|
2000
|
|
|
Baina drogak, jakina da, hil egiten du.
|
Bai
gizakiak nola animaliak. Eta orduan ere ikusle asko eraman zuen aurrean drogak; gaindosiak, kalitate eskasa, ohitura falta, ihes egin nahia, bizkarroikeria... aukera beza irakurleak plazer duena.
|
|
2001
|
|
|
Usaimena erabiliz, ingurunetik informazio garrantzitsua geureganatzen dugu, bai animaliek eta
|
bai
gizakiok ere
|
|
|
Edo, adibide xumeago bat ekartzeko, lau faseko —arrautza, har, kapulu eta tximeleta— eboluzio ikusgarrian tximeleta bakoitza eratzen duen kodea bezala. Hor dago, naturan, eboluzio horren jaun eta gidaria, kodea; bai tximeletarena eta
|
bai
gizakiarena. Nonbait, kode horiek kodeen eboluzioaren koderen baten ondorioz sortuak dira.
|
|
2002
|
|
|
Azken hamarkadetan, aldaketa sakonak izan dira, bai txirotasunaren osaketaridagokionez,
|
bai
gizakiak txirotasunera daramatzaten faktoreei dagokienez. Krisisozioekonomikoaren ondorioz, langabezia txirotasun faktore garrantzitsu bihurtuda.
|
|
|
26). Horrela baino ez da lortuko Beck ek (1998a: 83) ezinbestekotzat jotzen duen
|
bai
gizakien arteko bai gizakien, izakien eta izadiaren arteko elkartasuna.
|
|
|
26). Horrela baino ez da lortuko Beck ek (1998a: 83) ezinbestekotzat jotzen duen bai gizakien arteko
|
bai
gizakien, izakien eta izadiaren arteko elkartasuna.
|
|
|
Zehaztapen hori egin eta lehengora itzuliz,, hizkuntzak? sortzeko inoiz baino bitarteko gehiago dauden honetan, baina era berean,
|
bai
gizakiak bai izadiak bere osotasunean gaur egun bizi duen testuingurua zer nolakoa den ikusita, garai berrira egokituko den pentsamendu berria ezinbestekoa egiten da. Ahalegin horretan, informazioaren erabilera egokiak gaur egun duen garrantziaz jabetzea erabakigarria izan daiteke guztion bizikidetzarako.
|
|
|
“Gure aurkikuntzak ashkenazientzat balio badu ere, ondorio zientifiko garrantzitsuak ditu, kartzinoma eragiten duten mekanismo genetikoak hobeto ulertzen lagunduko digutenak”. Beste azterketa zientifiko batean, Joanna Groden ikertzaileak, Howard Hughes institutukoak eta Cincinnatiko Unibertsitatekoak, frogatu zuen Bloom en sindromearen genearen bi kopietako batean gertatutako aldaketa bat nahikoa dela minbizia izateko arriskua handitzeko, bai karraskarietan
|
bai
gizakietan. Sindrome hori populazio etniko guztietan agertzen da, baina ohikoagoa da Ashkenazi juduen artean, eta ezaugarri hauek ditu:
|
|
|
Denbora tarte hori kalkulatzeko, eredu estatistikoak eta konfiantza tarteak erabiltzen dira, eta, hala, bermatzen da espezialitate jakin batekin eta jarraibide jakin baten arabera tratatutako animalien %95etan ezarritako gehieneko mailen azpitik egongo direla ehunetako clembuterol kontzentrazioak. Animalietan erabiltzea eta toxikotasuna Clembuterola ahotik ondo xurgatzen den botika da,
|
bai
gizakietan bai helmuga espezieetan, eta xurgatu ondoren ehunetara banatzen da, eta espezie batzuetan plazer hesia ere gainditzen du. Substantzia horrek lau metabolito ditu gibelean eta giltzurrunean, baina horietako bakarrak du jarduera farmakologikoa, eta eragin bronkio zabaltzailea molekularena baino askoz txikiagoa du.
|
|
|
haren begi eta betazpietan, eta haren kopeta ildokatzen zuten zimur hasberrietan. Fantasmena esan zidanean, berehala pentsatu nuen ni ezin nintzela fantasmen munduan sartu, baina
|
bai
gizakienean, ausaz: esan nahi dut krisialdi hura Sarak amarekin izan zuen porrotari egozten niola, noiznahi esaten baitzidan enekin ere huts egiteko beldur zela, amarekin huts egin zuen bezala, bi hutsegiteak esaldi berean loturik.
|
|
2003
|
|
|
Joanes Paulo II.aren azken hitzak Askatasunerako dei berezia besterik ez ziren, askatasuna baita, haren arabera,
|
bai
gizakientzat bai populuentzat, giza duintasunaren eta handitasunaren neurria:
|
|
|
Merkatu kuotarik ez galtzeko, mundu osoko hainbat administrazio publikok eta enpresa erakundek prestakuntza ekintza partikularrak egiten dituzte, legeak ezartzen dituen betebehar berriak ezagutzeko. Erregistratu aurreko betebeharrak AEBko legeria berriak elikagaien horniduraren segurtasun nazionala bermatu nahi du Elikagaiak ekoitzi, prozesatu, ontziratu, banatu edo biltegiratzeko jarduerak egiten dituzten Estatu Batuetako nahiz atzerriko elikagai instalazioek,
|
bai
gizakiek bai animaliek kontsumitzeko izan, FDAn erregistratu behar dute 2003ko urriaren 12tik abenduaren 12ra. Horrez gain, jakiak zer prozesutatik pasatu diren (hornitzaileak, bilgarriak, garraioa, biltegiak…) identifikatzeko beharrezkotzat jotzen dituen erregistro guztiak sortzera eta gordetzera behartu ditzake FDAk, sartu aurretik.
