|
2004
|
|
|
Ondorio hau gaur ateratzen dut, memoriak idazten ari naizela eta
|
dakizkidanak
dakizkidalako; baina egun hartan harlauzak, asperkeriaren harlauza astunak, ez zidan inolako aukerarik luzatu. Bi hortzaundiei begiratu eta buelta bat eman nuen inguruetatik, ea La Vache ikusten nuen zelata lanetan.
|
|
2010
|
|
|
Piarres Lafittek ondotxo edo ezagutu zuen Jean Etxepare, berau Kanbon bizi izan zen urte laburretan, eta Piarres Lafittek
|
jakin
bazekien Etxepareren artikuluetan hitz erdika edo laurdenka usna zitezkeela haren azpi gogoetak. Ez da harritzekoa jakitea Buruxkak liburuaren eskarmentuarekin Etxepare hortik aurrera kautoagoa eta xuhurragoa izan zela.
|
|
|
—esan zidan Cesarrek zigarro bat piztu eta ordu arte hizpide izandako gaia, estudioei buruzkoa, baztertuz— Bere koloreagatik, gorria eta beltza delako. Ez
|
dakit
jakingo duzun, anarkismoaren koloreak dira. Baina lasai, ez ikaratu, ez pentsatu ni anarkista naizenik." Nik isilik jarraitu nuen.
|
|
|
" Zure aitak eta nireak haserre handi bat izan zuten. Ez
|
dakit
jakinaren gainean zauden esan zidan. Ezetz erantzun nion.
|
|
|
Txinako kostaldea, eta Korea izan behar zuen kakotx moduko bat, eta Japonia, bufanda bat ematen zuena. " Ez
|
dakit
jakingo duzun, Vladimir, baina Japonia kristautu zuen santua euskalduna zen. Francisco Javier zuen izena", esan nion Vladimirri.
|
|
|
Eta Berlino, Angel eta Martin Madrildik atera gabe artean. " Martin negozio batean sartu da, ez
|
dakit
jakingo duzun —esan zuen Teresak. Klub bateko nagusiak ezagutu zituen eta haien sozio egin da.
|
|
|
Ez zituen pisu neurketa haiek osasun kontuengatik burutzen, nahiz eta
|
jakin
bazekien argalduz gero ez zitzaiola, maiz gertatu bezala, pittin bat asmatikoa zelako, arnasa desneurrian larrituko. Eta ez zituen itxurari buruzko kezkagatik ere egiten, zeren garai haiek, 1933, 1934, tuberkulosiaren itzalagatik, ez baitzuten preseski argaltasuna famatzen.
|
|
|
Euskaldunen herri txit Zahar eta jakintsuak
|
Jakin
badaki eta Noiz izan sutsua Gauza guziak uler Ardoz bada itsua Bestondo ajez elizan Behar adi amultsua.
|
|
|
orain Munduari gainera Zapuztu aldaretikan Desgizona bera Gauza guzien daitezen Konpon fitenera Bainan berari etzaio Deus axola afera. izkutuegi darraien zientzia duzu kartofolia deritzana;
|
badakizu
jakin ere gauza aunitz aunitz gauza kausigabeak direla oraindino; gorderik haizeak zaintzen dituen kutxa urrunduetan; halarik ere eta argiro pentsatzeke hegoak eta zabaltzearekin baterat ediren ditazkezu hainbat eta hainbat sekret ixilpean utzirik izandu diraztenak; nere saihetserik eneuke sekula santa ere gauza horietaz ezertxorik komentaturen bainan eni dagokidan kutxa izan den aldetikan komeni...
|
|
|
...aizeak zaintzen dituen kutxa urrunduetan; halarik ere eta argiro pentsatzeke hegoak eta zabaltzearekin baterat ediren ditazkezu hainbat eta hainbat sekret ixilpean utzirik izandu diraztenak; nere saihetserik eneuke sekula santa ere gauza horietaz ezertxorik komentaturen bainan eni dagokidan kutxa izan den aldetikan komenigarria hagitzen duzu nonbait oraingoan nik zuri kartofoliaz zerbeit argitzea;
|
badakizu
jakin ere mendeak pasa ahala zientzien kopuru zabaldugarria haunditzen dela aurkikuntza loriotsuagarriren bat idoroberria suertatzen dela eta; nik ez nuke gola niholaz ere esain kartofolia halako hatzematasun funtsezkorik den gizataldeen biziraupenarendako; halan duzu kartofolia zientzia berria baina ene buruak sorturiko asmakizun jokotsua eni entretenigarri soilik dena; beaz ez ikaatu halako gau...
|
|
|
Baina badakizu zer den edo ez? Jakin, ez
|
dakit
dakidan, azaltzen ere nahiko lan Nik ere ez nekien baina parkeko bankuan eseri ohi den txapel zaharrak azaldu egin zidan lehengoan...
|
|
|
Nafarroako konkistak ez zuen egoera erraztu, bertako erakunde guztiak kanpotarren esku utzi zituelako. Konkista baino lehenagoko nafar administrazioak erdara erabiltzen zuen ofizialki, baina
|
jakin
bazekien herritarren mintzo nagusia zein zen eta, neurri batean behintzat, egokituta zegoen horretarako.
