|
2008
|
|
|
Esan dugun bezala,
|
azken
urte hauetan iraultza izugarria gertatu da gizartean: teknologia berriak munduko txokorik txokoenera ere heldu dira, baita Administraziora ere, jakina.
|
|
|
Zalantzarik gabe euskal lexikoaren ikerketa zehatza erabat balio handikoa agert zen zaigu euskara erromantze arteko harremanak hobeto ezagutzeko. Kontuan hartu behar da, gainera,
|
azken
urte hauetan euskal hiztegigintza berak aurrerapen handia
|
|
|
7.> Euskarak eta erromantzeak, batak nahiz besteak zabaldu egin dute bere lexi ko trinkoa, batak bestetik hainbat hitz hartuz.
|
Azken
urte hauetan euskara erroman tze lexikoari buruz eginiko lanek bultzada nabarmena ezagutu dute, orain arte egini ko ikerketak metodologiaren aldetik azken batean aberastuz: Rohlfs, Mitxelena, Caro Baroja, Mariner, Echaide, Zárate, Irigoyen, alde batetik, eta bestetik Segura/ Etxe
|
|
|
Eredu batua sortu eta indartzen den neurrian, dialektoak hizkuntza nagusi hori du erreferente eta jarraibide, sateliteak bere planeta duen bezala. Eta konturatu ez baga ra ere, euskararen arloan
|
azken
urte hauetan euskalkien balioespenean, hierarkia bera mamitu da: lehenagoko berdintasun egoera hartatik menekotasun egoerara iragan gara.
|
|
|
Ez nuke ixildu nahi euskararen
|
azken
urte hauetako dialektizazio joera honetan bazterretan zabaldu den informazio faltsu eta kaltegarria: euskalkien aberastasunaren kontuaz ari naiz.
|
|
|
Beste hainbeste gertatzen da
|
azken
urte hauetan euskaraz idatziz argitaratu diren hainbat idazleren lanei dagokienean. Erabiltzen duten lexikoa batu eta hiztegietara ekarri beharra dago (entzuna dut UZEI zerbait egiten ari dela alor honetan).
|
|
|
Euskara hainbat esparrutan eta zenbait gaiez jarduteko (oso) gutxi erabilia izan da
|
azken
urte hauetara arte. Halaber, ezin ahantz genezake euskaraz dihardugunean, lehenago beste hizkuntza batean edo batzuetan jasotakoa itzultzen edo egokitzen ari garela, zuzenean ez bada zeharka.
|
|
|
|
Azken
urte hauetan administrazioa ahaleginak egiten ari da langileak euskaldundu eta alfabetatzeko, baina hizkuntza eskakizuna egiaztatzeak ez du ziurtatzen askotan euskara txukuna erabiliko denik. Goiko testua administrazio batetik bestera igorritako gutun batekoa da eta uste dugu ez duela inork zuzendu11 Batetik, ortografia akats nabarmenak daude:
|
|
|
Zorionez, gaur egun kontrako adibideak ere baditugu, bai geurean bai kanpoan: administrazioko hizkera xehearen alde ingelesaren kasuan Estatu Batuetan, Italian, Katalunian, Suedian edo Finlandian egin dituzten eta egiten ari diren ahaleginak (Askoren artean, 1995; Hyttinen, 1987; Castellón Alcalá, 2000) eta ahalegin hori eredutzat harturik HAEE
|
azken
urte hauetan egiten ari den lana13.
|
|
|
1 Hemen ezinbestekoa da Koldo Zuazoren eta Euskal Herriko Unibertsitateko beste zenbait irakasleen lanak aipatzea,
|
azken
urte hauetan arlo hau anitz landu baita. Horiek hobeki erran dezakete nik hemen erran nahi dudana.
|
|
2009
|
|
|
|
Azken
urte hauetako bidetik jarraitzea da batzordearen asmoa, hots, euskararen erabilera eremuen inguruko azterketak eta hausnarketak egiten jarraitzea. Hurrengo jardunaldiak Euskara eta etorkinak gaiari buruzkoak izanen dira.