|
|
|
“Zoonosiaren ondorio negatiboak zabalak dira. Haren eragin handiak morbilitatea eta heriotza tasa handia eragiten du,
|
bai
gizakietan bai animalietan”, nabarmendu du Rosesek. Adituaren esanetan, “eragin ekonomikoa eraginpeko eremuetan turismoa galtzean eta nazioarteko merkataritza murriztean islatzen da.
|
|
|
Eta ez da kontu berria ere eguneroko hondamenen zerrenda: bai hondamendi naturalak (naturak, agoantatzeaz haratago zerbait egin ahal izanen balu bezala),
|
bai
gizakiari zuzenean loturiko hondamendiak: mundu mailakoak nahiz norberarenak edota gure hurbileko taldeari dagozkionak.
|
|
|
Eta hori da ederra, zerutiarra, Urania musa zerutiarraren maitasuna; Polime niarena ordea arrunta da, kontuz eman beharrekoa ematen zaienei bere atsegina jaso dadin, gehiegikeriarik sortu gabe; gure eskulangintzan gaixotasuna gabe atsegina jasotzeko moduan sukaldaritzaren inguruko gurariak ondo erabiltzea lan handia den bezala. Eta horrela bada bai musikan, bai medikuntzan eta bai beste gauza guztietan ere,
|
bai
gizaki eta jainkoen gauzetan, ahal den heinean bi maitasunak zaindu behar dira, bertan baitaude biak.
|
|
|
Eta eskulangintzen jarduera, ez al dakigu jainko hori irakasle duena ospetsu eta distiratsu gertatzen dela, eta Maitasunak ukitzen ez duena, ilun? ...eta gizakien gobernua’ Horren ondorioz jainkoen arazoak ere Maitasuna agertu eta gero antolatu ziren, edertasunarena noski (itsuskeriaren gainean ez baita maitasunik jartzen); eta bera baino lehen, hasieran nioenez, jainkoei izugarrikeria asko gertatu omen zitzaizkien Beharraren erregetzagatik; baina jainko hori sortu zenetik, edertasunaren maitatzetik onura guztiak sortu dira bai jainko eta
|
bai
gizakientzat.
|
|
|
maitaleari bakarrik barkatzen diotela jainkoek egindako zinak hautsiz gero, maitasun zinik ez dagoela baitiote. Horrelako askatasun osoa eman diote maitaleari bai jainkoek eta
|
bai
gizakiek, hemengo legeak dioenez. Hoc rren arabera batek pentsatuko luke hiri honetan maitatzea eta maitaleen lagun egitea guztiz edertzat jotzen dela.
|
|
2004
|
|
|
Ke likidoa zuzenean aplika daiteke lehengaietan edo azken produktuaren azalean. Listeria eta produktu ketuak Gaixotasunaren epidemiologia ez da oso ezaguna oraindik, baina badirudi eramaile asintomatikoen kopurua,
|
bai
gizakietan, bai animalietan, oso handia dela, eta, beraz, oso garrantzitsua litzateke transmisioan. Hauek dira kutsatzeko modurik ohikoenak:
|
|
|
Jainkoa eta Nia definitzean eurak izaera logikoz jantzi ditugun legetxe, izaera logikoa izango da hedadura janzteko erabiliko dugun zantzua. Legeok
|
bai
gizakiaren bai Jainkoaren nahimenaren gainetik leudeke. Ez gizakiak, ezta Jainkoak ere, ezin dute lege horietaz ezer erabaki, eta euretaz baliatu du Jainkoak mundu materiala sortzeko orduan.
|
|
2005
|
|
|
Desagertuko balitz, erradiazio horrek Lurreko bizitza osoa suntsituko luke. Zoritxarrez, nitrogenoa, hidrogenoa eta kloroa duten gasek suntsi dezakete ozonoa, bai berez sortuak,
|
bai
gizakiak sortuak. Azken atal honetan, 100 produktu baino gehiagoren zerrenda dago:
|
|
|
Proiektuak «elikagaien kalitatea eta segurtasuna» lehenestea aurreikusten du. Proiektuaren helburuetako bat da, gainera, GEOen eta haien eratorrien trazabilitatea bermatzea, bai animalien
|
bai
gizakien elikaduran. Hori guztia landatik kontsumitzailearen platera arte.
|
|
|
Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzaren Batzorde Zientifikoak (EFSA, ingelesezko sigletan) ikuspegi zientifikoz eta harmonizazioz hornitzea proposatu du,
|
bai
gizakien bai animalien elikaduran agertzen diren propietate genotoxiko eta kartzinogenoak dituzten substantziei buruzko arriskuen ebaluazioa egiteko.
|
|
|
Horrenbestez, eta substantzia horien eraginpean ahalik eta gutxien egoteko, osasun agintariek kasu bakoitzerako erabakiak hartzeko tresna bat izan dezakete. Orain, Europako Batzordeak interesa duten alderdiekin hitz egingo du HMen ikuspegi bat aplikatzeari buruz,
|
bai
gizakien bai animalien elikaduran dauden substantzia horiei lotutako arriskuen kudeaketan. Gaur egun, agintariek onartzen dute propietate genotoxikoak (DNA, zelulen material genetikoa, kaltetu dezaketenak) eta propietate kantzerigenoak dituzten substantziek ondorio kaltegarriak izan ditzaketela osasunean, nahiz eta dosi txikitan izan.
