|
2013
|
|
|
1977an argitaratu zen
|
Joan
Mari Torrealdayren Euskal Idazleak Gaur (Oñati), erakusleiho bikaina gerra osteko urteetan euskarak emandakoaz jabetzeko. Urtemuga horretatik 1995 arteko ekoizpenaren berri, aldiz, Euskal Kultura Gaurizeneko bigarren liburu batean eman zuen Torrealdai berak ia hogei urte geroago, zer esanik ez, oraindik uzta joriagoa ageri dela orrialde haietan.
|
|
|
TORREALDAI,
|
Joan
Mari, 2000, Artaziak. Zarautz:
|
|
|
Lekuona,
|
Joan
Mari, 1982, Ahozko euskal literatura. Donostia:
|
|
2016
|
|
|
Besterik gertatuko litzatekean, liturgiaren erreformaren garrantziaz jabetuz eta hori ahalik lasterren kristau alkarteei emon guraz, opzino sendoa go eta eraginkorragoak egin izan balira. Baina, erakundeetan, baita eleizan be, hizkuntza txikia iza teak kaltea dakar, harako
|
Joan
Mari Lekuonak esan euskunaren haritik: –herri txiki izanak kalte hau dakar?.
|
|
|
Neurri handia goan edo txikiagoan, lagunok hartu genian parte, hasiera hartan: Amundarain Dionisio (Gipuzkoa), Andiazabal Pierre (Lapurdi), Apezetxea Joan (Nafarroa) Arrieta Jesus Mari (Gipuzkoa), Elejalde Jesus Mari (Aramaio), Etxenagusia Karmelo (Bilboko gotzain laguna), Etxezarreta Euxtasio (Gipuzkoa), Irizar Ramon (Gipuzkoa), Lekuona
|
Joan
Mari (Gipuzkoa), Rementeria Jose Mari (Bizkaia), Zugazaga Lo rentzo (Bizkaia). Halere, esan dezadan lan funtsa sei lagu nek burutu dutela, besteena gutxietsi gabe (batez ere, Elejalde eta Apeze txea):
|
|
2018
|
|
|
Torrealdai Nabea,
|
Joan
Mari
|
|
|
La censura gubernativa y el libro vasco(). Analisis de los informes del lectorado izenburua darama
|
Joan
Mari Torrealdaik 1991ko martxoan Deustuko Unibertsitatean irakurritako Soziologiaren arloko doktoretza tesiak. Joan Mari Torrealdairen ibilbide profesionala nahiz kultura eragile gisara gurean izan duen garrantzia arras ezagunak baditugu ere, bere ikerketa akademikoaren sendotasunaren ispilu dugu, ezbairik gabe, Carmelo Garitaonandiaren zuzendaritzapean egindako ikerlan hau.
|
|
|
Analisis de los informes del lectorado izenburua darama Joan Mari Torrealdaik 1991ko martxoan Deustuko Unibertsitatean irakurritako Soziologiaren arloko doktoretza tesiak.
|
Joan
Mari Torrealdairen ibilbide profesionala nahiz kultura eragile gisara gurean izan duen garrantzia arras ezagunak baditugu ere, bere ikerketa akademikoaren sendotasunaren ispilu dugu, ezbairik gabe, Carmelo Garitaonandiaren zuzendaritzapean egindako ikerlan hau. Tesiaren ekarpen nagusiak bilduko dituzte erreseina gisara idatzi ditugun ondorengo lerrook.
|
|
|
Egun, zentsuraren azterketak ugaltzen hasiak diren arren, Torrealdairen tesi lan hau heldu artean euskal liburuaren zentsuraren azterketa erein gabeko alorra zen. Artean, bi lan baino ez ziren eginak ikerlerro honen azterketa aipagai zutenak," Euskararen zapalkuntza(" (1982) bata eta" Censura y literatura vasca" (1987) bestea, biak ala biak
|
Joan
Mari Torrealdaik berak argitara emanak. Tesi lana irakurri osteko ondoko urteetan ere zentsuraren gaiari heldu zioten lanak argitaratzen jarraitu zuen Torrealdaik, besteak beste El libro negro del euskera (1998) eta La censura censura de Franco y el tema vasco (1999) saioak.
