|
2017
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen
|
ari garen
gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio-behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza-hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Kimikoki?-pirrolidinobalerofenona (alfa-PVP) litzateke eta profil farmakologikoa MDPVrenaren oso antzekoa du. Gure inguruan ospe handirik ez duen arren, Estatu Batuetako ekialdean eragin lazgarriak pairatzen
|
ari dira
, eta 2015 urtean 63 heriotza esleitu zitzaizkion (12).? –
|
|
|
Talde honen barruan, gehien detektatua izan den substantzia metoxetamina izan da. Kasu gehienetan ketaminaren aizuntzaile gisa aurkitu da, hau da, kontsumitzaileak ez zekien metoxetamina hartzen
|
ari zela
(14).? –
|
|
|
Tabakoa da saihestu daitekeen arrisku-faktore garrantzitsuena. Nahiz eta erretzaileen portzentajea populazioan jaisten
|
ari den
, Espainiako Estatistikako Institutuaren arabera, 30 eta 40 urteen arteko emakumeen artean tabako-kontsumoak igotzen jarraitzen du (13). Zoritxarrez, tabakoak 55 urtetik beherakoen STISKA arriskua 7 bider handitzen du (14), beraz, hurrengo urteetan emakume gazteen artean IA kopurua areagotu daiteke.
|
|
|
Pankreatitisa larria bada, sabelaldeko presioa igo egingo da, kasurik larrienetan arnas gutxiegitasuna eta giltzurrun-gutxiegitasuna eraginez (25). Haren neurketa kasu guztietan gomendagarria bada ere, organo-gutxiegitasunen bat garatzen
|
ari den
pazientean ezinbestekoa da (26).
|
|
|
Orain arte ADHNaren eta haurdunaldian zeharreko tabakismoaren inguruan dauden ikerlanetako emaitza kontrajarriak ikusita, ondoriozta daiteke ez dagoela argudio nahikorik erlazio zehatz bat ezartzeko. Gainera, lehen aipatutako ikerketa norvegiarraren arabera, ADHNaren kasu kopurua hainbat urtetan zehar egonkor mantendu den bitartean, erretzaileen kopurua murrizten
|
ari da
. Benetan tabakoak ADHNaren garapenean eragina izango balu, bien prebalentziak proportzionalak lirateke eta ez alderantziz proportzionalak errealitatean gertatzen den moduan (9).?
|
|
2018
|
|
|
Depresioan hanturaren eta funtzio neuralaren arteko elkarrekintza dagoela frogatzen duten entsegu prekliniko eta klinikoetako emaitzak gero eta pisu handiagoa hartzen
|
ari dira
, teoria neuroinflamatorioa indartuz. Horrek proposatzen du depresioan sistema ezberdinetan asaldurak gertatuko liratekeela:
|
|
|
Aldiz, ustekabeko erorketak garrantzia geroz eta handiagoa hartzen
|
ari dira
. Alde batetik, haien maiztasuna igotzen ari da eta, bestetik, pertsona adinduen artean gertatzen dira bereziki, hilkortasuna handia izanik talde horretan.
|
|
|
Aldiz, ustekabeko erorketak garrantzia geroz eta handiagoa hartzen ari dira. Alde batetik, haien maiztasuna igotzen
|
ari da
eta, bestetik, pertsona adinduen artean gertatzen dira bereziki, hilkortasuna handia izanik talde horretan. Izan ere, 70 -75 urtetik aurrera, hauxe da traumatismoen ondoriozko heriotza-arrazoi nagusia mundu mailan (1 -3).
|
|
2019
|
|
|
RWD horiek erabili daitezke, besteak beste, gaixotasunen epidemiologia ulertzeko; osasun-arreta eta pazienteen beharrak nolakoak diren aztertzeko; tratamenduen efektibitatea eta segurtasuna ebaluatu eta monitorizatzeko; osasun-arretaren kalitatea ebaluatzeko eta bere joera denboran ikusteko; benchmarking egiteko edo osasun-iragarpenak egiteko. Beste aldetik, denbora errealean ebidentzian oinarritutako medikuntzan, denbora errealean pazienteen monitorizazioan eta tratamendu berrien onarpenean aurrerakuntzak lortzen
|
ari dira
.
|
|
|
kontrolatzen ez diren nahasketa-faktoreak; datuen kalitateari buruzko zalantzak; emaitzen zehaztasuna eta fidagarritasuna (informazio eta aukeratze isurien arriskua); argitaratze-alborapena; analisi egokiak eta metodologia aproposak egin ditzaketen adituen falta; onartutako metodologia estandarizatu baten falta;, data mining?: datu-meatzaritzaren arriskua (analisiak eta analisiak egitea, nahi diren emaitzak lortu arte); medikamentuak benetan hartzen
|
ari diren
ez jakitea; diseinuak eta ateratako emaitzen kalitateari buruzko zalantzak; pribatutasunaren eta segurtasunaren babesari buruzko zalantzak, osasun-datuak erabiltzerakoan.