|
|
|
Lyonen, sivaritismo finenaren hiriburuan, INSERMko (Institut National de la Sante et de la Recherche Medicale) zientzialari talde batek argi utzi du proteinek asetasun handiagoa sortzen dutela eta pisua berme handiagoarekin galtzeko aukera ematen dutela, duela urte batzuk Robert Atkins ek AEBn ikusi zuen bezala, eta tradizio dietista sortu du. Gilles Mithieuxek eta beste aditu batzuek frogatu dute, bai animalia ereduetan,
|
bai
gizakiengan, proteina ugariko dietak kaloria gutxiago irensten duela. Hasieran uste zen leptina, intsulina, kolezistozinina edo PYY3 hormonek gosea galarazteko erabiltzen zutela, baina ikertzaile galiarrek azpimarratu dute hormona horien jarduera ez dela inola ere aldatzen proteinak irentsiz.
|
|
|
Humboldtek" giza-formazioa" aztertzen duenean, beraz," hizkuntza" kontuan hartzeko beharra ikusten du eta, egiaz,
|
bai
gizakiaren handitze kognitibo intelektuala bai hobetze etiko morala planteatzerakoan. Honi buruzko ideia esanguratsuenak bilduko ditugu jarraian eta, hasteko, garrantzitsua da berriz ere azpimarratzea formazio prozesu horretan handitze eta hobetze horiek elkarren osagarri direla, alegia, batek ezin duela bestea ordezkatu eta honek ere ezin duela haren lana egin.
|
|
|
bere obra gehiena bera hil ondorengo urteetan aurkituz eta argitaratuz joan izan da eta, oraindik ere, badira zenbait testu (batez ere eskutitzak) plazaratu ez direnak. Kontuak kontu," gizakia" du beti aztergai, bere izate errealean ezagutu eta bere izate posiblean ulertu nahi duen gizakia, eta zeregin honetan geroz eta garbiago ikusten du" hizkuntza" garrantzitsua dela oso,
|
bai
gizakiaren osaketarako bai beronen formaziorako. Gure idazlanaren helburua, azken finean, Wilhelm von Humboldtek hezkuntzari eta hizkuntzari buruz esandakoa ordenatzea eta argitzea izan da, hori bai, kontuan hartuz bere" giza-teoria" eta bere" hizkuntz teoria" erabat lotuta daudela eta elkarrekin aztertu beharrekoak direla.
|
|
|
Bertan, batetik, hizkuntza ondorio bezala kontsideratuz eta atzeraka joanez, gizakiaren jokatzeko era ikertu litzateke, zeinen arabera honek hizkuntza sortu eta garatu duen; eta bestetik, hizkuntza zergati bezala kontsideratuz eta aurreraka joanez, gizakiaren berezko formazioa ondorioztatu edo zehaztu litzateke. Bi zeregin hauek, jakina, beti eta aldi berean hartu dute kontuan,
|
bai
gizakiaren natura orokorrarekiko kontsiderazio filosofikoa, bai herrien patu ezberdinekiko kontsiderazio historikoa. Hain hausnarketa serioa merezi duen ideia honekin, hala ere, kontua ez da zientzia berri bat sortzea, baina bai —orain arte egindako saiakerei jarraipena ematen dien— estudio berri bat abian jartzea.
|
|
2006
|
|
|
Baita sakratutasunaren tokiak eta izaerak ere. Beste batzuei bezala,
|
bai
gizakiaren jokamoldean, baita gizarteen, gizarte modernoen, batik bat, estruktura eta dinamikan ere, arrazoia eta arrazionaltasuna kontsideratzeak neu ere biziki erakarri izan nau (Giner, 2003:
|
|
|
Uste da Atlantikoko zirkulazioan balaztatzeak Tamesis ibaia Londresen izozteko bezain tenperatura baxuak eragin zituela 1300etik 1850era bitartean (tarteren batekin bada ere). Beste alde batetik, glaziazioak erabakigarriak izan dira hainbat alderditan,
|
bai
gizakientzat bai naturarentzat; itsasoaren mailari eragiten diote, dozenaka metro igo edo jaitsi baitaitezke, baita ibaien emariei, eurien banaketari eta, oro har, klimari ere. Aldaketa horien ondorioz, egoera berrira egokitzeko gai izan ez diren espezieak desagertu dira.
|
|
|
Landareen Babeserako Enpresa Elkarteak (AEPLA) aldez aurretik salatu zuen Nekazaritzako Idazkaritza Nagusian arrisku larriak sor zitezkeela,
|
bai
gizakien eta animalien osasunerako, bai ingurumenerako, produktuak erabiltzean edo fitosanitarioak merkaturatzean praktika irregularrak ugaritzeagatik. Araudi fitosanitarioa arautzen duen esparru juridikoa aldez aurretik baimendutako produktuak soilik merkaturatu ahal izateko ezarri zen, eta frogatu da, erabilitako legezko parametroak kontuan hartuta, erabilgarriak eta eraginkorrak direla izurriteak kontrolatzeko, produktu horiek erabiltzeak ekar dezakeen edozein arrisku saihesteko.
|
|
|
Edo, maitasunaz ari denean, Humek horrelako grina ere animaliengan egon badagoela dio. Areago, grina horren (eta bestelakoen) azterketa kausala antzekoa da
|
bai
gizakiengan bai bestelako animaliengan (T 2.2.12.1). Edo, azkenik, animaliek sinpatizatzeko ahalmena ere badutela uste du Humek (T 2.2.12.6).
|
|
2007
|
|
|
eta igurtziak ekidin ezineko errealitateak dira pertsona arteko harremanetan,
|
bai
gizakia erdigunea duten taldeetan, baita lana erdigunea dutenetan ere.
|
|
|
Alegia, oro delako razionaltasunaren, izpirituaren? agerketa modu bat, bai mundua eta
|
bai
gizakiaren arrazoimena. Arrazoimena eta natura, biak arrazoimena dira (hots, biak izpiritua, izpirituaren gauzatzeko eta agertzeko bi modu ezberdin).
