|
2000
|
|
|
Hirurogeita hamarreko hamarkadaren erdialdean eredu fordista lur jota gelditu zenalde guztietatik:
|
lanaren
antolaketa gisa, metaketa erregimen gisa eta erregulazio eredu gisa. Horrela, produkzioak eta merkatuak internazionalizatu egin diren bitartean, Nazio Estatuaren eremuan gauzatzen ziren erregulaketa sistemak zaharkitutagelditu dira.
|
|
2002
|
|
|
azken hamarkadetan gauzatu den iraultza mikroelektronikoakteknologia berriak sortu ditu, eta horiek jarduera ekonomikoetan baliatzeko, ezinbestekoa da enpresako hainbat alde birregokitzea,, kapital ukiezina, birbaliotu eta areagotzeko:
|
lanaren
antolaketa, motibazioa, komunikazioa, langileen kualifikazio edo gaitasuna eta, oro har, langileen ekimenarekin, sormenarekin eta berrikuntzak egiteko ahalmenarekin loturiko aldagai, ukiezinak?. Bistan denez, heziketa autokudeatu sozialak funtsezkoa etaerabakigarria izan behar du heziketa teknikoa osatzeko eta sendotzeko.
|
|
2004
|
|
|
Zentzu zabalean, zenbait aldagarrik zerikusi handia dute Arrasateko kooperatibetako egungo ezagutzaren kudeaketarekin; besteak beste, malgutasuna,
|
lanaren
antolaketa, bezeroari begira dagoen enpresa, kudeaketarako sistema berria, jabetza, enpresarako berrikuntza sistema, bertako sistema produktiboa, berrikuntzetarako sistema orokorra, balore korporatiboak eta nazioartekotzea. Azken horiekarreta handiagoarekin aztertuko ditugu.
|
|
|
5.2
|
LANAREN
ANTOLAKETA. HISTORIAN BIDERATUTAKOEZAGUTZAREN KUDAKETA
|
|
|
Dakigunez, herri aurreratuetan historia osoan ezagutzaren kudeaketa, batez ere,?
|
lanaren
antolaketa zientifikoaren, bitartez gauzatu da.
|
|
|
Horrela izan da Arrasatekoenpresa kooperatiboetan ere. Gainera, eta mundu industrial osoan gertatzen deneran, hemen ere,
|
lanaren
antolaketa zientifikoa ez da guztiz desagertu, eta ereduberriarekin uztartua aurki daiteke. Horregatik bere azterketarako dagoen interesa.
|
|
|
Dakigunez, gizaldiaren hasieran taylorismoa agertu zitzaigun; taylorismoaklan prozesua partzelatu zuen,?
|
lanaren
antolaketa zientifikoaren, hastapenak1 ezarrizituen eta artisauen trebetasunetik zetorren botere sindikala, edo lan tresnaren gainartisauak zuen kontrola ezabatu zituen.
|
|
|
hastapenak1 ezarrizituen eta artisauen trebetasunetik zetorren botere sindikala, edo lan tresnaren gainartisauak zuen kontrola ezabatu zituen. Taylorismoak lan-postu barnean zeudendenbora hilak ezabatu zituen eta artisauen lan prozesua partzelatu zuen. fordismoak, aldi berean, (taylorismoak egindako
|
lan
antolaketa onartu ondoren) lanpostuen koordinaketan zeuden denbora hilak ezabatu zituen; muntaketakatea ezarrizuen, eta, horrela, lanaren erritmoa, kanpotik, finkatu eta sozializatu zuen.
|
|
|
finkatu eta sozializatu zuen. Fordismoak taylorismoari zegokion makinismoa garatu zuen, eta horrela garapen teknologikoak kudeaketa sistema berria bere barnean txertatu zuen teknologiarenneutraltasunaren mitoa deuseztatuz2 Lan eginkizunen zatiketa paroxismorainodaraman MTM sistema aipatu behar dugu, zeinak langile batek egin ditzakeen mugimendu guztiak aztertzen dituen eta aurretik finkaturiko denboren sistema ezartzen duen(
|
lan
antolaketa zientifikoan oinarrituz), fitxen sistema unibertsala erabiliz.Horrela, MTM sistemak langileak egin ditzakeen mikromugimenduak kontuanhartzen ditu; eta mugimendu bakoitzari denbora zehatza aurretik finkatzen dio3.