|
|
2010
|
|
|
Ikerketaren emaitza hauek ustegabeko larririk agertu ez badute ere, hainbat intuizio edo sineste baieztatu edota ezeztatzen dituzte halere. Bestalde bereziki pundu interesgarria dugu
|
azken
urte hauetan Ipar Euskal Herrian egindako bestelako inkesta batzuen emaitzak oraiko ikerketarekin alderatzea. Sakoneko errealitate eta aldaketa sozio-kulturalak hobeki ulertzen laguntzen gaitu.
|
|
|
1.3.1 Euskal Herriko biztanleriaren bilakaera
|
azken
urte hauetan
|
|
2012
|
|
|
–Beraz, munduko teatroa estudiatu behar dugu[...]. Metodoak eta teatroa egiteko bideak eta moduak asko aldatu dira
|
azken
urte hauetan. Modu berri hoek ikasi behar ditugu, eta gure teatroan aplikatu?
|
|
|
Adibide asko daude liburu askotan
|
azken
urte hauetan. Badago joko literarioa (ludikoa+ sinbolikoa).
|
|
2014
|
|
|
ohikoa izaten da gugan arrastoa sakon utzi duten pertsonen gorespenak entzutea, eta Gabriel Aresti ez da salbuespen bat;
|
azken
urte hauetan bezala ez da inoiz laudatua eta aipatua izan. Bada Arestiz hitz egiten duenik adiskide min batez hitz egiten den moduan, berarekin hitz aspertu ederrak eta isilpeko kontuak konpartitu izan balituzte bezala eta haren beldurren, esperantzen eta sentimendu barnekoienen berri zehatza izan balute beza la.
|
|
2016
|
|
|
Baliteke aldiz
|
azken
urte hauetan eta beharbada Mattin Irigoienen antzerkien kasuetan kezka hau indartu izatea. Euskararen eremua urtzen ari denetik antzezle euskaldunak ez dira errazki aurkitzen, Mattin Irigoienen testuak hizkuntzaren aldetik landuak eta ez arruntak izaten dira.
|
|
|
|
Azken
urte hauetan frango ikusgarri emaiten da euskaraz. Ahatik, orotarik arrrangura bertsua dut entzuten ba neskatoen, ba mutikoen partetik.
|
|
2017
|
|
|
Gaur egun euskal literaturaren historia lantzen ari da bereziki (liburuki batzuk agertu eta agertuko dira); literatura hiztegia eginik izan da, eta kolokioak antolatzen ditu batzordeak idazle baten edo literatura generoen aipatzeko. Gogoeta bat proposatzen du Euskaltzaindiak Ipar Euskal Herriko liburu ekoizpenari buruz,
|
azken
urte hauetan EEPren laguntzarekin daraman politikaz. Dudarik ez da beste formak ere asmatu behar direla, hala nola literatura sarien berrantolaketa, eta bereziki gazteei zuzenduko zaizkien sariak sortuz, ikusten baitugu Ipar Euskal Herriko hiztun gazteak gero eta gutiago agertzen direla literatura sarietan, guk, beste erakundeek eta eskolek aztertu behar ditugun arrazoiengatik.
|
|
|
–
|
Azken
urte hauetan, estatus ahula duten hizkuntzentzat baitezpadakoa den normalizazioaren beharrezko den azterketarengatik, Euskaltzaindiak egitasmo bat garatu du euskararen> historia> sozialaz. Lan hau ez da nahasi behar hizkuntzaren gramatika historiko batekin, aztertzen baititu euskal gizartearen aldaketa historikoen eta hizkuntzan duten balizko eraginen ar teko loturak, hala nola, konparazione, Berpizkunde denboran, Frantziako
|
|
|
hots, euskal dunen mintzaira maila hobekitzeko tresnak.
|
Azken
urte hauetan Euskaltzaindiak EGA tituluaren ardura ez du gehiago bere gain, baina euskarazko alfabetatzearen edo eskolatzearen bitartez lortzen diren emaitzak aztertzeko interesa baduela adierazi nahi du, ondorioz ikasleendako nola formatzaileendako zein bide ikusgai, erakargarri eta irakaspen probetxugarriko hartu behar litezkeen ondoko urteetan.