|
|
|
Hala G. Pätsch ek, adibidez, Humboldt komentatuz hain zuzen:
|
bai
gizakiaren harremana gauzekin, eta horienganako interes subjektiboa nahiz horien errealitate objektiboa, baina baita gizakien euren arteko harremana ere (ni, hi), lan prozesuan doa gauzatuz eta burutuz1219.
|
|
|
Literatura zientifikoan asko idatzi da antioxidatzaileek, hala nola bitaminak, ugalkortasunean duten eraginari buruz,
|
bai
gizakietan bai animalietan. Emakumearen ugalketa gaitasunari dagokionez, arnasketan organismoan modu naturalean sortutako erradikal askeen oxidazio estresari aurre egiteko antioxidatzaile egokiak funtsezko eginkizuna betetzen du haurdunaldiaren aurretik eta bitartean, eta erditze arrunta ahalbidetzen du.
|
|
|
Gure kasuan, lurra jarri dugu galtzada harrizko plazan" azaldu digu Manolak. Egun baten buruan,
|
bai
gizakion esku hartzearengatik, nola klimatologiarengatik, elementu horrekin zer gertatzen den jakin nahi izan du artistak, eta horren jarraipena egin du. 9:30etik 22:00etara gertatutako guztia bideoz jaso du.
|
|
|
Hizkuntzaren pedagogiari buruzko lehen puntu honetan, beraz," hizkuntzaren funtzio hezitzailea" antropologia filosofikoaren ikuspuntutik aztertzen saiatu gara, hizkuntza egiaz
|
bai
gizakiaren izaerarako bai berorren garapenerako funtsezkoa den heinean. Hain zuzen horregatik kritikatzen ditu Weisgerberrek" hizkuntza bitarteko huts bezala ezaugarritzen duten definizio" guztiak, hala nola," espresio bitarteko, informazio bitarteko edota komunikazio bitarteko" bezalako definizioak129 Horiek guztiak, esanguratsuak izanda ere, ez dira hainbeste hizkuntzaren definizioak baizik eta berorren aplikazioak, hau da, hizkuntzaren berezko eta sakoneko funtzio antropologikoaren baitatik ondorioztatutako funtzio deribatuak.
|
|
2008
|
|
|
Ez da bakarra, hala ere. Euskal Herrian, gizakiak landatu gabe, berez agertzen diren laurehun bat landare baskular arrotz hazten dira, bai inguru naturaletan
|
bai
gizakiak erabiltzen dituenetan. Horietatik gutxi gorabehera ehun neurriz kanpo ugaritu dira, eta arriskuan jartzen dute hartzen duten habitata.
|
|
|
Adibidez, hegazti zaharrek luma handiagoak dituzte, eta lumatxa mordo handiagoak. Horrelako lumatxa mordoak hobeak dira airea gordetzen, eta hobeak, orobat, bai hegaztiak,
|
bai
gizakiak hotzetik isolatzen.
|
|
|
Eleaniztasuna etorkizunean gizarte eta gizakien ezaugarri saihestezina izango da. Besteak beste, hezkuntza sistemari ezarri zaio
|
bai
gizaki bai gizarte eleanitzak prestatzeko agindua. EAEko hezkuntza sistemak dituen xede nagusien artean, euskara hizkuntza minorizatua hezkuntzaren bitartez biziberritzeko ahalegina dugu.
|
|
|
' Salmonella',' Campylobacter',' E.coli' dira euliek dituzten patogenoetako batzuk. Organismo horiek hainbat gaixotasun kutsa ditzakete
|
bai
gizakietan bai animalietan. Patogeno horiek pertsonei transmititzeko moduak askotarikoak izan daitezke.
|
|
|
Hasi gara ezagunak diren zenbait gene aztertzen
|
bai
gizakian, bai txinpantzean. 2004an Stedman eta lankideek ikusi zuten barailako miosinaren geneak ezberdintasun garrantzitsu bat zuela.
|
|
|
Horren guztiaren ondoren, ISSk bi futbol zelairen neurria du gaur egun, eta handituz joango da,
|
bai
gizakiarentzako eremu prezurizatua bai ikerketarako tokia. Gaur egun hiru lagun har ditzake denbora luzez, baina laster beste hiru hartu ditu.
|
|
2009
|
|
|
|
Bai
gizakiak bai erakundeak aldez aurretik prest egon behar dugu, krisiak ez du-eta beti noiz etorriko den iragartzen. Haize alde nabiga genezake, eta nabigazio teknika zorrotzenak menderatzen ditugula pentsatu, edota, zeharo bestela, jabetu egoerak ez duela beti berean iraungo eta haize alde goazela baliatu, haize kontra gertatzen gareneko, egoera bihurritzen denerako.
|
|
|
Herri kirolen barruan aipagai dira
|
bai
gizakiek bai abereek buruturikoak. Lanik garrantzitsuenetan gizakiak eta abereek batera behar egiten zuten gizartean, guztiz arraroa litzateke batzuk eta besteak bereizten hastea.
|
|
|
Gibelaren zeregina araztea izaten da,
|
bai
gizakietan eta bai animalietan, eta, ondorioz, elikadura naturala izan duten animalien gibela erostea komeni da.
|
|
|
Annie Leonard aditu estatubatuarrak egin zuen gidoia, eta berak aurkezten du. 20 minutuan, eta animazio batzuek lagunduta, gizarte kontsumista hau ez dela jasangarria azaltzen du,
|
bai
gizakiari berari bai ingurumenari eragin handia egiten diolako.
