|
2001
|
|
|
Koipe
|
asko
duten elikagaiek kalte egin diezaiokete garunaren osasunari, energia hornidura murriztean. Jakina denez, gantz ugariko dietek ondorio kaltegarriak dituzte osasunean, besteak beste, obesitatean eta bihotzeko gaixotasunean.
|
|
|
Akutua, eskuarki, infekzio motakoa da, elikadura intoxikazio baten ondorioz (bakterioek, birusek, parasitoek kutsatutako elikagai obeizatua) edo organismoko defentsak urritu dituelako (antibiotikoak hartzea, minbiziaren kontrako botikak, GIBak eragindako infekzioa edo beste arrazoi batzuk). Laxanteen abusuak eta elikaduran bat bateko aldaketek ere eragin dezakete, adibidez, zuntz
|
asko
duten elikagaien kontsumoa bat batean handitzeak. Gorozki likidoak behin eta berriz irenstearekin batera, likido eta elektrolitoen galera handiak izaten dira, eta, sarritan, malabsortzio koadro baten ondorio izan daiteke (dietako zenbait elikagai ezin dira aprobetxatu).
|
|
|
Elikaduraren bidez, ahal den neurrian, azido oxalikoaren eta kaltzioaren gernu kontzentrazioa murriztuko da. Beraz, saihestu egin behar dira azido oxaliko
|
asko
duten elikagaiak, nahiz eta gutxitan narritatu egiten diren gernubideak, baita azido oxaliko gutxi duten elikagaiak irentsi ondoren ere (tomateak, zainzuriak, lekak). Kaltzioaren kaltzioaren murrizketa kaltzioaren gernu kanporaketa areagotzen duten subjektuetan adierazitakoa nabarmen murriztuz edo esnekien kontsumoa saihestuz lortzen da.
|
|
|
E (mg) 354,0 47,0 3,3 33,5 6,2 9,0 356,0 32,0 2,0 26,4 0,7 Kontsumoaren abantailak eta eragozpenak: Koipe ase
|
asko
duten elikagaiak “gehiegi” kontsumitzeak odoleko kolesterol maila handitzea eragiten du (hiperkolesterolemia). Hala ere, kokoa oso kantitate txikitan eta oso gutxitan jaten den fruta da, eta, beraz, ez du osasunerako inolako eragozpenik sortzen, are gehiago, gure elikadura aberasten du substantzia elikagarrietan.
|
|
2002
|
|
|
Era berean, kariesaren prebentzioa egiten du, zuntz
|
asko
duen elikagaia gehiago murtxikatu behar denez, listuaren sekrezioa ere joriago bihurtzen da.
|
|
|
Kontuz gatzarekin… Elikaduran, sodio iturri nagusia gatza da; beraz, pixkanaka murriztu da egosketetan eta mahaian erabiltzen den gatza, arteria tentsio handiarekin eta likido atxikipenarekin lotuta baitago. Sodio
|
asko
duten elikagaiak (olibak, gazta onduak…) eta gatz asko erantsi zaienak ere (hestebeteak, kontserbak, saldarako kubotxoak, fruitu lehor gaziak, berehalako pureak, patata frijituak…) neurriz kontsumitu behar dira.
|
|
|
Koiperik edo luzaroan egosi behar ez duten elikagai zukutsuak hobestea. Zuntz
|
asko
duten elikagaien aurrean tolerantzia frogatu (barazki egosi osoak, entsaladak, lekaleak, osoko zerealak, fruitu lehorrak eta fruitu lehorrak…). Baztertu oso gaziak edo onduak diren elikagaiak eta eskabetxean egindako kontserbak.
|
|
2003
|
|
|
Elikabidean, izan ere, kaloria guztien ia erdia karbohidrato ugari dituzten elikagaietatik ekarri behar da (%15 %18 inguru), proteina ugari duten elikagaietatik (haragi, arrain, arrautza, esne eta esnekiak...) eta gainerako %30 %35, gantz
|
asko
duten elikagaietatik (elikagaiek berez daukatena eta prestatzeko baliatzen ditugun koipe eta gantzak).
|
|
|
Sukaldean egiten duguna irakite puntura iristen denean ere murriztu dezakegu sua. Hori bereziki gomendagarria da likido
|
asko
duten elikagaientzat, hala nola zopak edo salda. Elikagaiak gauez presta ditzakegu hurrengo egunerako.
|
|
|
Elikagaiak azkar hoztuz gero, moteldu egiten da, eta mikrobioen ugalketa eragotz daiteke. Hoztea funtsezkoa da azido gutxiko (4,5 baino pH handiagoa) eta ur
|
asko
duten elikagaietan. Bakterio hazkuntza mantsotu egiten da 20 gradutik behera, eta, horregatik, elikagaiak berehala hoztu behar dira tenperatura baxuetan.
