|
2001
|
|
|
Baina lehena, soineko bategaz deskuidatzen bazara, zazpi, hamar edo hamabi urte egiten genduan, harik eta dana apurtu eta gastatu arte. Orduan ez egoan oraingorik eta, jakina, soineko barria egin behar zan bakotxean, emon eta emon egin behar izaten jakon tolesturari, batez
|
bere
umeren batentzat zanean soinekoa.
|
|
|
Bolatxoen antzerako errauts koipetsuak utziko ditu, azkenean:
|
bere
umeak.
|
|
2002
|
|
|
Tokiko mintzo" itxia" erabiltzen baldin bada etxean, ingurumena aski euskalduna delako eta etxekoak euskaraz alfabetatu gabe daudelako, umeak eskolan aurki dezakeen egoera kontraesanez betea da:
|
bere inguruko
umeekin erdaraz egingo du sarritan, eta irakasleekin anitzetan berak etxean erabiltzen ez duen bezalako euskara batean. Honek ez du konponbide erraza, geroago ikusiko dugun moduan, baina uste dut, hala ere, umeak euskararen erabiltzeko beste erregistro bat bereganatu nahi baldin badu, toki egokian dagoela eredu horretan.
|
|
|
Eta puntu hauei buruz ari garelarik, esan dezagun euskara eskasa erabiltzeak berarekin dakarrela, batzuetan, euskara on eta egokia baztertzea ere. Eta hemen berriz ere nire esperientziara joko dut, nire aurrean esan baitzion ama batek
|
bere
umeari oraintxe berean egingo dut edo holako zerbait. Eta aldamenetik berehala zuzendu zion ikastolako maisu batek:
|
|
|
Badira ere, toki guztietan bezala, aukera horretaz baliatzen direnak xarmanki urte batzuen galtzeko lanera joan gabe, munduan ez baita biztanlerik orotan aingeru denik, ez saindurik, orotan saindu denik. Administrazioa, bere aldetik, estu estu dago jendeak
|
bere
umeak euskal eskoletan matrikulatzen dituelako, sare publikoan gertatzen da hau bereziki, eta alde batetik irakasleak sobran (erdaldunak) eta bestetik irakasle euskaldunen beharrean daudela ikusten duelako, goizeko bederatzietan zerrendak mahai gainean jartzen diren bezain laster. Nola konpondu hori?
|
|
2003
|
|
|
Bere ama zena ez zen belaxkakeria horiekin ibiliko. Egun osoa lanean jarduten zuen, harenak eta besterenak garbitzen,
|
bere
ume bakarra aurre  ra ateratze aldera. Gazte gazterik utzi zuen apaizekin.
|
|
|
Azken garai horretan ume ez legitimo gutxi ageri da, eta izaten dituzten bikote gehienak ezkondu egiten ziren berehala.
|
Bere
ume guztiak ezkontzatik kanpo izaten zituzten emakumeak desagertu egin ziren, eta ohaidetzan bizi zirenak, elkarrekin, ezkondu gabe, gero eta urriagoak dira; botere zibilak jazartzen bazituen ere, batzuk ageri dira, hala ere.
|
|
2006
|
|
|
Kontatzen du
|
bera
ume zela aitonak Farias kaxa batean gordetzen zituela tabakoa eta papera, eta hura zigarroak egiten ikustea festa bat zela. Kontatzen du aitak frantsesa ikasi zuela eskolan, eta Zalduendon egin zuela egonaldia Europan barrena ibili aurretik.
|
|
2008
|
|
|
Sagranek lau urte dituenetik jakin du zerbait
|
bere
umearen ama izango denaz, eta hori, gizon gehienek esan dezaketena baino gehiago da, baina gutxi xamar hala ere. Asiarra izan behar duela da dakien gauza bakarra.
|
|
|
Ezohiko jakintza horrek zalantza ekarri dio sarritan ziurtasuna baino gehiago. Yinyeri ea
|
berarekin
ume bat izango lukeen galdetuz, zalantza behin betiko alboratzeko itxaropena dauka. Ondoan lo duen emakumeari begiratu dio.
|
|
|
Ea zoratu egin den. Gauzak asko aldatu liratekeela
|
berarekin
ume bat izatea aintzat hartzeko.
|
|
|
Txin txin. Emakume bat doa espaloian aurrera
|
bere
umearen kotxearekin. Lila koloreko txamarra darama aldean, handiegia.
|
|
|
Beharrezkoa al da emakume hori hor? Zuretzat dena dago ondo auto barruan, eta emakume horrek bloke horien artetik paseatu behar al du
|
bere
umea. Kikildu egin zaitu.
|
|
|
Begiak itxita ari da dantzan, unibertsoaren zentroa bera dela sentituz.
|
Bere
umearentzat unibertsoan leku egoki bat aurkitu duela sentituz.
|
|
|
Baina
|
berarekin
ume bat nahi izaten jarraitzen du.
|
|
|
Ordena honetan eta ez alderantziz. Yinyeri galdetu behar dio ea
|
berarekin
ume bat izan nahi duen. Bere ondoan etzanda, Sagranek ezin du lorik hartu.
|
|
|
Aita eta umea adin berekoak ziren ametsean. Sagranek bazekien etorkizuneko
|
bere
umearekin ari zela jolasten; ezinbestean egin ziren lagun ume ilehoria eta begi arraildudun ume beltzarana.
|
|
|
Pentsatu du
|
bere
umeak ez duela aitarik izango, baina behintzat leku bat izango duela horrela korrika egin ahal izateko.
|
|
|
berak ez duela euskaraz egiten, baina bere obrak bai. Jainkoa ere ezin ikusizkoa zen, baina ikusteko modukoak egin zituen
|
bere
umeak eta sorkariak; euskaljainko mutuak, orobat, euskal hiztunak egiten ditu bere sorkariak.
