|
2000
|
|
|
...okasino hartan ere, bere ondoreak atera zituen gertaki hartarik, azpimarratzen zigularik ezen Eliza katolikoak bedeinkatu ezkontza hura ez zela soilik bi pertsonaren artekoa, Espainia eta Frantziaren artekoa ere bai, eta ezkontza hark bi estatuen eta bi erresumen arteko urte luzeetako gerlak eta guduak itzali, eta bakealdi sendoa ekarriko zuela, zeina ezin egokiagoa gerta baitzitekeen, bertzalde,
|
bai
frantsesen eta bai espainiarren prosperitatearentzat ere—; sasoin hartan, bada, jaun André, bertze bi presentekin heldu zitzaigun aita. Begi bistakoa zen ezen present haiek ez zirela, ohi bezala, berdinak, zeren fardeltxo bat luzea eta astuna zen, eta bertzea tipia eta arina.
|
|
|
Zeren eta hara zer erraiten zenidan zeure bertze gutun hartan: " Joanes, zergatik egiten digute maiz irri —salbuespenak salbuespen— bai espainiarrek eta
|
bai
frantsesek eta bertze anitzek ere, gure nazionea eta gure lengoaia dela kausa. Zinez ote gara, bada, Marianak erraiten zuen moduan gente de suyo grosera, feroz y agreste, eta zinez ote da gure lengoaia lenguaje grosero y bárbaro y que no recibe elegancia?
|
|
2002
|
|
|
Adibideak ez dira hain urrun bilatu behar. Euskal Herriari gagozkiolarik, bai prentsa espainiarrak
|
bai
frantsesak berton gertatukoak azaltzeko erabiltzen dituzten analisi ildoek argi eta garbi uzten dute ezen Espainiak Euskal Herri espainola besterik ez duela ikusten eta ulertzen, eta Frantziak Euskal Herri frantsesa baino ez duela ikusten eta ulertzen. Ikuspuntu horretatik begiraturik, politikagintza abertzalea zaharra da denboraz, inkongruentea Europako haize berriekin, atzerapauso bat.
|
|
|
Nik nire zalantza handiak ditut hemen, eta ez dut abiapuntuko funtsezko hipotesia hain argi ikusten. Gainera,
|
bai
frantsesa bai espainiera maisukeriaz beterik daude. Neketan aurkituko dugu horiek baino hizkuntza pedanteagorik eta erredundanteagorik (bide batez, agian soberakin horiek baztertzea ez litzateke ona izango komunikaziorako?).
|
|
|
Are gehiago, euskarazkoa da epe luzean bermatubeharko den ikasketen eskaintza zabala. Azken batean, munduko eta Europako unibertsitate askotan ikas daiteke bai gaztelaniaz eta
|
bai
frantsesez, baina euskaraz ikasteko ez dago beste aukerarik.
|
|
|
Friburgoko Fakultate guztiak bikoiztuta daudela. Edozer ikas daiteke bertan bai alemanieraz,
|
bai
frantsesez. Salbuespen bat:
|
|
2008
|
|
|
hartzen dutela dio kazetak(. Réveil Basque errezebitzen eta irakurtzen duten er?, RB 8, I); II garaitiaren ondoren, idazle eta kolabo ratzaile franko dituela,
|
bai
frantsesez bai euskaraz, graziaz idazten dakitenak (RB 21, III). Réveilek Joanthoren Mémorialari ostikoa eman eta Donibane Lohitzuneko Le> Vrai> eta Le> > Basque> ehortzi bide zituen.
|
|
|
euskararen barneko hizkuntza bariazioa. Azken 30 urteotan, iparraldean bereziki, euskara tradizionala deitzen dugun hori, harremanetan sartu dela
|
bai
frantsesarekin bai euskara estandarrarekin, eskolaren eta komunikabideen bidez. Horrek hainbat aldaketa ekarri ditu, eta euskal hizkuntza paisaia zertan aldatu den aztertu nahi dugu; hau da, horrek zertan ukitu duen egiten den euskara, gizartearen hainbat ataletan. Inor gutxi arduratzen da Euskal Herrian hizkuntza ukimenak ekarritako hizkera berriez, eta hori ez da horrela beste tokietan.