|
|
|
RWDen potentziala ikusita nazioarteko zenbait instituzio saiatzen
|
ari dira
arestan aipatutako desabantailak murrizten eta interes-taldeei mesfidantza sorrarazten dizkien zalantzei konponbide bat aurkitzen: interes-taldeek RWEa kontuan har dezaten, erabakiak hartu aurretik RWEa lortzeko prozesu osoa ulertu behar dute, pausoz pauso, zer galderari erantzuna eman nahi zaion zehaztuz lehenengo, eta emaitza eta ondorioekin jarraituz:
|
|
|
Hainbat erakunde ahaleginak egiten
|
ari dira
RWEaren analisia egiteko jarraitu behar diren pauso nagusiak adierazten eta estandarizatzen. Erabilitako metodologiak lortu beharko luke RWEa lortzeko diseinatzen diren behaketan oinarritutako azterketen desabantailak murrizten.
|
|
|
Inguruabar desberdinetan aukera klinikoek zer eraginkortasun duten ulertzeko kontuan izan behar diren faktoreen konplexutasuna handituz doa, horrexegatik, datu-baseetaz eta kalkulu-ahalmenaz aldi berean baliatu ahal izateko, aplikazio zabaleko IKTak behar dira derrigorrean. Nahiz eta bere horretan nahikoa ez izan arreta medikoaren kudeaketa hobe batek eskatzen duen informazioa sortzeko, beharrezkoa da bet ikasten
|
ari den
osasun-sistema baten etengabeko hobekuntzarako. Beharrezkoa izango da, baita ere, pribatutasunerako eta segurtasunerako esparru bat eraikitzea, eta partekatzen denean babestuko den informazioarekiko konfiantza publikoa mantentzea.
|
|
|
Funtsezko lana egiten
|
ari dira
, gaur egun, eraginkortasun konparatiboaren ikerketan, baina aurrera eramaten diren jarduera horiek nor bere bidetik doaz, eta askotan, errepikakorrak ere badira. Ebidentziaren aplikazioa ekoizpenarekiko atzerago badago, hein batean, informazioa bilatzen eta garatzen duten erakundeen artean, eta horien barruan ere, ikuspegi desberdin eta, isolatuak?
|
|
|
Sarritan, ikerketa metodoetan oinarritzen da gehiago, galderetan baino. Izatez, biak dira garrantzitsuak, eta azpiegituraren plangintzan kontuan izan behar dira bai sortzen
|
ari diren
osasun-arretaren funtsezko galderak, bai EKren inguruan sortzen diren aukerak. Sortzen diren galderak gai hauen ingurukoak dira:
|
|
|
Sortzen diren galderak gai hauen ingurukoak dira: aldi berean ematen diren gaixotasun kroniko anitzi zein zahartzen
|
ari den
biztanlerian handitzen doan prebalentziari heltzeko modua; tratamendu eta diagnostikoetarako garrantzizkoak diren norbanakoaren aldaerak hobeto ulertzea; berrikuntzak nola eragiten duen pazienteak interbentzio batean egon behar diren denbora laburtzeko. Sortzen diren tresnen berritasunak non dauden?
|
|
|
Bidearen zati bat egina dago, Essencial proiektuaren programa piloto batekin. Izan ere, programa horren baitan, Kataluniako ehun bat laguntza-talde baino gehiago
|
ari dira
elkarlanean parte hartzen. Hortik aurrera, beraz, hurrengo urratsa gomendio horiek eguneroko praktikan ezartzea da.
|
|
|
Kutsadura atmosferikoak tiroidean eragiten du, azken urteotako ikerketak agerian uzten
|
ari direnez
. Lan honetan aztertu nahi izan dugu jaioberriaren orpoko odolean neurtutako T4 hormona tiroideo totalean zer eragin ote duten jaio aurretiko 2.5 µm-ko edo gutxiagoko diametroko partikulekiko (PM2.5) zein aireko nitrogeno dioxidoarekiko (NO2) esposizioek.
|
|
|
Tiroideak elikagaietako iodoa hartzen du. Iodoa tirosina deituriko aminoazidoari lotzen zaio eta bi hormona sortzen dira, triyodotironina (T3 ere deiturikoa; metabolikoki aktiboa den hormona) eta tiroxina (T4; zirkulatzen
|
ari den
tiroidearen hormona nagusia). T4a T3aren aitzindaria da.
|
|
|
Izan ere, haurdunaldiaren bigarren hiruhilekotik aurrera, tiroide-guruinak lan egin dezake eta fetua gai da bere-bereak diren hormonak ekoizteko, amak igarotzen dizkionez gain (12). T4 eta T3 ekoiztu ala ez, hipofisiak edo pituitariak kontrolatzen du, tiroidea estimulatzen duen hormonaren bitartez, alegia, TSHaren bitartez (ingelesez, Thyroid-Stimulating Hormone), zeina, era berean, zirkulatzen
|
ari diren
T4-eta T3-kontzentrazioek erregulatzen duten (8). T4 libretik T3 asko eratorri bada organoetan, hipertiroidismoa gerta daiteke eta, aitzitik, ehunek T4 eskasia badute, hipotiroidismoa gerta daiteke.?
|
|
|
Bestalde, epitranskriptomaren alorra ere pil-pilean dagoen garai honetan, zientzialariek interes handia dute RNA molekuletan dauden aldaketa biokimikoek izan dezaketen garrantziaren ikerketan. Orain arte RNAn aldaketa kimiko ugari deskribatu badira ere, gaur egun N6-metiladenosinaren (m6A) inguruan lortzen
|
ari dira
aurrerapauso handienak, aldaketa horrek RNA elementuen egituran eta adierazpenean eragin zuzena duela ikusi baita (5). Adibide modura, RNA ez-kodetzaile luzeek eta epitranskriptomak (m6A aldaketak) leuzemia mieloide akutuaren (acute myeloid leukemia, AML) garapenean izan dezaketen paper garrantzitsua berrikusiko dugu.