|
|
2004
|
|
|
Kashiwako (Japonia) Ikerketa Onkologikoen Institutu Nazionaleko Shoichiro Tsugane buru duen ikertzaile talde batek azterlan epidemiologiko baten emaitzak argitaratu ditu The British Journal of Cancerren (90, 128). Azterlan horretan ageri denez, gatz
|
asko
duten elikagaiak hartzen dituzten pertsonek urdaileko minbizia izateko arriskua bikoiztu egiten dute. Azterketa hori adin ertaineko 40.000 boluntario japoniarrekin egin zen.
|
|
|
Egokiak ez diren elikagaiak Odolaren zirkulazioan modu negatiboan eragiten duten faktoreetako bat elikagaien gantz aseen edukia da. Koipe mota hori esneki osoetan, esne gaina, gurina, hestebeteak, urdaia, koko edo palma olioekin egindako industria gozokietan, aurrez prestatutako plater askotan eta abarretan aurkitzen da.Gantz saturatu
|
asko
duten elikagaiak gehiegi kontsumitzeak triglizeridoen eta plasmako kolesterolaren maila handitzeko joera du, eta odolaren biskositatea areagotzen du, eta horrek zirkulazioa zailtzen du. Kontuan hartu beharreko beste alderdi bat dietaren gatz edukia da.
|
|
2005
|
|
|
digestio arazoak; nahikoa da batzuk kontuan hartzea jarraibide eta ohitura dietetikoak. Lehenik eta behin, gantz
|
asko
duten elikagaien kontsumoa murriztea komeni da. gorringoz edo esne gainez egindako saltsak, maionesa, gazta erdionduak eta onduak, haragia, arkumea edo zerri koipetsua, hestebeteak, gehiegi prestatutako platerak olioa edo elikagai koipetsuak, hala nola frijituak, erregosia eta gisatuak, baita pastelgintzako eta opilgintzako produktuak.
|
|
|
Zuntz
|
asko
duten elikagaiak, ur asko dutenak, bero hartzen direnak edo murtxikatze luzea behar dutenak dira asetasun handiena dutenak.
|
|
|
Bi arrazoirengatik asetzen dira frutak eta barazkiak. Alde batetik ur kantitate handiak dituzte, eta zuntz
|
asko
duten elikagaiak dira, baldin eta, frutaren kasuan, osorik jaten badira edo gehitzen badira. mamia zukuekin.
|
|
2007
|
|
|
Horrekin frogatu dena argi dago: arrazoi fisiologiko batzuengatik, gantz eta azukre
|
asko
duten elikagaiak erakargarriago gertatzen zaizkigu bestelakoak baino.
|
|
|
Zuntza: zuntz
|
asko
duten elikagaiek (frutak, barazkiak, lekaleak eta osoko zerealak) asetasun sentsazio handia ematen dute. Haurra eguneko otorduekin beteta sentitzen bada, elikagai horien kopuru egokia barne, errazagoa izango da ordu artean beste batzuk jatea saihestea.
|
|
|
Bitamina hori antioxidatzailea da, eta hainbat gaixotasunetarako arriskua murrizten laguntzen du, besteak beste, bihotz hodietakoa, endekapenezkoa eta baita minbizia ere. Gainera, bitaminak elikagaietako burdinaren xurgapena handitzen duenez, anemia ferropenikoa izanez gero gomendatzen da, burdina
|
asko
duten elikagaiekin edo mineral horren dietako osagarriekin batera, horrek suspertzea bizkortzen baitu. Nola aukeratu eta prestatu Fruta helduta dago brakteak horiak bihurtzen direnean.
|
|
2008
|
|
|
Gaztainaren kasuan, ordea, kontrakoa gertatzen da, hau da, osagai nagusia karbohidratoak dira, eta gainerako fruitu lehorren lipido edukia baino askoz txikiagoa da. Oro har, zuntz
|
asko
duten elikagaiak dira, eta, beraz, heste igarotzea errazten dute, idorreriarekin lotutako sintomak prebenituz edo hobetuz. Proteina kopuru handiak ere badituzte, beren pisuaren %20 inguru.
|
|
|
Elikagai arinak alde batera uzten dituztenek, aldiz, gizonezko bat gelditzeko aukera gehiago dituzte. Ikerketak erakutsi du erlazio argia dagoela dietaren eta haurdunaldiaren amaieran kaloria
|
asko
dituzten elikagaien artean, eta seme edo alaba gizonezkoa izatearen artean. Horrek azalduko luke, ikertzaileen arabera, gero eta haur gutxiago jaiotzen direla herrialde industrializatuetan, non amek nahiago izaten baitituzte kaloria gutxiko dietak.
|
|
2009
|
|
|
Zuntz
|
asko
duten elikagaiak jatea, ura edatea eta Gabonak igaro ondoren ariketa fisikoa egitea gomendatzen dute.
