|
2008
|
|
|
Modu batean edo bertzean, Del Burgok diskurtso navarrista demokraziarantz hurbilarazi du. Gezurra iduri badezake ere,
|
Espainiako
trantsizio garaian bazen politikoki Del Burgoren eskuinean zegoenik, eta ez gutxi gainera. Erran dezagun, bada, trantsiziotik hona, frankismotik zetozen alderdi navarristek (zinez zenbateraino diren demokratikoak alde batera utzita) hauteskunde sistema eta instituzio demokratikoak onetsi egin dituztela; eta erran dezagun, orobat, onartze horretan Del Burgok zerikusirik izan zuela.
|
|
2010
|
|
|
E GIGUREN: . Loiolako eskema
|
Espainiako
trantsizioaren antzekoa zen: euskal estatutua aldatzen duzu, foru hobekuntza aldatzen duzu, erreferenduma Euskadin, erreferenduma Nafarroan, eta aldaketa horiek posible egiten dute autonomia erkidego bakarrera hurbiltzea, baina betiere legea errespetatuta, urratsez urrats.
|
|
|
Gauez eta goizetan idatzi dut liburu hau,
|
Espainiako
trantsizioaren ume,, hirugarren mailako, hiri demokratiko bateko hiritar, euskaldun berri eta zordun zahar naizen honek.
|
|
2013
|
|
|
Pare bat urte lehenago entzunda neukan, Bartzelonan taxi batean nindoala, Lasa eta Zabalaren hezurrak agertu zireneko gertakari lazgarri hura. Idazle gisa, gertaera oso dramatikoa iruditzen zitzaidan,
|
Espainiako
trantsizioaren oso aurpegi ilun bat agerian uzten zuena. Izan ere, GALen kasuak, behintzat, argi erakutsi zuen frankismoaren jarduera batzuk ez zeudela jende askok uste zuen bezain gaindituta.
|
|
2015
|
|
|
Beste aldaketa erabakigarri bat 1980etan gertatu zen.
|
Espainiako
trantsizio demokratikoak ez zuen nazioartearen onespen osoa berehalakoan lortu. Estatuburu berria, Juan Carlos I.a., Franco diktadoreak aukeratutakoa zen eta, besteak beste, diktaduraren egitura militar, polizial eta judizialak ez ziren ukitu ere egin trantsizioan.
|
|
2016
|
|
|
1.1
|
Espainiako
trantsizio demokratikoan
|
|
|
Franco hil zen, eta
|
Espainian
trantsizio demokratikoa esan zaiona burutzen hasi. Txillardegi erbestetik itzuli zen, eta 1978an, Punto y Hora aldizkariari emandako elkarrizketa batean, etorkinei buruz egin zituen adierazpen batzuek polemika sortu zuten Espainiatik etorritakoen elkarte batekin.
|
|
|
Baina oso modu gizatiar eta emozionalean, engaiatu eta konprometituan, eta ez maila hotz, intelektualean. Francoren aurka altxatu ziren etakideak eta
|
Espainiako
trantsizio demokratiko delakoaren ondokoak ere, gaurko gudariak ziren, 1936ko gerra zibilean Eusko Jaurlaritzaren mendean borrokatu ziren atzoko gudarien lekukoa hartu zutenak, eta pixka bat behartuz gero, historian XIX. mendera eginda, Madrilgo gobernu liberalaren tropen aurka euskal foruen alde armak altxatu zituzten behialako karlisten oinordekoak, eta, etakide horiek, hots, gaurko gudari hori...
|
|
|
: 1980
|
Espainiako
trantsizioa deitua ildo nagusietan gauzatua zegoen (Konstituzioa, Autonomi Estatutua, Otsailaren 23ko estatu kolpe ahalegina), eta Txillardegi kokatua politikoki Herri Batasunan independente gisa, EAJren eta Euskadiko Ezkerraren saldukeriak salaturik, eta fronte abertzale bakarra Herri Batasuna zela aldarrikatuz. 1981etik 1982ra, Kaliforniako UCLAn urtebete inguru egin zuen Linguistika ikasten, ondorio politiko nabarmenik gabe.