|
|
|
Bideratutako ezagutzaren kudeaketa tradizionala adierazten du taylorismoak, fordismoak eta MTM sistemak osaturiko
|
lanaren
antolaketa zientifikoak; bertan, batzuek dena pentsatzen dute eta beste guztiek aurrekoen agintea onartzen dute.Orduko ideiei jarraituz, pentsalari horien eraginkortasunaren arabera, estatueneraginkortasun ekonomiko eta teknologikoaren sailkapena lortzen zen. Pentsalarionak eta eraginkorrak zeuden estatuetan aurrerapen teknologikoak eta sistema produktibo eraginkorrak zeuden.
|
|
|
5.3
|
LANAREN
ANTOLAKETA. TEKNOLOGIA BERRIEK EKARRITAKOALDAKETA
|
|
|
Eta, hemen, kapitalak duen erronka nagusia plazaratzen da: enpresa berrietan langileek eduki behar duten boterea eta protagonismoa, eta kapitalak, prozesu orokorraren gain, eskatzen duen nagusitasuna eta kontrola, nola bateratu.Alabaina, prozesu produktibo berrietan,
|
lan
antolaketa zientifikoan oinarriturik, kapitalak dituen esperientzia eta ezagutza mantenduko dira, eta nahiz eta kontrajarria izan, partaidetzaren garapenarekin batera erabiliko dute5.
|
|
|
dugu. Arrazoi historiko eta kulturalengatik, Japoniatik datorren
|
lanaren
antolaketa sistema hori, produkzio malguan, langileen balio aniztasunean, langileen arteko komunikazioan, eginkizunen errotazioan eta enpresarekikokohesioan oinarritzen da; sistema honek baztertzen hasiak ditu lantegi aurreratuetan jaun eta jabe ziren taylorismoa eta fordismoa9.
|
|
|
–
|
Lan
antolaketa tayloristak eta fordistak inplikazio kooperatiboaren bereiztasunak ahultzen ditu eta zerrendatu ditugun errentagarritasun etekinak lortzea zailtzen dute.
|
|
|
Adostasun zabalaz aipatzen dira ondokoak: aurrezki kolektiboak enpresa egitasmo kooperatiboen finantzaketara bideratzeko Lankide Aurrezki Kutxak egindako ezinbestekofuntzioa; ustiapen emaitzen kapitalizazioa; logistika laguntzarako arkitektura, etaelkarte eta lankidetza interkooperatiboa; plangintza estrategikoa; eta ekoizpenkudeaketan eta
|
lan
antolaketan garaturiko egokitze gaitasuna eta malgutasunhandiagoa. Eztabaida gehiago dago, ordea, gai soziopolitiko eta kulturaletan.
|
|
|
kontzeptuezbaliatuko gara. Oinarrizko printzipioen eta
|
lan
antolaketaren paradigma desberdinen arteko erlazio kontraesankor eta osagarrietan sakonduko dugu. Eta amaitzeko, egungo eszenatoki produktibo berriak, antolaketa berrikuntzen belaunaldiberri bat, ondasun eta zerbitzuen merkatuetan lehiaketarako forma berriak (informatikan, elektronikan, telekomunikazioetan eta robotikan oinarrituriko sistematekniko berria konbinatzen dituenak)?
|
|
|
Printzipio taylorianoetan oinarritzen diren
|
lan
antolaketa eta ekoizpen administrazioak kooperatibismoaren oinarrizko printzipioekin talka egiten dute, hainbatinkoherentzia eta kontraesan sortuz, eta inplikazio kooperatiboaren potentzialtasunak ahulduz. Inkoherentzia horiek hiru ataletan bil daitezke:
|
|
|
Aurreko atalean eredu honen ahuldadeetan sakondu dugu. Ahuldade horienmuina
|
lan
antolaketarako printzipio taylorianoak erabiltzean dagoela esaten jarraitzen dugu. Ahuldade horiek hein handi batean konpontzeko bidea lan antolaketaren eta ekoizpen kudeaketaren esparruan daudela uste dugu.
|
|
|
Ahuldade horienmuina lan antolaketarako printzipio taylorianoak erabiltzean dagoela esaten jarraitzen dugu. Ahuldade horiek hein handi batean konpontzeko bidea
|
lan
antolaketaren eta ekoizpen kudeaketaren esparruan daudela uste dugu. Paradigma taylorianoeta fordianoaren krisiak ateak irekitzen dizkie kooperatiben bereizgarritasunekinera egokian bat etorri daitezkeen prozedurei.
|
|
|
Hala ere, antolamenduari buruzko aldaketak (batez ere
|
lan
antolaketan) izan ziren aldaketarik garrantzitsuenak, bai ekonomiaren alde hutsetik ikusita (produktibitatearen hobekuntza, merkatu berrietan sartzea, eta abar), baienpresaren ibilbide orokorrean ere. BELLOTAk sortaraziriko minilantegiek, lantalde kohesio natuek (talde buruaskiek) eta hobekuntza taldeek oinarrizko hiruantolamendu molde malgu osatzen dituzte.