|
|
2011
|
|
|
" A zer patxada arrainok igerian esan zuen Zhuangek; arrainen poza zer den!"" Zu ez zara arraina esan zion Hao maisuaknola dakizu arrainon pozaren berri?"" Zu ez zara ni esan zuen Zhuang maisuaknola dakizu ez dakidala arrainon pozaren berri?"" Ni ez naiz zu, hala da esan zuen Hui zikberaz, ez dakit zure berri; baina zu ere ez zara arraina; beraz, ez dakizu euren pozaren berri. Ez dago besterik!"" Itzul gaitezen, mesedez, iturburura esan zion Zhuang maisuakzure hitzak" nola dakizu arrainon pozaren berri?" izan dira; beraz,
|
badakizu
dakidala, eta horregatik egin didazu galde. Hao ibai gaindi nabilela jakin dut."
|
|
2012
|
|
|
Pombo geldirik egon zen eta isilik, buruaz" bai" egin zuela;
|
jakin
bazekien Quintm ez zela zozokerietan zebilen gizona.
|
|
|
Ordu hartan Lidia beldur zen aurkituko zuenaz,
|
jakin
baitzekien Weylerren soldaduek bohioak eta errantxoak errearazi, kabalak barreiatu eta uztak moztera emanak zirela urterik urte.
|
|
2013
|
|
|
Oraindik esnatzen ari naiz bitartean zure oinaze hura urruntzen aditzen dut. Mina erakusgarri ez dela, irakasgarri ez dela,
|
jakin
bazekien andre hark, saminerako erakustaretorik nahiz enkantearetorik ez dagoela, mina partekatu daitekeela bi trenbide orratzen arteko tartetxoan soilik. Horrelaxe egina genuen, behar beharrezko diren hitzei baino gehiagori lotu gabe, maitasun kontuetan urri urri baitira behar beharrezko hitzak.
|
|
|
Hormak joka eta alde bat eta besteekin talkaka erori eta jaitsi zen otsotzarra zaku fardel bat bezain zarpail. Nik
|
jakin
banekien ongi zakurra edo otsoa menderatzeko gizakiak belarrietatik heldu eta eutsi bezalakorik ez dela. Holaxe egin nuen eta esku banarekin bi belarrietatik harrapatu nuen otsoa eta gero, beste eskuarekin bizkarreko aterki erpin zorrotza sabelean sartu nion behin eta berriro, behin eta berriro, hil arte.
|
|
|
—Aizan, hi, neska,
|
jakin
bazekinagu etxe uso itsutuekin nola ehizatzen den, e! Eta ba al dakin hik ehiza mota hori zeharo debekatuta dagoela?
|
|
|
Igitaia kentzen saiatuz gero, lepoa mozteko arrisku larria zegoela ohartu ziren: " Agure zahar alaen honek
|
jakin
bazekik ongi igitaiaren aho bihurriak indarra okertzen duela". Bortxaz hasteak ikaratu egin zituen, eta elkarrekin zerbait xuxurlatu ondoren ukuilu bazter batean bilduta, buruzagia deitu zuten barrura sar eta egoera azter zezan.
|
|
|
Alferrik zen Orkitzen buruan malgutasunik sartzen saiatzea. Amona Xunbelek
|
jakin
bazekien Urrumiako hondamendia Orkitzek ezin irentsi ahalakoa zela; horregatik aspaldi etsi zuen inolako saiakeratik. Gaur, Urrumiatik bortxaz eta armaz bota dituztelarik, Xunbelek badaki, ongi aski jakin ere, Orkitzen baitan samintasun garratz eta oinazez beteak tokia eginen diola barruko atseden sakonari, gezurra badirudi ere.
|
|
2014
|
|
|
Margarete de Mendoza esposatu behar zuen, Iruñean, baina izarrak aurka jarri zitzaizkion. Ez
|
dakit
badakizun izarrak...
|
|
|
Hitzez hitz berba lagun, porrotaren ibilbideak ez du itoko ene taupada izoztua
|
jakin
baitakit ez dakidala mekanika kuantikoaren zurrumurrua noiz barneratuko dudan, poesiaren matematika erlatibitatearen formulan idatzita baitago.
|
|
|
Ez nion esaten goizero eskolan zer kantatzen genuen, horrek gu benetako eskola batera, eskola serio batetara bidaltzeko ezintasun mingarria gogoratuko ziolako.
|
Jakin
bagenekien el Cid edo Guzman ez zirela gure heroiak eta ez zizkiguten, santuez kanpo, ordezkoak aipatu, ez Sabino, ez Aitor, ez Jose Antonio Agirre. Heroi zibilik gabe hezi ninduten.
|
|
2015
|
|
|
Esan dudan gisan, kontrakarrean izan behar dute anomaliek, baina ez dira hori bakarrik. Ez dira soilik ez izatea, ez edukitzea, ez jakitea, edo bestela ere, izaten dela, edukitzen dela edo
|
jakin
jakiten dela simulatzea. Ezetzetik bizi beharra edukiagatik, ezetzak berezkotasun" etengabe eraiki bat" bermatzen du.
