|
2000
|
|
|
Ez dugu hori aldatu, aldatzeko arrazoi batzuk tartean izan arren. Mende honetan, makina bat arrazoi dira, gazteria arinago hezitzeko; sarriago jazotzen da haurtzarotik
|
atera
eta berehalakoan zahartzea. Elkarte eta langintzarako gogoek, egun zabal zabalik dabiltzanek, izpirituari bultzada eman eta bultzada horrek ordezkatzen du bizitzaren jakituriak eman dezakeen ikasgaia.
|
|
|
Iraultzaren jarraitzaile sutsua izan ez arren, Tronchetek erdietsi zuen, pausorik pauso, iraultzaren lehen aldi nahasiak gainditzea. Ordutik aurrera, Brumaireren 18koak Zaharren Kontseilutik
|
atera
eta Kode Zibilaren Idazketa Batzordeko egin zuen. Batzorde horretako zaharrena zen eta berorri egokitu zitzaion taldearen lehendakaritza.
|
|
|
Izadiak, inork ohartu gabe, senar emazteen arteko batuketa luzatzen du, batuketa horri urtero urtero zimentarri berriak emanez, gozo eta betebehar sortu berriekin. Egoera eta jazoera bakoitzari
|
ateratzen
dio bere probetxua, atsegin eta bertutearen ordena berria bertatik plazaratzeko.
|
|
|
Txangozale galduen parabola Descartesengandik hartu zuen Neurathek haren ideiak garbiago erakusteko asmoz. Lau txangozale baso batean galtzen dira eta ez dakite nondik abiatu bertatik
|
ateratzeko
. Badakite geldirik ezin dutela iraun, horrek beren amaiera suposatuko lukeelako.
|
|
|
Sasirrazionalismoaren arriskua, zientzi praktikan erabakia enuntziatu multzo batek ordezka dezakeela —zientziaren logikari esker, nolabait esatearren— posible dela uste denean agertzen da baita ere. Hau, adibidez, ondorioztatze logiko eta matematiko hutsen loturen esparruan da posible; esparru honetan, kontraesanak bilatu eta ondorioak
|
ateratzen
dituzten automatatzat har ditzakegu ikertzaileak.129
|
|
|
Honen bitartez, indukzioak kasu partikularrei esker eratzen duen orokorpen unibertsala onartu beharrean, gertatzen den zerbaiten berrespenaren maila erakusten zaigu; hau da, probabilitate bat esleitzen dio gertakariari. Beraz, orokortu eta aurresan egiten du, baina zenbaki baten esleipenaren bidez. Zenbakiak 0 eta 1 bitartean egon behar badu, 1
|
ateratzen
bada —edo letik hurbil—, orduan berrespena osoa ala ia osoa da —oso probablea— Carnap, era honetan, Humeren indukzioaren arazoa ere gainditzen ahalegindu zen:
|
|
|
Baina Carnapen lan aitzindariak logika induktiboan ez zuen egiaztagarritasunaren behar bezalako analogo batekin topo egin. Bi izan ziren zio nagusiak gauzak horrela
|
atera
zitezen: lehenengo eta behin, bere logikak ez zuen zientzi jarduera behar zuen bezain ongi ezaugarritu.
|
|
|
Alabaina, Lewisen kritika batek argudiatu zuenez, horrelako ondorioak
|
ateratzeko
ez zen nahikoa portaera aztertzea. Esate baterako, panpina edo errobot batek begi gorriak eta imintzioa izan zitzaketen aurpegian, eta guk minen bat sufritzen ari direnentz galde genezake.
|
|
|
Entitate teorikoak kontzeptualizatu ahal izateko lehendabiziko hurbilketa bat behagarria den gauzatik
|
ateratako
ondorioena izan zen. Adibidez, koipe tanten saiakuntzari jarraituz82, elektroien existentzia fenomeno esperimentaletatik ondoriozta zitekeela argudiatu zen.
|
|
|
Nondik
|
atera
ziren, haatik, arestian aipatu ditugun erantzun irmoak. Batik bat, Logische Syntax (1934) testuan Carnap bere uste konbentzionalistetan indar handiagoz bermurgildu zenean.
|
|
|
Vienako Zirkuluan inferentzia induktibo hauek legezkotzat hartzeko modurik onartu ez zutenek, legeen ikusmolde erabat artifizial eta batere ez erakargarri baten menpe ikusi zuten beren burua. Carnapek, bere hasieratan, Aufbau ean esate baterako, ‘Gizaki oro hilkorra da’ motako orokorpen batek hilda daudela dakigun gizakiei buruz soilik ari direla zioen; gauza bera esan genezakeen ‘Eguzkia egunero
|
ateratzen
da’ enuntziatuaren inguruan. Beraz, ‘Bihar eguzkia aterako da’ ez da eguzkiak egingo duenari buruzko enuntziatua, nik iraganean esperientziaturikoaren eta etorkizunean proiektatzen dudanaren deskribapen zeiharra besterik ez baizik.
|
|
|
Carnapek, bere hasieratan, Aufbau ean esate baterako, ‘Gizaki oro hilkorra da’ motako orokorpen batek hilda daudela dakigun gizakiei buruz soilik ari direla zioen; gauza bera esan genezakeen ‘Eguzkia egunero ateratzen da’ enuntziatuaren inguruan. Beraz, ‘Bihar eguzkia
|
aterako
da’ ez da eguzkiak egingo duenari buruzko enuntziatua, nik iraganean esperientziaturikoaren eta etorkizunean proiektatzen dudanaren deskribapen zeiharra besterik ez baizik. Eta hau, Carnapen aburuz, soilik inferentzia magiko batean oinarritzen den proiekzioa da.
