazoimena (erlijioari lotuta). Lehenengo Kritika k adimenaren oinarri tinkoaren mugak seinalatu zituen.
|
|
2009
|
|
|
Kontzientzia historikoa, itxuraz, edota are gehiago jarrita daraman mozorroaren arabera, neutroa da, pasioz gabetua, egiarekin soilik tematua.
|
Baina
bere buruari galdezka hasten bada, edo, orokorrago esanez, edozein kontzientzia zientifikori horren beraren historiari buruzko galderak egiten badizkio, orduan, jakiteko borondatearen erak eta aldaerak aurkituko ditu, jakiteko borondatea sena, pasioa, irrika inkisitoriala, sofistikazio krudela, gaiztakeria baita; egindako hautaketen biolentzia aurkituko du: zoriontasun ezjakinaren aurkako hautaketa, gizadiak bere burua babesteko erabiltzen dituen ilusio indartsuen aurkako hautaketa, eta bilaketa lanean arriskutsu eta aurkikuntzan kezkagarri izan daitekeen guztiaren aldeko hautaketa51 Gizadia zeharkatzen duen jakin nahi handi horren azterketa historikoak agerian jartzen du, bada, injustiziaren gain ezarri ez den ezagutzarik ez dagoela (eta ez dagoela, bada, ezagutze prozesuan bertan, egiarako eskubiderik edo egiaren oinarririk) eta ezagutzeko sena bera gaiztoa dela (zerbait hilgarririk baduela, eta ezin duela eta ez duela ezertarako gizakien zoriona nahi).
|
|
|
Hau da, gutti goitti beitti, Kanten planteamendua (eta, ondorioz, Newtonena ere) ontzat hartzen dute.
|
Baina
berak zirrikituak utziko ditu bere filosofian. Nahita edo nahigabean, bortz axola.
|
|
|
Subjektua da hori, alegia. Berriro ere ziurtasunaren bilaketa, nahia, ageri zaigu begi bistan, Platonekin bezala,
|
baina
bere aurka. Biraketa horrekin kanpoko kanpoko mundu asmatu horrek ez dio ziurtasunik emanen bilakaerazko munduari, barruko munduak emanen dio hemendik aurrera ziurtasun hori.
|
|
|
Platonen intuizioa ere antzekoa da.
|
Baina
bere proposamena" benetako metafisika" edo metafisika tradizionala izan da. Physisaren atzean zegoena" bilatzen"," atzeko" mundu geldi hori (zeinetan geure mundu honek, mugimenduaren mundu naturalak, bere ideiak aurkitzen dituen eta bere kopiak baino ez dituen egiten geroago" hemen behean") aztertzen edo, hobe," sortzen", aritu da Platon.
|
|
|
perfekzioaren ideia. Niak perfekzioaren ideia du bere baitan
|
baina
bera ez da perfektua, ezin da perfektua izan, ze zalantza egiten duen inor ezin da perfektua izan. Gogoratu, barne bidea hasteko, pentsamendu hutsa eta nia identifikazioaren hasieran zalantza (denaz, guztiaz, ezagutzen zuen oroz) egin duela Descartesek, eta arrazoi horregatik niak ezin du perfektutasuna eduki.
|
|
|
Bere kontzeptua unibertsala da(" hirukia").
|
Baina
bere errepresentazioa," intuizioa" Kanten hiztegian, eginez baino ezin dugu bere gainean operatu, lan egin. Adimenetik, kontzeptuen egoitzatik, sentsibilitatearen formetara igaro behar dugu kontzeptu matematikoekin lan egiteko.
|
|
2010
|
|
|
312 L. Weisgerberrek honakoa jarri nahi du agerian: Humboldtek" hizkuntza komunitatearen" errealitatetik abiatuz hitz egiten du" nazioaz";
|
baina
bere garaian, eta geroz eta gehiago," estatuaren" ideiatik abiatuz (gogora dezagun iraultza frantsesa) hitz egiten da" nazioaz".
|
|
2011
|
|
|
Politeia n Platonek teologia homerotarraren errepaso suntsitzailea egiten du,
|
baina
bere teologia propiorik ez du garatzen. " Jainkoa eta berari dagozkionak gauza guztietan onenak dira" ziurrestera mugatzen da (381 b).