|
|
|
metonimikoa da, hara eta hona dabilelako izena ematen, eta praktika komunitatera biltzen. Euskara ez da,
|
badakigu
jakin, euskal Zeraren betegarri bakarra, eta ez du izan behar ere. Baina izan daiteke euskal edozeren artikulatzaile.
|
|
|
Zinez pentsatu zuten modernoek euren mapa horiek deskripzio hutsak zirela? Edo,
|
jakin
bazekiten mapa horiek, Zazpiak Bat deritzon euskal karta ontologiko horren kasuan bezala, proiektu zirela, eginkizun?
|
|
|
Inork jokabide hura esplikatu izan balu, ez genukeen horretaz idatziko; gertatutakoa jakinen genuke eta kitto. Baina ezin esan gertatutakoa
|
jakin
badakigula. Nahi adina itzulinguru eman daitezke, azkenean eszena soila geratzen da, eszena ulertezin hura.
|
|
|
Bai,
|
jakin
badaki.
|
|
|
Hiriak badakusa. Hiriak semeak bidali ditu ehizara, eta
|
jakin
badaki basoaren sakonenean gertatzen ari dena.
|
|
|
Non daude, ordea, batek inoiz entzun ez dituen familia gertakariak? Batek
|
jakin
badaki benetan gertatu izan zirela familiako historia isildu haiek, nahiz eta helduek ez zioten deus ere aipatu. Entzun eskatuko genituzkeen pasadizo haiek, isilaldia eteteko ausardia izan bagenu.
|
|
|
Edozein modutan ere, PPren gobernua aise ari zen kudeatzen egoera, 757
|
jakin
baitzekien" terrorismoaren aurkako borrokan" oposizioko alderdi nagusiak ez ziola oposiziorik egingo —IUk bai kritikatu zuen gobernuaren" immobilismoa" eta babes osoa emango ziotela Espainiako iritzi publikoaren eratzaileek.
|
|
|
ez bide zitzaion arrazoirik falta. Egia da ELAk
|
jakin
bazekiela Ezker Abertzaleak mugimendu oso gisa funtzionatzen zuela; hala ere, garatu zuen lan hipotesian aurreikusi nahi izan zuen, LABen jardunbide sindikalak aurrera egin ahala, ikuspegi eta interes propioak nagusitzen joango zitzaizkiela familia eskakizunei: LAB gero eta autonomoagoan sinetsi nahi izan zuen ELAk, hura zelako, azken finean, elkarlan sindikala beste gradu batera eraman ahal izateko ezinbesteko kondizioa.
|
|
|
Sindikatuaren iritziz, funtsezko eztabaida estrategiko hori etxe barruan eta etxekoen artean egin behar zuen ENAMek, auzokoen interferentziarik gabe. Arazoa argitu bitartean ELA ez zegoen prest Ezker Abertzalearekin baterako gunetan parte hartzeko,
|
jakin
baitzekien guneotan tabua zela ETAren jarduera auzitan jar zezakeen eztabaida estrategikoa edota adierazpen txikiena ere, aurretik Ezker Abertzalearen galbahetik iragazitako orokorkeriaren bat ez bazen. Horrela, Nazio Eztabaida Gunea (NEG) bezalako ekimenek, erabaki estrategiko sakon bati baino gehiago erantzuten zioten egoera zail hartan Ezker Abertzaleak presentzia publikoari eusteko eta denbora irabazteko zuen premiari:
|
|
|
Bigarrena, gutxiengo sortzailea, ostera, Mercurioren iruzurraz oharturik bizi da; baina, masokistaren kontra, honek ez du onartzen jainkoen mendeko izatea edozein modutan eta edozein preziotan.
|
Jakin
badaki garai globalizatuan ezinezkoa zaiola menderakuntzari ihes egiterik, baina berak erabaki nahi du nork hartzen duen mendean, noiz eta zelan. Orain, bigarren Sisifo honek ere baditu beste bi aurpegi.
|
|
|
Ea ez den ohartzen itzaltzen ari dela, ahultzen eta eri egoten hasten. Ni ez nazakeela engaina,
|
jakin
badakidala bera eta emaztea arroz ahurkada bederaz elikatzen direla, nahiago dutela arrautza bakarra urdeari eman, ezen ez haiek berek jan, eta halako beste anitz.
|
|
|
Esteritora bihurtzearekin, ordea, Bebak kezkaturik ikusiko zituen haitiarrak agudo lehiatzen ari, baltsa eraberritzeko lanetan.
|
Jakin
bazekien, baltsa prest egon orduko, haitiarrak agertu ziren bezain isilik lekutuko zirela.
|
|
|
kontatu zuen behin Jorgitok, eskerrak Koronelari, bi gazte arkume bederarekin trankilot bidean aitzina ikusi zituelako. Berak
|
jakin
bazekien Playa Blancakoak zirela, begia jarririk zien aldetik; bada, oihu egin zien ea zer zen hura, zertan ari ziren. Mutilak arkumeak askatu eta korri korri joan bide ziren ihesi.
