|
2001
|
|
|
Hiruzpalau egun irauten du eta, printzipioz, ez da larria, nahiz eta sortzen duen ondoezak oporrak alda ditzakeen. Tratamenduak likido eta gatz mineralak (edari isotonikoak, farmaziako seruma edo etxeko ahoko seruma) azkar eta behar bezala aldatzea eskatzen du, bai eta dieta leuna ere,
|
bai
elikagaietan erraz digeritzekoak, bai haien prestaketan. Printzipioz, ez da gomendatzen antibiotikorik edo beherakoa mozteko bestelako botikarik hartzea, hobe baita beherakoa bere bidean egotea.
|
|
|
Kasu gehienetan, kopuru hori elikaduraren bidez lor daiteke; izan ere, kirolariak kaloria gehiago kontsumitzen dituenez, dieta askotarikoa eta orekatua hartzen badu, mantenugai horren kantitate egokia hartuko du. Hala ere, kirolarien artean egiten den akats handienetako bat da proteina gehiegi irenstea,
|
bai
elikagai gisa, bai gehigarri gisa. Elikadura hori zenbat eta gehiago kontsumitu, orduan eta muskulu masa handiagoa lor daiteke.
|
|
|
Kortxoek hutsune bat egiten jakin duten gela bat sukaldea da. Arbelak eta bloc ak bezala, kortxoak ere oso erabilgarriak dira, bai amaitzen diren eta hurrengo erosketako zerrendan sartu behar diren produktuei buruzko oharrak hartzeko,
|
bai
elikagaiak prestatzeko hainbat errezeta gertu izateko. Baina, gainera, egin behar diren gauzetarako txuleta gogorarazle gisa funtziona dezakete, edo, apaingarri gisa, argazkiak, haurren marrazkiak eta abar hurbil izateko.
|
|
|
Ahal denean, horretarako erreserbatutako lokal edo espazio batean eginen da, edo espazio berean. Alderdi nagusietako bat da beste elikagai batzuekin kutsadura gurutzaturik izateko arriskua saihestea, bai produktua egiteko unea bereiziz,
|
bai
elikagaiekin kontaktuan dauden laneko gainazal eta tresnak garbitu eta desinfektatuz. Lehengaiak, tarteko produktuak eta azken produktuak lan beharren edo eskariaren arabera zatikatu behar dira, eta ahalik eta kantitate txikienak erabili behar dira berehala egiteko, kontsumitzeko edo saltzeko, eta produktu horiek kutsatzea edo aldatzea saihesteko higiene baldintzetan.
|
|
|
Lehendik zegoen araudiaren sakabanatzeak eta prestatutako janarien elaborazioarekin, banaketarekin eta merkataritzarekin lotutako alderdi bakoitzaren erregulazio espezifikoak, batzuetan, sektore jakin batzuek ez betetzea edo ez betetzea eragiten zuen. Hala ere, Espainiako legegileak aitortzen duenez, araudi horrek oso zeregin garrantzitsua izan du, bai jatetxe sektoreko establezimenduen higiene eta osasun baldintzak hobetzeko (bereziki, sortu berrienak),
|
bai
elikagaiak manipulatzeko praktika egokiak garatzeko eta arduradun eta manipulatzaileen elikadura higieneari buruzko prestakuntza egokia garatzeko. Arau berriaren arabera, prestatutako janariekin zerikusia duten alderdi guztiak berrikusi behar dira, eta Espainiako araudia Europako jarraibideetara eta Codex Alimentarius. Helburua da prestatutako janariak prestatu, ontziratu, biltegiratu, garraiatu, banatu, manipulatu, saldu, hornitu eta zerbitzatzeko higiene arauak zehaztu eta ezartzea.
|
|
|
Tomate edo piper kontserbak eta etxean egindako marmeladak dira neguan arasa askotan atseden hartzen duten produktuetako batzuk. Oinarrizko segurtasun arau batzuek,
|
bai
elikagaiak manipulatzean, bai egostean eta ondoren biltegiratzean, produktuaren gaineko arriskuak saihets ditzakete, eta, ondorioz, kontsumitzailearen osasunerako arriskuak saihets ditzakete.
|
|
2002
|
|
|
Elikagaien segurtasuna, Europako lehentasuna Miguel Arias Cañete Espainiako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura ministroaren arabera, “baserritik mahaira” elikadura kateak kontrol zorrotza eta informazio gardena izan behar du, kontsumitzailearen konfiantza berreskuratzeko. Horretarako, azpimarratu du beharrezkoa dela bai ekoizleek
|
bai
elikagai industriak zeregin nagusi bat izatea, “araudia betetzeaz gain, arlo horretako erabakietan aktiboki parte hartuz”. Aipatzekoa da Espainiako lehendakaritzak seihileko honetan duen lehentasunetako bat elikagaien segurtasuna dela.
|
|
2003
|
|
|
Haren funtsezko funtzioen artean dago EBn zirkulazioan jartzen diren produktuak seguruak izatea. “Elikagaien segurtasuna herritarren eskubidea da, eta eguneroko jardunean sartu beharreko balio erantsia da”, bai ekoizpenari dagokionez,
|
bai
elikagaiak prestatu, manipulatu, banatu eta merkaturatzeari dagokionez. Hala nabarmendu zuen Elikagaien Segurtasunerako Espainiako Agentziako Elikagaien Arriskuak Kudeatzeko zuzendariorde nagusiak, Oscar Hernández Pradok, bere hitzaldian.
|
|
|
Espainiako gizarteak informazioa eskatu du, bai elikadura eta dieta krisiengatik,
|
bai
elikagai berriak merkaturatzeagatik eta zenbait produktuk izan ditzaketen arriskuengatik, eta, horren ondorioz, Nutrizio, Elikadura eta Dietetikako Elkarteen Espainiako Federazioa (FESNAD) eratu da. Atzo aurkeztu zen erakunde horren asmoa “elikadurarekin, elikadurarekin eta dietetikarekin lotutako jarduerak sustatzea” da, Luis Serra Majem Elikadura Komunitarioaren Espainiako Elkarteko lehendakariak eta FESNADeko kideak azaldu zuenez.
|
|
|
FAO/ OMEren argitalpen baten arabera, Etika Kodearen helburua da herrialde esportatzaileek kalitate txarreko eta osasungaitzak diren produktuen nazioarteko merkatuan sartzea eragoztea. Hala ere, haren idazketaren arabera, arau etikoak ezarri besterik ez da egin nahi,
|
bai
elikagaien nazioarteko merkataritzan parte hartzen duten pertsona guztientzat, bai haien araudia dagokien eta, beraz, kontsumitzaileen osasuna babesteko eta bidezko merkataritzako jarduerak sustatzeko betebeharra duten pertsonentzat. Kodeak printzipio orokor gisa ezartzen du nazioarteko merkatuan soilik merkaturatu direla «baldintza normaletan eta arrazoiz aurreikus daitezkeenetan kaltegarriak ez diren elikagaiak, giza kontsumorako egokiak direnak eta informazio deskribatzaile zehatz eta egokia dutenak».