|
|
|
Bere lehenengo garrantzizko liburuaren atzetik, Die Mechanik [Mekanika], Machek Die Analyse der Empfindungen [Sentsazioen analisia] idazkiaren lehendabiziko argitalpena
|
atera
zuen 1885ean9 Lehendabizikoa Einsteinen ideia batzuen aurrerapena bazen, bigarren honek filosofia alemaniarraren kantismoaren eta materialismo metafisikoaren arteko inflexio puntua kokatu zuen. Horrela, Mach bultzagarri nagusi bihurtu zen filosofiak eta zientziak partekatzen zuten esparru horretan:
|
|
|
Baina poliziak Schlicki babesa eskaini zionez, gaztea psikiatriko batean sartu arte behintzat, honek ezin zuen ezer egin. Azkenean eroetxean sartu zuten, laster
|
ateratzeko
baina. Handik irten bezain pronto, gainera, mehatxuka hasi zitzaion berriro ere, nahiz eta behin eta berriroko abagune hauetan irakasleak jaramonik ez egin.
|
|
|
Nahita ez egin arren". Popperren gogoz bestera, biktima nolabait zutik bizirik
|
atera
zen hilketatik, edo horrela dirudi. Dena den, filosofoen gehiengoa ez dago batere ados Popperren gehiegizko aitormenarekin.
|
|
|
Baina, ondorio hau atera behar du esplizituki? Edozein modutan
|
atera
behar du. Eta zer ondorio mota?
|
|
|
Hau edo hori probablea dela?! Eta, ondorioak berak
|
atera
ahal baldin baditu, nola hunkitu ahal izango dute bera ondorioek. Bera hunkitzen duena berak egin ez duena izango da!
|
|
|
" Baina hausnarketak eta ikerketek erakutsi behar ligukete gure jotzen ditugun gauza asko eta asko gure aurrekoei zor dizkiegula, eta haien hutsegiteak ez zirela burugabekeriak edo eromenaren emaitzak, hipotesi sinpleak baizik, proposatu ziren garaian justifikagarri, nahiz eta esperientzia osoagoak desegoki direla frogatu duen. Hipotesiak banan banan probatuz eta faltsuak arbuiatuz bakarrik
|
ateratzen
da azkenean egia. Izan ere, egia deritzoguna ondoen funtzionatzen duen hipotesia besterik ez da.
|
|
|
Gaur egun hala egiten omen da oraindik ere Bosnia eta Bulgariako turkiarren artean. Emakume batek mutil bat semetzat hartu nahi duenean, bere arropen artetik
|
atera
edo bultzatuko du: harrezkero, haren benetako semetzat joko dute denek, eta gurasotzakoen ondasun guztiak jasoko ditu herentzian" (Urrezko abarra, I bol., 48 orr.).
|
|
|
19 Frazerrek hurrengoa dio: " Igurtzi bortitzaren ondorioz txinparta batzuk
|
atera orduko
, urki zaharretan sortzen den eta oso sukorra den onddo bat botatzen zioten. Su hark zerutik etorritako itxura zuen, eta bertute ugari omen zituen".
|
|
|
Zati guztiak kapelu batean sartzen dituzte. Banan banan eta begiak estalita, zati bana
|
ateratzen
dute denek. Kapeluari eusten dionak hartu behar izaten du azken puska.
|
|
|
Kapeluari eusten dionak hartu behar izaten du azken puska. Puska beltza
|
ateratzen
duena izango da sakrifiziotan Baal-i eskainiko zaiona".
|
|
|
1890ean James George Frazer antropologoak The Golden Bough (Urrezko abarra) lanaren lehenengo liburukia
|
atera
zuen, baina magia eta erlijioari buruzko lan antropologiko hau ez zen bukaturik geratu 1915 arte, 12 liburukia agertu arte. Ospe handia izan zuen arren, Wittgensteinek ez zuen inoiz lan osoa irakurri.
|
|
|
Ohar batzuk kanpoan utzirik, edizio elebiduna prestatu zuen eta 1979an liburu gisa argitaratu zuen. Beranduago edizio desberdinak
|
atera
ziren, modu bati edo besteari jarraituz. Hemen ahalik eta edizio osoena egiten saiatu da.
|
|
|
Orduan, hurrengoa esan daiteke: " jakina, entzuleak edo irakurleak berak
|
aterako
ditu ondorioak!". Baina, ondorio hau atera behar du esplizituki?
|
|
|
" jakina, entzuleak edo irakurleak berak aterako ditu ondorioak!". Baina, ondorio hau
|
atera
behar du esplizituki. Edozein modutan atera behar du?
