|
2005
|
|
|
lehenengo perpausaren bukaeran goranzko ala beheranzko doinua, eta bi perpausen arteko isilune laburragoa ala luzeagoa. Bistan da ezaugarri multzo bi horiek hurrenez hurren koma eta puntuaren bidez islatu ohi direla eta, berez, euskal hizkuntzalaritza aplikatuko zenbait
|
lanetan
ere horrelaxe azaldu da (Garzia 1998: 37, 142).
|
|
2019
|
|
|
Egia erran, holako lan bat Azkue zenak egin zuena dugu, nehoiz aski ederrets ezineko lana, batez ere batek egina delarik. Bainan Larramendiren lana bezalaxe, Azkuen
|
lana
ere ezta xitu ezina. Azkuen hiztegia ere berrhetu eta hobetu daiteke.
|
|
|
" Heldu den aldian, diotenaz, erabaki handiak hartuko dituzte. Alabainan ordu litake, elheak elhe utzirik,
|
lanak
ere norapait ager ditezen: gauden beha" (Herria).
|
|
2021
|
|
|
Horietan guztietan, gaztelaniazko
|
lanak
ere sariztatuko dira. Donostiakoak eta Abbadierenak izango dira euskara hutsean egiten ziren bakarrak.
|
|
|
12). Kazetari
|
lanetan
ere orduantxe hasi zen, 1931koak baitira haren lehen testuak (Iriondo, 2013b: 58), berak 17 urte zituenekoak.
|
|
|
10). Eta baita Hiztunpolis bere azken
|
lanean
ere: " Jarraidura ariketan lodia da bertsogintza.
|
|
|
Saroi Jauregi eta Martin Aramendi izan ziren aurkezleak, eta kritiko
|
lanak
ere egin zituzten: "[...] txapelketen inguruan bai lortzen zen norbait komentarioak egiteko baina jaialdi arruntetan askoz ere zailagoa zen.
|
|
|
Bertsozale Elkartea izan zen proiekturako lantaldea jarri zuena. Sustapen Saileko arduraduna, Jon Agirresarobe, eta Hedapen taldeko arduraduna, Eneritz Urkola, izan ziren zuzendariak, eta azken horrek egin zituen produktore
|
lanak
ere. Erredaktoreak Hedapen taldeko Felix Irazustabarrena nahiz Jexux Mari Irazu izan ziren, eta horiei Gorka Azkarate bertsolaria gehitu zitzaien, bertso kritikari gisa Berrian ibilbide polita egindakoa.
|
|
|
Horri guztiari herrialdeetako elkarteen eskaintzak gehitu behar zaizkio, bertsozale.eus en baitako atal gisa egituratu direnak (Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak atal bana dute, eta Iparraldeak beste bat), eta, esan bezala, Elkarte horiek euren kabuz elikatzen dituzte. Baita sare sozialetako kontuak elikatzeko hartzen den
|
lana
ere:
|
|
|
Kalabaza tripontzia (1985) filmaren ondotik (Ohorezko Aipamena Donostiako Nazioarteko Zinemaldian 1986an), Balearenak (1991), Sorkunde (1993), Ahmed, Alhambrako printzea (1997), Barriola, San Adriango azeria (2008) eta Tormeseko itsumutila (2012) etorri ziren. Eta sektorearen eragile
|
lanetan
ere murgildu zen: Euskal Ekoizle Independenteen Elkartearen lehendakari izan zen 1991tik 1997ra; Espainiako Ikus Entzunezko Ekoizleen Elkarteen Federazioko zuzendaritza batzordeko kide 1993 eta 1994 urte bitartean; eta Nazioarteko Animaziozko Filmaren Elkartearen sortzaile eta lehendakari.
|
|
|
Basarri eta Amuriza bertsolari zutabegile gisa salbuespen bat izan baziren, eta Zavalak El Diario Vascon 1980ko hamarraldiaren bigarren erdian bertsolari klasikoenekin osatutako sareak fenomenoaren lehen orokortze bat ekarri ondoren, bertsolaritzaren prestigioak eta bertsolarien kultur mailak gora egin ahala, biderkatuz joan dira euskal egunkari edo irratietan bertsolariek sinatutako zutabeak. Era berean, kazetari
|
lanetan
ere, Basarriren eta Amurizaren salbuespenen ondotik bertsolari sorta handi bat etorriko da, hazkundea zutabegintzan gertatu denaren mailara iritsiko ez bada ere. Kazetaritza ikasketak egin eta ofizio horretan aritzen den Amets Arzallusen hitzek erakusten dute bertsolari zutabegileen fenomenoak azken urteetan hartutako dimentsioa:
|
|
|
HABEren ikus entzuneko material ugari grabatu zuen 1980ko hamarraldian, eta Ikuska saileko 15 lana,"" izenekoa, burutu zuen 1982an. Eusko Ikaskuntzako Zinema Saileko buru izan zen, zine ikastaroak eskaini zituen hainbat zentrotan, euskal zinearen ikerketa
|
lanetan
ere aritu zen, eta dozenaka dokumental, luzeak nahiz laburrak, estreinatu zituen.