|
|
2020
|
|
|
Etxamendik darabilen hizkuntza literarioa estandarizatu gabeko euskara da eta horrek hainbat gogoetagai sorrarazten ditu. Zentzu honetan, euskal literaturaren azterketan
|
azken
urte hauetan gainditutzat jotzen zen euskararen erabilpen literarioaren inguruko ikergaia berriro irekitzen dugu.18
|
|
2021
|
|
|
Ikerle guziek oinarri teoriko berriak erabili zituzten beren lanean. Azterketa monografiko horien denboraldia ez da oraindik bukatua ikusiz
|
azken
urte hauetan Manez Erdozaintzi Etxartez tesi bat (143) egin dela baita ere bi ikerketa Saizarbitoriaren obraz, Ur Apalategik (144) eta Mikel Hernandez-ek (145) aurkezturik.
|
|
|
Aproximación crítico bibliográfica" (1) deitu zuen funtsezko artikulu batean egin zuen ohar nagusia. Artikulu hori, bihurgune garrantzitsua izan da
|
azken
urte hauetako euskal literaturaren historian, lehen gogoeta kritikoa izan baita gai hortaz. Mende bat eta erdiz, euskal literaturaren historia idatzi da bainan, haren egiteko moldea, haren oinarri teoriko eta metodologikoak ez dira menturaz aski barnatu.
|
|
|
|
Azken
urte hauetan, funtsezko aldaketak gertatu dira euskal kulturan. Idazlan honen gaiari berehala heltzeko, liburugintzan gertatu aldaketa nagusiak baizik ez dira azpimarratu.
|
|
|
Historialariek irakurlego berri hori kondutan hartu dute beren lanean, baita ere esku liburuen erabilera berria eta harrera berezia. Beraz, erran daiteke eskola mailako egoera berriak, hein batean bederen, bideratu duela
|
azken
urte hauetan egin den euskal literaturaren historia, geroxago aipatuko den bezala.
|
|
|
|
Azken
urte hauetan mailegatutako konzeptu horietatik adibide bat ematekotan, –menturaz adierazgarriena–" haustura" rena aipa daiteke. Inguruko kultura garatuetan, Erromatizismoaren garaiaz geroz, hausturaren kontzeptua erabilia da garaien arteko banatzaile eta aldaketen eragile gisa.
|
|
|
Geroztik, Ibon Sarasolak egin zuen bezala," Hausturaren kontzeptua" Historiari loturik agertzen da komunzki, hala nola" 1975" urte mugarekin.
|
Azken
urte hauetan argitaratu diren historia guzietan," 1975", erran nahi baita Franco-ren hiltzea eta erregimen aldaketa politikoa España mailan ezin bestezko bihurgunetzat emana da. Kasu horretan, erran daiteke konzeptuak baduela bere balioa Hegoaldearentzat, baita ere epe luzeago batean, Iparraldeko literaturarentzat.
|
|
|
|
Azken
urte hauetako azterketetan, konzeptua iraganari egokitzen zaio modu aski sistematikoan. Hala egiten da 1957an Txillardegik argitaratu zuen Leturiaren egunkari ezkutua liburuarentzat.
|
|
|
|
Azken
urte hauetan, aditu frangok eta horietan idazleek batez ere, behin baino gehiagotan azpimarratu dute" Kultura handien mimatzeko" joera horrek arriskuak zerkarzkiela (155). Halarik ere, narratiba gero eta indartsuago agertu da, gaur egun, beste generoak osoki baztertzeraino.
|
|
|
|
Azken
urte hauetan, Estatu Batuetatik etorri da" eredu berritua" ri egin izan zaion kritika berriena, Joseba Gabilondorengandik. Idazle eta unibertsitario hori han dago irakasle bainan haren kritika molde ausarta ongi ezagutua da Euskal Herrian.
|
|
|
Ikuspegi teorikoaren aldetik eguneratua da. Bestalde,
|
azken
urte hauetan molde berezi batez, irakaskuntzarako egokitua izan da metodologia mailan. Gainera, eredua bateratua da.