|
|
|
Soberakin horrekin batera, besoak eta zangoak, arritmiak, bihotz dilatazioa eta bizi organoen osasuna, hala nola giltzurrunen eta bihotzaren osasuna, arriskuan jartzen dira. Halakoetan, potasio
|
asko
duten elikagaiak mugatu egin behar dira, hala nola entsaladak eta gainerako barazkiak. Gainera, janaria prestatzeko, elikagaiek potasio gutxiago izateko metodoak erabili behar dira, hala nola beratze luzea edo egoste bikoitza.
|
|
|
Ondoren, esneki, erakargarriak? eskoletan banatzearen alde egingo duela azaldu du, baina azukre
|
asko
duten elikagaien banaketa ez dela diruz lagundu behar zehaztu du.
|
|
|
Murriztu gatz kontsumoa. Zure platerei gatzik ez botatzeaz gain, gatz
|
asko
duten elikagaien kontsumoa murriztu behar duzu; esaterako gazituak, aurrez prestatutako jakiak, kontserbak, gazta onduak, snack edo aperitibo industrialak, eta abar.
|
|
2010
|
|
|
Jokabiderik egokiena da otordu bakoitza ogiz laguntzea, karbohidrato
|
asko
dituzten elikagaietatik hartzea komeni baitzaigu guk behar dugun energiaren erdia baino gehiago.
|
|
|
Dokumentuak Elikaduraren Segurtasun Legea garatzen du eta gantz azido saturatu, gantz azido trans, gatz eta azukre
|
asko
duten elikagaien salmenta debekatzea planteatzen du, makina automatikoen bidez zein hezkuntza zentroen barnean diren tabernetan edo lokaletan. Elikaduraren Segurtasun Legea aurten onartuko dute.
|
|
|
Gatzik gabe egostea eta platerean norberak gehitzea ere eskatzen dute, hartzen den sodio kantitate zehatza kontrolatzeko. Sodio
|
asko
duten elikagaiak neurriz kanpo hartzea da hipertentsio arterialaren jatorriaren sustatzaile nagusietako bat, eta hori da, hain zuzen ere, gaixotasun kardiobaskularren bat duten gaixoen eta, oro har, populazioaren arrisku faktore erabakigarriena.
|
|
2011
|
|
|
Hala ere, ezin da bizi co2 kontzentrazio handitan, eta, kasu gutxitan, oso tenperatura baxuko giroetan, nahiz eta ondo jasaten duen hoztea. 0 °C ko tenperaturan haz daiteke, baina mantsoago, baita pH neutroa eta mantenugai
|
asko
dituzten elikagaietan ere. 18 °C an izoztutako elikagaietan (adibidez, hutsean ontziratutako arraina eta itsaskia) kimuak detektatu dira.
|
|
|
Legearen helburua da elikagaiekin zerikusia duen orotan zaintza indartzea eta Espainian gero eta loditasun handiagoari aurre egitea, batez ere haurren artean (%30etik gorako prebalentzia). Eskola menuak ere aipatzen ditu, eta, gainera, trans koipe, gatz eta azukre
|
asko
duten elikagai eta edarien kontsumoa mugatu behar da. Era berean, ikastetxeek menuetako kaloria eta elikagaiei buruzko informazio zehatza emanen diete gurasoei edo tutoreei, baita afaria osagarri izateko jarraibideak ere.
|
|
|
Gantz azido poliasegabeek (PUFAk), bereziki omega 3 seriekoek (DHA eta EPA), hanturaren kontrako propietateak dituzte. Hori dela eta, omega 3
|
asko
duten elikagaiak gehiago kontsumitzea edo osagarri espezifikoak hartzea formula eraginkorra, segurua eta kostu gutxikoa da periodontitisaren prebentzioan eta tratamenduan. Dieta zaintzea garbiketa mekanikoari gehitzen zaio eta, kasuaren arabera, tokiko antibiotikoak aplikatzeari, periodontitisen terapia bateratu gisa.
|
|
|
Elikagaietan material plastikoen erabilera elikagaien segurtasunari buruzko oinarrizko arau batzuen bidez arautzen da, elikagaiek kutsadurarik izan ez dezaten edo haien propietateak aldatzen dituzten konposatuak migratu ez daitezen. Konposatu
|
askok
dute elikagaiak biltzeko baimena. Aurrerapen berrien eta ingurumena zaintzearen arabera, Ministroen Kontseiluak Errege Dekretu bat onartu du, plastiko birziklatuz egindako lehengaien baldintzak ezartzen dituena, elikagaiak ukitzeko ontzietan erabiltzeko.