|
|
|
Poesia mailu bat dela esaten zuen Arestik, kontzientziak astintzeko akuilua. Ados zegoen Lete,
|
baina
bere ustez konpromisoa norbere buruan hasten zen, eta horrek esan nahi du poetak ezin dituela bere sentimenduak alboratu. Zeren Sanchezek gogorarazten duen bezala, Leterentzat poesiaren iturburu lehena sentimendua da, bestela ez dago poesiarik, eta geroxeago arrazoia, sujetoak mundu sujetagaitz guzti hori, tajutu, lotu, izentatzeko erabakia hartzen duen une berean baina ez lehenago.
|
|
|
Egon ere" izatearen artzain" gisa dago han, ez izatearen jaun. Izateari dario munduan den, historian agitzen den oro;
|
baina
bera munduaren eta historiaren haraindi da. Denean den arren, Platonez gero ahaztua geratu da:
|
|
2012
|
|
|
Ideia, beraz, norbanakoak bere buruan aurkitzen duen pentsamenduaren ekintza da, egiarekiko immanentea dena. Norbanakoa ez da pentsamendu horren sortzailea, pasartearen lekua baizik;
|
baina
bere bat egiterik gabe ezin da existitu. " Gizabanakoak Ideiei irekitzearen bidez bakarrik gauzatzen du bizitza justua" dioen Platonen formulazioa oinarritzat hartuz eta eraldatuz, honakoa proposatzen du Badiouk:
|
|
|
Arlo politikoan izan ditu Badiouk bere eztabaida polemikoenak.
|
Baina
bera beti tinko mantendu da bere ideia politikoan: komunismoa da lortu behar dena.
|
|
2014
|
|
|
Gaur egun, hainbeste urteren ostean, badakigu ez dagoela halakorik; Wagnerrek historiako leku bat betetzen du,
|
baina
bere garrantziak ez du soilik bere obrarekin zerikusia, beraren inolako esku hartzerik gabe bere lanetatik eratorri diren ondorioak hartu behar dira kontuan ere.
|
|
|
2 Jarraian, bi gerren arteko garaian eta osteko zenbait urtetan, eztabaida politiko eta ideologiko bat sortu zen; nire ustez eztabaida horren sorburua Nietzsche da,
|
baina
bere ondoren errebisio bat izan du wagnerismoak nazismoarekin izan zezakeen konpromisoarengatik. Wagnerren antisemitismoaren auzia nabarmentzen da, aldi berean jakiteke dago zeintzuk ziren Hitlerren arrazoiak Wagnerren hain zale amorratua izateko, Bayreutheko politika nazismoaren garaian aztertzen da, e.a. Orduan hasi ziren wagnerismoaren natura politiko eta ideologikoari buruzko azterketa kritikoak egiten; oso posizio ezberdinak aurki ditzakegu eztabaidan.
|
|
|
Lan horien oihartzunetan dago 1848ko Karl Marx eta Friedrich Engelsen Manifestu komunista. Mageek dio ezin dela demostratu Wagnerrek Marx irakurri ote zuen
|
baina
bere saiakeretan oso Marxen antzeko estiloa daukala, eta Bakunin gertu izanda arraroa litzatekeela ez irakurri izana. Mageek dio, ordea, froga dokumentalek nabarmentzen dutela Wagner gaztea pasioz zela" sozialista anarkista edo komunista anarkista", eta hori Nibelungoaren eraztuna ren libretoraino nabarmenduko zela.
|
|
|
Antigonari, Brunnhilderi, desobedientziaren indarra ateratzen zaie eta horrek are preziatuagoak bihurtzen ditu. Zeren Brunnhildek Wotan traizionatu duenez
|
baina
bere desiorik preziatuena bete duenez, are gehiago preziatzen du Wotanek; eta pasio handiena duen abestia eskaintzen dio, melodiarik maitekorrena. Entzun:
|
|
2016
|
|
|
Lorenz, N. Tinbergen). Ez da De Waalen ikergai hautuena,
|
baina
bere maisuei maisuzko orrialde paregabeak gehitzeko gauza da. Biolentzian ñabardurak ohartu beharra azpimarratu du, batez ere bereizketa erradikala nabarmendu du txinpantzeen eta bonoboen jardunbide sozialak kontrastatuz (gizakiaren primate hurbilekoenak):
|
|
|
Spencer), edo kolektiboa bezala, arrazarena esate baterako. (Kasi ez da erreparatzen,
|
baina
bere liburua oihartzun darwinista batekin izenburutu du Hitlerrek: " Mein Kampf").