|
|
2001
|
|
|
Platonentzat, ikusi dugun moduan, Sokratesen heriotza ez da hiriarekiko autonomoa den gertakari bat, hiriaren beraren akaberaren zantzurik nabariena baizik. Platonek hemendik zenbait ondorio
|
ateratzen
ditu. Filosofia eta demokraziaren arteko bateraezintasuna ez ezik, filosofiaren eta jendearen artekoa ere bada:
|
|
|
Beraien buruaren jabe izan gabe, koribanteek dantza egiten duten gisara, olerkari lirikoek beraien kantu ederrak konposatzerakoan ez dira beraien buruaren jabe; baina, behin harmonian eta erritmoan sartzen direnean, bakanteak bezala aritzen dira eta jainko batek hartuak dira. Jainkoren batek hartutako bakanteei gertatzen zaien moduan gertatzen zaie olerkari lirikoen arimei, beraien buruaren jabe ez direnean ibaietatik eztia eta esnea
|
ateratzen
dutela, baina beraien buruaren jabe direnean, ez. Hori diote haiek, bederen.
|
|
|
Beraien buruaren jabe izan gabe, koribanteek18 dantza egiten duten gisara, olerkari lirikoek beraien kantu ederrak konposatzerakoan ez dira beraien buruaren jabe; baina, behin harmonian eta erritmoan sartzen direnean, bakanteak bezala aritzen dira eta jainko batek hartuak dira. Jainkoren batek hartutako bakanteei gertatzen zaien moduan gertatzen zaie olerkari lirikoen arimei, beraien buruaren jabe ez direnean ibaietatik eztia eta esnea
|
ateratzen
dutela, baina beraien buruaren jabe direnean, ez. Hori diote haiek, bederen.
|
|
|
Hirugarren gizarte klasea gudarien gizartearen baitatik
|
ateratako
filosofoek osaturikoa da: noizean behin, aldi berean bere ezaugarri moral, intelektual eta fisikoengatik nabarmentzen den gudarietarik bat aukeratuko da.
|
|
|
Niaren batasuna aurresuposatu egin behar da errepresentazio ezberdinen batuketa bat pentsamendu batu bat izateko, baina ezin da hortik besterik gabe eta adigai soilen bidez bere ezaugarririk
|
atera
, ezagutu, hala nola, sinpletasuna. Sinpletasuna ideia soila litzateke, ezein esperientziak ez digu eskainiko.
|
|
|
Beraz, autokontzientzia soilak, adigaien bidez norberari buruz egindako gogoeta soilak ez du niari buruzko ezagutzarik ekartzen, eta, ondorioz, psikologia razionalaren porrota erabatekoa da. Nia objektuetara jotzen duenean soilik, norberatik
|
ateratzen
denean, beraz, itzul daiteke ondoren bere baitara bidean zerbait irabaziz.
|
|
|
Epistemologia, edo ezagutzaren teoria, Kanten Kritika k berak sortu zuela esan daiteke. Liburu honek, honenbestez, epistemologiaren arazo nagusienak jorratuko ditu, eta" ezagutza bere aurren aurreneko ernamuinetatik
|
ateratzen
saiatuko den" irakurlea eskatzen du. Ikuspuntu historiko batetik ez dut uste inork zalantzan jarriko duenik hori egiteak duen interesa.
|
|
|
Horregatik, teologia razionala ezinezkoa da zientzia gisa. Esperientziatik abiatu eta kausalitatea erabiliz inoiz ez dugu lortuko bertatik at
|
ateratzea
eta adigai soilen bidez zerbaiten izatea frogatzea.
|
|
|
oraindik inoiz gure arrazoimen hutsaren bi esakune nagusien demostrazio nabariak asmatzea itxaron daitekeela, alegia, ‘Jainkoa badago’, ‘geroko bizitza badago’ Aitzitik, ziur nago hau ez dela inoiz gertatuko. Izan ere, nondik nahi ditu
|
atera
arrazoimenak esperientziaren objektuei eta hauen barneko ahalgarritasunari lotzen ez zaizkien baieztapen sintetiko hauetarako oinarriak. Hala ere, apodiktikoki ziurra da era berean inoiz ez dela aurkakoa itxura apur batekin, are gutxiago dogmatikoki, baieztatu ahal izango duen gizakiren bat azalduko (A741/ B769 (E548)).
|
|
|
Eta hortik honako ondorioa
|
ateratzen
du: " Utz iezaiozu, beraz, zuen aurkakoari arrazoimenaren bidez hitz egin dezan eta arrazoimenaren armekin baino ez ezazue borrokatu" (A744/ B772 (E549)).
|
|
|
... gure hasierako bertako eraikuntzatik daukagu maita indarra eta ahalmena eta honen baiestea ez da
|
atera
behar kanpoko argumentuetatik, bakoitzak bere kabuz jaso besterik... 48
|
|
|
Hauek dira, Kanten ildo filosofikoari eustekotan, ezagutzari buruz ohizko galderak eta guk ematen dizkiegun erantzunak filosofiara
|
atera aurretik
, giza gogo maitarian aurkituak:
|
|
|
Ezta ere filosofian adimenez egindako azterketetatik. Filosofiaren eremura
|
atera aurretik
jasotzen dugu gogoan bertan, nahitaez, gogo bistan dagoena. Hau da, arestian esan dugun bezala, ‘pentsatzen ari naiz’ en kontzientzia filosofikora iritsi baino lehen, ‘ari naiz' edo ‘dihardut’ en oinarrizko kontzientzia gizatiarra nabari dugula beti gugan.