|
|
|
Lan honen osaeratik ia hogeita hamar urte igaroak diren arren, zentsuraren gaiak gaurkotasuna eta egungo ikerketen jomuga izaten jarraitzen du. Azterketa horietan, oinarri baitezpadakoa dugu
|
Joan
Mari Torrealdairen La censura gubernativa y el libro vasco(). Analisis de los informes del lectorado tesi lan hau.
|
|
|
Torrealdai,
|
Joan
Mari (1982). " Euskararen zapalkuntza()".
|
|
|
Torrealdai,
|
Joan
Mari, 2001, Artaziak. Euskal liburuak eta Francoren zentsura Zarautz:
|
|
|
Gure arteko zentsurari buruzko ikerketak batez ere Frankismo aldikoak izan dira, eta beraz, zentsuraren ikuspegi liberal klasikoa erabili dute, Frankismoko estatu aparatuek zentsura nola gauzatzen duten (zentsura aparatua, zentsoreak, txostenak) aztertu baitute. Hala, gure arteko ikerlari garrantzitsuenak,
|
Joan
Mari Torrealdaik," aurretiazko zentsura" terminoa erabiltzen du (2000) Frankismoko zentsura mota ezaugarritzeko; izan ere, zentsura hori, batez ere, liburua argitaratu aurretik gauzatzen zen, galeradetan, eta honenbestez, kasu honetan, argitaratu aurreko galbahe bat dukegu zentsura. Manuel L. Abellanek, zentsura frankistari buruzko ikerlari garrantzitsuenetako batek, gobernu zentsura deitzen dio zentsura mota horri (1989), beste zentsura batzuetatik bereiziz (bereziki eliza zentsuratik).
|
|
|
Aresti hil ondoko 1986ko edizioan jaso denez, liburuak hainbat zuzenketa eta ezabatze jasan zituen zentsurako irakurleen aginduz.
|
Joan
Mari Torrealdaik dioenez (1986: 232), Archivo General de Alcala de Henares en aurkituriko bertsioaren arabera, Arestik idazmakinaz aurkezturiko testuaren originaleko 119 poemetatik, 82 poema gorriz markatuak zeuden, zatiz edo osoki ezabatuak.
|
|
|
Torrealdai,
|
Joan
Mari, 1986. " Arestiren" Euskal Harria".
|
|
|
Esan den bezala, Euskal harria liburuaren jatorrizko egitura
|
Joan
Mari Torrealdaik Archivo General de la Administracion (AGA) tik ateratako aletik berreskuratu ahal izan zuen Karmelo Landak2 Lau atal bereizi zituen: lehena," Dukat edo ezkutu banatan saltzeko bertso berriak" (1986:
|
|
|
Ejercicios espirituales en un tunel izenekoa.
|
Joan
Mari Torrealdaik La censura de Franco y el tema vasco liburuan jasota laga zuenaren arabera, zentsuratzaileek idatzitako txostenetan liburuaren arriskuak azpimarratzen zituzten, hala nola, Eliza ofizialaren nahiz Francoren erregimenaren kontrakoa izatea. Txostenaren egile batek argi eta garbi azaltzen du liburuaren argitalpena zati batzuk ezabatu eta aldatu ondoren egin litzatekeela:
|
|
|
70eko hamarkadaren hasieran bizi izandako errepresio eta zentsura giroa ez zen desagertu Franco hil ondoren; alderantziz, 1980ra arte egoera ez zen baretu. 1977 eta 1978 artean legeak aldatu arren, zentsura ez zen Francoren diktadurarekin desagertu,
|
Joan
Mari Torrealdaik eta beste zenbait ikertzailek tartean, Berta Muñoz Calizekazpimarratu duten moduan. Trantsizio deritzon garaian behin eta berriz erabili zen zentsura politiko eta morala, behar zen toki eta uneetan.