|
|
|
241. " Haren misio suizidan koloniaren oinarrizko janari erreserbak salbatuko zituen,
|
baina
berak ez du irabaziez gozatuko. Gure definizioaren arabera, portaera altruistari dagokion ekintza bat da hori [itxuraz]" (34).
|
|
|
‘Ergelkeria’ antidarwinista horren posibilitatea eboluzioak berak ekoitzia da,
|
baina
bere lege oinarrizkoaren aurka nolabait (hautespen naturala). Eboluzioaren historian berri berria da eta ohiz kanpokoa zeharo, kreazio biblikoaren zazpigarren eguneko zerbaiten antzera edo.
|
|
|
Organismoak indibiduoakbere garrantzia dizu, baina hautespen naturalaren unitatea gene egoista da, ageriko bilakaeraren subjektu ezkutu iraunkorra, eboluzioa bere buruaren interesetan norabidatzen duela. Geneak, kolaboratu bai, egiten du (beste geneekin, bizi inguruarekin),
|
baina
bere bere probetxutan bakarrik. Egoista da.
|
|
2017
|
|
|
Hitz egiten zizun artean, bere gorbatari begiratu diozu". 99 Gainera, begiradaren aspektu erasotzaileak kutsu lizuna har dezake: " Hankartera begiratu diot eta arnasotsa atera dut[...] txundituta begiratu dit, gero zeharo lotsatu da eta hankak itxi ditu"; 100"
|
Baina
berak ez zuen ezer ikusi, ez dio nire aurpegiari begiratzen, nire titiei begiratzen zien"; 101" Uste dut aitzakia dela emakumeak komunetan sartzen ikusteko; irteten direnean, begietara begiratzen die lotsarazteko". 102
|
|
|
Alegia, ez nuke hitz egingo Pierreren absentziaz naturako leku jakin baten arabera, bertatik pasatzeko ohitura badu ere.
|
Baina
bere absentzia sala nezake, ordea, bazkari batean bera inoiz egon ez den eskualde bat izan duena ‘gertaleku’ Pierreren absentzia definitzen da leku baten arabera non eta bera hor egotera determinatu litzatekeen. Baina leku hori berori mugatuta dago leku gisa, ez kokapenagatik edo lekuaren eta Pierreren beraren arteko erlazio bakarkakoak direla eta, baizik eta beste giza errealitate batzuen presentziagatik.
|
|
|
mundu osoak bereizten ditu.
|
Baina
bera distantziarik gabe dago Teresarentzat, bera Teresak izatera eta mundura dakarren objektua baita. Horrenbestez, urruntzeak ezin ditu inola ere aldatu funtsezko erlazio horiek.
|
|
|
Beharbada ez litzateke ezinezkoa bere baitarako bat irudikatzea Bestearentzako orotatik erabat salbu legokeena eta objektu izateko posibilitatearen batere susmorik gabe existituko litzatekeena.
|
Baina
bere baitarako hori ez litzateke izango ‘gizakia’ Cogito ak hemen erakusten diguna beharrezkotasun fisiko hutsa da: kontua zera da, eta horretan ez dago zalantzarik, gure izatea, bere baitarakoari lotuta egonik, Bestearentzakoa ere bada:
|
|
|
Eta ni, horrela, berreskuratu egiten naiz, ezin baitut izan objektu batentzako objektu. Ukatu ez dut inola ere ukatzen Bestea nirekin erlazioan dagoenik bere ‘barnealdetik’,
|
baina
berak nitaz duen kontzientzia kontzientzia objektu bat denez, eraginkortasunik gabeko barnealde baten modura ageri zait: bera ‘barnealde’ horren beste ezaugarrietako bat besterik ez da, eta konpara daitekeena inprima litekeen pelikula batekin argazki tresna baten kamera ilunean.