|
|
2012
|
|
|
Esperientziak esaten duenez, amak likido asko hartzen baditu (zukuak, infusioak, saldak, edariak etaa freskagarriak), edo ur
|
asko
duten elikagai ugari jaten baditu (fruta, entsalada asko, eta abar) edo gozo asko, gerta daiteke sortzen duen esnea urtsuagoa izatea (ez hain trinkoa), haurra ez asetzea behar bezala eta, ondorioz, maiz maiz eskatzea bularra.
|
|
|
Elikagaietan agertzen diren amina heteroziklikoak bi motatan sailkatzen dira. Alde batetik, karbolinak edo amina pirolitikoak daude, 300 ºC baino gehiagoko tenperaturetan sortutakoak, aminoazido edo proteinen pirolisiengatik, erradikalen bitarteko erreakzioen bidez. Beste alde batetik, aminoimidazoazarenoak edo amina termikoak daude, proteina
|
asko
duten elikagaiak (nagusiki haragiak, haragi deribatuak, arrainak eta itsaskiak) 300 ºC baino gutxiagoko tenperaturetan prestatzean sortutakoak.
|
|
|
Triglizeridoen beste erredukzio efektu bat omega 3 kate luzeko gantz azido poliasegabeekin ikus daiteke. Omega 3
|
asko
duten elikagai naturalak, hala nola arrain urdinak, behar bezala kontsumitzea ez da nahikoa izaten eragin kliniko esanguratsua lortzeko, eta, beraz, omega 3 osagarriak ere erabil daitezke, betiere aholkuak emanez. Alkoholari dagokionez, hipertriglizeridemia duten pertsonetan, kopuru txiki batek (egunean kopa bat ardo edo garagardo txiki bat) triglizeridoen kontzentrazioak handitu ditzake.
|
|
|
Berehalako zopak, belarrak, espeziak eta kafea dira deshidratatu edo liofilizatzen diren elikagaietako batzuk. Ur
|
asko
duten elikagaiak (sandia edo letxuga) liofilizatzeko hautagai txarrak dira.
|
|
|
Albaitariaren kontrola ordezkaezina den arren, txakurraren elikaduran aldaketa txiki batzuk egiteak lagundu egiten du txakur diabetikoaren osasuna zaintzen, eta gaixotasuna kontrolatzen. Diabetesa duen txakurra elikatzeko zuntza Diabetesa duen txakur baten dietan zuntz
|
asko
duten elikagaiak sartu behar dira. Horrek murriztu egiten du elikagaien karbohidratoak deskonposatzeko abiadura, eta tapoi gisa jokatzen du; tapoi horrek, neurri batean bederen, odoleko azukre mailan (glukosa) bat batean igotzen diren eta maskota diabetikoaren gorputzak jasaten dituen kalteak geldiarazten ditu.
|
|
|
Idorreria da etapa honetako beste arazo bat. Espezialistak azaldu du hondakin
|
asko
duten elikagaiak gehitu behar direla, hala nola garbantzuak, zainzuriak, barazkiak edo letxuga. “Zuntz bidezko elikagaiek hesteetako igarotzea errazten dute eta idorreria hobetzen dute”, erantsi du.
|
|
|
Obesitatea, diabetesa, hipertentsio arteriala, gaixotasun kardiobaskularrak eta zenbait minbizi mota dira, besteak beste, gantz saturatu, trans gantz, azukre edo gatz
|
asko
duten elikagaien kontsumoa gehiegizkoa denean areagotzen diren gaitzetako batzuk. Elikagai prozesatuak dira elikagai horien iturri nagusia, bai osagaien nutrizio osaeraren ondorioz, bai kontsumo maiztasun handiaren ondorioz.
|
|
|
tenperatura altua denean, inguruan burbuila txikiak hautematen dira, eta, ondorioz, gainazalera igotzen da. Ur
|
asko
duen elikagai bat arrautzaztatu edo birrindu, ur horrek gehiegizko gantzak xurga ez ditzan. Haragia frijitzean, oilaskoa esaterako, gantzak galtzen ditu eta oliba olioa xurgatzen du, hau da, batzuetan kaltegarria baino onuragarriagoa den gantz trukea dago.
|
|
|
Aukera ona izan daiteke ogi integraleko xerra bat gazta freskoarekin edo indioilarrarekin, fruitu lehorrekin, osoko zerealen barratxoekin edo fruta freskoa gaztanberarekin. Saihestu koipe eta azukre
|
asko
duten elikagaiak, hala nola patata frijituak edo opilgintza, kirol egun baten ondoren maiz jateko gogoa dutenak. Kontsumitzen badira, pisutasun sentsazioaz gain, ariketan egindako lanaren zati bat baliogabetu dezakete.
|
|
|
Horregatik, garrantzitsua da dieta triptofano iturri izatea, organismoak, modu naturalean, serotonina eta melatonina kantitate egokiak sintetiza ditzan. Triptofano
|
asko
duten elikagaiak dira: Arrautzak.