|
|
2016
|
|
|
Bazekiat Espainia Alemania partidua egongo dela, baina ez zaidak nahikoa iruditzen. Egoera normal batean bai, baina
|
dakitena
dakitela, ez zaidak iruditzen metrailetak utzi eta partidua ikustera joango direnik, ezta inondik ere. Hori guztia baino profesionalagoak dituk Ezpainas eta bere lagunak."
|
|
|
Hainbat gaizto guretako segurki ere! Edozein modutan ere, gerok argitaratu liburua osatzeko zenbait berri emanen dugu, izan ere,
|
jakin
baitakigu, Iruñeko euskaltzale aunitzendako sekulako aurkikuntza izan zela Alexander Tapia Perurenaren berri edukitzea, baita zein tamainako olerkari handia izan zen bere olerkietan beretan dastatu ahal izatea ere.
|
|
|
Caracasko Konpainiaren medikua, lan ugariren egilea izan zen: Consideraciones politico medicas sobre la salud de los navegantes, Madril, 1769, edo Consuelo de navegantes en los estrechos conflictos de falta de ensaladas y otros viveres frescos en las largas navegaciones, Madril, 1772 Bere kezkarik nagusienetakoa eskorbutua desagerraraztea zen, eta
|
jakin
bazekien zenbait fruituren bitartez senda edo arin zitekeela; baina itsasontzietan nekez gorde zitekeen horrelakorik luzaro, eta sargazoaren erabilera proposatu zuen zitriko arruntak ordezkatzeko. Arrangura handia ere bazien uren kontuei, eta horretan dator txokolatearen gaineko lan aditua:
|
|
|
Orduan Alberto Barandiaran genuen geure gehigarri xarmantaren arduraduna, nafarron lan ona Argia Sariarekin txalotu zigutenekoan hain zuzen. Egun, ordea, erraztasunera aiduru dauden garaiotan, Sorginen laratza bezalako hanburgesa kulturalak goraipatzen dizkigute, garaiek galdatutakoari ongi baino hobeto egokitzen
|
jakin
badakigulako seinale, omen, seriotasun falta hori kalitatearen kaltetan nabarmenki bada ere.
|
|
|
Geroantzean ere bigarren edizio bat azalduko zen Baionako Lamaignere baitan 1853.ean. Haranederrek
|
bazekien
jakin, berak baino lehenago beste norbaitek ber lana egina zuela:
|
|
|
Ez zien kontatu zekarren teoria nola eta norekin gorpuztu zitzaion,
|
jakin
bazekielako kantinera izateko zorian zegoen neskari leporatuko ziotela erantzukizuna.
|
|
|
Aspalditik ahalegintzen naiz bidegileei eskerrak ematen,
|
jakin
badakidalako gure aurrekoen lanari esker gaudela gauden honetan. Norbaitek aspaldian zuhaitza landatu zuelako egon gintezke gaur itzalean.
|
|
2017
|
|
|
Eta ez zuen gordetzen ezta ere bere espainiartasuna inoren aurrean Maribel Arraztoak. Primeran
|
jakin
bazekiten bailara osoan bera betidanik izan zela espainiarzale amorratua. Larrainborako leihoak ziren-eta ia bakarrak Baztan osoan oraindik ere Espainiako banderarekin apaintzen Korpus egunean.
|
|
|
Erriberrin zegoen arren, herrian zahartzen ari zen. Fermin Valentziaren kantak ailegatzen zitzaizkion leihotik, eta honela,
|
jakin
bazekien Euskal Herriak kantatzen zuela Tafallak kantatzen zuelako. Karrika zoratzen hasia zegoen tigre kaiolatuaren antzera.
|
|
|
Sinestea ez da ezer berrestea,
|
jakin gabe
dakigunera senez iristea baizik, eta funtsean, senez iriztea.
|
|
|
—Hik ez duk fusilik edo balarik? ironia ezpainetan galdetu zion Sarda katalanak Infante kubatarrari,
|
jakin
baitzekien zer erantzungo zion. Eta ezer esateko betarik eman gabe erantsi zuen kubatarraren ahotsa imitatuz" Hau duk nire fusila, hauek dituk nire balak" idazluma eta paperak eriaz erakutsiz.
|
|
|
errezel fin baten atzean bere aurpegia ezkutatu eta, irri urduria eginez, beste alde batera begiratu zuen. Herioak
|
jakin
bazekien handik egun gutxira biek hitzordua zutela pelotoiaren aurrean, eta bazekien egun, ordu eta toki hartan ez batak ez besteak ez zuela hutsik egingo. Baina artean ez zekien nor zen gazte nafar hura, Herioaren begietara lotsagabe so egiten ziona, bizitza alde zuena, jendearen miresmena irabazi zuena, benturak irri egiten ziona eta heriotzaren errukia merezi izan zuena.
|
|
|
Salbuespenen bat edo beste egon zen. Horrexegatik
|
jakin
dakigu 1812ko irailaren 12an Xabierrek bere aitari erantzun ziola. Gutun hartan, lagun zein familiari buruzko galderaz josi zuen bere aita, inoiz erantzunik jasoko ez zutenak.