|
|
|
– Lanaren antolaketa eta kudeaketa eredu berriak nabarmen aplikatu dira.Euskal Autonomia Erkidegoan
|
lanaren
antolaketa, adibidez, produkziodoitua, eta kudeaketa eredu berritzaileen. EFQM eredua lekuko, aitzindari bilakatu dira taldeko enpresak (ikus, esaterako, Cluster del conocimiento 1997, 2000; Vazquez 1998).
|
|
|
Enpresak (Premier Brands, Sainsbury' s, Littlewoods, Bodyshop, Incom Data Service, Price Waterhouse, etab.), Gobernuz Kanpoko Erakundeak [Oxfam, Christian Aid, CAFDD, WorldDevelopment Movement (WDM), etab.] eta sindikatuak (TUC UK, ICFTU, ITS, IUF, etab.) biltzenditu. Hasieran Ingalaterrako txikizkari handiak eta marka ingelesak beren ekoizpen lerroetako lanbaldintzen gaineko erantzukizuna bere gain har zezaten, nazioarteko
|
lan
antolaketaren araudietanoinarritutako jokabide kodeak garatu eta begirale independenteen bidez inplementatzeko kanpainakbultzatu zituzten. Gaur egun, enpresa, GKE eta sindikatuen arteko hitzarmen horrek, hots, Merkataritza etikorako ekimenak, lan praktikei buruzko kodeen inplementazio egokiak identifikatu etabultzatzen ditu.
|
|
|
Euskal Herriko ikuspuntutik, hemengo ekonomia soziala globalizazioak daraman metaketaren aldeko prozesuan kokatu genuke: globalizazioarekinuztarturik dagoen eredu neoliberalaren barnean hain zuzen ere; prozesu integratzaile berrian, Europako eraikuntzak adierazten duen espazioa egokitu zaigunhonetan; mikroelektronikaren iraultzak dakartzan teknologia berriek ezarritako
|
lan
antolaketaren eraldaketan, enpresa eta kudeaketa sistema berrian; bioteknologiakzabaldutako ezagutza espazioetan eta ekoizpen sektore berrietan; produkzio lekualdaketak ugaritzeko unean; enpresa handiak ez ezik, enpresa ertainak ere nazioarteratze prozesuan murgildurik dauden unean; mundu mailako soldaten arteko ezberdintasunak eta lan baldintzen arteko ezberdintasunak, edozein lekutan kokaturik ...
|
|
|
Era horretan, langileenemantzipazioa ez da soilik jarduera sindikaletik eratorriko: langileen promozioaizaeraz konplexua da, eta ondorioz, bide anitzetik ekin beharreko lana izan behardu (unibertsitatea
|
,
lan antolaketari buruzko azterketak, erakunde publikoak, etaabar). Beraz, sindikalgintzaren eta kooperatibismoaren arteko harremana elkartasunean oinarritu behar da:
|
|
|
–
|
Lan
antolaketaren gizatasun eza. Egungo gizarte aurreratuek goi mailakobizimodua eskuratu dute:
|
|
|
horren bizi kalitate garatua lortzea ez da inolazere gauza erraza izan, eta, ekimen horretan, lana antolatzeko sistemek (taylorismoa, fordismoa, toyotismoa, eta abar) biziki lagundu dute. Izatez, aipaturiko
|
lan
antolaketa horiek, ekoizpenean eta gizabanakoen duintasunean eragin dute: bizi kalitate, materiala?
|
|
|
Lankidetza mugimenduak, eta zehazki, kooperatibak, garapen horren alderdi negatiboa ekiditen saiatu dira, baina saiatze horretan kaleegin dute: kooperatiben araudi juridikoak, lan harremanak erabat aldatu etasoldatak ezereztu ditu, enpresaren gaineko jabetza langileei emanez; halaere, prozesu horretan
|
,
lanaren antolaketa ez da aldatu, (eredu kapitalistareneskema erabiltzen jarraitzen du), eta ondorioz, langileek pairatzen dutenegoera antzekoa da. Izatez, kooperatiben arduradun nagusiek, lankidetzakoinarrian duen printzipio demokratikoa modu honetan ulertu dute:
|
|
|
batzarnagusietan ordezkariak hautatzeko eskubidea, hau da, Kontseilu Errektoreazein izango den erabakitzeko ahalmena. Ondorioz, enpresa kapitalistetanerabiltzen den
|
lan
antolaketa, kooperatiba elkarteetan modu bertsuan erabiliohi da (Dal Ri 2001) 10 Askotan, autoeraketa ez ezartzearen arrazoietakobat, zuzendarien aurkakotasuna da, hau da, enpresak kultura aldaketagauzatzeko duen ikara11 Arizmendiarrietak berak, gai horren inguruanhausnarketa sakona egin zuen: industria kooperatiboetan erabiltzen zen lanaren antolaketa ezagutzen zuen, baita lan antolaketa horren arrisku etakalteak ere.