|
|
2013
|
|
|
Ogiak, beraz, lagundu egin dezake dieta orekatzen, karbohidrato
|
asko
dituen elikagaia baita.
|
|
|
Buruko minarentzat mesedegarri gisa adierazten du, bihotzarentzat eta arterientzat ona izateaz gain gibelarentzat ere mesedegarria baita, eta diabetes gutxiago eragiten du. Hala ere, kafean ez da lortu almidoi
|
asko
duten elikagaietako akrilamida maila murriztea; izan ere, almidoi asko eduki behar dira, eta kafeak ez du eduki behar kapsuletan. Onura guztiak izan arren, ez dakigu zer kantitate hartu litzatekeen ondorio onuragarriak lortzeko bigarren mailako ondoriorik gabe.
|
|
|
Bistan da ezetz, elikadura osasungarri praktikoa ez baita gramo eta kaloria kopurua. Gainera, kontuan hartzen badugu, alde batetik, %10 hori ez dela gainditu beharreko gehienezko muga bat dela, eta, bestetik, gure dietako azukreak ez datozela soilik azukre erantsia duten elikagaietatik, ez pasatzeko sekretua da gomendatutako elikagai kopuruan hartzea, azukre asko edo gutxi duten elikagaietan, esaterako frutetan, eta, tarteka, gozogintzako produktuetan, azukre
|
asko
duten elikagaietan. Bestela esanda, gure dietako azukreak, batez ere, modu naturalean azukreztatutako elikagaietatik etorri luke, frutetatik, esaterako.
|
|
|
Eta anemiaren sintoma nagusietako bat neke eta neke sentsazio handiagoa da. Hori dela eta, burdina
|
asko
duten elikagaiak kontsumitzea gomendatzen da (adibidez, haragiak, lekaleak, barazki eta barazki hostotsuak eta fruitu lehor oleaginosoak), baita zitrikoak eta bitamina ematen duten beste produktu batzuk ere.
|
|
|
Denbora, tenperatura eta akrilamida Egosketa prozesuan sortzen den beste substantzia bat, frijitzea eta labean sartzea, akrilamida da. Karbohidrato
|
asko
duten elikagaiak (patata frijituak, ogia edo gailetak) tenperatura handietan jartzen direnean agertzen da. Substantzia horren ekoizpenari buruz egindako ikerketa askok aminoazido batekin lotzen dute, asparagina, zeinak, azukre naturalak daudenean eta frijitzeko prozesuan, deskonposatzen eta azpiproduktu batzuk sortzen baititu, horien artean akrilamida.
|
|
|
Hau da, 4 baso ur edo bestelako likido edatea, denboraldiaren eta giro baldintzen arabera gustagarrienak direnak: infusio hotzak edo beroak, ez kitzikagarriak, saldak (barazkiak, oilaskoa, arraina…), ur poloak (marrubia, limoia, angurria…), izotzak azukrerik gabe, te izoztua, gelatinak, fruta zuku naturalak, likidotuak edo irabiatuak fruta eta barazki baserriak… Ur
|
asko
duten elikagaiak kontsumitu, hala nola frutak eta barazkiak. Fruta freskoak, naturalean edo beste aurkezpen batzuetan hartuak (zuku atera berria, likidotuak, brotxetan, mazedoniak, etab.).), ordu arteko mokadu gisa hartzeko lehen aukera izan lukete, goiz erdian eta arratsalde erdian.
|
|
|
Elikagai goxoak dastatzea oso pozik egon daiteke. Hor sartzen dira jokoan kaloria
|
asko
dituzten elikagaiak, edo elikagai gaziak. Animaliak, Clifford B. Saper eta kolaboratzaileak Neuron aldizkarian 2002ko urrian, energia berriztatzeko beharretik harantzago dauden substantzia gozo eta gaziak kontsumitzeko joera dugu, eta, aldi berean, substantzia oso neketsuak edo gaziak saihestu nahi ditugu, elikagai pribatuen artean ere gertatzen den portaera.
|
|
|
Irudia: CONSUMER EROSKI Estresaren aurreko erantzuna ez da homogeneoa pertsona guztietan, eta populazioaren %20k ez du elikadura eredua aldatuko; %40k areagotu egingo du, eta kaloria
|
asko
dituzten elikagaiak lehenetsiko ditu, hau da, gantz eta gozo asko dituztenak. Horixe azpimarratzen du Albert Lecube doktoreak, Espainiako Endokrinologia eta Nutrizio Elkarteko (SEEN) Obesitate Taldearen koordinatzaileak.
|
|
2014
|
|
|
Guraso eta administrazio askok eskola jantokiak bezain zorrotz aztertuko balute hainbat haurrek asteburuetan izaten duten elikadura, milaka familia isun jarri genituzke azukre, gantz eta gatz
|
asko
duten elikagai eta produktu gehiegi jateagatik.