|
|
|
Ikasleek pankarta anitz ezarri dute, Xavier Darcos Frantziako hezkuntza ministroaren eta Valerie Pecresse goi mailako hezkuntza ministroaren aurka. Pecresse abizenak hainbat errima egiteko aukera ematen du,
|
bai
frantsesez, bai euskaraz. Pecresse gare a tes fesses (Pecresses, kasu zure ipurmasailei) edo PekrEZ leloak marraztu dituzte pankartetan.
|
|
2009
|
|
|
Inoiz ez zuen ahaztu zein izan zen bere sorterria, horrexegatik, bere burua bai euskalduna eta
|
bai
frantsesa jotzen zuen (horrek, gainera, ez zion bere baitan inolako aurkakotasunik sorrarazten). Bere euskal identitatearen ikuspegi nagusiak honela azal ditzakegu:
|
|
|
uste dut oso letra larritan eta oso letra beltzetan agertu lukeela. Begira, nik liburu beltzean, bildu izan ditut euskararekin estatuek zer jarrera izan duten, intelektualek, bai espainolek eta
|
bai
frantsesek, mespretxuzko zer diskurtso egin dituzten, eta baita zentsura administratiboak zer kalte egin duen. Kasu hau haratago doa.
|
|
|
Denetarik egiten zen. Bai latinez,
|
bai
frantsesez eta, zertxobait, Jansenek esate baterako, flandrieraz. Nederlanderaz, hobeto esanda.
|
|
2010
|
|
|
Ezta lana eskastuegin zela ere. Horri guztiari, asko izanda, gehitu behar zitzaion agintari berriekin, bai alemaniarrekin
|
bai
frantses kolaborazionistekin, kontu handia behar zelaFrancoren adiskideak baitziren, horrek ekar zitzakeen ondorio txar guztiekin.
|
|
|
Joera berriak gizarteko alor guztiei erasan die, bai talde fundamentalistei nola ezkertiarrei,
|
bai
frantses eskuineko elkarte politikoei nola atzerrikoei. Mundu osora zabaldu dira ideia atzerakoiak.
|
|
|
Tarteko urte luze horietan bazeuden egon euskaldunak, baina, ez zitzaien garatu talde berekoak izatearen kontzientzia. Eratuz joan ziren Ameriketako kolektibitate horien guztien ezaugarrietariko bat izan da
|
bai
frantses euskaldunez eta bai euskaldun espainolez osotu zirela azkenean. Alabaina, euskaldunen jatorri bikoiztasun horrek luzatu egin zuen euskal kolektibitatearen eraketa prozesua, gainditu behar baitziren lehenago elkarte" basko espainol" eta" basko frantsesak".
|
|
|
Aspaldidanik errotzen hasia zen hizkuntza egoeraren desoreka larriagotu egin zen XIX. mendean.
|
Bai
frantses estatuan, nola espainolean, Madril eta Pariseko mintzairen aldeko politikak euskaldunen zokoratzea zekarren, mentalki (mintzairaren berezko balioa gutxietsiz, garapena oztopatuz.) eta fisikoki (erabiltzeko espazioak murriztuz, funtzioak gutxituz...). Ondorioak begi bistakoak ziren XX. mendearen hasieran:
|
|
|
1930ean, arabiarrak eta berbereak bereizteko estrategia horretan, frantsesek dahir berberea aldarrikatu zuten, 828 gerora
|
bai
frantsesentzat eta bai berbereentzat hain kaltegarria suertatuko zena. Hala arabiarrak nola amazigak dekretu horren kontra plantatu ziren, frantziar kolonialismoaren aurkako erresistentzian.