|
|
|
Azken urteetan egindako zenbait ikerketak agerian utzi dute folatoek eguneroko dietan duten eraginkortasuna. Bitamina hori funtsezkoa da aspalditik, eta ezaugarri garrantzitsuak ditu,
|
bai
elikagaiak prestatzeko prozesu industrialean bai etxeko manipulazioan kontuan hartu beharrekoak. Alderdirik azpimarragarrienak hauek dira:
|
|
|
Eta, batez ere, produktu freskoek edo gordinek jadanik prestatuta dauden elikagaiekin kontakturik ez izatea, hori elikagaien arteko kutsadura gurutzatua baita eta ez baita inoiz desiragarria. Bestalde, ezin ditugu gainazalak ahaztu,
|
bai
elikagaiak lantzeko edo manipulatzeko erabiltzen direnak, bai elikagaiekin kontaktuan egon daitezkeenak edo elikagaietatik hurbil egon daitezkeenak. Kasu horietan, bai mahai tresnak, bai platerak eta tresnak oro har, bai elikagaiak ebakitzeko erabiltzen diren taulak, bai mahaiak, bai sukaldeko trapuak ere, behar bezala garbitu behar dira, urarekin eta detergentearekin.
|
|
|
Eta, batez ere, produktu freskoek edo gordinek jadanik prestatuta dauden elikagaiekin kontakturik ez izatea, hori elikagaien arteko kutsadura gurutzatua baita eta ez baita inoiz desiragarria. Bestalde, ezin ditugu gainazalak ahaztu, bai elikagaiak lantzeko edo manipulatzeko erabiltzen direnak,
|
bai
elikagaiekin kontaktuan egon daitezkeenak edo elikagaietatik hurbil egon daitezkeenak. Kasu horietan, bai mahai tresnak, bai platerak eta tresnak oro har, bai elikagaiak ebakitzeko erabiltzen diren taulak, bai mahaiak, bai sukaldeko trapuak ere, behar bezala garbitu behar dira, urarekin eta detergentearekin.
|
|
|
Bestalde, ezin ditugu gainazalak ahaztu, bai elikagaiak lantzeko edo manipulatzeko erabiltzen direnak, bai elikagaiekin kontaktuan egon daitezkeenak edo elikagaietatik hurbil egon daitezkeenak. Kasu horietan, bai mahai tresnak, bai platerak eta tresnak oro har,
|
bai
elikagaiak ebakitzeko erabiltzen diren taulak, bai mahaiak, bai sukaldeko trapuak ere, behar bezala garbitu behar dira, urarekin eta detergentearekin. Baina horrekin ez da nahikoa, desinfektatu egin behar dira, eta horretarako bakterioen kontrako produktuak erabili behar dira.
|
|
|
Birusetan, batez ere itsaskian, 95 ºC inguruko tenperaturak behar dira. Egoste tratamendu gehienek murriztu egiten dute esporulatu gabeko mikroorganismo patogenoen kopurua, eta kalte gabeko mailetara murrizten dute, bai gainazaletan,
|
bai
elikagaiaren barruko eremuetan, baina ez da beti horrela gertatzen. Adibidez, tortillak eta arrautza galdarraztatuak, batzuetan ez baitira behar adina egosten salmonelak suntsitzeko.
|
|
2004
|
|
|
Haren funtzionaltasuna, organoleptikoa izateaz gain, arrautza irinetan pasatutako produktuaren gustua eta testura aldatzen dituelako, kontserbatzen laguntzea da. Arrautzaztatutako produktuak freskoak izaten direnez, zartaginean olio irakinarekin pasatzeak patogenoak kentzen ditu, bai arrautzarenak
|
bai
elikagai freskoarenak. Prozesu horren industrializazioak, oro har, aurrefrijiturako etapa bat du, funtsezko bi helburu dituena.
|
|
|
entsaladak, barazki egosiak, fruta postreak, etab. Jaki errazak eta aldi berean osasungarriak dira. Gainera, barazkiak errezeta askotan erabil daitezke,
|
bai
elikagai nagusi gisa, bai hornigai gisa. Baliteke arazoren bat izatea erosketak egitera joatea, astirik ez dugulako.
|
|
|
Xedapen horren arabera, glaseatzeko ura likido osagarria besterik ez da elikagaiaren funtsezko elementuekiko, eta, beraz, ez da erabakigarria erosteko, baina “hala ere, erosleak produktu batean glaseatzeko masa gehiago edo gutxiago dagoela jakiteak erabakiko du, zalantzarik gabe, zer aukera dagoen eta zer prezio ordaintzeko prest dagoen”. Datu horiekin, kontsumitzaileak jakin, egiaztatu eta alderatu ahal izango du zer erlazio dagoen azken salmenta prezioaren eta erosten duen produktuaren benetako kopuruaren artean, pisu garbian sartzen baitira
|
bai
elikagaiarena bai glaseatzeko urarena.
|
|
|
Hor nabaritzen da industriek elikadura infekzioen agerraldien garapenean dituzten ondorioak murrizten dituzten bitartean, etxeetan nabarmen igotzen direla. Hori dela eta, janari manipulatzaileentzako berariazko prestakuntza ekintzarik ez badago, gerta liteke ez jakitea zer mekanismoren bidez blokea dezakegun patogenoen transmisioa,
|
bai
elikagai gordinetatik bai prestatuetara, bai manipulatzaileetatik prestatutako elikagaietara transmisioa saihesteko modurik onena. Gainera, gaur egun, manipulatzaile gehienek ez dakite elikagaiak transmititzeko patogenoak dituzten ala ez.
|
|
2005
|
|
|
Azterturiko zortzi laginen etiketa balioztatzeko unean,
|
bai
elikagai honi berariaz dagozkion arautegiez (Igurzteko Gantz Materiak eta Gurinaren Arau Berezia) gainera, elikagaien etiketatze, aurkezpen eta publizitateari dagokiena ere hartu da aintzat.
|
|
|
elikagaien osaeratik, zehazki, murriztu egingo da. gatz eta koipe edukia, eta informazioa sartu behar da nutrizioaren ikuspegitik,
|
bai
elikagaien etiketetan bai menuetan jatetxeetakoa. Hainbat enpresa eta erakundek konpromisoa hartu dute produktuetan aldaketak egin eta osaeraren berri emateko horien nutrizioa.
|
|
|
Baina funtsezkoa da, halaber, herrialdeek elikagai esportatuen kaltegabetasuna eta kalitatea bermatu ahal izateko eta inportatutako elikagaiak baldintza nazionalei lotuko zaizkiela bermatzeko. Elikagaien salerosketaren mundu ingurune berriak elikagaien kontrol sistemak indartzera behartzen ditu bai herrialde inportatzaileak bai esportatzaileak,
|
bai
elikagaiak kontrolatzeko sistemak indartzera eta arriskuetan oinarritutako estrategiak hartzera eta behatzera. Izan ere, FAOk bere azterlanean azaltzen duen bezala, herrialde askotan elikagaien kontrola oztopatu egiten da legeria eta jurisdikzioak zatitzen direlako eta zaintza, jarraipen eta betetzean akatsak daudelako.
|
|
2006
|
|
|
Zuhur ibiltzea nahiago duen erostunarentzat, baita gainerakoentzat ere, jangaiak behar bezala bildu edo metatzea funtsezkoa da,
|
bai
elikagaien bidezko toxikazioei saihets egiteko, baina poltsikoan berebiziko zuloa eragin duten altxor gastronomiko horiek zakarrontzira bota behar ez izateko ere.