|
|
|
Gaixotasun horien artean dago behien entzefalopatia espongiformea (EEB). EFSAk bere txostenean adierazi zuenez, scrapie edo dardaradun artaldeetatik eratorritako esnea edo elikagaiak erabiltzeak (ardiei eta ahuntzei eragiten dien entzefalopatia) arriskuan jar dezake EETa,
|
bai
gizakientzat, bai beste animalia batzuentzat. Bere irizpenean, EFSAk, zuhurtziaz bada ere, EET hausnarkari txikien esnearen bidez, hau da, ardi eta ahuntzen bidez transmititzeko aukerei buruzko iritziak eguneratzen ditu.
|
|
|
Alde batetik, kontsumitzaileen osasunerako mehatxua dira, patogenoa bada. Kasu horietan, elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunak agertzen dira,
|
bai
gizakietan bai animalietan. Baina haien presentzia ez da beti desiragarria, nahita baizik.
|
|
|
), pertsona batzuek" sweet tooth" zergatik adierazten duten eta beste batzuek ez zergatik ulertzen saiatu ziren. Teknika genetiko eta molekularrak erabili zituzten
|
bai
gizakietan bai animalietan (primateak, katuak, saguak eta arratoiak), zapore gozoaren hautematearen jatorria ulertzeko. Haren ikerketek fruitua eman zuten, bi proteina identifikatu baitzituzten(" taste hartzailea type 1 member 2" eta" taste hartzailea type 1 member 3"), eta, gizakietan, TAS1R2 eta TAS1R3 geneek kodetuta daude, hurrenez hurren, gozoaren aldeko gosea iragartzen baitute.
|
|
|
Aurkikuntzak bide berri bat irekitzen du patologia hori tratatzeko, bai animalietan
|
bai
gizakietan
|
|
|
Bakterio onbera eta beharrezkoak ekoiztearen ondorioz, bakterio horiek dauden eremua bereziki azidoa da, eta horrek bakterio kaltegarri askoren hazkuntza eragozten du. Traktu gastrointestinalean,
|
bai
gizakienak bai animalia batzuenak floraren parte dira. “Laktobacillus” espezieetako batzuk industrian erabiltzen dira jogurta eta esnekiak ekoizteko, bai eta beste elikagai hartzitu batzuetan ere.
|
|
|
Orduantxe aipatu zuen akusatuak Heraklitoren teoria. Alegia, Heraklitok esan zuenaren arabera, inor ez da ibai berean bitan bainatzen, bai ibaia
|
bai
gizakia ezberdinak direlako. Ondorioz, krimena egin zuen gizona eta gaurkoa ezin ziren pertsona bera izan.
|
|
2010
|
|
|
Jünger entomologoaren grinak agerrarazten ditu intsektuen azterketaren bitartez
|
bai
gizakion bizitza bai Jüngerrena. Intsektua metafora da, argiak eta ilunak, edo?
|
|
|
Minbiziaren Nazioarteko Agentziak (IARC) “gizakientzako balizko kantzerigenotzat” jotzen du, animaliekin egindako azterketetan, furanoa gibelari eta giltzurrunari eragiten dion toxikotzat hartu da. EFSAk uste du datu gehiago behar direla, bai toxikotasunari buruzkoak,
|
bai
gizakiengan duen eraginari buruzkoak, arriskuaren benetako ebaluazioa egin ahal izateko. Hori dela eta, azken bi urteetan agentziak azterketa sakona egin du tratamendu termikoaren eraginpean dauden elikagaietan furanorik dagoen jakiteko.
|
|
|
Ikertzaileek gehiago garatu behar dute kriokontserbazioaren eta lagundutako ugalketaren teknologia, emaitzak hobetzeko. Teknika oso ezaguna da ugaztunen zeluletarako, bai etxeko espezieena
|
bai
gizakiena. Hala ere, espezie basatietarako eta gutxiago aztertutako animalientzako protokoloak gehiago garatu behar dira.
|
|
|
Helburua argia da, min ematea, bere nortasuna haustea, portaera baldintzatzea, morala hondatzea, kanpo aldearekiko komunikazio guneak mugatzea eta bere kideekiko harremana ezabatzea. Isolatzea bai politikoki
|
bai
gizaki bezala ere. Bizi duen egoera azalduko duen beste arrazoirik ez dago.
|
|
|
Onuragarriak dira alfabetizazio digitala bultzatzeko ahaleginak,
|
bai
gizakiari dagokionean, bai nazioarte mailan. Ahalegin horri esker aukerak handitu eta arriskuak gutxitu daitezke.
|
|
|
Ez dun anitz gizakiren beharrik, baina
|
bai
GIZAKIA.
|
|
2011
|
|
|
AITA ZABALA. Badakit nolakoa den zure bihotza eta badakit neska hari laguntzearren egin zenuela. Egindakoa larria da elizaren aurrean, baina... ulergarria ere
|
bai
gizakiarentzat. Izan fedea Jainkoaren errukian?
|
|
|
garai bat eta beste bat izan ziren elikagaien segurtasunaren arloan. Une horretatik aurrera, jakiek osasun publikoan duten toxikotasunaren benetako potentzialaz jabetu ziren, eta beharrezko baliabideak erabiltzen hasi ziren, bai ekonomikoak
|
bai
gizakiak, etorkizunean antzeko egoerarik gerta ez zedin. Gaur egun, olioak dira elikagairik kontrolatuenetako bat kalitateari eta purutasunari dagokienez.
|
|
2012
|
|
|
Egilearen maisutasuna azpimarratu nahi izan du Mireille Chioccak, Joni Cooperrek, Barbara Destefanisek, Javier Alonso Aldamak eta Iñaki Gaunak osaturiko epaimahaiak. «Begirada zorrotzarekin eta testigantzen indar gehituarekin, bai alpinista eta
|
bai
gizaki gisa parekorik ez duen norbaiten erretratu intimo eta gizatiarra sortzen du zuzendariak», azaldu du epaimahaiko kideetako batek. «Mendi gidari jakintsu eta eredugarri bati eginiko merezitako omenaldia da, bere barrenari begiratzeko ausardia eta gaitasuna izan zuena», gehitu du.