|
|
2011
|
|
|
Bere kargutik, beaumondarrak militarki kontrolatzeko ahaleginez gain, misio diplomatiko ugaritan arituko da, bai gaztelarren,
|
bai
frantsesen aurrean, Katalina I.a eta Joan III.a errege erreginek gorde nahi zuten oreka korapilatsuaren zaintzan.
|
|
|
Berezia da ibilbidea ezaguna delako alde batetik, baina bestetik lagunak eta familia artekoak ere inguruan egoteak animatu egiten du.Esan behar da fama handia hartzen dabilela Oñatiko duatloia. Euskaldun onenek parte hartzen dute eta kanpotik ere etortzen dira
|
bai
frantsesak, baita Australiarren bat ere...
|
|
2013
|
|
|
Emaitzarekin gustura geratu ez, eta behin baino gehiagotan moldatu behar izan du ipuina. Hamar ipuin dauzka errepertorioan, eta gehienak
|
bai
frantsesez eta bai euskaraz kontatzen ditu; dena den, sarritan erabiltzen dituenak hiruzpalau dira. Kontalarien egitekoa «berezia» dela uste du.
|
|
|
Gerla laburra espero zuten,
|
bai
frantsesek, bai alemanek. Bi aldeek espero zuten aste gutxiz irabaztea.
|
|
|
Euskararen eta hizkuntzen munduarekin topo egiteko abagunea izan zen niretzat epe hura. Umandiren Gramatica Vascarekinastean hiru ordu euskara ikastea, aditza eta atzizkien ikaskuntza sistematikoa Larrarte eta Sarasola irakasleei esker, euskarazko idazkuntza eta haren zuzenketa, Euzko Gogoaeta. Kuliska Sorta?, Geroeta Unamuno eta Abendats,
|
bai
frantsesa, latina, grekoa, ingelesa eta alemana ikastearen urteak ere. Geroago etorriko ziren esperantoa eta errusiera.
|
|
|
Orduan ba beno, hori aprobetxatuz, pentsatu genuen a beno zerbait egin genezakeela, ezta? ...n, hori, biok, urtebete daramagu, eta poliki poliki ba beno, bagoaz, bagoaz behintzat gure informazioa zabaltzen, eta beno, ni behintzat nago jendearekin eta lagunekin, eta komentatzen dudanean jendeari gustatu egiten zaio, eta orduan da, ba hori, iristea jende gehiagoetara, gure berri izan dezaten, eta beno, ba poliki poliki, ba martxan jartzen garen, eta lortzen dugun jendea animatzea eta joatea
|
bai
frantsesa edo ingelesa, momentu honetan frantsesa praktikatzera, bere maila hobetzera, eta beno, ba, hori aprobetxatuz, ba beno hasten zara pentsatzen, zenbat, zer egin dezakezun. Orduan produktu desberdinak edo ditugu, ahalik eta jenderik gehienera iristeko.
|
|
2014
|
|
|
nazioaren definizioan sentimenduzko argitxakurren eta zehazgabetasun kontzeptualen artistarik artistena ageri den hau. Testuon hermeneutikan karitatea entseatuz ere, esan daitekeen gutxiena da Frantziako egoeraren larriak, gaiaren landugabeak hein batean, testuinguru polemikoaren konplexutasunak, bai teoriko alemanen,
|
bai
frantsesen aurka une berean?, interes politiko jakinen zama gehiegizkoak, bere traiektoria pertsonalak, formulazio etereo ekibokoegietara obligatu dutela, gehiago ari izan baita sorterriaren abokatu gisa, arazoaren beraren analista gisa baino. Azkenean ez dakigu hasieran baino haboro, nazioa zer den.
|
|
2015
|
|
|
Ohargarria izan da ondoko emaitza hau: 8 urtetatik goiti ikasle guziak autonomo dira (autonomia handia edo erabatekoa dute) ereduan,
|
bai
frantsesez eta bai euskaraz. 10 urtetanerabateko autonomia gehiago agertu da Hazparneko laginean euskarazko ipuinetan, etaalderantziz erabateko autonomia gehiago Miarritzen frantsesezko ipuinetan.