|
|
|
Elikagai frijituak eta akrilamida Elikagaiak frijitu edo labean sartu ondoren, akrilamida sor daiteke. Karbohidrato
|
asko
duen elikagaia (patata frijituak, ogia edo galletak) tenperatura altuetan jartzen denean agertzen da. Substantzia horri eta nola sortzen den ikerketa ugari egin dira.
|
|
2015
|
|
|
Hori dela eta, neurrian jan behar dira gatz
|
asko
duten elikagaiak, eta horien artean olibak.
|
|
|
Elikagaien segurtasunean errepikatzen den beste gai bat akrilamida da. Substantzia kimiko hori modu naturalean eratzen da tenperatura altuko egosteko prozesuetan almidoi
|
asko
duten elikagaietan. Minbizia sortzeko arriskua areagotu zezakeela zehaztu ondoren, EFSaren adituek kontsulta publikoa egiten hasi ziren beren arriskuei eta prebentzio neurri nagusiei buruzko ebaluazioak areagotzeko.
|
|
|
Edari gozagarri eta freskoa da horchata, baina ez da askotan sinesten den eta azukre
|
asko
duen elikagaietan aberatsa
|
|
|
Gatza, saltsa komertzialak, hala nola maionesa, kétchupa, soja saltsa edo ziapea; aperitibo gaziak; olibak. Azukre asko duten edo gantz
|
asko
duten elikagaiek ere egarria areagotzen lagun dezakete. Beraz, edari gozoegiak (freskagarriak, adibidez), postre gozoak (magdalenak, pastelak, etab.). azukre kontzentrazio handiarekin eta olio ugariko elikagai arrautzaztatuek eta frijituek ere eragin hori izan dezakete.
|
|
|
Galdera horren erantzuna «ez beti» da, 2015eko maiatzean Estatu Batuetako Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroek zehaztu zuten bezala. Izan ere, gantz
|
asko
duten elikagai batzuek oraindik gantz asko eduki dezakete. Gaztak dira adibide argi bat.
|
|
|
Irudia: sergeypeterman Bizitza baliagarri luzea duen eztia da eztia, azukre
|
asko
duelako Elikagaiak galkorrak dira, une batean edo bestean hondatzen direnak, fabrikatzaileak proposatutako kontsumo datetan kontsumitzen ez badira. Produktu guztiei aplika dakiekeen arren, denbora asko behar izaten da hondatzeko.
|
|
|
Azukrea eta irina fruitu lehorrak edo patatak baino egonkorragoak dira, eta denbora luzez arazorik gabe egon daitezke, modu egokian manipulatuz gero. Eztiaren kasuan, azukre
|
asko
duen elikagaia da, eta horrek eragin bakterizida eragiten du lisisi osmotikoan. Hau da, ur jarduera txikia izateak bat egiten du patogenoak ugaldu ez daitezen.
|
|
2016
|
|
|
Bai zuzenean, bai prozesaturiko haragien, alkoholaren edo gatz gehiegizkoaren kasuan, zeharka, arrisku faktoreak faboratzen dituztenen kasuan: gehiegizko azukrea, obesitatea, diabetes mellitus edo sindrome metabolikoa; azukre gehiegi izateak, kaloria
|
asko
dituzten elikagai ultraprocesatuek eta nutrizio aldetik interesgarriak diren elikagaiak. Elikagai onak eta txarrak ez daudela onartzea, kopuru egokiak edo desegokiak daudela onartzea, akatsa da.
|
|
|
Delitua 1 Hidratazio egoera ona ziurtatzea Lehen helburua udan elikadura planifikatzen denean hidratazio egoera ona ziurtatzea izan behar du. Beraz, garrantzitsua izango da ur kontsumo ona eta ur, bitamina eta mineral
|
asko
duten elikagaiak bermatzea. Fruta eta barazki freskoak lortzeko elikagai egokiak dira, batez ere errezeta freskoetan prestatzen badira (entsaladak, pureak edo zopa hotzak, adibidez), freskotasun sentsazioa areagotzen baitute.
|
|
2017
|
|
|
Irudia: belchonock Herrialde gehienetan, gizentasun tasak handitzen ari dira, elikagai eskuragarritasun handiagoa dutelako, kaloria
|
asko
dituzten elikagaiak (gantz eta azukre ugari dutenak) gehiago jan direlako eta jarduera fisikoa murriztu delako. Biztanleria gero eta sedentarioagoa da lan jarduera inaktiboagatik, garraiobide berriengatik eta gero eta urbanizatze handiagoagatik.