|
|
|
Gero buru belarri ekin nion neure burua babesteari,
|
bai
gizaki basatien kontra, baldin eta baten bat agertuko balitz, edo baita, uhartean baleude, animalia basatien kontra ere. Gauza asko bururatu zitzaizkidan hura egiteko moduaz eta eraiki nuen bizileku motaz; alegia, lurrean leize zuloren bat egin, edo lur gainean denda bat eraiki; labur esateko, biak batera egitea erabaki nuen, eta ez zait desegokia iruditzen eraikitzeko moduaren eta bizilekuen berri hemen ematea.
|
|
|
Antzerkian nahasirik daude gizakiak, honak eta gaixtoak, eta beste mündükoak, izan ditean debrü ala aingürü. Bena tauladan bi alderdi dira, egiazkiberezirik,
|
bai
gizakiak, bai beste mündükoak, gainti batetan honak eta hona süstatzen düenak, bestean, gaixtoak eta gaixtoaren alde direnak. Beharrezkoa dahorien bardintazünen eta ezbardintarzünen herrokatzea.
|
|
|
Kontuan izan behar dugu filosofia moral utilitarista oinarritzenduten bi printzipio nagusiak direla berdintasuna eta utilitatea. Bi printzipio horieijarraituz utilitarismo animalistak defendatuko du
|
bai
gizakiok bai eta gainerakoanimaliek ere interesak ditugula. Horretan datza utilitarismoaren asmo unibertsalista, barnean interesak dituen oro jasotzen duela, baita Homo sapiens espeziekoak ezdiren animaliak ere.
|
|
|
Ñabardurak alde batera utzita (batzuek berdintasunean oinarritutako etikak defendatuko dituzte, beste batzuekanimalien eskubideen aferan egingo dute enfasia...), autore hauen aldarrikapennagusia da gainerako animaliek ere gizakion esfera moral berberean egon beharkoluketela (formula etiko desberdinak planteatuz). Alegia, tradizionalki ulertuak izandiren eran gizatasunaren eta animaliatasunaren mugak gainditzen dituen esferamoral bat eraikitzea, zeinean
|
bai
gizakiek bai gainerako animaliek errespetuzkotrataera jaso dezaketen legearen aurrean. Zeregin horretan sortu izan den egitasmorikpolemikoena dugu 1994 urtean Peter Singerrek eta Paola Cavalierik bultzatutakoThe Great Ape Project4 izenekoa, zeinaren arabera gizakiaren antzeko ezaugarrigenetiko, psikologiko zein emozionalak dituzten tximino handiek ere eskubideakizan lituzketen.
|
|
|
Bigarren gertakari nardagarria ez da izakiaren jasangaitzetik datorrena, ez laneko modutik ere bainan
|
bai
gizaki egituretik.
|
|
2013
|
|
|
Arkeoen eta bakterioen zelulak prokariotoak dira. Naturan oso zabalduak daude bai lurzoruan eta uretan,
|
bai
gizaki eta animalien barrunbeetan ere.
|
|
|
Gizarte industrialetan jarduera fisikoa ia desagertu egin da eguneroko lanetik, eta, bestalde, jarduera fisikoak onurak besterik ez dizkigu ekartzen, bai buruko gaitzik ez izateko eta
|
bai
gizakien egoera orokorrarentzat ere. Izan ere, eta besteak beste, odolaren jarioa hobetzen du, arterietako presioa egokitu, arnasketa hobetu, pisuaren kontrola erraztu, eta beste zenbait arrisku saihesten lagundu.
|
|
|
Salmonella eta Camppylocter laginek, Europako Batasunean elikagaiek transmititutako infekzioak eragiten dituzten bakterio nagusietako bik, etengabeko erresistentzia erakusten diete mikrobioen aurkako agenteei, horiek balaztatzeko erabiltzen baitira. Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzaren (EFSA) eta Gaixotasunak Prebenitzeko eta Kontrolatzeko Europako Zentroaren (ECDC) txosten berriak, 2011n bildutako datuetan oinarrituta, hainbat farmaziarekiko erresistentzia eta mikrobioen aurkako erresistentzia aztertzen ditu,
|
bai
gizakietan bai animalietan. Datu berrien arabera, mikrobioen aurkako erresistentzia maila baxuan mantentzen bada ere, kezkatzeko modukoa da.
|
|
|
Amorrua birus infekzio hilgarria da, bai animalietan
|
bai
gizakietan, txertoarekin prebenitzen ez bada.
|
|
|
Horrela, 50 egunez. Azken bospasei egunetan, janaririk eta urik gabe, gizon, emakume eta haurrak desertuko zuztar eta landare urriez elikatu ziren, eta
|
bai
gizakiak bai animaliak egarriak erotu beharrean zeuden ura lortu zutenean. Bi zaldik estomagoa
|
|
2014
|
|
|
Testu errazek abantaila ugari eskaintzen dizkiete,
|
bai
gizakiei, bai makinei.Gizakien kasuan, sinplifikazioak talde hauek izan ditu jomuga: 1) Atzerrikohizkuntzak ikasten ari direnak, 2) Analfabeto edo gutxi alfabetatuak, 3) Haurrak, 4) Afasikoak, 5) Gorrak, 6) Gaixotasun kognitiboak dituztenak, eta abar.
|
|
|
Komeni da gogoratzea, halaber, entzuteko arazoak dituzten zenbait harburu adituek «hondar entzumena» dutela. Lagun hauek erreakzionatu egiten dute soinuen bibrazioaren aurrean, eta ikasten dute bai jabeek
|
bai
gizaki aberatsek zaunken aurrean erantzuten dutela. Gezurra 2 Txakur gorrak ezin dira hezi Txakur gor bat ez da gai izango gure hitzak interpretatzeko, ezta gure ahotsaren bidez jarraibideak ulertzeko ere.