|
|
|
Gizakia atzenean. Simil baten bidez esateko, filosofiara
|
ateratzen
da Kant begiratzera ea zenbat eta zer dela-eta ikusi egiten duen. Eta hor dator, filosofiazko ibilaldi luzea eta sakona egin eta gero, zer eta nolan ikusten duen adieraziz; ispilu on bat aurkitu eta berak bere begiez ikusi baititu bere begiak, eta bere begiez neurtu bere ikusmenaren ahalmena.
|
|
|
Baina —behin eta berriz esango dugu— ez du gogoan filosofiara —arrazoimenaren kritikara, adibidez—
|
ateratzea
erabakitzen duen une berean, Kant bera gizaki maitagogo dela jadanik, egiaren bila ateratzen baita filosofiara, egiaren maitasunak eraginda. Gizaki ikusle dela jadanik abiapuntu berean, ikusteko ahalmenez —begiratzera, hain zuzen— ateratzen baita.
|
|
|
Baina —behin eta berriz esango dugu— ez du gogoan filosofiara —arrazoimenaren kritikara, adibidez— ateratzea erabakitzen duen une berean, Kant bera gizaki maitagogo dela jadanik, egiaren bila
|
ateratzen
baita filosofiara, egiaren maitasunak eraginda. Gizaki ikusle dela jadanik abiapuntu berean, ikusteko ahalmenez —begiratzera, hain zuzen— ateratzen baita.
|
|
|
Baina —behin eta berriz esango dugu— ez du gogoan filosofiara —arrazoimenaren kritikara, adibidez— ateratzea erabakitzen duen une berean, Kant bera gizaki maitagogo dela jadanik, egiaren bila ateratzen baita filosofiara, egiaren maitasunak eraginda. Gizaki ikusle dela jadanik abiapuntu berean, ikusteko ahalmenez —begiratzera, hain zuzen—
|
ateratzen
baita. Eta askatasunaz hornituta ateratzen dela jadanik, egia eta gezurra, ibilaldian bide zuzena eta okerra bereizteko ikusi eta ebatsi ahalmenez ateratzen dela.
|
|
|
Gizaki ikusle dela jadanik abiapuntu berean, ikusteko ahalmenez —begiratzera, hain zuzen— ateratzen baita. Eta askatasunaz hornituta
|
ateratzen
dela jadanik, egia eta gezurra, ibilaldian bide zuzena eta okerra bereizteko ikusi eta ebatsi ahalmenez ateratzen dela. ‘Izaki pentsalari’ lez jarduteko, ‘izaki maitale’ lez hasi behar duela, nahi eta nahi ez.
|
|
|
Gizaki ikusle dela jadanik abiapuntu berean, ikusteko ahalmenez —begiratzera, hain zuzen— ateratzen baita. Eta askatasunaz hornituta ateratzen dela jadanik, egia eta gezurra, ibilaldian bide zuzena eta okerra bereizteko ikusi eta ebatsi ahalmenez
|
ateratzen
dela. ‘Izaki pentsalari’ lez jarduteko, ‘izaki maitale’ lez hasi behar duela, nahi eta nahi ez.
|
|
|
Berdina esatea dena, ez dakigu gizakia nolatan den maitagogo; baina maitasendun garela ziur ziur dakigu. Gizakiaren izaerak dauzka beragan baiespen eta argibide osoak maitamenaren, ezagumenaren eta hautamenaren baietzari buruzkoak, inongo filosofiara
|
atera gabe
ere, atera aurretik. Ziurtasun hau ezin da inoizko aldian inongo bazterrean laga, ez zalantzazko metodoaren izenean, ez aztergai erabiltzeko ustetan.
|
|
|
Berdina esatea dena, ez dakigu gizakia nolatan den maitagogo; baina maitasendun garela ziur ziur dakigu. Gizakiaren izaerak dauzka beragan baiespen eta argibide osoak maitamenaren, ezagumenaren eta hautamenaren baietzari buruzkoak, inongo filosofiara atera gabe ere,
|
atera aurretik
. Ziurtasun hau ezin da inoizko aldian inongo bazterrean laga, ez zalantzazko metodoaren izenean, ez aztergai erabiltzeko ustetan.
|
|
|
Gizakiaren izana argi eta garbi aurkitu arte, ezina zen, baliteke, gizakiagandik
|
ateratzea
sail orora, filosofiara ere. Baina gizakia gogoan gogoz maitagogo definituz edo aurkituz gero, filosofia ere gizakiaren antropologian kokatu behar dugu, hau da, gizakiak adimenaz daukan gizakiari buruzko jakinduria orokorrean.
|
|
|
Beraz, nire bidea ez da filosofiarena, ez da zientziarena; gizaki arruntarena baino. Filosofiara eta zientziara egiaz bihotz muinean maiteminduta
|
ateratzen
den gizaki —maitagogo— arruntarena baino.
|
|
|
Eta azaletik begiratuz ere, zenbat aldiz konturatzen naizen oker nenbilela nire neuri buruzko iritzi arruntenetan ere! Zenbat aldiz zalantzetatik
|
atera
ezinik! Zein zabal eta sakon den nigan dagoen ezagutu gabeko eremua!
|
|
|
Filosofia ikasi ordez, filosofatzeari eman nion. Nire ezagumenaren eta fedearen oinarri garbirik gabe geratu eta besterik ezinean Jesuitetatik nahigabez kalera
|
atera
nintzen, agnostizismo sakon ilunean hogei urteko ibilaldia hastera. Filosofia arazoa bizi arazoa egin zitzaidan.