|
|
|
Edariei dagokienez, ura beti izan behar da lehen aukera, baina kafea, infusioak edo light edariak ere aukera daitezke. Azkenik, egon daitezkeen hipogluzemiak zaindu behar dira, eta, halakorik gertatuz gero, ona da karbohidrato
|
asko
duten elikagaiak eskura izatea, xurgapen azkarrekoak, adibidez, glukosa gelak eta xurgatze moteleko beste batzuk, hala nola galletak eta txigortuak. Medikazioa Bidaia egin baino bizpahiru aste lehenago, komeni da medikuarekin zita bat adostea, medikazioan aldaketaren bat egin behar dela uste baduzu, eta hori ohikoa da ordutegi aldaketak eskatzen dituzten bidaietan.
|
|
|
Diabetesa da diabetesaren kontrol ona lortzeko beste zutabeetako bat, eta udako oporretan, adibidez, etxetik kanpoko otorduei dagokienez, aldatu egin daiteke gehien. Horregatik, funtsezkoa da errutina berriro hartzea udako atsedenaldiaren ondoren, dieta orekatu eta orekatu bati jarraituz, non azukre eta gantz saturatu
|
asko
duten elikagaiak jatea mugatzen den eta barazki eta fruta freskoei protagonismo handiagoa ematen zaien. Elikadura osasungarria lortzeko metodo erraz bat plateraren teoria kontuan hartzea da:
|
|
2018
|
|
|
Hori ez da jarraitu beharreko eredua. Lehentasuna eman litzaioke berez zuntz eta ur
|
asko
duten elikagaiak hartzeari: frutak, barazkiak eta lekale platerak.
|
|
2019
|
|
|
Behar ditugun produktuei dagokienez saihestu erantzuna argia da: azukre eta gantz saturatu
|
asko
duten elikagai ultraprozesatu guztiak, eta trans koipeak dituzten olio hidrogenatuak dituzten elikagaiak. Baina, era berean, komenigarria da haragi gorrien eta gazta onduen edo oso onduen irenstea, gantz saturatu ugari baitute, animalia jatorriko gantzek bezala (esaterako, gurina eta gurina).
|
|
|
Kontuz: antikoagulatutako pazienteek kontuz ibili behar dute bitamina
|
asko
duten elikagaiekin, arterietan tronboak sortzen lagun baitezakete.
|
|
2020
|
|
|
akrilamida. Toxikoa da, arrozaren, ogiaren edo patataren kolore beltzaxka horretan ezkutatzen dena, eta tenperatura altuetan almidoi
|
asko
duten elikagai batzuk prestatu edo prozesatzean askatzen dena. Osasunerako ondorio kaltegarriak duela berrogeita hamar urte baino gehiagotik daude frogatuta, batez ere esperimentazioko animalia ereduetan, eta oso zabalak dira.
|
|
|
Horrela, bada, koloneko minbiziaren eta elikaduraren arteko lotura horren atzean, digestio sisteman mantenugai batzuek duten hanturazko potentzialarekin lotuta dago. Elikagai horietako batzuk gantz azido saturatu
|
asko
dituzten elikagaietatik datoz. Koloneko minbizia:
|
|
|
Horregatik komeni da produktu horiek gordinik jatea edo tenperatura altuetan ez prestatzea. Gainera, bitamina
|
asko
dituen elikagai bat prestatzean, bitamina horiek egoste uretara pasa daitezke. Horregatik, ur hori aprobetxatzea edo ur soberakina (lurruna, presio eltzea…) sortzen duten egosketak saihestea gomendatzen da.
|
|
|
— Sintoma hori arintzeko aholkuak: Zuntz
|
asko
duten elikagaien kontsumoa handitzea: frutak, barazkiak, lekaleak, osoko zerealak eta horien eratorriak.
|
|
|
Hori dela eta, elikaduran eta osasunean aditu diren batzuek, Rafael Urrialdek, esaterako, diote produktu bati bakarrik erreparatzea ez dela nahikoa. “Zergatik ez dira aldatzen azukre eta gozagarri
|
asko
duten elikagai eta edari guztiak% 21eko BEZ orokorrera? ”, galdetu du Urrialdek. Edari azukredunak eta obesitatea Nutrizioko adituek eta osasun publikoko erakundeek uste dute edari azukretsuek nutrizio balio urria edo nulua dutela, kaloria huts ugari ematen dituztela eta horiek kontsumitzeak zenbait gaixotasun izateko arriskua areagotzen duela, hala nola 2 motako diabetesa eta hortzetako txantxarra, hipertentsio arteriala eta obesitatea.
|
|
2021
|
|
|
Ez edan alkoholik. Burdina
|
asko
duten elikagaien kontsumoa mugatzea (haragi gorria, arrainak, itsaskiak, erraiak, fruitu lehorrak, hala nola pistatxoak, pipak eta pinaziak). Zuntz gehiago hartzea (40 gramo egunean).