|
|
|
Torrealdai,
|
Joan
Mari, 1997, Euskal kultura gaur. Donostia:
|
|
|
Funtsezkoa zaigu programa orokor hori MHLI ikerketa taldea AGA artxiboan (Archivo General de la Administracion) egiten ari den hustuketa lana ustiatzeko. Ondoren, proposatutako marko horri jarraikiz, zenbait ikergai edo adibide plazaratuko ditugu, orain arte liburuaren eta testu idatzien zentsuraren inguruan egin izan diren lanek, batez ere
|
Joan
Mari Torrealdairen lanek, eta orain arte MHLI taldeak AGAn eskuratutako dokumentazioak eskainitako datuak baliatuta.
|
|
|
Torrealdai,
|
Joan
Mari, 1984, Euskal kultura gaur. Liburuaren mundua.
|
|
|
Zer diskurtso izan du zentsurak itzulpenari dagokionez eta zer egitura sortu ditu diskurtso hori praktikan jartzeko? Gurean, batez ere atal honi erantzun izan dio Euskera agerkariko zenbaki honetan omentzen dugun
|
Joan
Mari Torrealdairen lanak; zehazki, zentsura legeriari, zentsoreen inguruko ikerketari, zentsuraren egiturari zein zentsura prozedurei lotu zitzaiolarik. b) Kapitalari loturik: zer nolako kanona sortu da zentsura tarteko izanik?
|
|
|
Torrealdai,
|
Joan
Mari, 1999," Zentsurak basamortu kulturala ekarri zuen", elkarrizketatzailea Ainhoa Irazu, Euskonews&Media, 37 (1999/ 06). ://www.euskonews.com/0037zbk/ frelkar.htm> [Azkenez behatua:
|
|
|
Gainera, maila desberdinetan eragiten zuen zentsurak.
|
Joan
Mari Torrealdaik autozentsura aipatzen du ondorio larrienetariko gisa:
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai 80ko hamarkadan hasi zen euskal liburugitzaren alorreko Francoren erregimenpeko zentsuraren ikerketak argitaratzen," Censura y literatura vasca" (1987: 65) lehen artikulua Abellanek argitaratutako Censura y literaturas peninsulares izeneko Dialogos Hispanicos de Amsterdam aldizkariko monografikoan kaleratu zuen.
|
|
|
1968, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Bilbao, Antonio; Zelaieta, Angel [eta bertze]: " [Izenbururik gabea]", 159 zk.,:
|
|
|
1968, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Bilbao, Felix; Txakartegi, Jose: " [Izenbururik gabea]", 160 zk.,:
|
|
|
1970, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Irukote; Aroma, Joan Antonio; Angoitia, Sabino; Zelaieta, Angel; Arakistain, Maria Isabel: " [Izenbururik gabea]", 182 zk.,, 2:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Apaolaza, Nikolas; Aristegi, Luis M.: " [Izenbururik gabea]", 275 zk.,:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Agirrebaltzategi, Paulo; Alfaro, Gexan" Gexan Lantziri"; Gereño, Xabier; Intxausti, Joseba; Azurmendi, Joxe: " Ipar Aldea.