|
|
|
Baina munduko irudi hori ezin dut inoiz dezifratu, egokitu egiten natzaio ekintzan eta ekintzaz. Bestea ere, subjektua izaki, bere irudian engaiatua aurkitzen da;
|
baina
bera objektutzat jotzen dudanean, ordea, munduko irudi hori da begien bistan jartzen zaidana. Bestea bihurtzen da beste tresna guztiekiko harremanaz definitzen den tresna:
|
|
|
Beste objektua agertzen zaidan bezalakoa da, besterik gabe, objektutasunaren mailan, oro har, eta bere objektu izatean; izan ere, pentsaezina da nik berari buruz dukedan zeinahi ezagutza bere subjektibotasunarekin lotzea, begiradaren kasuan bizi dudanarekin, alegia. Beste objektua objektu hutsa da,
|
baina
bera atzemateak zera ulertarazten dit, Besteari buruz nik beti bizi dudala printzipioz beste esperientzia bat, izatearen beste maila batean kokatuz. Ulerpen hori osatzen dute, alde batetik, nire iragan esperientziaren jakintza enpirikoak hain zuzen ere, eta ikusi dugunez, 21 esperientzia horren iragan absolutua dena (helezina eta izateko dudana); eta, beste alde batetik, Besteari buruzko dialektikaren jabetze inplizituak:
|
|
|
Bere burua objektutzat hartzeko ahalegin horrek, hemen muturreraino eramana, hots, zatiketa erreflexiboaz baino askoz harago, osotasun horrek lukeen jomugaren kontrako emaitza ekarriko luke: bere kontzientzia izateko ahaleginean, bere baitarako osotasuna eratuko litzateke bere aurrean bera kontzientzia bat bezala,
|
baina
bera kontzientzia deneko bera hori ez izateko duen kontzientzia bat bezala. Orobat, bera objektua, izateko, agertu litzateke kontzientzia batek eta batentzat izana bezala, hain zuzen, berak ez izateko duena baldin eta bera izango bada.
|
|
|
berarekin batera agertzen da.
|
Baina
bera funda dezakeen ezer ez dagoenez, ez kontzientzia partikularrik ez kontzientziatan lehertzen den osotasunik, agertzen da kontingentzia soil eta erreduziezin bezala, agertzen da gertakari bat bezala non ez baita nahikoa nik Bestea naizela ukatzea Bestea existitzeko, baizik eta non beharrezkoa baita Besteak ere ni dela ukatzea nire ezeztapen propioaren aldiberekotasunean. Hori Bestearentzako izatearen faktikotasuna da.
|
|
|
Bere baitarakoaren egitura islatzaile islatu modukoa da: islatzailea islatua da, eta alderantziz,
|
baina
berarekiko desitsastea adierazten du aldi berean: izate bakarra da eta bikoiztu egiten da.
|
|
|
Sartrerentzat, Beste objektu gizaki izaten agertzeko probabilitateak Besteak eten gabe ikusia izateko posibilitatera igortzen du. Bestea begiratzen didana da," presente egiten zaidana berak begiratzen didalarik eta ez begiratua delarik". 75
|
Baina
bere existentzia ez dago presentzia fisikoari lotuta, ezta objektu gizaki edo objektu begi bati ere. Gortinaren kulunka, sasitzaren karraska eta korridoreko oinotsa ere, adibidez, begirada dira.
|
|
|
Lehenik eta behin, beragana arretarik biratzen ez dudan izatea da, begiratzen didana eta nik oraindik begiratzen ez dudana, ni ez ageriko gisa uzten nauena
|
baina
bera ere agertu gabe, presente egiten zaidana berak begiratzen didalarik eta ez begiratua delarik. Nire ihesaren muga konkretua da eta eskumenetik kanpo dagoena, nire posibleen alienazioarena eta munduaren isurtzearena beste mundu baterantz, berbera izanagatik mundu horrekin komunikaezina dena.
|
|
2022
|
|
|
Esperientzia egin dezakegun espazialtasun ororen zero puntua da eta, aldi berean, materialki eta psikikoki eratzen gaituzten lotura guztiena. Eguzkiaren Hiria bezalakoa da nire gorputza; ez du lekurik,
|
baina
bertatik sortzen eta agertzen dira leku posible, erreal edo utopiko guztiak, dio Foucaultek ‘Gorputz utopikoa’ ri buruzko konferentzian.47 Horregatik ez dago espazioan baizik eta espazioa bera da, haren eskala eta dimentsio ugaritan. Baina orduan, nor naiz ni eta nola dakit ni ni naizela?
|