|
|
|
Ondorioz, enpresa kapitalistetanerabiltzen den lan antolaketa, kooperatiba elkarteetan modu bertsuan erabiliohi da (Dal Ri 2001) 10 Askotan, autoeraketa ez ezartzearen arrazoietakobat, zuzendarien aurkakotasuna da, hau da, enpresak kultura aldaketagauzatzeko duen ikara11 Arizmendiarrietak berak, gai horren inguruanhausnarketa sakona egin zuen: industria kooperatiboetan erabiltzen zen
|
lanaren
antolaketa ezagutzen zuen, baita lan antolaketa horren arrisku etakalteak ere. Bere ustez, antolaketa mota horiek onartu beharrean gaude, baina langileari enpresak zor dion gizatasuna ahaztu gabe.
|
|
|
Ondorioz, enpresa kapitalistetanerabiltzen den lan antolaketa, kooperatiba elkarteetan modu bertsuan erabiliohi da (Dal Ri 2001) 10 Askotan, autoeraketa ez ezartzearen arrazoietakobat, zuzendarien aurkakotasuna da, hau da, enpresak kultura aldaketagauzatzeko duen ikara11 Arizmendiarrietak berak, gai horren inguruanhausnarketa sakona egin zuen: industria kooperatiboetan erabiltzen zen lanaren antolaketa ezagutzen zuen, baita
|
lan
antolaketa horren arrisku etakalteak ere. Bere ustez, antolaketa mota horiek onartu beharrean gaude, baina langileari enpresak zor dion gizatasuna ahaztu gabe.
|
|
|
Horrela, Kontseilu Sozialaren proposamenak indartuko lirateke, eta kutsusoziala duten erabakietan maizago kontuan hartuko lirateke: kooperatiben internazionalizazioan,
|
lan
antolaketaren inguruko gaietan, soldatetan, lan segurtasunean, formakuntzan, kooperatibaz kanpoko arazoetan, eta abar35.
|
|
2009
|
|
|
Bortxazko
|
lanen
antolaketari begira ere, aitzindariak izan ziren Bizkaikomeategietako lanak. Lehendabizikoetarikoak zirenez, ez zegoen oraindik arauzehatzik, eta horregatik lehen arau batzuk zehaztu ziren Bilbon 1937ko irailaren17an15 Bertan argi gelditzen da arauak indikatiboak baino ez direla, prisioneroenbetebeharra obedientzia baita.
|
|
|
Bizkaiko Meatzaldea berehala bihurtu zen bortxazko lanen jokalekua, aregehiago, ICCP delakoa
|
bortxazko
lanen antolaketa eztabaidatzen hasten denean, 1937an, Bizkaiko meategiak aipatzen dira, Hurdes eskualdearekin batera, lehenlangile batailoietako kokapen moduan10.
|
|
|
Kapitulua hiru atal nagusitan banatuko dugu. Lehenengoan azaldu eginen dutnola sortu zen bortxazko
|
lanen
antolaketa legala; bigarrenean, bortxazko lanengeografian eta garrantzi ekonomikoan murgilduko gara, sektore ekonomiko ezberdinetan izan zuten presentzia neurtuz, eta hirugarrenean, bortxazko lanek memoriakolektiboan izan duten presentzia aztertuko dugu.
|
|
|
Zer ekoiztenduen, alegia, zein zerbitzu eta ondasun. Nola ekoizten duen, alegia, zer nolakoteknologia eta baliabideak darabiltzan, zer nolako kapital eta
|
lanaren
antolaketa, zein energia iturri. Eta norentzat ekoizten den, alegia, kontsumitzaileak, helburua, hartzaileak nortzuk diren.
|
|
2010
|
|
|
Iraultza mikroelektronikoak ekarritako teknologia berriak produkzio prozesuaren barruan hedatzeak (mikroprozesadoreak, zenbakizko kontrola, telematika, robotika, fabrikazio malguko sistemak, etab.) serie ezerdin, labur eta sofistikatuenprodukzioa ahalbidetu du, hau da, tailer malguetan aldaketa azkarrak egiteko gaidiren aginte elektronikoekin bakarrik fabrika daitezkeen serieen produkzioa. Bainahorrek guztiak
|
lanaren
antolaketa arina, malgua eta produkzioaren baldintza aldakorretara egokitzeko gaitasun handia eskatzen du.