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Intxausti, Joseba; Lizundia, Jose Luis: " [Izenbururik gabea]", 285 zk.,:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Idazle Kontseilua [Anaitasuna]; Intxausti, Joseba: " Zuzendari aldaketa ANAITASUNAn", 286 zk.,:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Agirrebaltzategi, Paulo: " [Izenbururik gabea]", 286 zk.,:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Intxausti, Joseba: " [Izenbururik gabea]", 286 zk.,:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Agirrebaltzategi, Paulo; Azurmendi, Joxe: " [Izenbururik gabea]", 287 zk.,:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Gereño, Xabier: " [Izenbururik gabea]", 288 zk.,:
|
|
|
1974, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Agirrebaltzategi, Paulo: " [Izenbururik gabea]", 288 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Mitxelena, Koldo; Alvarez Enparantza, Jose Luis" Txillardegi": " Mitxelena eta Larresoro", 289 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Kintana, Xabier: " [Izenbururik gabea]", 289 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Alfaro, Gexan" Gexan Lantziri"; Kintana, Xabier: " [Izenbururik gabea]", 290 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Kintana, Xabier; Mendizabal, Joan Mari; Irazu, Joseba" Bernardo Atxaga"; Izagirre, Koldo; Gereño, Xabier; Mitxelena, Koldo: " Euskal Herria", 291 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai, Joan Mari; Kintana, Xabier; Mendizabal,
|
Joan
Mari; Irazu, Joseba" Bernardo Atxaga"; Izagirre, Koldo; Gereño, Xabier; Mitxelena, Koldo: " Euskal Herria", 291 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Pekkanen, Kirsti: " [Izenbururik gabea]", 291 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Errekalde, Joseba; Kintana, Xabier [eta bertze]: " [Izenbururik gabea]", 292 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Kintana, Xabier: " Gipuzkoa", 292 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Gereño, Xabier; Kintana, Xabier; Haranburu Altuna, Luis [eta bertze]: " Euskal Herria", 292 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Aduriz, Jose Antonio; Inurritegi, Antton: " [Izenbururik gabea]", 293 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Iturriotz, Joan Joxe [eta bertze]: " [Izenbururik gabea]", 294 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Mendizabal, Joan Mari; Kintana, Xabier; Gereño, Xabier; Intxausti, Joseba: " Euskal Herria", 295 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai, Joan Mari; Mendizabal,
|
Joan
Mari; Kintana, Xabier; Gereño, Xabier; Intxausti, Joseba: " Euskal Herria", 295 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Alfaro, Gexan" Gexan Lantziri": " Frantzia", 299 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Etxebarria, Jose Ramon [eta bertze]: " Euskal Herria", 302 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Perugorria; Gereño, Xabier [eta bertze]: " Euskal Herria", 307 zk.,:
|
|
|
1975, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Beñat: " Ipar Aldea", 307 zk.,:
|
|
|
1976, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Artzelus, Xabier; Oihartzabal, Beñat [eta bertze]: " Kultura", 309 zk.,:
|
|
|
1976, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Kintana, Xabier; Cepeda, Josu [eta bertze]: " Politika", 309 zk.,:
|
|
|
1980, Torrealdai,
|
Joan
Mari [eta bertze]: " ANAITASUNAri buruzko inkesta", 400 zk., 1980:
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai. Bibliografia
|
|
|
Iturri nagusia 2016an Eusko Ikaskuntzak argitaraturiko
|
Joan
Mari Torrealdai (Manuel Lekuona Saria) izan da. Oinarri horri gaineratu zaizkio J.M. Torrealdairen 2015etik aitzinerako lanak.
|
|
|
2003, Torrealdai,
|
Joan
Mari (prest.): Martin Ugalde.
|
|
|
2009, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Murua Uria, Imanol: Euskaltzaindia.
|
|
|
2009,
|
Joan
Mari Torrealdai Nabea euskaltzainaren sarrera hitzaldia: Bibliografiatik Bibliotekara.
|
|
|
1985, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Azurmendi, Joxe: " La literatura vasca a traves de los siglos", in:
|
|
|
2001,"
|
Joan
Mari Torrealdaik Rikardo Arregiri. Alfabetatzea (3)", in:
|
|
|
2003," Aurkezpena", in: Torrealdai,
|
Joan
Mari (prest.): Martin Ugalde.
|
|
|
2004," Intelektual mediatikoak hizkuntz politikaren aurka", in: Otamendi, Martxelo; Sarasua, Jon; Atxaga, Bernardo; Torrealdai,
|
Joan
Mari: Euskalgintza sindikalgintzan txertatu.
|
|
|
Unanue, Jon (ard.):
|
Joan
Mari Torrealdai. Euskal kazetaritzaren labirintoan.
|
|
|
JAKIN", in: Agirrebaltzategi, Paulo; Apaolaza, Xabier; Torrealdai,
|
Joan
Mari; Eizagirre, Xabier; Ibarra, Andoni; Intxausti, Joseba: Karlos Santamaria gaiez gai.
|
|
|
2013," Karlos Santamaria eta (euskal) kultura", in: Agirrebaltzategi, Paulo; Apaolaza, Xabier; Torrealdai,
|
Joan
Mari; Eizagirre, Xabier; Ibarra, Andoni; Intxausti, Joseba: Karlos Santamaria gaiez gai.