|
|
|
Katuaren ileak maskotak ez ezik (mantu luzeko felidoak, beltzak, marratuak edo laranjak ere badira), bere osasunaz asko hitz egiten du. Giza harremanetarako ere garrantzitsua da,
|
bai
gizakiekin bai espezieko beste animaliekin. Horregatik, funtsezkoa da katuaren ilea nola zaindu jakitea, osasuntsu eta distiratsu egon dadin.
|
|
2015
|
|
|
Euliekin izandako arrakasta ikusita, hurrengo pasua bai arratoiekin,
|
bai
gizakietatik lortutakozeluletara bioUb estrategia eramatea da. Ubikitina biotinarekin markatuta duten arratoiak sortuditugu jada, eta euliekin bezala ubikitilatuak dauden proteinak purifikatzea lortu egin dugu (Lectez et al., 2014), beraz orain AS eredu diren arratoiekin bateratzea da gure helburu.
|
|
|
Janari aldakorren ordutegiek eta ordu arteko mokadutxoek, berriz, ez diete eragiten ikaskideei. Izan ere, desoreka horiek gehiegizko pisu arazoak eragin ditzakete,
|
bai
gizakiengan, bai bizi diren maskotetan. Jabe obesoa duten txakurrek gehiegizko pisua izateko bost aukera dituzte Pertsonen obesitatea pandemia «ez infekziosoa» izatera iritsi bada, Osasunaren Munduko Erakundeak adierazi du lagun egiteko animaliak ez direla gutxiago:
|
|
|
Txakurrarekin mendira ateratzeak maskota hobeto ezagutzea ahalbidetzen du; izan ere, naturan animalia hauek benetan duten bezala jokatzen dute. Gainera, mendiko kanalarekin batera, dibertigarria izateaz gain, harekin adiskidetasuna indartu eta gehiegizko pisua prebenitzen du, bai txakurrarena,
|
bai
gizakiarena. Artikulu honetan, txakurrarekin mendira joateko trikimailu eta aholkuak ematen dira, baita esperientziaz gozatzeko ere:
|
|
|
Arazoa, albaitariak azaldu ondoren, gaizki erabiltzeak eragin kaltegarriak ekar ditzake harburuetan eta feloetan. Automedikazioa, bai animalietan eta
|
bai
gizakietan, praktika desegokia da; izan ere, berehalako ondorioak sor ditzake, maskota ez sendatzetik intoxikatu edo alergia izan arte. «Arriskutsua da txakurrak eta katuak autokarabatzea:
|
|
|
Behartsua laguntzea, gizarteko betebeharrak, justizia, urrikia, baztertu eta gaitzetsituekilako solidaritatea... ainitzez garrantzitsuagoak dira itxuraz Jainkoarekin zuzenean zerikusia duten zonbait arau baino. Jainkoaren ohorea ez baita jokatzen kultu lege eta" eliz kontuetan", bainan
|
bai
gizaki et izadi zaurituen baitan.
|
|
2016
|
|
|
Txakurrak zoriontsuak dira jabearen ondoan jarduerak egiten badituzte. Eta, gainera, ariketa hori onuragarria da, bai beraientzat,
|
bai
gizakientzat. Beraz, zergatik ez aurkitu biek elkarrekin ondo pasatzen duten kirolik?
|
|
|
Ebanjelioaren xedea ez da boterea eskuratzea, baizik eta gainditzea. Ez, bistan da, nahasmendua jartzeko, bainan
|
bai
gizaki ororen onerako izango diren lokarri sozial mota desberdinak sortzeko. Kristau pentsamolde aldaketa bat da, eta hunek agintaritzazko botere sozialaren gainditzea dakar.
|
|
2019
|
|
|
Gizagabea zirudien isiltasun handi batek dena hartzen zuen. Nire existentziaz, bai jainko moduan,
|
bai
gizaki arrunt moduan, duda sentiaraztera iritsi nintzen eta, nor nintzela egiaztatzeko asmoz, burura etorri zitzaidan lehen doinua ahapetik kantatzen hasi nintzen. Dagoeneko gai naiz isiltasun zamatu horretan konplize izateko.
|
|
|
Hiru urte eta erdi nituenetik hamaika bete arte[...] Erantzunik ez hurrengo urteetan egin nituen galderei. Zazpi urte nituenean, hara non ikusi nuen bat batean, nire untxiari jaten ematen ari nintzaiolarik, haren azpitik kumeak larru hutsik ateratzen arrastaka[...] Amak esan zidan bai animalietan eta
|
bai
gizakietan txikiak amaren sabelean handitu eta albo batetik ateratzen direla. Albo batetik jaiotze hori zentzugabea iruditu zitzaidan[...] Inude batek gauza asko kontatu zidan haurdunaldiaz, sabelaldiaz, hilekoaz[...] Azkenean, nire azken galderan, aitari galdetu nion ea zein zen egiaz bere funtzioa, eta polenaren eta pistiloen istorio ilun batzuekin erantzun zidan.
|
|
|
|
Bai
gizakiei bai gizarteari.
|
|
2020
|
|
|
Bestalde, Thoreau libertarioari pairagaitz zaio otzantasuna, domestikotasuna, bai abereengan eta
|
bai
gizakiengan, piztia basatiak basati behar du eta patetikoa da otsoa bilakaraztea. Hiriak patologia indibidual eta kolektiboak eragiten ditu; naturarekin harremanik ez izateak enkoniadura eta goibelaldia dakar.