|
|
|
Izan kontaketa autonomian, edukien planifikazioan ala denborazko testu antolatzaileenkudeaketan, erran daiteke adinean joan arau gaitasunak garatuz doazela eta helduaren ereduarihurbiltzen direla haurren kontaketak, bai euskaraz eta
|
bai
frantsesez (6 urtetan nahasiago diraemaitzak 10 urtetan baino). Hizkuntza gaitasunen garapena lasterrago heldu da haurrak berenlehen hizkuntzan ari direlarik, aurreikusia izan zen bezala.
|
|
|
Ikerketa honetan, lehen mailan zehar ereduko haur elebidunek garatzen dituzten hizkuntzagaitasunak aztertuko dira. Ahozko kontaketaren bidez (ipuin miresgarriak kontatzen grabatu etafilmatu dira haurrak, bai euskaraz eta
|
bai
frantsesez), 6, 8 eta 10 urtetan duten kontaketarakoautonomia, edukien planifikazioa eta konexioa begiratuko da.
|
|
|
Beñat Oihartzabalek, hortaz, beste lan hipotesi bat gauzatu du, beste eszenario bat itxuratu du, ulertu ahal izateko Lapurdiko loraldiko idazleen agerpena eta norentzat idazten zuten. Haren ustez, eta darabiltzan datuen arabera, XVII. mendearen hastapeneko Lapurdin euskara zen gizarteko hizkuntza arrunta, bai eta gehienentzat bakarra ere, latina zelarik jakintza hizkuntza, eta
|
bai
frantsesa ere azken hau gero eta gehiago nagusitu zen mendea aurrera joan ahala, goi mailako jende artean, legegizon zein armadako eta elizako buruzagi. Nolanahi, herritar gehienak, bai laborari eta ofizialeak, bai merkatari eta marinelak, euskara hutsez bizi ziren:
|
|
|
Oier-en sustenguz Ezin sinetsia hala ere nola tematzen diren
|
bai
frantses bai español justiziakoak parean Euskaldunak dituztenean, bake bidean urratsak aitzinatu behar litezkenean. Hara zer gertatzen den Larresoron familiatua den bikote gazte bati:
|
|
2016
|
|
|
Itzulpenak egiten ziren
|
bai
frantsesetik, bai gaztelaniatik, baita ingelesetik ere, segurki. Herrian itzulpenei buruz ez da oharrik agertzen, itzulpenak era egokian eginak zitezkeen, hemen aldiz ez dago horrelako ikuspunturik.
|
|
|
Oso zelatatuak ginen.
|
Bai
frantses poliziak bai beste batzuek. Garai horietan bazen GAL, baina frantses poliziak ere asko atxilotzen zituen, kartzelara igortzen, eta deportatuak izan diren gehienak kartzelatik irtetean deportatzen zituzten, bai Venezuelara bai Cabo Verdera, armatuak zirelako.
|
|
|
Kasazio Gortearen erabakia esperantzagarri da beraz LAB sindikatarentzat. Erran behar da elkartasun handia adierazia izan zaiola euskal sindikatari, bai hemen berean, CGTko asko militanteren ganik ere,
|
bai
frantses lurraldean.
|
|
|
Joanden astean aipatua dugu 14 ko gerla handiaren denboran Verdun hirian eta inguru heietan izan zen guduka ikaragarria, otsailaren 21 ean hasi zena eta hamar hilabete iraun zuena. Alimaleko galtzeakjasan baitzituzten
|
bai
frantsesek eta bai alemanek! Hasian hasi eta beroan bero, gerla hura bera gogoan, egun aipatzen dugu beste guduka bat, Somme eskualdekoa, urte berean iragan zena izen hortako ibaialdean.