|
|
|
Orokorrean, ‘bekatutik ona, gaizkitik ongia
|
atera
ohi dela’ esaera ohia negargarria da gure giza ezagumenarentzat. Bekatua, lehenbizi, gezurra esan eta egitea da.
|
|
|
70 Ziurtasun naturala: filosofiara eta zientzietara
|
atera aurretik
gizakiak beragan, izatez, daukan ziurtasuna. Gero aztertuko dugu puntu garrantzitsu hau.
|
|
|
Lehen aldiz hamazortzi urterekin hasi nintzen nire kolkotik
|
ateratako
iritziak idazten, filosofiaz hitza besterik ezagutu gabe. Eta Syllabus ak gaitzetsiak zirela esan zidaten.
|
|
|
Horrela, filosofia egiten, Nire ezagumenaren eta fedearen oinarri garbirik gabe geratu eta besterik ezinean Jesuitetatik nahigabez kalera
|
atera
nintzen, agnostizismo sakon ilunean hogei urteko ibilaldia hastera.
|
|
|
Lehen aldiz hamazortzi urterekin hasi nintzen nire kolkotik
|
ateratako
iritziak idazten, filosofiaz hitza besterik ezagutu gabe. Eta Syllabus ak gaitzetsiak zirela esan zidaten.
|
|
2002
|
|
|
Kontratuzko administrazioaren kasuan, gizabanako bakarrak harreman zuzena edukiko du gobernariekin, presoen zaintza bere ardurapean geratuko da eta horren truk sos batzuk ordainduko zaizkio; hitz bitan esateko, bere interesen mesedetan denbora eta lana dedikatuko die presoei, maisu batek bere ikasleekin egiten duen bezalaxe. Konfiantzazko administrazioaren kasuan, aldiz, gizabanako bat edo, bestela, gastu publikoaz baliaturik egoitza finantzatzeko ardura egozten zaion komite bat, presoen lanetatik
|
ateratako
irabazkinak ondasun publikoan ipintzera behartzen da.
|
|
|
Demagun, bada, hirurehun presotik gora dauzkagula gure ardurapean eta espetxeko gorabehera ohikoenak aztertu ondoren urtean zehar hiltzen direnen batez besteko kalkulu bat egiten dugula; demagun kalkulu horren arabera
|
ateratzen
den zenbatekoa hogeitik batekoa dela, alegia, hori dela urtean zehar hildakoen batez bestekoa; hona gure planak agintzen duena: eman enpresaburuari hamar libra hildako bakoitzeko; eman, beraz, gure kasurako, ehun eta berrogeita hamar libra eta jarri baldintza bakarra, alegia, urtea amaitzerako batez bestekoak markatzen duena baino galera handiagoak badauzka, eman ditzala hamar libra galtzen duen morroi bakoitzeko.
|
|
|
Bada, horratik, askozaz hizpide kontsolagarriagoa presoen egoerari dagokionez. Zigorpetik askatu eta presoak gizartera itzultzen ditugunean, zer egingo dute beren lanetatik ahalik onura handiena
|
ateratzeko
–Nola erabiliko dute itzuli zaien askatasuna, nola, orobat, irakatsi zaien guztia?
|
|
|
Honoko hau dugu aztergai eta objektu guztien artean arreta handiena merezi duena, dela ekonomiarekin, dela justizia eta gizatasun printzipioekin zerikusia duten arrazoiengatik. Lana dugu presoei beren zorigaitzetik
|
ateratzeko
bidea emango diena eta ondratuki bizi ahal izateko modua eskainiko diena.
|
|
|
Erakunde erantsien printzipioarekin, presoa kartzelatik
|
ateratzerakoan
kontrolpean jarraitzeko modua bilatzen da eta honek ere garapen handia jaso duela esan dezakegu. Erakunde erantsi hauek batzuetan administrazioak berak eskaintzen dituen etxeak dira, baldintzapeko askatasunak irauten duen garairako egokituak direnak (parole edo probation houses), nahiz eta beste hainbatetan presoekin lanean diharduten gobernuz kanpoko erakundeek kudeatzen dituzten, kasu hauetan, erakunde hauek kontrolerako mekanismo baino presoaren integrazio sozialerako bitarteko diren arren.
|
|
|
Argi egin dezazuen aurkeztera goazkizuen idatzi zatia, oraindik argitaratzeke dagoen ingeles jatorrizkotik
|
ateratakoa
da; aski izango ahal da bertan proposatzen direnen izaeraz nahiz eraginkortasunaz juzku egokia eman dezazuen!
|
|
|
Azkenik, nabarmendu beharra dago Benthamengan delitu egilearen gaineko kontrola ez dela panoptikoaren zuloetan geldituko, presoak espetxetik
|
ateratzerakoan
ere bergizarteratze kontrolatu bat jasan baitu.
|
|
|
Europan Ipar Ameriketako ereduak aztertu eta eredu ezberdin horiek guztiak aplikatzen aritu ondoren, XX. mendean jada, sistema progresiboa izango da arrakasta eta hedakunde handiena lortuko duena. Sistema honek presoarekin duen tratamenduak presoaren erreforma eta berriro gizartera
|
ateratzeko
prestakuntza eskainiko dituela aldarrikatuko du. Era honetan, arau urratzailearen jarrera aldatuz doan neurrian zigorra ere modulatuz joango da, progresioan kaleratu arte.