|
|
2021
|
|
|
Gainera, hiziki algak ontziratzen dituzten edo osagai gisa dituzten elikagaiak ekoizten dituzten ekoizleek elikagaien etiketan kontsumo gomendioak eman behar dituzte, beren produktuetan atzemandako artseniko kontzentrazioen arabera, kontsumitzaileek kontsumo segurua izan dezaten. Artsenikoa, elikagaiak eta osasunean dituzten ondorioak Artsenikoa metaloide bat da —edo semimetala—, eta naturan dago, bai modu naturalean,
|
bai
gizakiaren eraginez (adibidez, jarduera metalurgikoaren ondorioz). Modu organikoan eta ez organikoan aurki dezakegu.
|
|
|
2011n, Europako Batasunak herrialde kideei eskatu zien haien erabilera hobetzeko eta erresistentzien aurka borrokatzeko planak abian jartzeko. Espainian, 2014 urtean, hainbat jarduera ildo izan zituen,
|
bai
gizakietan bai animalietan. Baina aplikazio erritmoa oso motela izan da arazo hain larri batentzat.
|
|
|
Frantsesez sevrage esaten zaio zerbaiten kontsumoa eteteari, sevrage tabagique edo sevrage alcoolique diote. Hitz bera erabiltzen da amaren esne bidezko elikaduraren etetea adierazteko, sevrage de l’allaitement, bai animaliei eta
|
bai
gizakiei gagozkiela.
|
|
2022
|
|
|
Ingurumenean egin du Labakak azpimarra. " Ingurumenarekin harremana errespetu handiz eta modu jasangarrian egiten da, eta ohartu behar dugu ingurumenak ekarpen handia egiten diola bai gizarteari,
|
bai
gizakiari".
|
|
|
Giza elikadurarako intsektuak hazi daitezke, baina Europako Batzordeak Elikagai Berrien Araudiaren araberako baimenak onartzen dituenean soilik merkaturatu ahal izango dira Espainian (horixe gertatu da irinaren harrarekin eta, orain, etxeko kilker batekin). Halaber, EBn kontsumitzeko baimenik ez duten intsektu espezieak hazi ahal izango lirateke(
|
bai
gizakien elikadurarako, bai animalientzat), ekoizpen guztia hirugarren herrialdeetara esportatzen bada. Bestalde, intsektuak edo lurreko beste ornogabe batzuk hazi daitezke, gizakien edo animalien elikaduraz besteko erabilerekin, hala nola, amuzki arrantzaleak, polinizatzaileak, izurriteen kontrola, ongarriak, etab. Kilkerrak:
|
|
|
Horrela, nekazaritzan, ekoizleei lagundu egin behar zaie, batetik, pixkanaka ongarri kimikoak eta pestizidak erabiltzeari utz diezaioten (lurzorua eta ura bezalako baliabideak kutsaduratik babesteko, eta herriek uraren gaineko burujabetza ez galtzeko), eta bestetik, kimiko eta pestiziden ordez, agroekologian oinarritutako estrategia autonomoak eta iraunkorrak gara ditzaten. Aldi berean, laboreen dibertsifikazioa berreskuratu behar da, besteak beste, frutaren ekoizpena eta lekadunen ekoizpena, bai animalien elikadurarako,
|
bai
gizakien elikadurarako.
|
|
|
Erdi Aroan (Europa hegoaldean) kostu handieneko produktu komertzialetako bat izan zen,
|
bai
gizakiarentzat, bai gizarteentzat ere: Damasko, Babilonia, Alexandria, Genoa, Venezia eta beste hainbatek espeziari zor diote ospea.
|
|
2023
|
|
|
Planteatu duten hipotesiaren arabera, aipatu berri dugun korrelazioaren arrazoia da eritritolak plaketen funtzioari eragiten diola, plaketek tronboen eraketan parte hartzen baitute; beraz, in vitro, in vivo eta interbentzio azterketak ere egiten dituzte, hala den jakiteko. Bai in vitro saiakuntzetan,
|
bai
gizakien plasma eta odol laginekin, bai in vivo saiakuntzetan, laborategiko saguen bidez, plaketen agregazioa hautematen da, eritritola handituz. Hala ere, emaitza horiek kontu handiz interpretatu behar dira, bereziki in vitro azterketetakoak, gizakietara estrapolatzeko zailak baitira.
|
|
|
Dieta hipokalorikoak aseguru kognitiboaren antzeko zerbait bezala jarduten du? Ikusi dugunez, hipokanpoaren mendeko horrelako oroimenak berreskuratzen laguntzen du, oso ahulak baitira zahartzearen aurrean, bai animalietan
|
bai
gizakietan. Adibidez, etxean adineko jendea badugu, ziur gaude oso erraza dela orain dela 20 urteko egoerak gogoratzea, baina agian ez dira gogoratzen gaur goizean ogia erostera joan diren.
|
|
|
Urduri jartzen bagara edo betebehartzat hartzen badugu, ez dugu aurrera egingo. Katuak gure kezka nabarituko du, eta instrukzioan gerta daitekeen edozein porrotek zapuztea eragingo du, bai mininoan,
|
bai
gizakian. Errefortzu positiboa Ikasteko prozesuan ez dugu zigorrik edo erregañinarik erabili behar.
|
|
|
Izaera eta portaera tipikoa Oso txakur lagunkoia eta lagunkoia da, eta izugarri gustatzen zaio maitatzea, maitasuna eta mimoak jasotzea, eta ez bakarrik familiako kideen aldetik. Ahultasuna sentitzen du,
|
bai
gizakien bai beste animalia batzuen afektuagatik eta etengabeko arretagatik. Etxekoekiko atxikimenduak mendekotasun handia sortzen dio, eta, horregatik, bakardadeak ez du ongi funtzionatzen.
|