|
|
2017
|
|
|
Andres Eguaguirrerena horietako kasu bat izan zen, batetik Palafoxen izendapena baitzeukan frantsesen aurka Nafarroan aritzeko, baina bestetik, bere kabuz Lesakako herria arpilatu zuen. Espozek bere Oroitzapenetan dioenez, gaizkile horietako bat, Leireko Carreteroa, Minak fusilarazi zuen bai nafarrei eta
|
bai
frantsesei egin zizkien ankerkeriengatik. Ez da harritzekoa, beraz, gerrillariek Lizarran eragindako kalteen eta Tuteran egindako arpilatzearen ondorioz, herritarrek nahiago izatea frantsesen inbasioa gerrillarien liberazioa baino.
|
|
|
Lizarran eragindako kalteen eta Tuteran egindako arpilatzearen ondorioz, herritarrek nahiago zuten frantsesen inbasioa gerrillarien liberazioa baino. Espozek bere oroitzapenetan dakarrenez, horietako bat, Leireko Carreteroa, Minak fusilarazi zuen bai nafarrei eta
|
bai
frantsesei egin zizkien ankerkeriengatik. Espainiako gobernuek, aldiz, ezberdin jokatu zuten sasoien arabera:
|
|
|
Españolez informazioak segituz, entzuten da" los arrantzale..."," la muga..." eta holako. Guk euskaldunek bai españolari
|
bai
frantsesari hitzak nasaiki hartzen dizkiegu. " Tailera, mapa... manikia..." edo lan eskaintzak entzutean erraiten digute lanpostu horrentzat behar den" perfi la".
|
|
2018
|
|
|
Badirudi proiektu hori gutun bat posta kutxan bezain errazki pasatu dela, bai Ile de France lurraldean,
|
bai
frantses legebiltzarrean. Protesta tinta bihirik ez da entzun orain arte.
|
|
|
Tira, Iparraldean lekutan dago horrela izatetik. Frantziak" inprimatutako" hezkuntzak euskararekiko glotofobia txertatu du herritarrengan, bai euskarekikoan
|
bai
frantsesez" dorpeki" egiten dutenekikoan.
|
|
|
Maiz itzulpenak dira, beste batzuetan sorkuntzak; gisa horretan, antzerki talde profesionalek antzokiak betetzen dituzte Euskal Herri penintsularrean. Euskal Herri kontinentalean, aldiz, merkatu txikiagoa dago antzerki profesionala garatzeko, bai euskaraz,
|
bai
frantsesez (bistan da, frantsesezkoak Frantzian gaindi ibil daitezke).
|
|
2019
|
|
|
Gainera, Bilboraino joatea kostatzen zitzaion, hanka hautsiaren ondorioak jasaten zituelako (KMK JU: J. Urquijoren gutuna J. Carori,). ten eta, bestetik, berriz deituko zituzten batzarretara bai erbesteko abertzaleak
|
bai
frantses herritarrak (Iztueta & Iztueta 2006: 461).
|
|
|
A, gauza bat, Nora: Mwezi andereak ez dut uste ingelesa dakienik, baina
|
bai
frantsesa.
|
|
|
Hortik ama hizkuntzak Alzheimer dementziaz hunkitua den pertsonaren motibazioan, parte hartzeaneta portaeran eragina lukeelako hipotesia aztertu zen. Horri erantzuteko, garbitze egoerak antolatuakizan dira (bai euskaraz,
|
bai
frantsesez) zahar etxeko 4 pertsonarekin, eta galdeketa bat pasarazia izan daLURO fundazioko hamar bat profesionalei.
|
|
|
Ikerketa honek« zein izango litzateke ama hizkuntzaren erabileraren eragina Alzheimer dementziaz hunkitua den pertsonaren akonpainamenduan» galderari erantzunen dio. Horrentzat Alzheimer dementziaz hunkituakdiren 4 pertsonaren garbitze denborak bai euskaraz,
|
bai
frantsesez eginak eta ebaluatuak izan dira. Medikuntzako hamar profesional galdezkatuak izan dira ere, haien iritzi subjektiboa gai honi buruzbiltzeko.