|
|
|
Frantzestadaren garaiko atsotitz batek zioenez, gerrillariek izan behar zituzten erbi baten oinak, lehoi baten bihotza eta euli baten sabela; alegia, gerrillariek izan behar zuten ausartak, arinak eta gartxuak. Gerrillariek kemen handia behar izaten zuten ondo prestaturiko eta hobeto armaturiko soldadu frantsesei aurre egiteko,
|
jakin
baitzekiten, frantsesek harrapatuz gero, bertan hilko zituztela. Gerrillariek arinak izan behar zuten, batez ere ihes egiteko gauzak okertzen zitzaizkienean.
|
|
|
Isildu egin behar izan nuen. Baina aspaldi haundiko dokumentuetan maizenik halaxe dator, 525 Gaistabide, Gaiztabide, eta gainera, Goizuetaren historian apur bat kokatzen
|
dakienarentzako
badakigu Zubieta aldeko bide nagusi hori izan duela Goizuetak kanpoko gaiztoen sarbibiderik maiztuena, batez ere, burniolen eta meatzarien urrezko garai haietatik honuntz. Eta dokumentu526 honek ere, beste horrenbeste erakusten ote duen nago:
|
|
|
Oskola, Santa Claus bezala, ume eta gazteentzako fantasiazko burbuila da, paradisua, oskola, eta, aipatu kasuan bezala, burbuila apurtzean agertzen da frustrazioa eta ezinegona (eskola burbuila hori, hala ere, burbuila askoz handiago baten barnean legoke, Oskola ez baitago isolaturik, ezin baita testungurutik bereizi). Egungo gurasoek ahalik eta gehien luzatu nahi dituzte Lehen Hezkuntzako kurtso dibertigarriak, jolasak eta zoriontasuna (gozamena); paradoxikoki, behin Oskolatik ateratzen direnean, hamaika eskolaz kanpoko ikas bideetan matrikulatzen dituztelarik,
|
jakin
baitakite oihanean behar bezala prestaturik egon behar dutela arrakasta izateko. Beraiengatik, itxuraz behintzat, oraindik ere gehienek emaitza akademikoei begira jarraitzen dutenez, urte zoragarri horiek luzatuko lituzkete Bigarren Hezkuntzan ere.
|
|
|
iraganak ez ditu jada etorkizunari aurre egiteko beharrezkoak diren ezagutzak, ez baita betiereko itzuleran errepikapena, egoera guztiz berria baizik. Ume eta gazteek
|
jakin
badakite etorkizuneko erronkei aurre egiteko antzuak suertatzen direla nagusien aholkuak, desfasaturik geratu dira, iraungiak eta zaharkituak jada, beraien ezagutzak bezala. Aspaldi (eta beharbada baten batek egun ere) halaxe esaten zieten helduek ume eta gazteei:
|
|
|
Laburbilduz, jada ez omen dago gazteek
|
dakitena
dakien nagusirik. Aspaldiko nagusi eta heldu esperientziadunek galdu dute lehengo estatusa, jada beraien esperientziek ezer gutxitan lagun baitiezaiekete gazteei.
|
|
2018
|
|
|
Horretarako, antza, Bonapartek ez zuen aurkitu gipuzkoarrik, eta erabaki zuen Uriarteri esleitzea: dagoenekoz frai Josek itzulita zeukan printzearentzat san Mateoren ebanjelioa Beterriko gipuzkerara, eta printzeak hautagai egokitzat jo zuen,
|
jakin
baitzekien langile maratz eta adoretsua zena. Alde horretatik, aipagarria da Uriartek Hernanin eta Astigarragan egonaldi batzuk egin zituela Valdespinako markesaren bertako etxeetan, san Mateoren ebanjelioa euskaratzean agertu zitzaion makina bat zalantza eta argitzeko.
|
|
|
Zein izan zen horien aurrean hartu zuten jarrera politikoa? Historialariek asko eztabaidatu dute horren kontura, eta eztabaida horiek ere bere isla izanen dute orrialdeotan,
|
jakin
baitakigu aldaketa horiek ulertzeko modu ezberdinak ditugula gure artean, kontrajarriak batzuetan.
|
|
|
Añesen asmakizuna izan liteke dena. Amama Margariren kasuan, aldiz, bere tiraderak
|
zekiena
jakin gabe ere, herriko jende askok zeukan bere galeraren berri. Anonimotasuna Bilboko Zabalguneko bezeroek ematen zioten, hara esnea saltzera joaten zenean.
|
|
|
Zirkulu polarra koadratzera goaz, aldez aurretik
|
jakin
badakigun arren elkar neurgarriak ez diren bi gizarte eredu konparatzera goazela. Zirkulua koadratzeko ahaleginean, Finlandia ezagutu dugu, eta horrek, bere baitan, badu interes nahikorik.
|
|
|
Estatuak
|
jakin
bazekien, behin ikasle batek ikasketak amaituta onura bikoitza jasoko zuela: alde batetik, mailegaturiko dirua bueltan jasoko zuen, atzera, hurrengo zetorren ikasleari berriz mailegatzeko; bestalde, herrialdearen erronkei aurre egiteko gai izango ziren herritar trebatuak izango zituen.