|
|
|
A eta E hepatitisak gaixotasun akutuak dira. Materia fekalarekiko kontaktuaren bidez barreiatzen dira, bai kontaktu zuzenaren bidez
|
bai
elikagaien bidez, eta ez dute kronifikatzen. Birus desberdinak izan arren, guztiek arazo bera sortzen dute:
|
|
|
Berotzearen uniformetasunaren kontrol egokirik ez dagoenean, «puntu hotzak» ager daitezke, non mikrobioen desaktibazioa ez baita erabatekoa, eta «puntu beroak», non gehiegizko degradazio termikoak gerta baitaitezke, eta horrek kalte egiten die elikagaiaren propietate sentsorialei eta nutrizio balioari. Horregatik guztiagatik, beroketari eragiten dioten faktoreak ezagutu eta kontrolatu behar dira, bai ekipoekin zerikusia dutenak (labe mota, maiztasuna, potentzia),
|
bai
elikagaiari dagozkion ezaugarriak (osaera, propietate fisikoak, tamaina, forma). Elikagai likidoen berotzearen uniformetasuna hobetzeko aukeretako bat fluxu jarraituko tratamenduak egitea da.
|
|
|
Ba al dago elikagai jakin batzuk janez halako edo minbizi baten garapena prebenitzerik? ‘Milioitik’ Bai minbizi motak
|
bai
elikagaiak asko direnez, eta gaixotasun honetan beste ingurumen faktore batzuek eta, jakina, genetikoak ere parte hartzen dutenez, minbiziaren eta dietaren arteko ikerketak emaitza onak emateko modu bakarra lagin oso zabala izatea da. Hori dela eta, EPIC azterketa (Elikadurari eta Minbiziari buruzko Europako Ikerketa Prospektiboaren ingelesezko siglak) egin da, 521.000 pertsonaren datuekin, Europako hamar herrialdetan:
|
|
|
edo olioa, eta hermetikoki biltzen da egindako pakete batean beroarekiko erresistentea den paperarekin, sulfurizatua edo aluminiozko papera izan daiteke.
|
Bai
elikagai nagusia haragia edo arraina da, eta beste batekin batera joan daiteke barazkiak, frutak, espeziak edo baita ardo pixka bat ere. Ondoren, labeatu multzoa 180 °C an gutxi gorabehera 8 minutu, eta are gutxiago arrain, fruta eta barazki batzuetan.
|
|
2007
|
|
|
NAOS estrategiaren puntu nabarmenetako bat, elikagaien industriaren konpromisoa erdiestea da,
|
bai
elikagaien nutrizio kalitatea hobetzeari, baita elikagai horien publizitatea erregulatzeari dagokionez.
|
|
|
Inkestatutakoen arabera, gutxi (kasuen %12).
|
Bai
Elikagaiaren eta Medikamentuen Administrazioa (FDA), bai Nekazaritza Ministerioa (USDA) eta Gaixotasuna Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Osasun Zentroak (CDC) aditu talde bat sortzeko lanean ari dira, gaixotasun agerraldiei aurre egiteko gomendioak emateko, adibidez, fruta eta barazki freskoen kontsumoarekin. Orain arte alor horretan egindako salaketek zalantzan jartzen dute osasun administrazioek abian jartzen dituzten neurrien eraginkortasuna.
|
|
|
Azken urteotan, bai estatu kideek
|
bai
elikagai industriak akrilamida sortzeko bideak ikertu dituzte. Konposatu genotoxiko bat da akrilamida, DNA aldatzeko gaitasuna duena.
|
|
|
Tratamendu termikoetan oinarritutako elikagaiak kontserbatzeko metodo tradizionalek, beren segurtasuna bermatzeko eraginkorrak izan arren, ondorio negatibo batzuk dituzte produktuan, hala nola zenbait mantenugai galdu edo murriztea edo haien ezaugarri sentsorialak aldatzea. Hori dela eta, bai ikerketa zentro espezializatuak,
|
bai
elikagai industrietako I+G sailak bi lan ildo garatzeko ahalegina egiten ari dira: batetik, tratamendu termiko alternatiboak dituzten kontserbazio teknologia berriak, edo lehendik daudenak hobetzea, eta, bestetik, elikagaiak kontserbatzeko prozesuak bilatzea berorik aplikatu gabe, hau da, ez termikoak.
|
|
|
Horregatik, otordu bakoitzean ez da falta behar talde horretako ogia edo elikagaiak, hala nola arroza, pasta, patata, galletak eta antzekoak. 2 Aukeratu menurik errazena Eguneko menua hautatzeko aukera badago, errazena aukeratzea komeni da,
|
bai
elikagai motari dagokionez, bai prestaketari dagokionez. Helburua da digestioak arinagoak izatea eta jan ondoren zorabiatu eta sorgortzea, oraindik egiteko bidea badago.
|
|
|
Lehen pausoa soja haziek eman dute; adituek diotenez," omega 3 azidoen iturri berriztagarria" da. Zerriak ere
|
bai
Elikagaietan omega 3 gehiago izateko interesa zela eta, AEBetako aditu talde batek azido horretan aberatsak ziren txerri transgenikoak sortu zituen. 2006ko martxoan, ‘Nature Biotechnology’ aldizkariak bere ikerketen emaitzak argitaratu zituen, FAT izeneko gene bat zerrien zelula amen nukleora transferitzean oinarrituta.
|
|
2008
|
|
|
Zenbait faktore fisiko eta psikologikoren arabera hautatu behar dira
|
bai
elikagai mota, bai lehiaketaren aurretik kontsumituko den kantitatea; beraz, komeni da kirolari bakoitzak bere ohituren eta egin beharreko kirol motaren arabera hautatzea elikagaiak. Hala ere, badira kontuan hartu beharreko gomendio orokor batzuk.
|
|
|
Gurasoek jakin behar dute elikagaien hautakortasun naturala iragankorra dela (nabarmenagoa izaten da 2 eta 6 urte bitarteko haurretan) eta, oro har, denbora igaro ahala gainditzen dutela. Batzuek, helduek, oso dieta monotonoa egiten dute,
|
bai
elikagai motei dagokienez (barazkiak, arrainak edo haragia), bai prestakuntzari dagokionez (irakitea eta plantxan egitea izan ohi da ohikoena, baita" azkarrena" ere, diote). Batzuek dieta askotarikoagoa egiten dute (baina ez askoz gehiago), baina ezin dira egunero elikagai oso zehatzak falta, eta, askotan, neurriz gainekoak.
|
|
|
Adineko pertsonek anemia kaltegarria izateko arrisku handiagoa dute B12 urritasunagatik, elikagaietako bitamina hori xurgatzeko gaitasuna mugatua baitute. Gizakiei buruzko azken ikerketen arabera (azterketa gehiago egin behar diren arren), azido folikoaren dosi handiak emateak, bai gehigarri moduan,
|
bai
elikagai gotortuen bidez, hesteetako minbiziaren progresioa bultza dezake (hasia, baina ez nahitaez diagnostikatua), eta lehendik egindako behaketak berresten dira animalietan eta in vitro azterketetan. Leuzemia eta artritisarentzat tratamenduan dauden pertsonak eta haurdunaldi ektopikoak (leku naturaletik kanpo gertatzen diren haurdunaldiak) dituzten emakumeak ere arrisku taldeetan sartzen dituzte ikertzaileek.