|
|
2021
|
|
|
Gainera Koran liburuaren itzulpena badut bai euskaraz,
|
bai
frantsesez. Artetarik behako bat egiten diot han hemenka:
|
|
|
Espainol
|
bai
frantses estatuetan anitz presondegi egonaldi egin ditu, espainol polizaren tortura ere jasan zuen. Ipar Euskal Herrian bizitzera etorri zen eta 1986an frantses nazionalitatea ukan zuen.
|
|
|
Bai, gure ingurukoetan: casa grande, ventana bonita, église baroque edo crêpe sucrée esaten da arruntean,
|
bai
frantsesak bai gaztelaniak izenaren eskuinean jartzen baitute adjektiboa (hori da toki naturala). Baina horiekin batera gran mentira, pequeña verdad, gentil garçon edo bonne note ere ikusten dira.
|
|
|
Orain eta irail artean presidentetzarako hauteskundeak daude, eta horrek dena zipriztindu du. Besteak beste, eskuin muturrari aurre egiteko, haren mezu eta jarrerak hartzea, bai migrazioari dagokionez,
|
bai
frantses inperialismoaren ikuspegitik ere. 23 urteko prozesua kareletik botatzear da Paris, eta hori da larriena, horrek izan ditzakeen ondorioez jakitun ari dela horrela jokatzen.
|
|
|
Betiko kontuekin nabilela esango dute batzuek, baina oker leudeke: menderakuntza da betiko kontua, egunero arnasten duguna hedabideetan, kultur ekimenetan, politikoen ahotan, iritzi emaile askoren lumetan, bai espainieraz,
|
bai
frantsesez eta bai euskaraz. Eta mende batzuk atzeragoko testuak, bertsoak eta abarrak irakurtzea ere aski da horretaz ohartzeko:
|
|
2022
|
|
|
Eneko Bellan matematika irakaslea da Camus ikastetxean, bai elebidun sailekoentzat, euskaraz,
|
bai
frantses hutsezko sailetan. Bosgarrenean eta hirugarrenean gertatzen den gisan, 30 ikasleko gelak baditu.
|
|
|
Erraiten den bezala," beharria behar da egin". Bena holakorik agitzen da mintzaje hanitxetan,
|
bai
frantsesaren kasüan ere. Segür izan gitean, Frantzia iparreko" chti" baten eta Provence esküaldeko hiztün baten artean, algar entelegatzeko neke zonbait izanen dela, hatsarre batez pürü...
|
|
|
Ez aleman gisa, ez erasotzaile gisa, jakina (inor ez zen horrela planteatzeko bezain inozoa); baina ez ote zituzten faltan botako Paul, Siegfried, Oswald eta abar haiek, hiru hilabetez euren etxean bizi izan zirenak, euren emazteen edo amen argazkiak erakutsi zizkietenak, elkarrekin botila ardo bat baino gehiago edandakoak...? Baina
|
bai
frantsesek eta bai alemanek oso zuhur jokatzen zuten, ez zuten elkarrekin trukatzen esaldi adeitsu eta labur batzuk besterik: " Horrelakoxea da gerra...
|
|
|
Berriro itzuliz gure behakoa Maurice Souberbiellerengana, badirudi 1921eko" Uztariztar soldado hilen orhoitzapena" protokolozko mintzaldi hartaz gain ez zuela beste ezer argitaratu euskaraz Gure Herria aldizkarian, baina
|
bai
frantsesez. 1930eko maiatzeko zenbakian, zazpi orrialdeko artikulu batekin abiatu zuen La flore basque izeneko saila, jarraipen esporadikoa eduki izan zuena 1932ko iraila arte.
|
|
2023
|
|
|
Gaur egun, Biblia Ikasketen Unibertsitateko titulua duten emazte eta gizonak erakasteko onartuak dira. Gure eskualdean badira taldeak bibliako testuak horrela ikasten dituztenak, bai euskaraz,
|
bai
frantsesez, emazte ala gizon baten laguntzarekin.
|