|
|
2003
|
|
|
— Nondik
|
atera
duzu bada, Glauko. Ez al dakizu urte asko direla Agaton hemen bizi ez dela eta oraindik ez direla ezta hiru urte ere Sokratesekin denbora egon eta esan ala egiten duen guztia egunero jakiten saiatzen naizenetik?
|
|
|
Beraz, zuei ere kontatu behar bazaizkizue, horixe egin behar da. Eta ni neu, gainera, filosofiari buruzko hitzaldiak nik neuk egin ala beste batzuei entzuten diedanean probetxu
|
ateratzen
dudala sinesteaz aparte, izugarri pozten naiz. Beste hitzaldi batzuk, batez ere zuenak, aberats eta negozio gizonenak, entzuten ditudanean, ordea, ni neu atsekabetzen naiz eta zuetaz eta zuen lagunez errukitzen naiz, ezer egin gabe zerbait egiten duzuela uste baituzue.
|
|
|
— Horrela egin behar da, zuk hala uste baduzu —esan omen zuen Agatonek—, baina mutilak, guri gainerakooi janaria zerbitza iezaguzue.
|
Atera
iezaguzue nahi duzuena bakarrik, ez baituzue agintzailerik, inoiz ez dut horrelakorik jarri eta. Beraz, egizue kontu ni ere afaritarako zuen gonbidatua naizela, gainerako hauek bezala, eta zerbitza iezaguzue gero guk zuek lauda zaitzategun. c
|
|
|
— Etzan zaitez hemen, Sokrates, nire ondoan, zu ukituta nik ere hor aterpeetan bururatu zaizun jakinduria horretatik probetxu
|
atera
dezadan. Nabarmen baita aurkitu eta barnean duzula, ez baitzenuen bestela alde egin.
|
|
|
Horrexegatik hain zuzen gainera zigorra ezarri zioten eta bere heriotza emakumeen esku gertarazi e zuten. Tetisen seme Akiles ordea ohoratu eta zorionekoen uharteetara10 bidali zuten, Hektor erailez gero bera ere hilko zela amagandik jakinda eta ez erailez gero etxera itzulita agure hilko zela, ausartu zelako, Patroklo maitalearen alde
|
atera
eta mendekatuta, ez bakarrik bere ordez hiltzera, hilik zegoenaren ondoren hiltzea aukeratzera. Eta horregatik jainkoek, 180 guztiz liluraturik, bera askoz gehiago ohoratu zuten maitalea hain estimu handian zuelako.
|
|
|
Eta Sokratesek, mutilak ardoa
|
atera
eta gero, edan omen zuen. Eta Eriximakok esan omen zuen:
|
|
|
Eta horrez 196 gain itxura malgukoa. Bestela litzateke-eta edonon egokitu ezta edozein arimatan oharkabean lehenik sartu eta gero
|
atera
gogorra balitz. Eta itxura simetriko eta malguaren froga handia bere itxura proportzionatua da, denen ustez Maitasunak bereziki duena; itxuragabekeria eta maitasunaren artean beti borroka baitago.
|
|
|
Azkenean joniarretako batzuek, arratsa zenez, afaldu eta gero —orduan udara zenez— kamainak d
|
aterata
, freskuran lo egiten zuten aldi berean bera zaintzen zuten ea gauean zehar ere zutik jarraitzen zuen. Eta berak zutik jarraitu zuen egunsentia etorri eta eguzkia atera arte.
|
|
|
Azkenean joniarretako batzuek, arratsa zenez, afaldu eta gero —orduan udara zenez— kamainak d aterata, freskuran lo egiten zuten aldi berean bera zaintzen zuten ea gauean zehar ere zutik jarraitzen zuen. Eta berak zutik jarraitu zuen egunsentia etorri eta eguzkia
|
atera
arte. Gero alde egin zuen, eguzkiari otoitz egin ondoren.
|
|
|
Baina ez zara oharkabean pasa, aitzitik zure drama satiriko eta sileniko hori guztiz agerian gelditu da. Baina Agaton maitea, ez dakiola ondo
|
atera
, presta zaitez baizik inork ez gaitzan zu eta biok etsaitu.
|
|
|
Eta susmoa daukat ere gu biok bereizteko etzan dela e zu eta bion erdian. Ez zaio ondo
|
aterako
bada, aitzitik joan eta zure ondoan etzango naiz.
|
|
|
Agaton beraz Sokratesen ondoan esertzeko asmoz jaiki omen zen, baina bat batean parrandazale mordo ugari etorri omen zen ate ondora eta, norbait
|
ateratzen
ari zela ateak irekita topaturik, zuzenean berengana joan eta etzan omen ziren. Dena zarataz bete zen eta jada antolaketarik gabe ardo piloa edan behar izan zuten.
|
|
|
berez egina ez da ez eder 181 ez lotsagarri; oraintxe gu geu egiten ari garena bezala, edan edo abestu edo elkarrekin solastatu, horietako ezer ez da berez eder. Baina egiterakoan, egiten den moduaren arabera, horrelakoxea
|
aterako
da. Ederki eta zuzen egiten dena eder gertatzen baita, oker egiten dena lotsagarri.