|
|
|
Bi alor nagusi horiek, epigenomikak eta epiproteomikak, eragin izugarria izan dute zelulen seinaleztapena, geneen erregulazioa eta minbiziaren biologia ulertzeko garaian. Alabaina, DNA eta proteinen bitartean dagoen biologia, RNAren mundua, ulertzeko ahalegin handiak egiten
|
ari dira
ikertzaileak gaur egun. Azken urteetan, 100 aldaketa kimiko baino gehiago antzeman dira RNAn, gehiengoak RNA ez-kodetzaileetan aurkitu diren arren, (bai RNA erribosomikoan (RNAr), RNA transferentziazkoan
|
|
|
Entzumen-estimulazioa: saioa bideratzen
|
ari den
pertsonaren ahotsak gozoa eta atsegingarria izan behar du, gelaren baretasuna ezinbestekoa baita. Saioan erabili beharreko musikak leuna izan behar du, espresuki une horretarako aukeratutakoa eta paziente zehatz bati bideratutakoa, alegia.
|
|
|
Gernikatik Gasteizera, Baionatik Iruñera, Muskiztik Donostiara, Barakaldotik Biarritzera? Snoezelen esparru ezberdinetan Euskal Herriko lau ertzetara eta lau haizetara zabaltzen
|
ari den
terapia berritzailea da, gaixotasun ezberdinen sintomatologia arintzeko hautabide eraginkorra bilakatzen ari den seinale.
|
|
|
Gernikatik Gasteizera, Baionatik Iruñera, Muskiztik Donostiara, Barakaldotik Biarritzera? Snoezelen esparru ezberdinetan Euskal Herriko lau ertzetara eta lau haizetara zabaltzen ari den terapia berritzailea da, gaixotasun ezberdinen sintomatologia arintzeko hautabide eraginkorra bilakatzen
|
ari den
seinale.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zentro berezi hauek ez dira adibide bakarrak. Maule-Lextarre, Donostia, Banka, Gernika-Lumo, Bilbo, Baiona edo Getxo bezalako herrietan ere Snoezelen terapiaren berri izan dugu azken urteotan, terapia honen hedapena aurrera abiatzen
|
ari den
seinale.? –
|
|
|
Snoezelen terapiak, berriz, gaixoetan azalera daitezkeen emozio edo sentimendu desatseginen kontrola mantentzen lagunduko du. Tratamendua/ Snoezelen konbinazio hau, hortaz, gogobeteko elkarrekintza bat bezala aurreikusten da, egoera zaila eta sufrimendua pairatzen
|
ari diren
pazienteen bizi-kalitatea hobera egiteko aukera gisa.? –
|
|
|
Enbrioi-garapenean Hh bidea ezinbestekoa da, garatzen
|
ari diren
organoek zelula-edukiera, tamaina eta kokapena egokia izan ditzaten (40). Ektoderma, mesoderma eta endodermako zelula-talde espezifikoetan hazkuntza-eta desberdintzapen-prozesuak eragiten ditu mitogeno gisa eta, are zehatzago, nerbio-ehunaren indukzioan esku-hartzen du, hortzen sorrera eta biriken garapena (41).
|
|
|
Tratamendu horien garapena erronka bat da, hain zuzen ere, zelula amaren kontra zuzendutako eragileak probatzeko modelo prekliniko zehatzak garatu behar direlako, ondoren klinikarako erabilgarriak diren agente terapeutikoak identifikatzeko asmoz. Eragile esperimental berriak garatzen
|
ari dira
Wnt, Notch eta Hh seinalizazio-bideak inhibitzeko, adibidez Hh eta Notch seinalizazio-bideen inhibitzaileak diren GDC0449, RO4929097 molekulak (53). Inhibitzaile horiek tumoreen eta metastasien aurka bideratzen dira, baina eraginkorragoak izango lirateke ikuspuntua aldatuz eta ez soilik tumore osoa hartuz, tumorearen zelula amen populazioaren aurka bideratuko balira.?
|
|
|
Bestetik, angiogenesia garrantzitsua da zigotoaren eta tumoreen garapenean, odol-hodi berriak sortzen baitira hazitako zelulak elikatzeko. Gainera, bai garatzen
|
ari den
organismoak bai sortu berri den tumoreak seinalizazio-bide ugari aktibatuta dituzte.? –
|
|
|
Herrialde guztiak
|
ari dira
norabide berean lanean, baina tamalez oraindik gauza asko dago egiteke. Duela gutxi, antibiotikoen erabilera egokia bermatzeko mundu mailako astean (2018ko azaroan) Europar Komisioak eta Gaixotasun Infekziosoak Prebenitzeko eta Kontrolatzeko Europar Zentroak (GIKEZ) publikatutako datuen arabera, antibiotikoekiko erresistentziaren aurka lanean jarraitu beharra dagoela ondorioztatzen da.
|
|
|
Antibiotikoen aurkikuntza medikuntzan egon den aurkikuntza garrantzitsuenetarikoa izan bada ere, tamalez mikroorganismoek farmako hauei aurre egiteko bidea aurkitu dute, eta erresistente bihurtzen
|
ari dira
. Mundu mailan arazo honen inguruan dagoen kontzientzia maila nabarmen areagotzen ari da eta herrialde desberdinetan, modu koordinatuan, ekintza eta plan ugari martxan jartzen ari dira arazo honi aurre egiteko.