|
|
|
Karlista ezaguna, Espainiako armadako kide izandako hau 1963an ezagutzera eman zen Kolonen La Niña II itsasontziaren erreplikan Ameriketara egindako bidaiagatik. Hamar hamaika urtetan ginen oraino baina Etayo hura norbait zela
|
jakin
bagenekien, haren bidaia ausarta ikusia izan zen zinemako NO DO izeneko berri emaile ofizialean... Errotako sabaian zinema bazegoen, programazioa apezaren esku zen eta, jakina, azken zentsura lokala ere, filmek herrira iristerako guti pairatu izan balute bezala.
|
|
2019
|
|
|
Xurkoren biografia urria zen datuetan.
|
Jakin
bazekiten txotxongilo erakusle izan zela, ihes egin zuela kartzelatik, han sartua baitzuten Bordelen morotxo homosexual bat bizkarretik hiltzeagatik, itzulirik konfitero lanbidea ikasi zuela pintxe mailara iritsita, berriro bota zutela eta hona kauserak salduz heldu zela. Hau da, inor ez.
|
|
|
Ergel gizagaixo honek ere ez zekarren Rodriguez kaporalaren berririk. Bilatu ere ez zituen egiten jada,
|
jakin
bazekien eta ezen Rodriguez kaporala, amaren laidoztatzailea, Madrilgo kaleetan zeharreko parada militarrean garaile desfilatu behar zuen armada batekoa zela. Hau besterik ez zuen esaten:
|
|
|
Grisua metatzen ari zen, ordea. Ez
|
dakit
badakizun zer den grisua, Nadia. Ikatz meatzeetan sortzen den gasa da.
|
|
|
Zertarako beharrik gabe larritu, ez nuen nire erruagatik zuen bizitza zailtzerik nahi.
|
Jakin
banekien ahizparen deia jaso orduko hemen izango zintudala, konferentzia garrantzitsuren bat utzi zenukeela, agian, edo luzaroan prestatutako oporrak baztertu. Ziurrenik, horrek guztiak proba prestatzeko behar zenuen kontzentrazioari ere kalte egingo zion.
|
|
|
Badugu bertze bide bat kontu horretan sartzeko: naiz> eta gara> esaldietan, izen sintagma eta aditza komunztaturik daudela konfirmatzeaz gain, argi eta garbi ikusten da aspaldiko jende horiek garai hartan singularra eta plurala erabiltzen
|
jakin
bazekitela. Solaskideak aurrez aurre, ni eta hi indarrean zeuden garaian, hiztunak gu edota zu erabili aitzin, zehaztuta zuen nor zegoen berarekin eta nor ez:
|
|
2020
|
|
|
Kanguruarekin bezala gertatzen da. Ez
|
dakit
badakizuen" kanguru" izenaren historia. Nonbait, halako animalia bat pasa zitzaion aurretik esploratzaile britainiar bati saltoka seguru asko, kanguruak hala ibiltzen omen dira eta, eta gidari aborigenak oihu egin omen zuen:
|
|
|
Ez eskatzea, adibidez, festa girotik momentu batez aterata, trafiko oharren errebisio bat, zeren harri koskorra baino euskara gogorragoan idatzita baitaude. Edo ez eskatzea, beste adibide bat jartzearren, euskarazko testuliburuen azterketa zorrotz bat, horiek ere
|
dakienak
badaki, eta ez dakienak itxoin beza bere umeak koskortu arteharri koskorrez beteta baitaude. Edo ez eskatzea itzulpen ofizialen auditoria bat, ea zein sangradera leunetatik joaten den beste eginkizun batzuetarako beharrezkoa den prima materia, zergen dirua.
|
|
|
|
Jakin
banekien etxera heldu orduko damutuko nintzela, hilabetea lasaixeago bukatzeko egokierari uko egiteaz.
|
|
|
John Lennoni beldurra ematen zion heroi bilakatzeko patuak. Ezin zuen saihestu maitasunaren eta bakearen profeta izatera jolastea, baina
|
jakin
bazekien gizartearen heroi batek hilda egon behar duela. " Ez dut hildako heroi izorratu bat izan", esaten zuen.
|
|
|
Lotsatzen ninduen bi asteetan monjeei erakutsiriko jokabide iheskorrak, are izutiak.
|
Jakin
banekien arren, bestalde, nire portaera bitxia, begikotasun berantiarrez estali nahi nuena, oharkabe pasatua zitzaiela elizgizon lanpetuei.
|
|
|
Olcoz, beti kanpo zirkulu batean, alde batetik bestera motel ibilki bere txandaren zain. Gizon erretiratua motel urrundu zen korridorean zehar, ez lehenago Olcozi zeharkako begirada tukutsu bat egotzi gabe,
|
jakin
baitzekien nor zen gure ikuskizunaren ustekabeko lekuko hura. Olcoz oinkada pare bat emanez nire ondoan kokatu zen.
|
|
|
Enpresa batzuez arduratzeak, haren esanetan, errepidean bizitzera behartzen zuen, Gaztela zein Aragoi aldean salerosten baitzituzten eremuak.