|
|
|
Beste batzuk, aitzitik, ez dira hain agerikoak, eta euren zehaztasuna aurkitzeko, ondorioak
|
atera
behar dira; horrek erakusten du legeok euren gaineko printzipioekin duten lotura. Bigarren mota horretako erregelak eta horiek aztertzeko beharrizana adibideen bitartez azalduko dira.
|
|
|
Orain arte esandakoari hauxe gehi dakioke: mota horietako konstituzio kanonikoek erakusten dute konstituziook berez denbora aginteari dagozkiola, gehienak erromatar zuzenbidetik
|
atera
baitira, kontrako xedapenen bat agertu arren. Nolanahi den ere, esandakoarekin nahikoa izango da, eta ez da beharrezkoa gai honen inguruan gehiago luzatzea.
|
|
|
Erromatar zuzenbidearen inguruan zerbait dakitenek Papinianoren erabakietatik
|
ateratako
legea ikusteko aukera izan dute noizbait; lege horren ariora, zurtz ordezpena zela-eta seme alaben ondasunen gaineko senipartea kentzen zitzaion amari, alegia, aitak senidea edo arrotza izendatzen bazuen seme edo alabaren ordezko moduan, hori zurtz adinaren barruan hiltzen zenerako, ordezko hori oinordeko bihurtzen zen, zurtzaren ama bizirik izan arren, eta amak ez zuen seniparterik seme edo alab...
|
|
|
7 Orain arte aipatutako betebehar mota guztiei buruz, ideia orokor hori alderatu nahi izan da hona, Jainkoa betebehar horietaz baliatu izan delako gizakiei euren eginbeharrak ezartzeko. Betebehar horietatik
|
ateratzen
da beste betebehar guztien oinarria. Jatorri horretan bilatu behar dira, hain zuzen ere, legeen printzipioak eta espiritua, legeok betebeharrekin zein lotura duten kontuan hartuta.
|
|
|
Azalpena mugatua izango da, lege zibilei dagozkien betebeharrak besterik ez direlako azalduko. Egia esan, betebehar horiei buruzko gai gehienak kapitulu honetan aztertu dira jadanik; beraz, hurrengo kapituluan erregela orokorrak azalduko dira, erregela horiek betebeharren izaeratik bertatik
|
ateratzen
direlako. Gainera, erregela orokorrek erregela bereziak ondorioztatzen dituzte, erregela orokorrak berezien printzipioak baitira.
|
|
|
1 Aipatu berri diren erregela orokorrak aurreko kapituluetako azalpenetatik
|
atera
daitezke. Erregela horiek banan banan aztertuko dira, artikulu bereizietan, ezarritako printzipioen ondorioak baitira.
|
|
|
4 Esandako horretatik
|
atera
daiteke adiskidetasunak oinarrizko bi bereizgarri dituela: aurrenekoa, elkarrekikotasuna; eta, hurrena, bera eratzeko askatasuna.
|
|
|
4 Jainkoak, halaber, beste baliabide batzuk erabiltzen ditu gizartea iraunarazteko; baina beste horiek ez dira nork bere burua maitatzea bezalakoak. Izan ere, nork bere burua maitatzea zinezko gaitza da, Jainkoak horretatik ondorio onuragarriak
|
ateratzen
baditu ere. Gainerako baliabideak, berriz, gizarte ordenaren berezko oinarriak dira, eta, izatez, onak, printzipio onak barneratzen dituztelako.
|
|
|
3 Guztiok dakigunez, Jainkoak ez du gaitza ahalbidetu, bere ahalguztiduntasunak eta jakituriak gaitz horretatik ona
|
atera
dezakeen neurrian baino. Onik onena lortzeko, dena den, gaitzik gabeko nahastetik etorri behar da.
|
|
|
Onik onena lortzeko, dena den, gaitzik gabeko nahastetik etorri behar da. Erlijioak erakusten digu Jainkoak ondasun mugagabeak
|
atera
dituela gaitz handi batetik, gaitz hori dela-eta bekatuak gizakia gutxietsi baitu. Erlijioak erakusten digu, orobat, zein konponbide ulertezin erabili duen Jainkoak gizakia bekatutik askatzeko eta gizaki hori jaitsiera baino lehenagoko egoera zoriontsuago batera eramateko.
|
|
|
Erlijioak erakusten digu, orobat, zein konponbide ulertezin erabili duen Jainkoak gizakia bekatutik askatzeko eta gizaki hori jaitsiera baino lehenagoko egoera zoriontsuago batera eramateko. Jainkoak, beraz, aldaketa hori onartu du, aldaketatik emaitza on bat
|
ateratzeko
. Horixe baieztatzen da gizartea nola gobernatzen den gogoan izanik.
|
|
|
Hori dela eta, euren burua bakarrik maite duten gizakiek lan egin behar dute, merkataritzan aritu behar dira, eta, orokorrean, beharrezko dituzten gainerako harremanak bereganatu behar dituzte. Harreman horietatik onurak eta probetxua
|
atera
ahal izateko, haien ohore eta interesak agintzen dute onustea, fideltasuna eta zintzotasuna izatea. Hortaz, nork bere burua maite duenak orotara egokitu behar du bere burua, orotatik probetxua atera ahal izateko.