|
|
|
Antibiotikoen aurkikuntza medikuntzan egon den aurkikuntza garrantzitsuenetarikoa izan bada ere, tamalez mikroorganismoek farmako hauei aurre egiteko bidea aurkitu dute, eta erresistente bihurtzen ari dira. Mundu mailan arazo honen inguruan dagoen kontzientzia maila nabarmen areagotzen
|
ari da
eta herrialde desberdinetan, modu koordinatuan, ekintza eta plan ugari martxan jartzen ari dira arazo honi aurre egiteko. Osasun-langileok gure egunerokoan egoera honen aurrean gure esku dagoen guztia egin beharra daukagu, gure ondorengoek osasunari dagokionez etorkizun hobea izan dezaten.
|
|
|
Antibiotikoen aurkikuntza medikuntzan egon den aurkikuntza garrantzitsuenetarikoa izan bada ere, tamalez mikroorganismoek farmako hauei aurre egiteko bidea aurkitu dute, eta erresistente bihurtzen ari dira. Mundu mailan arazo honen inguruan dagoen kontzientzia maila nabarmen areagotzen ari da eta herrialde desberdinetan, modu koordinatuan, ekintza eta plan ugari martxan jartzen
|
ari dira
arazo honi aurre egiteko. Osasun-langileok gure egunerokoan egoera honen aurrean gure esku dagoen guztia egin beharra daukagu, gure ondorengoek osasunari dagokionez etorkizun hobea izan dezaten.
|
|
|
Inork ez du zalantzan jartzen, antibiotikoak desagertuko balira, heriotza-tasak gorantz egingo lukeela nabarmen. Orain dela urte gutxi, ezin genezakeen horrelakorik imajinatu ere egin, baina tamalez, amesgaizto hau gertatzen
|
ari da
: antibiotikoak bukatzen ari dira.
|
|
|
Orain dela urte gutxi, ezin genezakeen horrelakorik imajinatu ere egin, baina tamalez, amesgaizto hau gertatzen ari da: antibiotikoak bukatzen
|
ari dira
.
|
|
|
Zergatik gertatzen
|
ari da
hau?
|
|
|
Fenomeno hau gizakiongan gertatzen
|
ari da
, baina baita animalietan ere. Ez dugu ahaztu behar inondik ere, antibiotikoen erabilera abeltzaintzan oso zabala dela.
|
|
|
Bai farmazialariok eta bai medikuok, urteetan zehar antibiotikoak modu arinean preskribatu eta dispentsatu izan ditugu, horrek dakartzan ondorioetan pentsatu gabe. Egoera hori nabarmen aldatzen
|
ari den arren
, oraindik gure egunerokoan egoera ezberdinetan aurkitzen dugu geure burua:
|
|
|
-Batzuetan, gure kontsulta eta farmazietan presioa jasaten dugu pazienteen aldetik antibiotikoak preskribatzeko eta dispentsatzeko, eta ondorioz behar ez diren antibiotikoak ematen dizkiegu. Egoera hori gertatzen zaigunean gai izan behar dugu antibiotikoa eskatzen
|
ari zaigunari
azalpen egokiak emateko denbora hartu eta gure mezua sinetsarazteko.
|
|
|
* Antibiotikoen preskripzioa gutxitzeari dagokionez, erakunde zientifikoak eta osasun-kudeaketan dabiltzanak estrategia ezberdinak bultzatzen
|
ari dira
:
|
|
|
-Bestalde, ikerkuntza ugari egiten
|
ari dira
hainbat infekzioren tratamenduen iraupenaren inguruan. Sarritan tratamendu motzagoak erabil daitezkeela frogatu da, batez ere arnasbideen eta gernu-infekzioetan (9 -10).
|
|
|
Alarma-sintoma da kirolariak ariketa fisikoan izandako sinkopea, eta aztertu egin behar da. Izan ere, oso desberdina da kolapsoa ariketa egiten
|
ari direla
izatea edo ariketa amaitu ondoren. Azken horiek, normalean, ez dute gaitz larririk adierazten.
|
|
|
Azken horiek, normalean, ez dute gaitz larririk adierazten. Ariketa egiten
|
ari direla
konortea galtzen dutenek, aldiz, arrazoi larriago bat izan dezakete oinarrian. Kontuan izan behar dira, besteak beste, takikardia bentrikularra, kardiopatia hipertrofikoa, estenosi aortikoa eta sodioaren eta potasioaren alterazioak.
|
|
|
Atleta horietako 474k(% 6,2) sinkope bat izana zuten azken 5 urteetan: 411k(% 87) kirolik egin gabe, 57k(% 12) kirola egin ondoren eta 6k(% 1) kirola egiten
|
ari zirela
. Azken horietako batek hipertentsioaren ondoriozko miokardiopatia zuen, beste batek eskuin-bentrikuluko displasia arritmogenikoa eta beste laurak neurokardiogenikoak izan ziren.
|
|
|
Isiltasun-tartea asko luzatzen dela sumatzen den kasuetan, gertatzen
|
ari dena
esplizitu egitea da isiltasunarekin amaitzeko estrategia egokiena (20).