|
|
|
Behar horiek aldaketa fisiologikoak izaten dituzte, hala nola urteen joanean gertatzen direnak. Adinekoak Zahartzearen prozesu naturalari lotutako aldaketa fisiologikoek aldaketak eragiten dituzte, batetik, elikadura ohituretan,
|
bai
elikagaien kontsumoan (kantitatean eta maiztasunean), bai janaria prestatzeko moduan, eta, bestetik, aldaketak eragiten dituzte elikagaien aprobetxamendu organikoan. Adinean aurrera egin ahala, organoak, digestio organoak barne, ez dira hain funtzionalak, eta horrek azaltzen ditu pertsona zahar askok jatorduen ondoren izaten dituzten digestio arazoak, idorreria arazoak edo elikagaiak ondo murtxikatzeko ezintasuna, edo haien urdailak digeritzeko duen moteltasuna.
|
|
|
Adineko askok gogorik ez dute eta jateko gogorik ez dute, janaria murtxikatzeko edo irensteko zailtasunak dituztelako (disfagia), edo gutxiago jaten dute jan ondoren digestio arazoak eta hantura saihesteko. Elikagai gutxiegi kontsumitzearen ondorio nagusia da desnutrizioa sortzen hasten dela, bai orokorra,
|
bai
elikagai jakin batentzat berariazkoa, eta horrek azaltzen du, era berean, gogorik eza edo anorexia, jateko gogorik eza. Nahiko ohikoak dira bitamina batzuen urritasunak, hala nola B12 eta bitaminaren urritasunak; izan ere, elikagai proteiko eta burdina eta zinka aberatsak gutxiago kontsumitzearekin batera, anemia, muskuluen ahultasuna eta immunitate sistema areagotu egiten dira, eta, ondorioz, infekzioak izateko edo zenbait gaixotasun sendatzeko pronostiko okerragoa izateko arriskua dago.
|
|
|
Ikerketaren arabera, ekoizpen ekologikoak nabarmen murrizten ditu laborantza konbentzionalak eragindako ingurumen arazoak, eta lortutako elikagaiek, berriz, substantzia antioxidatzaile gehiago dituzte. Kontzentrazio hori handiagoa da bai fruta eta barazki ekologikoetan,
|
bai
elikagai ekologikoetan oinarritutako dieta duten pertsonen gernuan. Esnearen eta esneki ekologikoen emaitzen arabera, A eta bitaminak ere handiagoak dira, eta gantz azido poliasegabeak, berriz, ohiko metodoen bidez lortutakoak baino gehiago.
|
|
|
Aitona amonek lan neketsua hartzen dute, baina, sarritan, txikien nahiak eta nahiak menderatzea leporatzen zaie. ...beti osasungarriak Aitona amonek zeregin garrantzitsua dute biloben elikadura heziketan, eta, beraz, funtsezkoa da haiekin hitz egitea, besteak beste, haien elikadurari buruz; haurren elikadurari buruz gurasoek dituzten iritziak eta nahiak ezagutu behar dituzte, baita irakatsi nahi dizkieten elikadura ohiturak eta eguneko otorduetarako ohiturak ere, bai sukaldaritzako prestakuntzarik ohikoenetan,
|
bai
elikagaien konbinazioetan, kantitate eta ordutegietan. Aitona amona asko bilobak elikagai fresko eta naturaletara ohitzearen aldekoak dira.
|
|
|
Pintura termokromikoak dira eta hainbat aukera eskaintzen dituzte. Artikulu honek garrantzitsuenetariko batzuk aipatzen ditu, bai istripuei aurrea hartzearekin bai etxeko dekorazioarekin zerikusia dutenak,
|
bai
elikagai bat behar bezala kontserbatzeko gomendatutakoak baino tenperatura altuagoetan egon dela ohartarazten duten sistemak garatzearekin zerikusia dutenak.
|
|
|
Zenbait gaixotasun direla eta, hala nola koloneko edo ondesteko minbizia, batzuetan ostomia egin behar izaten da. Ebakuntza honen bidez, errai bat komunikatu nahi da kanpoaldearekin, normalean, sabel paretarantz, bai organismoaren hondakin substantziak kentzeko,
|
bai
elikagaiak edo botikak sartzeko. Baina, zer eragin du horrek guztiak kaltetuengan?
|
|
2009
|
|
|
Izeba Ernestinak erraietan nabaritu zuen Nazarioren mehatxua, begiak itxi eta eskuak sabelera eraman zituen nabarmen?, labankada bat balitz bezala: ...io hura, halere, bere patua onartzen zuèn emakumea zen neurrian, sakrifizioa ere ez zen, moja izateari utzi bezain laster agindu zion bere buruari moja bat bezala bizitzen ahaleginduko zela?, onarpen hark bere sexualitatearen eta sexualitateari lotutako sentimenduen garapena guztiz baldintzatu bazion ere, emetasun amatasun ukatuen proiekzioetan eta bere fantasien joan etorrietan aurkitzen zituela
|
bai
elikagaia eta bai ihesbidea ere; etxeko lau mutiletatik Domingok bakarrik bilatu zuen, amarenarekin aski ez balu bezala, haren magala, eta Domingo zen, ondorioz, izeba Ernestinaren kuttuna; zer memento zoriontsuak bizi izan zituen Ernestinak, zein xamurrak eta zeinen beteak, ipuin baten aitzakian mutila magalera igotzen zitzaion bakoitzean, patuak antzututako amatasuna berreskuratzen zuela!, ez b... sabela babestera eraman zuena, ezinbestean eraman ere, ausaz?
|
|
|
Erresistentzia deserosoa Parasitoak manipulazio praktika desegokien bidez irits daitezke elikagaietara Parasitoek ibilbide biologikoa egiten dute (arrautzatik kistera), eta etapa horietan erresistentzia handia izaten da tenperatura altuekiko, erradiazio naturalarekiko, produktu kimikoekiko eta desinfektatzaileekiko. Kutsatzaile horiek janarietan sar daitezke, manipulazio praktika desegokiengatik, bai ekoizpenaren lehen urratsean, bai landetxean,
|
bai
elikagaiak prestatzeko prozesuan. Adierazgarrienetako batzuk “Giardia lamblia” dira; pertsona eramaileen edo hondakin beltzekin kutsatutako uren manipulazio zuzenaren bidez kutsatzen du.
|
|
|
Elikagai horiek beren aminoazidoen eta, beraz, beren proteinen kalitateagatik nabarmentzen dira," haragi begetalak" deitzen zaien neurrian, nutrizioaren aldetik perfektuak direla uste baitute. Menuetan sartzen dira,
|
bai
elikagai gisa, bai berez, hala nola seitan erregosia edo tempeh baratxuriarekin, edo errezeta baten osagai gisa, hala nola kroketak tofuarekin edo kaneloiak perretxikoz eta seitanez beteak. Helburua da askotariko elikagaiak dituzten errezetak erakustea, baita etxean produktu horiek egiteko modua ere.
|
|
|
Afariak eguneko energia balio osoaren %25 – %30 ematen du. Frugala proposatzen da, baina askotarikoa,
|
bai
elikagaietan bai sukaldean, eta erraz digeritzen da, atsedena eta lo indarberritzailea bermatzeko. Afariarekin eguneko oreka dietetikoa lortu nahi da, eta proposatutako kantitateak handiagoak izango dira higadura fisiko handiagoa edo ordutegi bereziak dituzten lanen kasuan.