|
|
|
Zer iruditzen zaizu? Warning sistemak oktagono beltzekin markatzen ditu azukre eta/ edo koipe eta/ edo gatz
|
asko
duten elikagaiak (100 g elikagai bakoitzeko). Igadi Score pixkanakakoa da, eta elikagaien nutrizio kalitatea alderatzeko aukera ematen du.
|
|
|
Horretan asko aurreratu genuke, garrantzitsua da kontsumitzaileek jakitea zer ari diren hartzen. Aitzitik, frogatu da potasio
|
asko
duten elikagaiek, hala nola frutek eta barazkiek, arteria tentsioa murrizten dutela. Ba al dago medikamenturik?
|
|
|
Haren kalkuluen arabera, urtean 32 milioi euro aurreztuko lirateke osasun kostuetan. Esan du, halaber, azukre, gatz, kaloria eta koipe saturatu
|
asko
duten elikagaietan %20ko kaloria murrizketa lortzeak hurrengo 30 urteetan kutsakorrak ez diren 472.000 gaixotasun prebenitzea ekar dezakeela, eta urtean 169 milioi euro aurreztea osasun kostuetan. Osasunaren Mundu Erakundeak zuzenean dei egiten die politikariei:
|
|
2022
|
|
|
25 gramo zuntz egunean. Idorreriaren sintoma gogaikarriak arintzeko modurik natural eta eraginkorrena da. Horretarako, zuntz
|
asko
duten elikagaien kopurua eta maiztasuna pixkanaka handitzea komeni da. Kontuan hartu behar da zuntz ekarpena handituz joan behar dela digestio aparatua egokitzeko eta hesteetako bestelako eragozpenak saihesteko, hala nola flatulentzia edo hantura.
|
|
|
Gure inguruan oso erraza da helburu horretarako balio dezaketen elikagai gaziak aurkitzea (gazta onduak, olibak, patata frijituak, antxoak…). Baina kontuan hartu behar da sodio
|
asko
duten elikagai guztiak ez direla osasungarriak. Gauza bat da une jakin batean arteria presioa igotzeko snack batzuetara jotzea, eta beste bat, produktu horiek gure ohiko dietan sartzea.
|
|
|
Gibela suspertzen duten elikagaiak zapore mikatz txikiko barazkiak dira (eskarola, endibiak, orburua, kardua, berenjena, lehoi hortzen infusioak eta mariano kardua); barazkiak eta frutak, berriz, apioa, zainzuriak, borraja, sagarra edo udarea, giltzurrunaren arazketa ekintza aktibatzen dute. Zuntz
|
asko
duten elikagaiek sabel puztua husten eta arintzen laguntzen dute. Fruitu lehorrekin eta aranpasekin nahasitako konpotako frutak, jogurta zahiarekin, ura edateak eta ibilbide luzea egiteak lagundu egiten dute horretan.
|
|
|
Carme Vidal Espainiako Pediatria Sozialaren Elkarteko lehendakariak azaldu du: “Haurren pobreziaren lehenengo ondorioa da familian elikatze ohitura aldatzea, elikadura orekatua izateko zailtasuna dela eta, haur asko energia beharrak gaindi ditzaketen produktuez elikatzen dira, baina ez dute beharrezko elikagairik, elikagai gutxi eta koipe
|
asko
dituzten elikagai merkeetan oinarritzen baitira, eta, ondorioz, landare eta barazki gutxiago kontsumitzen dute. Horrek gehiegizko pisua eta obesitatea eragin ditzake”.
|
|
|
Esan beharra dago, ordea, askotan gatz gehiegi eransten zaiola tortillari. Hala, Osasun Ministerioak dio elikagai batek gatz
|
asko
duela elikagai horren 100 gramoko 1,25 gramo gatz baino gehiago baditu, baina patata tortilla askok kopuru hori gainditzen dute. Hartzen den gatz kopurua murriztea beti izan behar dugu kontuan.
|
|
|
Oliotan frijitzeko tenperatura egokia 140° eta 190° C artekoa da, elikagai motaren eta tamainaren arabera. Ur
|
asko
duten elikagaiak (berdurak) 140° C tan egin daitezke; aurrez egosiriko elikagaiak gorritzeko, 160° C tenperatura egokia da; istant batez frijituko diren elikagai txiki txikiak, 180° C. Tenperatura horietan olioaren gantz azido batzuk hondatzen hasten dira, jakitik askaturiko ur eta gantzak nahasten zaizkiolako olioari.
|
|
2023
|
|
|
Hortzetako esmaltea birmineralizatzen duelako eta bakterioek azidoa sortzeko duten gaitasuna murrizten duelako gertatzen da hori. Fluor
|
asko
duten elikagai batzuk arraina, te mota batzuk eta esnea dira. f539 Elikagai krokanteak Zuntz asko duten jaki krokanteek hortzak eta oiak garbitzen laguntzen dute.
|