|
|
|
Harreman horietatik onurak eta probetxua atera ahal izateko, haien ohore eta interesak agintzen dute onustea, fideltasuna eta zintzotasuna izatea. Hortaz, nork bere burua maite duenak orotara egokitu behar du bere burua, orotatik probetxua
|
atera
ahal izateko. Gizaki horrek jakin badaki bere helburuak lortzeko baliabiderik eragingarrienak erabili behar dituela, eta, horregatik, eginbehar guztiak ere bereganatzen ditu, bertute mota guztiak iritsi ahal izateko.
|
|
|
Hori guztia lortu nahian, Jainkoak, lehenik eta behin, gizonezko bat bakarrik eratu zuen. Ondoren, gizonezko horretatik beste sexu bat
|
atera
zuen, gizonezkoaren saihets hezur batetik emakumezkoa sortuz. Bi biok jatorri berbera dutenez gero, gizonezkoak eta emakumezkoak osotasuna eratzen dute.
|
|
|
Bi biok jatorri berbera dutenez gero, gizonezkoak eta emakumezkoak osotasuna eratzen dute. Osotasun hori eratzeko, emakumezkoa gizonezkoarengandik
|
atera
da; eta, Jainkoaren eskutik, emakumezkoa gizonezkoari eman zaio, haren adiskide eta lagun izan dadin, haren antzeko eta harengandik sortua delako. Horrela hazi ditu Jainkoak gizonezkoa eta emakumezkoa, batasun estu eta santu horren bitartez.
|
|
|
25, 26 Aipatu adibidean eta antzeko beste batzuetan ikus daitekeen bezala, garrantzitsua da ekitate naturalaren kontra ez egitea, nahierarako legeetatik
|
ateratako
zorroztasun eta ondorio faltsuen bidez. Baina gisa bertsuan, tentuz ibili behar da lege naturalak nahierarakoen gainetik jartzean, harako legeren batek nahierarako legearen mugapenak gaindi ez ditzan, nahierarako legea lege naturalarekin bateratuz zehazten direlako lege bakoitzaren ondoreak. Bestela, kaltea nahierarako legeari bakarrik egiten zaiolakoan, lege naturalari ere egin dakioke.
|
|
|
Filosofiaren baitatik
|
atera gabe
, Mario Bunge filosofoak, adibidez, gogoratzen digu bolada erromantiko berrian Feyerabend dela" zientziaren kontrako egungo mugimenduaren jagole filosofiko" nagusietakoa, zehazgabetasun balioaren defendatzailea baita, zientziaren arerioa, hau kuantitatiboa den heinean (Bunge 1999: 125).
|
|
|
Erakarpen eta aldarapen elektrikoak eflubio terminotan deskribatu zituzten pertsonek indar horiek neurtzen saiatu ziren balantza bateko plater baten azpian distantzia jakin batera disko kargatu bat jarriz. Egoera horretan ez zen emaitza kontsistente eta interpretagarririk
|
atera
. Arrakastaren aurretiazko baldintza, hain zuzen, ekintza elektrikoa distantzia jakin batera dauden partikula batzuen arteko grabitazioaren antzeko ekintza batera murrizten zuen paradigma izan zen.
|
|
|
Aldez aurreko entrenamenduaren bitartez eskuratutako paradigmak joko arauak eskaintzen dizkio, jokatu beharreko piezak deskribatzen ditu eta eskatutako emaitzaren izaera argitzen du. Halako zientzialari baten eginkizuna pieza horiek erabiltzea da, arauetatik
|
atera gabe
eta eskatutako emaitza lortzen delarik. Huts egiten badu, zientzialari gehienei arazoren bati egindako lehen erasoaldietan behintzat gertatu ohi zaien bezala, porrot horrek bere abilezia eza baino ez du erakusten.
|
|
|
Kuhnen iritziz, ez dugu zertan aurrerapen zientifikoa egiaranzko hurbiltze prozesua bailitzan ulertu behar. Hobe da egiantzekotasun eta egia kontzeptuetatik aske geratzea, zientzi aurrerapena geldialdi egoeratik
|
ateratzean
baitatza, zientziak puzzleak ebaztea duelako helburu. Izan ere, Kuhnek ikusi legez, agian sekula ezagutuko ez dugun egiaren kontzeptuak laguntzen al digu natura hobeto ezagutzen?
|
|
|
Izan ere, mundua zer den nahi dugu ezagutu, nolakoa den, nola dabilen, nola alda genezakeen. Filosofia, jakitearekiko maitasuna eta grina, bilaketan ari da beti, ikertzen, gogaitzen batzuetan, azkenik ondorioak
|
ateratzeko
. Eta bere objektua ezagutza bada, gaur egun horren mailarik gorena zientzian aurkitzen dugu.
|
|
2004
|
|
|
Baieztatzen nuen nire baitatik kanpo bazirela zenbait gauza, nire ideien jatorri zirenak, eta nire ideiek gauza horien antz bete betea zutela. Eta hementxe nengoen oker, edo hori egia balitz ere, ez zen oinarritzen nire hautemaketatik
|
ateratako
ezagupen batean.33
|
|
|
Demagun lagun baten argazkia erakusten digutela. Aurrean dugun argazkitik ezaguna egiten zaigun norbaiten aurpegiaren antza
|
aterako
dugu, gure lagunarena alegia, baina dugu horregatik esan paperezko irudi horrekin gure lagun horren existentziaz ezer frogatuta dagoenik eta ezta bera ezagutzen dugunik ere. Ustezko errealitate baten irudia dugu aurrean, baina ezer gutxi esan dezakegu berari buruz.
|