|
|
|
Adibidez, toxoplasmosia eta listeria bidezko infekzioa. Bigarren hiruhilekoa, 15etik 27rako astea, lehenaren jarraipena da,
|
bai
elikagai motari dagokionez, bai hartune kopuruari dagokionez. Litekeena da sintoma gastrointestinal gogaikarriak desagertu izana, eta, beraz, dieta zabalagoa egin ahal izatea.
|
|
|
Medikuntzaren alorrean bezala, enzibiotikoen bakterioen kontrako jarduera selektiboak biokontrolerako tresna ahaltsua eskaintzen du elikagaien segurtasunaren arloan. Baina enzibiotiko horien bidea errazteko,
|
bai
elikagaien industriarantz bai beste aplikazio ingurune batzuetara, hala nola osasungintzara eta albaitaritzarantz, beharrezkoa da haien ekoizpena eskala handira egokitzea, puntu horretan baitaude gaur egun ikerketak. Biokontserbatzaile gisa erabiltzen badira, bakteriofago espezifikoen genoman aurkitu ondoren (kasu honetan, “S” baino ez dute erasotzen. entzimak ekoizteaz arduratzen diren geneak, Hartzigarri Laktikoen Taldea eta IPLA CSICen Biokontserbazioa, entzimak eskala handian ekoizteko modua aztertzen ari dira.
|
|
|
Hala ere, ezin da 4,5 baino balio txikiagoekin hazi, edo 9,0 baino balio handiagoarekin. Horrek guztiak azaltzen du zergatik ugaltzen den hain erraz salmonella, bai animalia organismoetan,
|
bai
elikagai freskoetan (haragia, arraina, arrautzak edo esnekiak). Omnipresentzia horren arabera, salmonella edozein elikagai kutsa dezakeen hozia da, eta, beraz, oso zaila da elikagai kate zabalean kontrolatzea.
|
|
|
Ibaietara botaz gero, oxigeno kantitate handia kontsumitzen duten bakterioen hazkuntza salda bat sortzen dute, eta horrek uraren kalitatea kaltetzen du. CSICeko adituek hondakin hori aprobetxatu eta konposatu kimikoak sortzeko aukera ematen duen alternatiba bat aurkitu dute,
|
bai
elikagaien industrian, bai industria farmazeutikoan eta kosmetikoan erabil daitezkeenak.
|
|
|
Izeba Ernestinak erraietan nabaritu zuen Nazarioren mehatxua –begiak itxi eta eskuak sabelera eraman zituen nabarmen–, labankada bat balitz bezala: ...alere, bere patua onartzen zuèn emakumea zen neurrian, sakrifizioa ere ez zen –moja izateari utzi bezain laster agindu zion bere buruari moja bat bezala bizitzen ahaleginduko zela–, onarpen hark bere sexualitatearen eta sexualitateari lotutako sentimenduen garapena guztiz baldintzatu bazion ere, emetasun amatasun ukatuen proiekzioetan eta bere fantasien joan etorrietan aurkitzen zituela
|
bai
elikagaia eta bai ihesbidea ere; etxeko lau mutiletatik Domingok bakarrik bilatu zuen, amarenarekin aski ez balu bezala, haren magala, eta Domingo zen, ondorioz, izeba Ernestinaren kuttuna; zer memento zoriontsuak bizi izan zituen Ernestinak, zein xamurrak eta zeinen beteak, ipuin baten aitzakian mutila magalera igotzen zitzaion bakoitzean, patuak antzututako amatasuna berreskuratzen zuela!, ez b...
|
|
2010
|
|
|
Sukaldaritza teknologian, bai sukaldaritzan
|
bai
elikagai industrian, erradiazio honek zenbait aplikazio ditu: labean edota parrillan erretzeko erabiltzen diren erresistentzia elektrikoak, janari kozinatu berriak bero mantentzeko infragorrifokuak, lehorgailuak (irina, kakao, gari aleak?), txigorgailuak (kafea, ogia?) eta abar.
|
|
|
Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Gorenak (CSIC) eta Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Nutrizio eta Bromatologia Sailak (Espainia) berrikusi zituzten beren nutrizio ezaugarriak eta osasun kardiobaskularrerako dituzten propietateak, eta ikusi zuten pisu molekular handiko omega gantz azidoen (20 karbono atomo edo gehiago) iturri bikaina direla erantzun triglizerologikoaren maila murrizteko eraginkorrenak. Konposatu antioxidatzaileen baliabide egokia dira, baina, autoreek diotenez, alga batzuetatik besteetara nabarmenak izan daitezke eduki desberdintasunak,
|
bai
elikagaietan bai gainerako elikagaietan. Iodo ugari duenez, osagarri dietetiko gisa maiz erabiltzeak ondorio kaltegarriak ekar diezazkioke osasunari Elikagaien eta farmazien industriak itxura osasungarriagoa duten produktuak garatzeko aukera aurkitu du, osagaien artean algak edo horien konposatu aktiboren bat dituztenak.
|
|
|
Gutxiago jateko keinu txikiak Elikagaien industriak sakon ezagutzen ditu elikagaien portaeraren ezaugarri konplexuak. Ezagutza horietatik abiatuta, formatuak, ontziak eta produktuen edukiak egokitzen dituzte kontsumitzaileari lana errazteko eta errazteko,
|
bai
elikagaiak eskuratzean, bai prestatzean eta kontsumitzean. Bi elikagai batean biltzen dituzten edo asmo horrekin egiten diren hainbat produktu erakusten dituzte, hala nola, ontzi berean nahasteko zereal zati bat duten jogurtak edo zuku eta esne edariak.
|
|
|
The Consumerist Pertsona askorentzat, japoniar janaria exotismoa, xalotasuna eta berezitasuna da. Baina beste batzuek zalantzak dituzte, bai menuen oreka dietetikoari dagokionez (gatzagatik, ongailuen minagatik edo frijituengatik),
|
bai
elikagaien segurtasunari dagokionez, arrain gordina baita kartako plater nagusietako bat. Japoniako elikaduraren benetako estiloa aspalditik ezaugarritu da osagaien soiltasuna, kalitatea eta oreka.
|
|
|
Horretarako, zaporeak nahas daitezke espezien eta elikagaien hautaketa baten bidez, bai eta horien prestaketa zehatza ere. Hainbat gozagarri dauden arren, azukrea (sakarosa) da
|
bai
elikagaien industriak produktu gozoak egiteko gehien erabiltzen duen osagaia, bai kontsumitzaileek platerak gozatzeko gehien erabiltzen dutena. Hala ere, neurriz kanpo erabiliz gero, zapore gozoaren atalasea aldatu egiten da, eta, besteak beste, fruten berezko gustu hori zaporegabe gisa hautematen da.
|
|
|
Substantzia horien helburua da nekazaritzako elikagaien eta produktuen ekoizpena, biltegiratzea, garraioa eta merkataritza arriskuan ez jartzea. Nekazaritzan, pestizida fitosanitarioak erabiltzen dira, landare produkzioan ondorio onuragarriak dituztenak, baldin eta modu egokian erabiltzen badira eta ondorio kaltegarriak saihesten badira, hala nola hondakinak, bai ingurumenean
|
bai
elikagaietan. Sistema “adimentsu” baten bidez, labore bakoitzari plagiziden kopuru egokia aplika dakioke, eta, hala, beharrezkoak ez diren sarbideak saihestu.