|
|
|
Hitz egiten
|
ari diren bitartean
begietara begiratzea haurrek eta nerabeek baloratzen duten ekintza da. Osasun-profesionalak, begiradaren bidez, interesa eta entzuten ari dela adierazten dio gaixoari (20, 27).
|
|
|
Hitz egiten ari diren bitartean begietara begiratzea haurrek eta nerabeek baloratzen duten ekintza da. Osasun-profesionalak, begiradaren bidez, interesa eta entzuten
|
ari dela
adierazten dio gaixoari (20, 27).
|
|
|
Nerabeen kasuan, sexualki garatzen
|
ari diren
aldia dela kontuan izanik, arreta gehiago jarri behar da. Gorputz-kontaktuaren interpretazio okerra egin dezakete.
|
|
|
Gaixoaren senideen kasuan, aldiz, aipatzekoa da, gaur egungo gizartean, egoera terminalean dagoen haurraren edo nerabearen senideak alde batera uzteko joera nabarmentzen dela (9, 10, 12, 33). Askotan ez zaie gertatzen
|
ari denaren inguruko
azalpenik eskaintzen, baina nabaritu ohi dute gauzak ez doazela ondo. Informazio faltaren aurrean, ondorio propioak atera ohi dituzte eta ohikoa izaten da, anai-arrebaren gaixotasuna, beraien jarrera txarraren ondorio dela pentsatzea (9,10).
|
|
2020
|
|
|
Azken urteetan argitaratzen
|
ari diren
entsegu kliniko desberdinek, arteria ez errudunen birbaskularizazioa segurua dela iradokitzeaz gain, birbaskularizazio osoaren aldeko datuak agerian utzi dituzte, bereziki birbaskularizazio elektiboa eta miokardioko infartu akutua gutxitzearen eskutik.
|
|
|
Horregatik, uretan disolbagarriak diren estatinak (pravastatina, rosuvastatina) hobesten dira kasu horietan. Estatinek bigarren motako mellitus diabetesean (DMII) daukaten eragina ere aztertzen
|
ari dira
, dosi handiko tratamenduak DMIIaren garapenarekin lotu baitira (36). Estatina lipofilikoek, hidrofilikoekin alderatuz, metabolismoan eragin kaltegarriak sortu ditzakete, intsulinaren jariapen desegokia edo intsulinarekiko erresistentziaren garapena, besteak beste.
|
|
|
Ikerketa 600 paziente biltzeko diseinatuta zegoen, baina aldagai nagusian birbaskularizazio osoaren aldeko desberdintasun esanguratsuak topatu zirenez, goiz geldiarazi zuten. Hori kontuan izanik, emaitza hauek kontu handiz aztertu behar ditugu, entsegu klinikoa goiz eteteak tratamenduaren eragina gainestimatzea eragin baitezake, bereziki laginaren tamaina txikia eta aztertzen
|
ari den
gertaera beste banakako gertakarien elkarketa izanik.
|
|
|
Gaur-gaurkoz, osasun-arloko profesionalek osasun -gaiei buruzko informazio-iturri nagusia izaten jarraitzen dute pazienteentzat, baina gero eta gehiago bilatzen da Interneten informazioa, eta pazienteen eta osasun-arloko profesionalen arteko harreman-eredua aldatzen
|
ari da
.
|
|
|
1. -2015etik erregistratzen
|
ari gara
arreta asistentzialean ahoz komunikatzeko gure erabiltzaileek lehenetsitako hizkuntza. Zeregin hori lehen mailako arretatik bideratzen da.
|
|
|
Jaten hasi aurretik gaixoak ongi eseri behar du, bizkarra aulkian zuzen jarri, oinek lurra ukitzen egon behar dute, burua pixka bat aurreratua eta kokotsa berantz begira egotea komeni da. Gaixoei gogorarazi behar zaie, jaten edo edaten
|
ari diren bitartean
, lepoa ez dela inoiz atzerantz bota behar, era horretara arnas bidea irekitzen baita eta eztarrian gelditzeko arriskua areagotzen da6.
|
|
|
Bestalde, beste xehetasun batzuk kontuan hartzea gomendatzen da. Adibidez, toki lasai eta atseginean jatea, jaten
|
ari den bitartean
ez hitz egitea, telebista eta irratiaren zaratarik ez izatea, janari solidoak ahoan daudenean likidoa ahoan ez sartzea eta mokadu txikiak eta maizago ahoratzea.
|
|
|
Azken urteetan, diana terapeutiko eta tratamendu bideratu berrien aurkikuntzari esker, minbiziari aurre egiteko estrategiak aldatzen
|
ari dira
. Minbiziaren Aurkako Aho bidezko Agenteek (MAAA) garrantzia irabazi dute agertoki berri honetan, pazienteen autonomiaren eta erosotasunaren mesedetan.
|
|
|
2 Zure jateko ohiturak edota jateko gogoak aldatu dira? a. Ez dut apetiturik galdu. b. Apetitu gutxiago daukat, baina betiko moduan jaten
|
ari naiz
. c. Apetitu gutxiago daukat eta normalean baino gutxiago jaten ari naiz. d. Nekez jaten dut ezer eta pisua galtzen ari naiz.
|
|
|
a. Ez dut apetiturik galdu. b. Apetitu gutxiago daukat, baina betiko moduan jaten ari naiz. c. Apetitu gutxiago daukat eta normalean baino gutxiago jaten
|
ari naiz
. d. Nekez jaten dut ezer eta pisua galtzen ari naiz.