|
|
|
Horrela,
|
lanaren
antolaketa berria da sindikatuen eta patronalaren artekoeztabaidagai berria. Praktikan, kapitalak produkzio prozesuen kontrolari eustekoeta lan indarraren intentsitatea areagotzeko moduan hedatzen ditu teknologia berriak, eta horretarako beharrezkoak diren gizarte eta kultura arloak garatzen ditu.
|
|
|
Errealitate enpirikoan, estrategia parte hartzailea abiatzearekin batera, taylorismoa eta fordismoa mantendu eta garatu egiten dira (kapitalak egoera berriaez duela onartu nahi adierazten du), baita haiei lotuta dauden ezgaitze prozesua etaaginte harremanak ere. Alde sozialak
|
lanaren
antolaketa berriaren hainbat arlobultzatzen ditu, lan indarraren birgaitzea eta produkzio prozesuen kontrol eta prestakuntzaren hobekuntza ekarriko dituzten arloak, alegia, eta aldi berean, zalantzanjartzen ditu aldaketok txertatzen diren gizarte eta kultura ereduak.
|
|
|
Mikroelektronikak
|
lanaren
antolaketan sorrarazi dituen aldaketok produkziounitate osoari eragiten diote eta enpresa modernoaren joera berriak diseinatzendituzte. Automatizazio eta informatizazio prozesuak eta komunikaziorako zeinelkarlotzeko sistemak lau joera nagusi dituen sistema tekniko eta ekonomiko berriaerdiesten ari dira:
|
|
|
Beraz, internazionalizazio prozesuenhierarkiarekin egiten dugu topo hemen ere. Alabaina, nolabaiteko nazioartekotzeagertatzen da, esaterako,
|
lanaren
antolaketaren arloan, ezinbestekoa da nazioarteangutxieneko homogeneotasun bat, eta arlo teknologikoan; azken horretan, nazioaren muga estuak nola edo hala gainditu egiten dira neurri batean ekipoondasun edo makineriaren lekutzearekin, patente eta lizentzien deserriratzearekin, laguntza teknikoarekin, etab. Azken finean, ekonomia prozesuaren nazioartekotzeak interdependentzia eta produkzio sarearen orokortzea dakar, baina inola ereez herrialde eta eskualde arteko produkzio ehun diferenteen parekatzea.
|
|
2011
|
|
|
Informazioaren gizartearen teknologia berriak EITB taldearen kudeaketa prozesuan eta
|
lanaren
antolaketa prozesuan txertatzea.
|
|
2017
|
|
|
Irizpide honetan kokatuz, lan merkatuan lanbide gehienek genero tipifikazioa daukate eta mendebaldeko jendarteetan, integratuak edo misto bezala ezagutuak diren lanbideak gutxienekoak dira (Caceres eta al., 2004). Generoaren bidez
|
lanaren
antolaketaren ondorioak ez dira neutroak eta emakumeak kaltetu ohi izaten ditu. Batetik, lan eremu maskulinoa femeninoa deitzen dena baino zabalagoa baita, eta beraz, emakumeak enplegu mota gutxiagotan kontzentratuak egoten baitira, ondorioz lan aukera murritzagoa izaten dute. Gainera, gizonezko eta emakumezkoak lan baldintza ezberdinetan lan egitera daramatza, burutzen dituzten lanbideen ezaugarriak ezberdinak izaten baitira, soldata apalagoak izanez, besteak beste, eremu feminizatuetan (Salléeta Molpeceres, 2010; Bettio eta Verashchagina, 2009).
|
|
|
Batetik, lan eremu maskulinoa femeninoa deitzen dena baino zabalagoa baita, eta beraz, emakumeak enplegu mota gutxiagotan kontzentratuak egoten baitira, ondorioz lan aukera murritzagoa izaten dute. Gainera, gizonezko eta emakumezkoak lan baldintza ezberdinetan lan egitera daramatza, burutzen dituzten lanbideen ezaugarriak ezberdinak izaten baitira, soldata apalagoak izanez, besteak beste, eremu feminizatuetan (Salléeta Molpeceres, 2010; Bettio eta Verashchagina, 2009). Egun, genero bidezko segregazioan oinarritzen den
|
lan
antolaketaren tendentzia ez doa txikitzen (Cebrián eta Moreno, 2008). Alabaina, joera orokorra positiboa izan ez arren, ez da eremu estatiko bat eta aldaketak eman diren lan eremuak izan badaude.
|