|
|
|
1968, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Ormaza, Xabier; Solozabal, Paulin" Egieder": " [Izenbururik gabea]", 158 zk.,:
|
|
|
1979, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Mimiague, Pantxoa; Harluxeta, Klaudio: " Euskal Herriko botua.
|
|
|
2012, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Osa, Olatz; Agirre, Lorea; Mendiguren Elizegi, Xabier; Azurmendi, Joxe: "" Dabilen Elea" sari emate ekitaldiko hitzak", 193 zk., 2012:
|
|
|
2018, Torrealdai,
|
Joan
Mari; Intxausti, Joseba; Azurmendi Otaegi, Joxe; Agirrebaltzategi, Paulo: " Jakin Talde historikoa:
|
|
|
2018, Borda, Itxaro; Lipus, Ander; Amuriza, Miren; Etxegoien, Fermin; Torrealdai,
|
Joan
Mari [eta bertze]: "" Iritzi bilketa" euskara batuaren ekarpenak eta erronkak", 225 zk., 2018:
|
|
|
Beñat Sarasola: Omenaldi honekin
|
Joan
Mari Torrealdairen lanari egin nahi izan diogun aitortzarekin bukatzeko, Joan Mariren liburu ugari aipatu dira eta pentsatu dugu egokia izango litzatekeela liburu horietatik haritxo batzuk irakurtzea. Horretarako, euskal kulturgintzan ezagunak diren gonbidatuak ekarri ditugu, Joan Mari ez ezik, bere lana ere ongi ezagutzen duten gonbidatuak, hain justu.
|
|
|
Beñat Sarasola: Omenaldi honekin Joan Mari Torrealdairen lanari egin nahi izan diogun aitortzarekin bukatzeko,
|
Joan
Mariren liburu ugari aipatu dira eta pentsatu dugu egokia izango litzatekeela liburu horietatik haritxo batzuk irakurtzea. Horretarako, euskal kulturgintzan ezagunak diren gonbidatuak ekarri ditugu, Joan Mari ez ezik, bere lana ere ongi ezagutzen duten gonbidatuak, hain justu.
|
|
|
Omenaldi honekin Joan Mari Torrealdairen lanari egin nahi izan diogun aitortzarekin bukatzeko, Joan Mariren liburu ugari aipatu dira eta pentsatu dugu egokia izango litzatekeela liburu horietatik haritxo batzuk irakurtzea. Horretarako, euskal kulturgintzan ezagunak diren gonbidatuak ekarri ditugu,
|
Joan
Mari ez ezik, bere lana ere ongi ezagutzen duten gonbidatuak, hain justu. Gaur gurekin izango ditugu:
|
|
|
Eskerrik asko,
|
Joan
Mari.
|
|
|
Eskerrik asko
|
Joan
Mari benetan utzi diguzun ondare honengatik, eta eskerrik asko, aldez aurretik, oraindik utziko diguzunarengatik.
|
|
|
Hauxe izan da dena. Mila esker,
|
Joan
Mari, denon partetik. Azken hitza zurea da amaitu aurretik.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Lehenengo eta behin, esan guztiz gainditua nagoela, ustekabean harrapatu bainau honek.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Zentsuraren eragina neurtzea oso zaila da, ikaragarri zaila.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Aurrera segitu aurretik gauzatxo bat esan nahi nuke:
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Martinek nola jokatzen duen horretarako?
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdairekin solasean
|
|
|
Lourdes Otaegi: Gaurko ekitaldiak ezaugarri akademikoak ditu, hau da,
|
Joan
Mari pertsona oso ezaguna da, publiko zabalean ezaguna hainbat lan motengatik. Baina gure artera deitu dugu maila akademikoan egindako lanengatik, eta akademian, hau da, irakaskuntzan, unibertsitate mailako irakaskuntzan bere lanetatik edaten dugunok, bai euskal literaturaren esparruan aritzen garenok bere lanetatik abiatuta dihardugulako.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Eskerrik asko esan dituzun hitzengatik, gehiegizkoak dira, harro egon beharrean lotsatuta nago.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Bueno, dezente izan ditut alde horretatik 1966anedo hasita.
|