|
|
|
a. Ez dut apetiturik galdu. b. Apetitu gutxiago daukat, baina betiko moduan jaten ari naiz. c. Apetitu gutxiago daukat eta normalean baino gutxiago jaten ari naiz. d. Nekez jaten dut ezer eta pisua galtzen
|
ari naiz
.
|
|
|
Bikoteen% 15ek ernalezintasun-arazoak ditu, eta horietatik% 50en arazoa gizonezkoarena da (1). Munduko Osasun Erakundeak (MOE) ernalezintasuna osasun-arazo globala kontsideratzen du, ez soilik mundu-mailako jaiotza-tasa murrizten
|
ari delako
, baizik eta seme-alabak izateko arazoak dituzten pertsonen osasun mentalean daukan eraginagatik ere (2). Gaur egun zenbait teknika erabiltzen dira, Laguntza Bidezko Ugalketa Teknikak (LBUT) dira:
|
|
|
Horiek, albo-ondorio larriak ekartzeaz gain, hainbat gaixorengan ez dute eraginik. Azken urteotan, immunoterapian oinarritutako medikamentuak indar handia hartzen
|
ari dira
. Terapia biologikoa izenez ezagutzen dena ere, gorputzaren defentsa naturalak minbiziari aurre egiteko estimulatzen dituen minbiziaren tratamendu mota bat da.
|
|
|
" Burua-itsatsa akoplatzen duen aparatua" edo HTCA (sperm Head-Tail Coupling Apparatus) beharrezkoa da elongatzen
|
ari den
espermatidaren burua eta axonema egokitzeko eta IMTa eta IFTa bateratzeko (35,66). Aipatutako egitura hori mikrotubulu eta beste osagai batzuez osaturik dago eta haren garapenerako ezinbestekoa dirudi akrosoma-akroplaxoma-manchette aparatuak.
|
|
|
Gaur-gaurkoz, osasun-arloko profesionalek osasun -gaiei buruzko informazio-iturri nagusia izaten jarraitzen dute pazienteentzat, baina gero eta gehiago bilatzen da Interneten informazioa, eta pazienteen eta osasun-arloko profesionalen arteko harreman-eredua aldatzen
|
ari da
.
|
|
|
Jaten hasi aurretik gaixoak ongi eseri behar du, bizkarra aulkian zuzen jarri, oinek lurra ukitzen egon behar dute, burua pixka bat aurreratua eta kokotsa berantz begira egotea komeni da. Gaixoei gogorarazi behar zaie, jaten edo edaten
|
ari diren bitartean
, lepoa ez dela inoiz atzerantz bota behar, era horretara arnas bidea irekitzen baita eta eztarrian gelditzeko arriskua areagotzen da6.
|
|
|
Bestalde, beste xehetasun batzuk kontuan hartzea gomendatzen da. Adibidez, toki lasai eta atseginean jatea, jaten
|
ari den bitartean
ez hitz egitea, telebista eta irratiaren zaratarik ez izatea, janari solidoak ahoan daudenean likidoa ahoan ez sartzea eta mokadu txikiak eta maizago ahoratzea.
|
|
|
Horregatik, uretan disolbagarriak diren estatinak (pravastatina, rosuvastatina) hobesten dira kasu horietan. Estatinek bigarren motako mellitus diabetesean (DMII) daukaten eragina ere aztertzen
|
ari dira
, dosi handiko tratamenduak DMIIaren garapenarekin lotu baitira (36). Estatina lipofilikoek, hidrofilikoekin alderatuz, metabolismoan eragin kaltegarriak sortu ditzakete, intsulinaren jariapen desegokia edo intsulinarekiko erresistentziaren garapena, besteak beste.
|
|
|
1. -2015etik erregistratzen
|
ari gara
arreta asistentzialean ahoz komunikatzeko gure erabiltzaileek lehenetsitako hizkuntza. Zeregin hori lehen mailako arretatik bideratzen da.
|
|
|
Horiek, albo-ondorio larriak ekartzeaz gain, hainbat gaixorengan ez dute eraginik. Azken urteotan, immunoterapian oinarritutako medikamentuak indar handia hartzen
|
ari dira
. Terapia biologikoa izenez ezagutzen dena ere, gorputzaren defentsa naturalak minbiziari aurre egiteko estimulatzen dituen minbiziaren tratamendu mota bat da.
|
|
|
" Burua-itsatsa akoplatzen duen aparatua" edo HTCA (sperm Head-Tail Coupling Apparatus) beharrezkoa da elongatzen
|
ari den
espermatidaren burua eta axonema egokitzeko eta IMTa eta IFTa bateratzeko (35,66). Aipatutako egitura hori mikrotubulu eta beste osagai batzuez osaturik dago eta haren garapenerako ezinbestekoa dirudi akrosoma-akroplaxoma-manchette aparatuak.