|
|
|
(150)
|
Azken
urte hauetan, gauzak aldatzen ari dira bainan astiro. Argitalpen berri batzu badira, adibidez, La littérature française au présent, Dominique Viart, Bruno Vercier, Bordas, 2005 gorena ezagutu du idazle eta argitalpenen kopuruen aldetik.
|
|
|
Bestalde, n menderagailua daraman aditza maiz perpausaren amaieran badoa ere (Ez dira bihotzez estekatuak, zeren erlisionea kasik orok haurdanik mintzaira hartan ikasia duten, Hiriart Urruti), sarritan beste osagairen bat ondotik duela ageri da, adizki jokatua —zenbaitetan adizki sintetikoa— zeren en ondo ondoan ematen delarik: Iduri eta itzaingoa ez dela beste edozein bezain bizibide, zeren den asko baino nekeago (Hiriart Urruti); Zeinak nahi bailituzke tratatzen duen eriari menbroak pikatu, zeren dituen menbro hetan zenbait min eta minxka (M. Elizanburu); Eta zeren duen hori,
|
azken
urte hauetan ikusi dugun bezala, bete, zor genion gure ezagutza (Hiriart Urruti). Ezezkoetan, azkenik, laguntzailearen aurreratzea gauza daiteke, perpaus lokabeetan bezala:
|
|
|
40.13c
|
Azken
urte hauetan elarik duten perpausekin tradizioan lekukotasunik ez duen erabilera bat hasi da agertzen. Begira ondorengo adibideari:
|
|
|
Esaten denaren luze/ laburra, benetakotasuna, sakontasuna, zehaztasuna, asmoa, arrazoia edo testuingurua bezalakoak aipatzen dira: Gauzak ondo aztertuz,
|
azken
urte hauek ez dira hain txarrak izan; Zintzoak izanez, Mareni aitortu genioke proiektuari egin dion ekarpena; Zehatzak izanez, aitortu behar da bertakoen arteko liskarra dela bereziki, ez kanpokoekikoa; Laburtuz, gauzak ez dira guk nahi bezala atera; Gaia aldatuz, uste dut bihar eguraldi ona izango dugula; Harira itzuliz, farmaziako erosketak gaur egitea dugu egokiena.... Askotan esate aditzak (esan, galdetu, hitz egin, adierazi...) edo gogo aditzak (pentsatu...) azaltzen dira mendeko perpausean, eta aditz horiek adierazten duten ekintza/ gertakaria nola gauzatuko den zehazten duen elementu bat —sarri adberbioa bera— agertzen da (benetan hitz eginez, labur adieraziz, egia esanda, ondo pentsatuta eta abar); gainera, mendeko perpausaren ondoren isilpean dagoen esate aditz bat uler daiteke:
|
|
|
28.4.6c Hala ere, ohart gaitezen baita beti aurreko juntagailuaren ondo ondoan doala (edo buruan, juntagailurik agertzen ez denean); inoiz ez lokailuek ohi duten bezala, perpaus barruan, mintzagai den osagai baten ondoren, edo perpausaren amaieran. Beraz,
|
azken
urte hauetan ugalduz joan zaizkigun hauek ezin dira ontzat eman: * Ikastoletan banatuko dira baitare;* Etorriko da baita ere Manu;* Ene arrebak baita ere emango dio;* Badut nik baita ere horrelako erlojua;* Esan diot baita ere joango naizela;* Antzerkia ere baita hasi da;* Ez gaitu gu ezta ere ezagutzen;* Pilotari onak dira; txirrindulari trebeak baita.
|
|
|
Ikuspegi horren barnean aztertu izan dira juntadura edo menderakuntza bezalako erlazioak edo egiturak. Baina
|
azken
urte hauetan fenomeno horiek berak diskurtsoaren ikuspegitik aztertzen dituzten lanak ere ugaritu dira.
|
|
2023
|
|
|
Dena den,
|
azken
urte hauek lagunez inguratua iragan zituen Margaritak, se narra ere inguruan zuela, nahiz eta elkarren arteko harremanak ez ziren berdinak. Hau garrantzitsua zen Margaritaren bizitzan, ospea baino eguneroko lasaitasuna zuen gogoko.
|