|
|
|
1980 bortizki salatu zuen PNVren saldukeria eta Euskadiko Ezkerrarena, eta bakarrik zeudela eta fronte abertzale bakarra Herri Batasuna zela adierazi. Ordurako sendo posizionatua zegoen Txillardegi,
|
Espainiako
trantsizio delakoa finkatua zegoen hein bertsuan. Handik aurrera, kontraesan nagusia erreformistak versus iraultzaileak zen, eta bera iraultzaileekin zegoen, ezkerreko iraultzaile abertzaleekin.
|
|
|
1.1
|
Espainiako
trantsizio demokratikoan
|
|
2017
|
|
|
Franco hil ondoren (1975),
|
Espainiak
trantsizio demokratikoaren aldiari ekin zion, eta horrek deszentralizazio asimetrikoaren prozesua ekarri zuen, zeinaren bitartez EAEk eta Nafarroako Foru Erkidegoak (NFE) Autonomi Estatutuak eskuratu zituzten, 1979an eta 1982an hurrenez hurren. Autonomia Estatutuek xedapen berariazko bat dute Foru Lurraldeko eskubide historikoak babesteko eta zaintzeko.
|
|
2018
|
|
|
Historia merke samar eros daitekeela, batetik, nabarmen. Gero, bestetik, badirela historia egiten duten argazkiak, eta horiek direla beraz artistak tapatu dituenetako batzuk, izan XX. mendeko jende ezagunarenak (biografia merezi dutenenak, alegia), izan mundu garaikidearen historia kontatzen dutenak, edo izan
|
Espainiako
trantsizioa erakusteko hautatuak izan direnak. Eta gero, gakoa, badirela interes guztia galtzen duten liburuak eta, antza denez, historia liburuak ere izaten direla tartean.
|
|
|
...aina trantsizioa esplikatzen duen horretatik ateratakoa izateko itxura guztia du, pentsatzekoa baita El Paísek argazki lasairen bat sartu nahiko zuela garai hura kontatzeko ahaleginean, ez bakarrik manifestazioak, ez bakarrik polizia jendea jipoitzen, baita irudi nare eta lasaigarri batzuk ere (eta seguru ez zela falta liburuan Picassoren Guernica koadroa New Yorketik Madrilera eraman zuten unea,
|
Espainiako
trantsizioaren amaieraren ikur bihurtu zena).
|
|
|
1981eko irailean jaitsi zuten hegazkinetik, isilean, Pradora eramateko. Gauzak zer diren, Picassoren Guernica
|
Espainiako
trantsizioaren ikur bilakatu zen,. Azken erbesteratua, deitu zion prentsak, bukatu da trantsizioa, Espainia demokratikoaren ikur bilakatu zen, izen osoa esaten ausartzen ez garen Madrileko Reina Sofia Museo Nazionalean dago, hitzak ez dira xaloak, hitzak ez dira alferrik, Picassoren Guernicak aspaldi utzi zion gurea izateari, hala zioen Koldo Izagirrek 1997an:
|
|
|
Artiumi eta Amondaraini berdin zaie erdoka historikoa, ontzat ematen dute ikonoa. Eta Guernica, gaur egun, zerbaiten ikonoa izatekotan, ez da Gernikako bonbardaketarena, baizik eta
|
Espainiako
trantsizioarena, edo 78ko erregimenarena, azken aldian bolo bolo dabilen terminoa erabiltzera.
|
|
2020
|
|
|
Klima aldaketa arazo bat da, baina Frantzian badira beste hainbat arazo, eta zerga horrekin jendeak sentitu zuen betikoek ordaindu behar zutela besteek egindakoa. Beraz,
|
Espainiako
Trantsizio Ekologikoaren Ministerioak ere esan du, Frantziako kasu horretatik ikasita, trantsizio ekologikoa ez dela lortuko gizartean oreka sozialak ez badira kontuan hartzen".
|
|
|
|
Espainiako
Trantsizio Ekologikorako Ministerioaren aurreikuspenei eutsita, Eusko Jaurlaritzaren Uraren Agentziak aitortu du 2030erako %6 gutxituko dela ibaietako emaria Euskal Autonomia Erkidegoan. Horren aurrean, baina, galdera egin du Antiguedadek:
|