|
|
|
Bikoteen% 15ek ernalezintasun-arazoak ditu, eta horietatik% 50en arazoa gizonezkoarena da (1). Munduko Osasun Erakundeak (MOE) ernalezintasuna osasun-arazo globala kontsideratzen du, ez soilik mundu-mailako jaiotza-tasa murrizten
|
ari delako
, baizik eta seme-alabak izateko arazoak dituzten pertsonen osasun mentalean daukan eraginagatik ere (2). Gaur egun zenbait teknika erabiltzen dira, Laguntza Bidezko Ugalketa Teknikak (LBUT) dira:
|
|
|
terminologia espezializatua zehaztasunez beteta dago, eta zenbaitetan bi termino sinonimotzat har badaitezke ere, beste zenbaitetan ñabardurak egoten dira bien artean; ondorioz, itzulpenaren zehaztasuna (edota zuzentasuna) galdu egiten da. Ezin dugu ahaztu terminologia berria etengabean sortzen
|
ari dela
, bereziki arlo klinikoan, eta termino berri horiek izendatzeko pertsona egokienak adituak eurak direla. Adituak, itzulpenak egitearekin batera, euskaraz idazteko ohitura hartzen hasiko dira, eta horri lotutako zailtasun eta beharrei aurre egiteko aukera sortuko da.
|
|
|
Nahasmendu emozionalei dagokienez, antsietatearen eta depresioaren prebalentziak altuak dira adineko pertsonengan, batik bat, egoitzaratutako adinekoengan. Horrek berebiziko garrantzia hartzen du biztanleriaren zahartzea jazotzen
|
ari den
egungo testuinguruan.
|
|
|
• Gainera, taldeei arreta ematen dieten osasun-profesionalak ez dira beti berberak; hau da, bisita bakoitzaren unean, gure instalazioetako zerbitzuetan gertatzen
|
ari den
osasun-jarduera errealakontuan hartu behar dugu, eta horrek malgutasuna eskatzen digu ibilbideetan aldaketak egin ahal izateko.
|
|
|
Transmisioan eten bat egon dela esaten dute euskal kulturgintzan
|
ari direnek
, eta zer esanik ez hazieraeta heziketa -gaietan. Lehendabizikoz besoetan hartzen duten haurra euren lehen semealaba da hainbat gurasoren kasuan.
|
|
|
Sarea josteko ekinean
|
ari da
HAZI HEZI aldizkaria. 2012tik, haurraren hazieran eta heziketan lagungarri izango den informazio fidagarriaren dibulgazioan dihardugu, prebentzioa helburu.
|
|
|
Asmoa da hemen deskribatzen den proiektuari jarraikortasuna ematea eta, agian, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan beste lanketa mota batekin osatzea. Digitalizazioaren abiadura ikaragarrizkoa da; baina mugitzen
|
ari gara
, ahal den neurrian harrapa ez gaitzan!
|
|
|
Hezkuntza arloko erresilientzian adituak direnen aburuz, emozioek garrantzi izugarria dute hezkuntza prozesu osoan. Gazteek, gainera, konpetentzia batzuk eskuratu behar dituzte etengabe aldatzen
|
ari
|
|
|
Ikastetxe gehienetan, arazo iturri garrantzitsu bi egon ohi dira: batetik, pertsonarteko arazoak, eta, bestetik, jarrera arazoak, egunero areagotzen
|
ari direnak
. Baliteke bi arazo iturri horiek ikasleei sufrimendua eragitea eta irakasleei, berriz, egonezina eta komunikazio falta.
|
|
|
KiVa-k eskolan jazarpena murriztu eta ongizatea hobetzen du! Finlandian, Lehen Hezkuntzako ia eskola guztiak ezartzen
|
ari dira
KiVa programa.
|
|
|
Horrez gain, jolas orduan zaintzan
|
ari diren
hainbat langilek KiVa txalekoa (txaleko fosforitoa) aldean eramango dute, laguntzarik behar izanez gero ikasleek erraz ikus dezaten langileok non dauden.
|
|
|
Lehenik eta behin, KiVa taldeko kide batek edo bik biktimarekin hizketalditxo bat izango dute, gertatzen
|
ari denaren inguruko
informazio zehatzena bildu eta hari babes osoa eskaintzeko. Bilera horretan, jazartzaileak identifikatzeaz gain, biktimari babesa edo laguntza eskain diezaioketen ikasleak nortzuk izan daitezkeen aztertuko da.
|
|
|
• Aurka egitekoa, zuzenean gaiari heltzen diona aurrean dugunaren inplikazio zuzena zalantzan jarri gabe; adibidez: " Zure gelako neska hau txarto
|
ari da
pasatzen, eta badakigu horren inguruan erantzukizuna duzula. Zer egingo duzu egoerari buelta emateko?".
|
|
|
Aurrean dugunari beste konplizitate batekin hitz egiten zaio; adibidez: " Jakingo duzunez, zure gelako neska bat txarto
|
ari da
pasatzen. Zure ustez, zer egin dezakezu hobeto senti dadin?".
|
|
|
Metodo bat zein bestea erabili, elkarrizketa amaitu baino lehen, jazarpenean parte hartu dutenen konpromisoak idatziz jasota geratuko dira akta batean. Akta sinarazi egingo diegu, eta, handik astebetera, beste hitzordu batera deituko ditugu, hartutako konpromisoak betetzen
|
ari diren
edo ez jakiteko, konpromiso berriak hartzeko, gertatu den beste zerbait kontatzeko aukera izateko...
|
|
|
Saio guztietan gaixoak monitorizatuta daude pultsometro baten bidez, bakoitzak dagokion bihotz frekuentzian lan egin dezan. Saio guztietan ere Borg eskala erabiltzen da, ariketa fisikoa zenbaterainoko gogorra izaten
|
ari den
jakiteko.