|
|
|
" Filosofia izan da, iraun behar badu, izan dadila bertsogintzari eta bertsolaritzari baliagarri izateko neurrian, bestela kendu. Gogoeta maila bat eragiteko ez zuen ematen,
|
lanak
ere ematen zituen, eta erabaki hori hartu da azkenean."
|
|
|
Otaño ere maiz aipatzen du prentsak, esan bezala, Enbeitarekin batera eredu gisa hartzen baitu orduko intelligentsiak. Bilintxen inguruko
|
lanek
ere bere bidea egiten jarraitu zuten, eta Etxahun Iparraldeko argitalpenetan berragertu zen ahanztura luze baten ondoren. Pierre Lhande izan zen Gure Herria aldizkarian 1923ko uztaila, abuztua eta irailean, hiru zatitan argitaratu zuen" Le barde Etchaoun" artikulu luzearekin berriro zirkulazioan jarri zuena.
|
|
|
Bertso jarrien testuinguratzean edota iruzkinean oinarritutako artikuluek, bertsolarien pasadizoak jasotzen dituztenek eta bertsolariak txertatzen dituzten fikziozko
|
lanek
ere kopuru garrantzitsu bat osatzen dute. Azken horiek, ordea, beherakada nabarmena izan zuten.
|
|
|
Deia, Navarra Hoy, Euskaldunon Egunkaria, Xorroxin eta Irulegi irratiak eta abar. Baita gai jartzaile
|
lanetan
ere: "[...] gisara ere lan ederra egin du Marianok[...] Irigoienen ereduari jarraikiz, Nafarroako anitz herritan bete du egiteko hori.
|
|
|
1976 ‘Euskal Prentsaren Urtea’ izendatu zuten Anaitasunak, Goiz Argik eta Zeruko Argiak. ‘24 orduak euskaraz’ hartan Euskaltzaindian komunikabideen inguruan irakurri ziren
|
lanak
ere emititu ziren, horien artean Zeruko Argiako Mikel Atxagak egiten zuen aldarri hau:
|
|
|
296 Euskal Herrian sortu diren gizarte mugimenduen mapa osatzera bideraturiko
|
lanek
ere toki garrantzitsu bat gorde ohi diote Bigarren Pizkunde hartan hasita euskal kulturgintzaren inguruan eratutakoari: " Xede, helburu eta norabideen espektro zabal hori dela eta euskararen eta euskal kulturaren aldeko gizarte mugimendua da, dudarik gabe, aztertuko ditugunen artean anitzena, zabalena eta askotarikoena" (Ajangiz eta Barcena, 2001:
|
|
|
Esteibarren elkarrizketak askoz ere xehetasun gehiago ematen ditu. Edo Iturriotzekin batera egindako
|
lanean
ere zabal jorratzen da, esaterako, Elkartearen barne komunikazioa izan lukeena (2008: 43).
|
|
|
Oteizak 1963an euskal arimaren interpretazio estetiko bat eginez argitaratu zuen Quosque Tandem lanak, berebat, euskal kulturaren planteamendu abangoardistetarako ildo bat markatu zuen, euskal kulturgintza berriaren esparru oso zabaletan eragin handia izan zuena. Izatez, Arestiren
|
lanean
ere suma zitekeen eragin hori:
|
|
|
Esaterako, Caro Barojak 1967an RTVErako zuzenduriko" Bersolaris, poetas populares vascos" lanean, tolosarra izango da gidoilari. Edo txapelketa eta jaialdien formatuak bertsolaritza bere ekosistema naturaletik atera eta ikuskizun bihurtzen zutela kezkaz ikusten bazuen ere, 286 erabat inplikatu zen halakoen antolakuntzan.287 Bestalde, ondoren etorri ziren eragileen
|
lana
ere ontzat ematen zuen: " Que nadie malinterprete mis palabras estimándolas como condenatorias de nada.
|
|
|
Bertsoa idatziz ez ezik audioan eta bideoan ere jasoko da, horretarako kolaboratzaile sare zabal bat baliatuz, eta Joanito Dorronsorok bildutako bertso doinuak edo Bertsolari aldizkariak argitaratutako argazkiak ere batuko zaizkio bildumari. Bertsoa bera ez ezik bertsolaritzari buruzko prentsako testuak ere jasoko dira, eta baita gaiari buruz ikerketa alorrean argitaratutako
|
lanak
ere. Eta hori guztia modu antolatu batean gorde eta eskainiko da, presentzialki nahiz Internet bidez.
|
|
|
Edo ohikoagoak ziren kazetarien inplikazioari buruz: " Justiziaz esan behar da bertsolaritzaren jarraipena egin ohi duten medioen
|
lana
ere ikaragarri ona izan zela[...] medio horiek ‘etxekoak’ izanik, poz pozik zeudelako haien begien aurrean ia astebururo ikusten zutenarekin. ‘Militante’ zoriontsuak zirela esan daiteke...
|
|
|
Zuzendari ez ezik aurkezle
|
lanetan
ere ibili zen Goikoetxea, lehen denboraldian lan horretan Arantza Hirigoienek ere lagundu zion arren: " Josu egon zen bitartean asko segitu nuen.