|
|
|
Polikarbonatozko plastikoak abantailak ditu beste edozeinen aldean, hala nola korrosioaren kontrako babesa, egonkortasun termikoa eta indar mekanikoa, horiek baitira adierazgarrienak. Ezaugarri horiek baliagarriak dira kontsumitzaileentzako produktuetan erabiltzeko,
|
bai
elikagaien bilgarri gisa, bai zainketa intentsiboetarako tresna sanitario gisa. Egunean 0, 05mg/ kg gorputz pisu onartzen zaio (TDI) eguneko.
|
|
|
Azterketa horiek, prozedura zientifikoetan oinarrituak, produktu jakin bakoitzera egokitu behar dira, produktu bakoitza kontserbatu bitartean izan dituen aldaketak eta haren kalitatean eragina dutenak zehazteko. Ebaluazioa egiteko, kontuan hartzen dira bai kontsumitzaileak finkatzen dituen kalitate mugak,
|
bai
elikagaiari buruzko berariazko araudia. Kontsumitzaileak kalitate galera identifikatzen du produktuaren kolore, zapore, testura edo urruntasun aldaketekin.
|
|
|
Janari hondarrak metatzea mikroorganismo patogenoen laborantza salda bat da. Ontziak
|
bai
Elikagaiak sartzen diren ontziek zeregin erabakigarria dute segurtasunean. Gehienetan, eskolan gosarian banatzen diren elikagaiak táper erraz batean ematen dira, txikienentzat erraz irekitzeko moduan.
|
|
|
Hala klinikan nola epidemiologian, batez ere 24 orduko oroigarria, egunkari dietetikoa, kontsumo maiztasunari buruzko galdeketa eta historia dietetikoa erabiltzen dira. Inkesta dietetikoak 24 orduko oroigarrian, pazienteari eskatzen zaio aurreko egunean irentsitako guztia zehatz mehatz gogoratzeko,
|
bai
elikagaiak bai edariak. Atzera begirako inkesta bat da, eta, beraz, ez da jakien kontsumoa baldintzatzen; izan ere, printzipioz, gaixoa behatu gabe egin zen.
|
|
|
Nola murriztu daiteke inpaktu hori? “Europako kontsumitzaileen %90ek baino gehiagok dio ingurumenaren babesa garrantzitsua dela haientzat, baina gehienek ez dute kontsumo iraunkorrik” Kontsumo pribatua hobetu egin daiteke etxebizitzetako eraginkortasun energetikoa handituz, ibilgailu pribatuetako gastua garraio publikora aldatuz edo pentsamoldea aldatuz,
|
bai
elikagai, altzari, arropa, etab. Eragin txikiko jarduerak ere kontsumi daitezke, hala nola hezkuntza, komunikazioa, aisia edo kultura, betiere garraioaren erabilera tartean badago. Azken kontsumo mota horrek aurrera egin du azken urteetan:
|
|
2011
|
|
|
Alergenoa erabat desagerrarazi menutik,
|
bai
elikagaia bera, bai osagai edo gehigarri gisa alergenoren bat eduki dezaketen produktuak.
|
|
|
Ahalmen genotoxiko eta kantzerigeno ahula ere deskribatu da, animaliekin egin berri diren ikerketetan. Hala ere, konposatu horien presentziari buruzko datuak falta dira,
|
bai
elikagaietan bai giza gorputzean, ondorio kaltegarriak zehaztasunez zehazteko. Ezin izan dira, halaber, elikagai taldeen araberako kutsadura totalaren mailak kalkulatu eta alderatu.
|
|
|
Funtsean, bi elementu multzo nagusik hartzen dute parte hori zehazteko prozesuan: lehenak zenbait beharrizan biologiko ditu, bai energiarenak
|
bai
elikagaienak, eta bigarrenak harreman estua du elikagai jakin batzuk modu jakin batean jateak dakarren plazerarekin. Azken alderdi horri dagokionez, bai elikadura ohiturek bai gastronomiak (sukaldaritzako prestakuntza jakin batzuk egiteko artea), oro har, gizarte batek bere elikadura nola bideratzen duen zehazten dute, eta, beraz, haren asebetetze maila, itxaropenak betetzen dituen neurrian.
|
|
|
Zaintzapeko konposatu bat Furanoa konposatu organiko likidoa, lurrunkorra eta koloregabea da, industria kimikoan erabiltzen dena, eta animalietan frogatu da kartzinogenotasuna. Tratamendu termikoan ere sor daiteke,
|
bai
elikagai komertzialetan, bai etxean prestatutakoetan. Kafea, saltsak, zopak, haurrentzako elikagaiak eta ontziratutako beste elikagai batzuk dira.
|
|
|
Kafearen kasuan, txigortze prozesuan sortzen da, produktuak bere aroma eta zapore bereizgarriak garatzen dituenean. Oso garrantzitsua da etorkizunean informazio gehiago lortzea arriskuaren ebaluazio osoa egiteko eta arriskua murrizteko jarraibideak zehazteko,
|
bai
elikagai komertzialetan bai etxean prestatutakoetan.
|
|
|
Araudiak materia hori legeria horizontalera egokitu nahi du, bai gehigarriei dagokienez,
|
bai
elikagaien etiketei eta aurkezpenari dagokienez.
|
|
|
Arau berrian, edari freskagarriak prestatu, inportatu, biltegiratu eta merkaturatzen dituzten enpresek elikagaien segurtasunaren ikuspegitik bete behar dituzten alderdi batzuk arautzen dira, Europar Batasuneko araudira egokitzeko. Era berean, materia hori legeria horizontalera egokitu nahi da, bai gehigarriei dagokienez,
|
bai
elikagaien etiketei, aurkezpenari eta publizitateari dagokienez. Errege Dekretuak ezartzen duenez, edari freskagarritzat hartzen dira honako osagai hauetako bat edo gehiago duten edari analkoholikoak, karbonatatuak edo ez, giza kontsumorako urarekin, ur prestatuekin, ur mineral naturalarekin edo iturriko urarekin prestatuak:
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetako ikerketa erakundeek, “think tank” deiturikoek, elikaduran eta merkatuetan espezializatuta daudenek, ondorioztatu dute zer ekarriko dion elikadurari 2020ko hamarkadak. Adituek diotenez, elikagaiak kontserbatzeko etxeko jarduerara itzultzen da, gizona sendotzen da sukaldean, erosketa saskiak egunero eta bertako produktuekin beteko dira, kontsumitzaileari nutrizio informazioa eskatuko zaio, zapore berrietan ausartagoa izango da, teknologia berriak erabiliko dira etxean jateko eta etxetik kanpo jateko, eta xehetasun txikiak baloratuko dira,
|
bai
elikagaiak aukeratzean, bai elikagaiak prestatzean eta zerbitzatzean.