|
|
|
Besteak beste, abantaila hauek aipatu dituzte: ingurune sanitario batean programa aurrera eramateko aukera (haien ustez, programa ez litzateke berdina izango beste erakunde motaren batean gauzatu izan balitz, hala nola kiroldegiren edo gimnasioren baten) (i), eta eurenak bezalako esperientziak bizitzen
|
ari diren
pertsonekin harremanetan jartzeko aukera (ii).
|
|
2021
|
|
|
Hornidura-gabetze kasuetan, sendagai bat Espainian merkaturatua egon arren, laborategia merkatuko beharrak asetzeko gai ez bada, bide honi jarraitu behar zaio. Azken aldian, egoera hau geroz eta gehiago gertatzen
|
ari da
eta merkaturatze-murrizketa hauen aurrean SOPEAk sendagaia atzerritik ekartzeko ahaleginak egiten ditu.
|
|
|
gaixo konkretu batentzat derrigorrezkoa bada saiakuntza kliniko batean murgilduta dagoen sendagai bat, baina gaixoa ezin bada saiakuntzan sartu (adibidez, errekrutamendua itxita badago). Egoera honetan baimena indibidualki eskatu beharra dago saiakuntza klinikoa aurrera eramaten
|
ari den
promotoreari. Horretaz gain, SOPEAk ere baimena
|
|
|
Maizago agertzen da urtebete baino gutxiagoko haurretan. Helduetan, immunogutxituetan, hesteetako nahasmendu anatomiko edo funtzionala dutenen kasuan eta antibiotikoak hartzen
|
ari direnetan
azaldu izan da, hesteetako mikrobiotaren aldaketak toxinak ugaltzea errazten baitu.-Zaurien ondoriozko botulismoan endosporak zaurian sartu, ernaldu eta bertan ugaltzen dira. Traumatismo baten ondorioz zauria edo haustura kutsatu eta gero edo droga parenteraleko erabiltzaileen kasuan, zulatzeak eragindako zauria kutsatu eta gero (2,3).-Botulismo iatrogenikoa:
|
|
|
Botulismoaren diagnostikoa egiteko iturri komun batekiko edo elikagai susmagarria kontsumitu duten bilaketa aktiboa ezinbestekoa da, eta lagin klinikoan edo aztertzen
|
ari garen
elikagaian toxinaren detekzioa egin behar da.
|
|
|
Horren arrazoia da PCSK9agai dela gibelean dagoen LDL kolesterolaren hartzailea hidrolizatzeko eta, hartzailearenmailak murriztean, zelula hepatikoek ezin dutela LDL kolesterola barneratu, eta, horrela, kolesterolaren maila plasmatikoa handitu egiten da. Izan ere, hainbestekoa da PCSK9aren inplikazioa gaixotasun honetan, molekula horren aurkako antigorputzak garatzen
|
ari baitira
LDL kolesterol plasmatikoaren mailak murrizten saiatzeko (5).
|
|
|
Adibidez, furinak berebiziko garrantzia du ebola edo 2019-nCoV birusak eragindako infekzio biralean. 2019-NCoV birusak mundu-mailan eragin handia izan duenez, haren infekzio-mekanismoaren azterketa lehentasunezkoa izaten
|
ari da
. Horrela, infekzioa ahalbidetzen duen eta birusaren mintzean adierazten den proteina batek furinak ezagutzen duen ebaketa-puntu bat duela frogatu da.
|
|
|
Era berean, furinak Alzheimerra eragiten duten plaka amiloideoen eraketan parte hartzen du. Baina, batez ere, konbertasek tumore-garapenean duten eginkizuna aztertzen
|
ari dira
, erakutsi baita hainbat rol betetzen dituztela tumore-garapenaren eta kokapenaren arabera (1).
|
|
|
Tumore-zelulen konbertasek betetzen duten papera asko aztertzen
|
ari den arren
, oraindik asko dago jakiteko entzima horiek tumorearen mikroingurunean duten eginkizunari dagokionez. Zehazki, koloneko minbiziaren gibeleko metastasian sinusoide hepatikoa osatzen duten zelula endotelialen — Liver Sinusoidal Entothelial Cell (LSEC) izenez ere ezagutzen direnak— konbertasak aztertzea interesgarria izan daiteke.
|
|
|
Gure asmoa itzultzaile automatikoen erabilerari buruz existitzen den ebidentzia ebaluatzea da. Osakidetza (Euskal Osasun Zerbitzua) euskal hiztunak diren pazienteei osasun-arreta elebiduna eskaintzeko horrelako tresna bat garatzen
|
ari da
.
|
|
|
Artikulu honen helburua dela eta, gure asmoa itzultzaile automatikoen (edota makina itzultzaileen) inguruan existitzen den ebidentzia ebaluatzea da, Euskal Autonomia Erkidegoko osasun-sistema publikoan mota horretako tresna baten inplementazioa martxan baita. Euskal Osasun Erakundea (Osakidetza) ezaugarri horietako tresna bat garatzen
|
ari da
paziente euskaldunei arreta elebiduna eskaintzeko (10), eta, beraz, gai horren harira planteatzen da azterketa bibliografiko hau.
|
|
|
1 Itzultzaile automatiko edota makina itzultzaileen inguruko ebidentzia ebaluatzea, jakinda Osakidetzan (euskal osasun-zerbitzuan) mota horretako tresna bat garatzen
|
ari direla
.
|