|
Jakin
bazekien profitatzen" karreteran bizitze" hura bere azalpen askorik gabeko ihesaldietarako. Hogeita zortzi urte bete zituenetik, beraz, Olcoz gaztea politika aferetara itzuli zen, baina aita onartzera behartu zuen itunaren baitan, estatuko zein probintziako instituzioetan edozein kargu errepresentatibo hartzeari uko eginda.
|
|
|
Lagun abokatu baten bitartez (JLB, agian) jarri zen harremanetan hiru atxilotuekin, beraren bidez dirua eman eta mandatua egin zien. COk
|
bazekien
jakinaren gainean geundela. Carcasonan hitzordua zuten MGrekin, EHASen inguruko abokatua, atzituek egiaztatu dutenez.
|
|
|
—Erakundeak beranduxko agertu ziela bere mina Casetasen senideei. Esnaolak esan zidanez, eztabaida gertatu zen zuzendaritzan,
|
jakin
baitzekiten eskolta dibortziatua zela, eta beraiek ez zutela asmatzen nori zuzendu behar zizkioten doluminak, aitari edo emazte ohiari.
|
|
|
Horrek ezin zizkion zauriak sendatu, baina ukendu pixka batez igurtzi ahal izan zituen sikiera. Euskadi Irratiko grabazio batean entzun nion behin hitza dela gizatasunaren ezaugarri nagusienetakoa, eta hitzetara jotzen dugula bizitza esplikatzen saiatzeko, nahiz eta
|
jakin
badakigun ahalegin horretan huts egingo dugula behin eta berriro.
|
|
2021
|
|
|
Soilik horrela lor genezake egoera orekatuago bat. Zentzu horretan, atxikimendu militanteaz gain, oso beharrezkoa litzateke eskolak ere diskriminazio positiboan parte hartzea modu aktiboan, euskal herritarrak produzituz,
|
jakin
badakigun arren hezkuntzak ez duela gaitasun nahikorik euskalduntzeko. Horretarako, nolanahi ere, ezinbestekoa litzateke euskal curriculum bat; benetako euskal curriculum bat, Euskal Herrian eta euskaldunentzat egindako curriculuma, eta ez estatuek diseinaturiko curriculumari" euskal ukitu bat" ematea, Euskal Herriari buruzko atal bat gehitzea.
|
|
|
Eta hor gertatzen da gauza kuriosoa, programazioa indarrean dagoen dekretuaren arabera egin behar baita, horretan sinistu ala ez. ...ki, paradigmaren defentsa sutsua egin behar da, askotan epaimahaian daudenek ere sinesten ez dutenean horretan, beraiek ere praktikan aurrera eramaten ez dutenean epaimahaikideak ere irakasle arruntak baitira, zeintzuek eman zaien ebaluazio irizpide objektiboei baino ez dieten jarraitu behar— Are gehiago, eskarmentu apurra daukaten gehienak harritu egiten dira EPEa prestatzen hasten direnean,
|
jakin
baitakite praktikan inor gutxik aplikatzen dituela eskatzen zaien metodologia edo praktika horiek. Modu batean edo bestean, gainditu eta plaza lortuz gero, irakasle horrek ikasturte bateko praktikaldia egin luke ikastetxe batean, gehienetan —ez bada beti— arazorik gabe gainditzen dena.
|
|
|
Eta, aurkitzen dutenean, ez daukate inolako arazorik gauza txikienagatik kexatzeko, ordaindu egiten baitute. Are gehiago, maizegi gurasoek jokatzen dute eskolekin telefonoedo aseguru enpresekin jokatu ohi duten bezala, joatearekin mehatxuka baldin eta eskatzen dutena bermatzen ez bazaie,
|
jakin
baitakite eskolak egun ez daudela bezeroak joaten uzteko moduan. Esandako guztiarekin ere, aipatu hori joera nagusia den arren, kontrako joera ere bada, hots, eskola bera denean gurasoei hanka egiteko eskatzen dietenekoa, bezeroak lortu behar dituen heinean eskaini behar duelako zerbitzu paregabe eta hobezina —eta, logikoa denez, ekoizpen kaskar batek" marka" jarriko luke zalantzan— Hitz gutxitan, geroz eta gehiago funtzionatzen du hezkuntzak merkatuaren legeen arabera.
|
|
2022
|
|
|
Eta gogoan dut baita ere, bertako irakasle gazte batzuek errepikatzen zutela etengabe: "
|
Dakiguna
badakigu, eta ez dakigunari, noiz ekingo deutsogu?". Bada, nik ere ez dut uste luzamendu gehiegitan ibili beharra dagoenik ez dakigunari heltzeko.
|
|
|
Baselizako paretaren kontra lo hartzen ari zela konturatzean, ikaratu egin zen eta begiak igurtzi zituen
|
jakin
bazekielako kontu txarra zela hura, oso txarra; loa eta hotza elkartzen zirenean deabruak zirela. Gizajoak, leherturik zegoen arren, ezin zion begiak zabalik edukitzeari eutsi.
|
|
|
Daniele ez zen bueltatu
|
jakin
baitzekien nor zen garai hartan zihoakiona. Zain zegoen.