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetako ikerketa erakundeek, “think tank” deiturikoek, elikaduran eta merkatuetan espezializatuta daudenek, ondorioztatu dute zer ekarriko dion elikadurari 2020ko hamarkadak. ...tuek diotenez, elikagaiak kontserbatzeko etxeko jarduerara itzultzen da, gizona sendotzen da sukaldean, erosketa saskiak egunero eta bertako produktuekin beteko dira, kontsumitzaileari nutrizio informazioa eskatuko zaio, zapore berrietan ausartagoa izango da, teknologia berriak erabiliko dira etxean jateko eta etxetik kanpo jateko, eta xehetasun txikiak baloratuko dira, bai elikagaiak aukeratzean,
|
bai
elikagaiak prestatzean eta zerbitzatzean.
|
|
|
Edari freskagarriei buruzko arau berriak 1992ko elaboraziorako, zirkulaziorako eta salmentarako aurreko araudi tekniko sanitarioa ordezkatzen du, eta, aldi berean, haren definizioa eta osaera ezartzen ditu, bai eta hura egiteko, inportatzeko, biltegiratzeko eta merkaturatzeko arauak ere, Europar Batasuneko araudira egokitzeko. Horren bidez, testuan bertan azaltzen den bezala, materia hori legeria horizontalera egokitu nahi da, bai gehigarriei dagokienez,
|
bai
elikagaien etiketei, aurkezpenari eta publizitateari dagokienez.
|
|
|
Korridoreetako biltegia: espazioaren arazoa dela eta, biltegi berriak bilatu behar dira,
|
bai
elikagaiak bai jatetxearen jarduera garatzeko beharrezkoak diren bestelako produktuak. Eskailera edo korridore azpian edo kaxa baztertuetan inprobisatutako biltegiak biltegiratze eta kontserbazio desegokiaren seinale dira.
|
|
|
gkdavie Froga batzuen arabera, organismoan bitaminaren maila altua izatea zenbait minbizi motaren, diabetesaren eta sindrome metabolikoaren eragin txikiagoarekin lotzen da. Hori dela eta, behar adinako ekarpena egin behar da, bai eguzkitan kontu handiz jarrita,
|
bai
elikagai egokiak aukeratuta. Hipervitaminosi arriskua eta bitamina gehiegi kontsumitzearen ondoriozko toxikotasuna, osagarri dietetikoak eta elikagai aberastuak irentsiz gero, eguzkitan egotea da metodorik seguruena eta eraginkorrena, gehiegi ez bada ere, melanoma edo azaleko minbizia izateko arriskurik ez izateko.
|
|
2012
|
|
|
Alergenoa erabat baztertu behar da dietatik,
|
bai
elikagaia bera, bai osagai hori eduki dezaketen produktuak.
|
|
|
Higiene neurri zorrotz zorrotzak izaten dituzte, eta arreta handiz kontrolatu behar izaten dute tenperatura,
|
bai
elikagaiena eta egosaldiena, eta bai sukaldeko bertako giroarena ere.
|
|
|
Elikagaiak izugarri garestitu dira, baina ez behar baino gutxiago ekoizten delako, baizik eta beste faktore batzuengatik, hala nola bioerregaien ekoizpena edo lurren jabe egitea (land grabbing). Lehen lurra ez zen salerosten, baina orain merkatuan dago, eta korporazio handiak lurra erosten ari dira Afrikan, Asian... ikusten dutelako etorkizunerako gordailu onena dela,
|
bai
elikagaiak bai erregaiak sortzeko.
|
|
|
aipatu denez, pertsona batzuek gainerakoentzat kaltegabekoak diren substantziekin erreakzio immunologikoak dauzkate. Substantzia horiek,
|
bai
elikagaien konposatu naturalak bai elikagaien gehigarriak, alergeno bihurtzen dira haientzat. Elikagaietan dauden dosi normaletan efektu kaltegarriak dituztenez, toxikoak izango lirateke, nahiz eta bakarrik izan populazio zehatz horrentzat.
|
|
|
aipatu denez, pertsona batzuek gainerakoentzat kaltegabekoak diren substantziekin erreakzio immunologikoak dauzkate. Substantzia horiek, bai elikagaien konposatu naturalak
|
bai
elikagaien gehigarriak, alergeno bihurtzen dira haientzat. Elikagaietan dauden dosi normaletan efektu kaltegarriak dituztenez, toxikoak izango lirateke, nahiz eta bakarrik izan populazio zehatz horrentzat.
|
|
|
Lurretik: mikroorganismo askoren gordailua da lurra,
|
bai
elikagaien ekoizpenean erabiltzen diren batzuena (hartzidura alkoholdunerako baliatzen den Saccharomyces cerevisiae legamia adibidez) bai patogenoak diren beste batzuena (Clostridium botulinum esaterako). Lurretik jasotako elikagaiak oso ondo garbitzea eta elikagaien prozesatzean lurrarekiko kontaktua ekiditea ezinbestekoa da kutsadura bide hau saihesteko edo, behintzat, txikiagotzeko.
|
|
|
Inguruneko atmosferaren konposizioak zerikusia dauka elikagaiaren Eh rekin neurri batean. Oso hidrogenatuta dauden substantziek, SH taldeek, azukre erreduktoreek edo substantzia antioxidatzaileek (azido askorbikoa edo tokoferolak kasu) potentzial erreduktorea handitzen dute, eta oxigenoaren presentziak(
|
bai
elikagaiaren azaleran bai elikagai barruan atxikia dagoenak) ahalmen oxidatzailea handitzen du. Aerobio zorrotzek ingurune oxidatzaile bat behar dute, eta anaerobio zorrotzek, ordez, ingurune erreduktore bat.
|
|
|
Inguruneko atmosferaren konposizioak zerikusia dauka elikagaiaren Eh rekin neurri batean. Oso hidrogenatuta dauden substantziek, SH taldeek, azukre erreduktoreek edo substantzia antioxidatzaileek (azido askorbikoa edo tokoferolak kasu) potentzial erreduktorea handitzen dute, eta oxigenoaren presentziak (bai elikagaiaren azaleran
|
bai
elikagai barruan atxikia dagoenak) ahalmen oxidatzailea handitzen du. Aerobio zorrotzek ingurune oxidatzaile bat behar dute, eta anaerobio zorrotzek, ordez, ingurune erreduktore bat.
|
|
|
Jarraian deskribatuko dira laburki arazotsuenak diren mikroorganismoak, bai osasun arazoen larritasunagatik
|
bai
elikagaietan arazoak sortzeko maiztasunagatik.
|
|
|
Kutsatzaile terminoa elikagaiarenak ez diren eta apropos gehituta izan ez diren substantziei dagokie, baina horrek ez du esan nahi kutsatzailea kaltegarria denik, bai bere kaltegabetasunagatik
|
bai
elikagaian duen kontzentrazio txikiagatik.
|
|
|
Edateko ura eduki behar da
|
bai
elikagaiarekin erabiltzeko (likido, izotz zein lurrun egoeran) bai garbiketa eta desinfektatze lanetarako. Ur hau ez edateko uraren zirkuitutik zeharo bereizitako saretik etorriko da (azken hori suteak itzaltzeko sistemetan, erresistentzietan, errefrigerazio zirkuituetan eta beste hainbat tokitan egongo da).