|
|
|
1964an euskaltzain oso ere izendatu zuten, eta bertako Herri Literatura batzordean aritu zen. Euskaltzaindiak antolatutako txapelketa guztietan epaimahaiko izatea ere tokatu zitzaion (1960, 1962, 1965, 1967, 1980 eta 1982), antolaketa
|
lanetan
ere murgildu izan zen, eta nagusiki La Voz de España nahiz El Diario Vascon artikulu ugari argitaratu zuen bertsolaritzaz. Ezerk ez zuen desbideratu, ordea, bere egitasmo nagusitik:
|
|
|
Zenbaitetan kritika horiek badute zerikusirik ziklo talkarekin, eta Administrazioarekiko harremana gatazkatsuena izan denean euskal abertzaletasunaren baitako arrakalarekin ere nahasi izan du zenbaitek, baina normalean nahikoa modu normalizatuan onartu izan da gertatu den bilakaera. Belaunaldi zaharreneko bertsolariek ere protagonismo handia izan dute azken ziklo honetan, zubi
|
lanetan
ere ibili da hainbat, eta oro har bertsogintza berriak eta bertsolaritzaren irudikapen berrituak zale berri gehiago erakarri ditu zaharrak uxatu baino.
|
|
|
Halaber, besteren testuak itzuli izan dituzte, gehienetan balio literarioa zutela-eta, gustuz, euren irizpideen arabera hautaturik itzultzailea eta itzulgaia (Ibarluzea, 2015). Badira, baina, enkarguz egin dituzten
|
lanak
ere. Batez ere hizkuntza zorroztea, estilistika aberastea eta beste idazle batzuen larruan sartzea aipatzen dituzte arrazoitzat.
|
|
|
Mendiguren Bereziartuk (1989: 23) Itzultzaile Eskolako bibliotekan bildutako erreferentziazko
|
lanak
ere goraipatu izan ditu. Eremuari propioa zitzaion materiala sortzeko eta pilatzeko ekimen horren ildotik sortu zuten, halaber, itzulpen gaiei buruzko Senez aldizkaria, 1984ko abenduaz geroztik argitaratu izan dena eta egun EIZIE elkarteak kudeatzen duena.
|
|
|
Sarri aurki ditzakegu itzulpenei buruzko adierazpide gutxiesleak; Sarako Etxeberriz ari denekoa, 15 adibidez, non sorkuntza literatura goratzeko, itzulpena ukatzen den. Xurioren
|
lanak
ere ildo berean iruzkintzen ditu, 16" itzulpenak baino" ez direla esanez, bertako estiloan egindakoak" badira ere". Bestelako balioa esleitzen dio itzulpenari Mujikak, linguistikoa, 17 eta itzulpena ez igartzea goratzen da.18 Nolabait, itzulpena hizkuntza zorrozteko tresna da, euskara lantzeko bidea, ez sormen ariketa literarioa.
|
|
|
Eta zehazki Fallini, Fillini, Follini, Fullini... narratzaileak, eleberriaren sormen prozesuaren berri ematen duten narratzaile horiek, interesatzen zaizkigu, autoreak berak azaldu zigunez, narratzaile imajinario horiek baitira sormen prozesuan itzulpen
|
lanak
ere egiten dituztenak: " Manu militari izeneko nire nobela hartan (1987), fantasiazko zenbait pertsonaia edo azaltzen ziren jatorrizko testu batzuk transkribatzen... eta itzultzen:
|
|
|
Zalantzan jartzen du Juaristik ordura arte jatorrizkotzat jotako hainbat testuren orijinaltasuna, eta, euskal literaturako gertakariak Europako eta Espainiako literatur mugimenduekin lotzeko edo ezberdintzeko saiakeran, ahozko literaturaren kapituluan ahozko testu batzuk itzulpenak izan daitezkeela aipatzen du.28 Hargatik, baina, ez die itzulpenei balio literarioa ukatzen, eta euskal literaturaren historiako testu fundazionaltzat jotzen ditu hainbat. Literatur eremu beraren barruan sortu eta gaztelaniatik euskarara isuritako
|
lanak
ere aintzat hartzen ditu, 29 bai eta berritzulpenak edo porrot egin duten itzulpenak ere.
|
|
|
berariazko itzulpengintza ikasketarik egin gabekoak dira gurean itzultzaile ari diren gehienak. Horrek eraman dezake, beharbada, Juliak bere burua" itzultzaile" gisa aurkeztu beharrean" aldikako itzultzaile" gisa aurkeztera (112 or.). Sentipen hori loturik egon daiteke, era berean, itzultzaile lanez gain bestelako
|
lanak
ere egitearekin, eta lanaldi osoz itzulpenari ekin ezinda ibiltzearekin; itzultzeaz gain, kasurako, liburutegia katalogatzen eta Martinek liburuetan azpimarratutako pasarteak transkribatzen ditu Juliak. Lan horiek lagundu egiten diote itzulpenak eskatzen duen kontzentrazio aspergarria arintzen zein atseden hartzen (102 or.).
|