|
|
|
Alabaina, maistrak ezin izan zuen sekula erlazionatu egur pilaren babesa utzita gelatik pasieran zebiltzan sagutxoak Martinen ezinegonarekin. Mendeku txiki hark irribarrea sortarazten zien haur guztiei,
|
jakin
bazekitelako nola ailegatzen ziren animaliatxo maitagarriak Errioxako erreginaren lurraldera.
|
|
|
Ez
|
dakizkigunak
badakizkigula.
|
|
|
|
Jakin
jakin, ordea, uste dut ez dakidala ezer, hasiera ikusten dut eta guztiaren unerik ederrena, dena gertatzeko dagoen denbora bakarra harantzago joan gabedena ondo egiteko aukera. ondo egin bere bidea eman hasieran gure esku zegoenari.
|
|
|
Etxean duen pasaportearen argazkia datorkio gogora, ertz askoko begitarte triste hori. Badaki ez duela berehala ezabatuko fardelaren historia gogotik, kosta egingo zaiola etxea lehengo begiekin aztertzea, baina
|
jakin
badaki lortuko duela.
|
|
|
Berritsua da, berez, saltzailea, baina
|
jakin
badaki balizko erosle zehatz hau konbentzitzeko neurtu egin behar duela hitz jarioa. Ez du oraindik zehazki antzeman nongoa den kaskagorriaren hizkeraren musika.
|
|
|
Ez lituzke hitz horiek erabiliko, baina
|
jakin
badaki pareko emakumeek alde egitearekin batera hutsune bat gertatuko zaiola egunerokotasunean. Eta, okerrago, auskalo nortzuk izango diren hurrengo maizterrak.
|
|
|
Hasieran apaindegira eramaten zuen, baina Bordelera joan bezain laster ulertu zuen bi ileorde zituela, edo berak ikasi zuela ileordea zaintzen. Ez dago erosi zuenean bezala, silikonazko xingolek malgutasuna galdu dute, kolorea ere pitin bat laranjatu egin da, baina
|
jakin
badaki laster sartuko duela ileordea oroitzapenen kutxan, kaskagorriz mozorrotzen denean janzten dituen arropa gehienekin batera. Gau horretan argi du ez dela, jadanik, kaskagorria, ezta txanoduna ere.
|
|
|
Sototik irten eta espaloian gelditzen da, non dagoen ez baleki bezala.
|
Jakin
badaki non dagoen eta zertan ari den, baina ondoezaren antzeko zerbait sentitzen du bere irudia erakusleihoan islatua ikusten duenean. Soinean daraman mozorroa babesleku izan du luzaroan, hamarralditan.
|
|
|
Eta A hirukoitzak amore eman zuen.
|
Jakin
bazekien eta badaki ez bata ez bestea ez zeudela elkarrekin maiteminduak, baldin eta maitemintzea eleberrietan edo filmetan islatzen den zorabioa bada. Izan ere, A hirukoitza ez da inoiz maitemindu, ezta Madame Seguette edo kaskagorria ere, are gutxiago txanoduna.
|
|
|
Igotzera doanean gizon gazte batek laguntzen dio maleta trenean sartzen. Kaskagorriak eskertzen dio laguntza,
|
jakin
badaki ere ez lukeela gizonak hori egingo gazteago izango balitz.
|
|
|
Nekatua dago, modu berrian, ez lehertuta, ez minduta, baina igartzen du motorra mantsotu egin dela, treneko eskailera parea ere zaila egin zaiola. Etxera itzultzeko premia duela sumatzen du, baina
|
jakin
badaki oraindik beste hotel gau bat duela zain. Beste gau bat hotel batean, biharamunean berriz trena hartu eta etxera heltzeko.
|
|
2023
|
|
|
Ernatzen denak, sortzen den hark, xedea dena epe batez, beharbada epe labur batez,
|
jakin
badaki jadanik existitzen zela, eta hil eginen dela. Batzuetan fruitu deituta; beste batzuetan, berriz, legatua.
|
|
|
—Ez
|
dakit
badakizuen, lagunok. Shakespeareren eskuizkriburik ez da iritsi gaurko egunera.
|
|
|
Beha dugu Bob Marley baina haren begiak ez zaizkigu Jah z edo Jainkoaz mintzo ezta maitasun unibertsalaz edo jaiki eta borrokatu beharraz ere begirada horrek ez ditu bere baitan Etiopiako lur gorriak edo Jamaikako muino leunak biltzen ez du bizitzen laguntzen gaituen gezurrik onartzen eta hastio dio zernahi hitz potolori batez ere esperantza hitzari begirada horretan dena dago ordura arte ikusi nahi izan ez duena beti izutu duena kamera aitzinean paratu denerako ziur da: eskuak bete dizkion gauzetatik ez da fitsik geratzen loria sosak emazte ederrak... oro joan oro aienatu esku hutsik dago eta kaskamotz adats luzerik gabeko Sanson bezain indarge zernahi egiteko ezgai lan neke alferrikako zaio kamera bati behatzea ere bereak egin du eta
|
badaki
badaki argazki triste hau hondarrekoa izanen dela ez dagoela bertzerik gainerako guztia ere galdu duela biloa galtzearekin batera
|