|
|
|
Helburua da alarmismorik gabe informatzea eta kontuz ibiltzea, baina ez beldurrik; sentimendu horrek kontsumitzailea blokeatu egiten du, eta suntsitzailea da nekazaritzako elikagaien sektorearekin. Horren adibide garbia da Alemaniako krisi berria, non komunikazio eskasak ondorio negatibo larriak izan baitzituen kontsumitzailearen pertzepzioan eta konfiantzan, bai osasun arloko agintariengan,
|
bai
elikagaien sektorean bertan. Lan ildo horren garrantzia dela eta, Elika fundazio publikoak berak jardunaldi batzuk egin ditu “Elikadura segurtasuneko komunikazio estrategiei” buruz.
|
|
|
Altxorraren Letretan inberti daiteke urtebeterako, eta horien batez besteko errentagarritasuna %3, 5ekoa da. Iragarpen horri aurre egiteko, prezioak alderatzea komeni da, erosi aurretik, eta ordezkoak bilatzea,
|
bai
elikagaietan bai ehunetan. Aurrezkiaren ikuspegitik, funtsezkoa da KPIren aurreikuspena kontuan hartzea, kota hori gainditzeko gai diren finantza produktuak bilatzeko.
|
|
|
dieta askotarikoa, orekatua eta jaki eta testura bigunak dituena, erraz murtxikatzeko. Urdaila babesteko dieta bigunarekin alderatuta, murriztapenak(
|
bai
elikagaietan bai sukaldean) txikiagoak dira. Trinkotasun gogorra edo ezpaldua duten elikagaiak edo sukaldaritzako prestakinak baino ez dira mugatuko, betiere tolerantziaren arabera.
|
|
|
Entsaladak eta beste plater gordin batzuk prestatzeko erabiltzen dira, hala nola gazpatxoak eta zukuak. Entsalada freskoak elikagaiek eragindako toxiinfekziorik gabe jateko, funtsezkoa da oinarrizko segurtasun arauak betetzea, bai higiene pertsonalari buruzkoak,
|
bai
elikagaiak manipulatzeari buruzkoak, eta, ondoren, kontsumitu arte kontserbatzea. Prestaketa eta higienea.
|
|
|
berogailua doitzetik argia kontzienteki erabiltzera, orain gehiago, neguan. 2 Automantenua Autosalmentu terminoak esan nahi du bizitzeko behar den guztia hartzen duela, bai garraioaz, bai energiaz,
|
bai
elikagaiez. Autokultiboa etxean bideragarria da, bai azalera handiko lorategia dutenentzat, bai balkoi bat eta eguzki pixka bat ia ez dutenentzat.
|
|
2013
|
|
|
Horregatik, kantxak ilea galtzen duenean edo larruazalean hantura dagoenean, albaitariarengana jo behar da. Alergiek,
|
bai
elikagaiek, bai urtaroek, larru arazoak eragin ditzakete txakurrean. Pertsonetan gertatzen den bezala, kearen epidermisa narritatu eta ezkatatu egin daiteke.
|
|
|
Izurrite horiek garraioan ere sar daitezke. Herrialde batetik bestera «mugitu» daitezkeen onddoen eta izurrien zerrenda luzea da,
|
bai
elikagaien bidez, bai kaxen edo edukiontzien junturen bidez. Zenbait kasutan, zura ez da modu espezifikoan tratatzen intsektuak ez aterpetzeko eta horiek elikagaietara zabaltzeko Zurezko bilgarriari lotutako izurriteek zorrotzagoak izan behar dute nazioarteko merkataritzan neurri fitosanitarioak hartzeko. Kontuan izan behar da, kasu batzuetan, zura ez dela modu espezifikoan tratatzen intsektuak sar ez daitezen, eta, sarritan, zaila izaten dela intsektuen presentzia ikuskapenekin detektatzea.
|
|
2014
|
|
|
Nire ustez, interes horren muinean, hidrokarburoekiko dugun mendekotasuna dago. Gure jendartea energiaren kontsumoan oinarritzen da,
|
bai
elikagaiak ekoizteko eta eskuratzeko, bai gainerako ondasun materialak lortzeko. Eta energia horren% 80 hidrokarburoetatik dator.
|
|
2015
|
|
|
klima hotza, ariketa fisiko bizia, arnas infekzioak (hotzeria edo bronkitisa); medikamentu batzuk (azido azetilsalizilikoa edo, areago, emozio gogorrak). Halaber, ez da ahaztu behar ingurune kutsatuetatik urrun egotea, tabako kea eta narritagarri kimikoak, bai airean,
|
bai
elikagaietan. Haurrengan asma kontrolatzeko bost urratsak Asma gaixotasun kronikoa den arren, diagnostiko egokia eta tratamendu egokia izanda, kontrol ona eta bizitza normala lor daitezke.
|
|
|
Azukreak protagonismoa irabazten du dietan,
|
bai
elikagai bati modu kontzientean eransten zaiona, bai eguneroko produktuetan ezkutatuta dagoena. Aditu batzuen esanetan, Espainian azukre sinpleak egunean kontsumitzen diren kalorien %18 eta %20 artean dabiltza; hau da, osasun agintariek gomendatutako gehieneko mailak bikoiztu egiten dira.
|
|
|
Han hiru puntu jaso dira: 1 Trans gantz azidoak sor daitezkeen prozesu industrialetan, operadore arduradunek baldintza egokiak ezarriko dituzte, haien prestakuntza minimizatzea elikagaietarako direnean, bai bakarka
|
bai
elikagaien osaeraren parte. 2 Operadoreek hau eskatuko diete hornitzaileei:
|
|
2016
|
|
|
Elikadura arloko informazio asko eduki arren, inkestan parte hartu duten hiru lagunetatik bik ez dakite nahitaezkoa den informazioa eskuratzeko modua dutela,
|
bai
elikagai ontziratuei dagokiena (kontsumitzaileak berak eskatuta ontziratzen dituzten elikagaiena ere bai, edo saltzaileak unean bertan ontziratzen dituen elikagaiena), eta bai ontziratu gabe daudenen elikagaiena eta jatetxeetan, jantokietan eta abarretan eskaintzen dituztenena.
|
|
|
Sentsoreak monitorizazio tresna gisa duten eraginkortasuna eta balio erantsia erakusten ari dira dagoeneko ezarri diren sektore askotan. Bai industriarako
|
bai
elikagai katerako, beharrezkoa da sentsorizazio teknologia berri horien garapena eta inplementazioa sustatzea, baita etorkizunean ekoizpen ereduak garatzeko informazio teknologiak ere. Hurrengo artikuluan azaltzen da zer abantaila dituen lehiakortasunak eta nola ezartzen ari den sektore garrantzitsuetan (legatza, adibidez).
|
|
|
Ahalegina egiten du horiek guztiak euskaraz edo, behintzat, ele bitan eskaintzeko. 2016an laugarren urteari ekingo dio eta, orain arte bezala, ekologiaren banderaren atzetik emango ditu pausoak Lizarrako dendariak,
|
bai
elikagai osasungarriagoak bultzatuz, baita euskaren sustapena indartuz ere.
|
|
2018
|
|
|
Eta hori guztia, arrisku gehigarri batekin: parasito horiek eritasunak eragin ditzakete, gero gizakiei kutsatzeko,
|
bai
elikagaiak prestatzean kutsadura gurutzatuaren ondorioz, bai animaliarekin kontaktuan egoteagatik. Izan ere, parasito gehienek izoztu ondoren osasunarentzat arazo izateari uzten dioten bitartean, ez da gauza bera gertatzen bakterioen kasuan.
|