|
|
|
Euskalgauzak maite ditut, batzuk, ama batek
|
bere
ume atzeratua maite duen bezala, eta beste batzuk, berriz, ume batek bere ama atzeratua maite duen bezala.
|
|
2009
|
|
|
Gainerakoan, Iñigoren haurtzaroa alai eta normal zihoan, herrixka urrun bateko baserri batean hazitako beste edozein umerena bezala; Arantzazutik gertu zeudenez, bi hilabetetik behin oinez igotzen zen inudea
|
bere
umeekin, txikienak barne, Iñigo eta Mirentxu. Halakoetan, inudeak esaten zion Iñigori ezen egunen batean fraideekin bizitzen geratu zuela.
|
|
2010
|
|
|
minbizi bat bezala, emaro emaro, heure onena xurgatuz joaten dun bestela. Eta esan egin hion, hire maitasunak hori eskatzen zinala,
|
berarekin
ume bat izan nahi huela. Hizketan hasi orduko hekien, ordea, zer erantzungo zuen, ez zitzainan gehiegi kostatu haren begitartea zerk asaldatu zuen igartzea.
|
|
|
Esnatzean Samoako tximuen lekuan txitxarren ziztua entzuten zen Keniako zelaietan. Lehoi eme batek ñu baten saiheskietako azken haragi hondarrak zupatzen zituen, eta
|
bere
umeek, gainera, puskaren bat espero zuten. Sabela ukitu nuen, han zegoen bihotza.
|
|
|
Hemen beste zerbait egon zitekeen, maitemina esaten dena ote zen? Hala baldin bazen, ondo neurtu behar nuen den dena, ez nezan ridikulua egin Juana Mariren intuizioari kasu egin eta
|
bere aurrean
ume inozente baten modura nire karta guztiak erakutsiz. Bihotzaren taupaden frekuentzia kontrolatu behar izango nuen handik ezer sortzeko modurik ikusten banuen eta, batez ere, barruko ipotx mozoloari mihia moztu.
|
|
2011
|
|
|
Ikasle saiatuena izanda ere, nota onenak aterata ere, demoiselle batek bezala pianoa jota ere, eta gero, halako batean Malareteko etxekoandre bihurtuta ere, horrek guztiak ez zuen ezer konponduko. Eta dena zure erruz; gero
|
bere
umea kendu zenioten eta mundu guztiari jakinarazi lapurreta egin zuela. Horregatik, zigortu egin nahi zintudan.
|
|
|
Ana Kareninak senarrarekiko eta
|
bere
umeekiko harremana urratzen du; gero jabetzen da hasierako maitasun hura laxotzen ari dela, eta orduan maitasun etsiperatua edo desesperatua ezagutzen du. Nobelan maitasun horrek ez du erredentziorik, eta Ana Kareninak bere buruaz beste egiten du.
|
|
2012
|
|
|
Jesus Mariri,
|
bera
umea zela gaixotu zitzaion aita; hark, bihotzeko gaitzen batek jota, lanari utzi beharra eduki zuen gizon gaztea zela. Aitak jasotzen duen mixeriarekin eta amak, goizaldetik gaueko orduetara arte garbitasun lanetan ibilirik?
|
|
|
bere babespean hartua zeukan emakume nekazari behartsu bat eta ahal zuen guztia eramaten zion: jakiak, oinetakoak,
|
bere
umeentzako goxokiak eta jostailuak... Halako batean, emakume horrek jakinarazi zion berriro ezkontzera zihoala, senarra gerran hila zuen?
|
|
2018
|
|
|
urdeño bat
|
bere
umeekin,
|
|
2019
|
|
|
Nire heroiak Bibliako pertsonaiak dira. Bat Noe da, noski; beste bat Moises, Itsaso Gorria ireki zuena; Job fidela, goitik behera erlakiztenez estaltzen utzi zena eta
|
bere
umeak hiltzen ikusi zituena Jainkoari atsegin ematearren; Saul, lentejak atsegin zituena; Loten emaztea, gatzezko estatua bilakatu zena. Eta gero hor daude lur promestuan Jainkoaren izenean egindako sarraski guztiak.
|
|
|
Jendea marmarka entzun nuen, esanez: " lotsa gutxi behar du pertsonak,
|
bere
umeak horretara behartzeko". Orduan ni neure buruaz lotsatu nintzen.
|
|
|
Formulazio berbera duen yiddisheko esaera zahar batez gogoratu da Berbelitz, baina
|
bertan
umeak dira protagonista eta ez musikariak: " Umeei hizketan irakasten zaie lehendabizi, eta gero zigortu egiten ditugu ez isiltzeagatik".
|
|
|
portatzen bada ere, Txantxangorria du kukuak lagun estimatuena. Hark ateratzen baitio, indarka eta ahaleginean, kuku alperrari
|
bere
ume lepo zabala. Kukuak txantxangorria iñude; eguterak masail bat aiñube.
|
|
2020
|
|
|
Baina Gilles de Raisen eta Francesco Prelatiren izenak munduan zebiltzan eta dabiltza, eta biak hil eta handik bostehun bat urte geroago ere, ama batek
|
bere
umeari esaten dionean kontuz ibiltzeko Gilles de Raisekin, abisuak duen indar dramatikoagatik da, haren izugarrikeriek belaunaldiz belaunaldi gure buruetan utzi duten laztura sekulakoaren estigmarengatik.
|
|
|
Luziaren bidez izana zuten Bibi eta Sofia txikien berri, bazekiten Mikela sei urte zituenetik ibili zela umezain. Ez ziren bi hilabete izango ama, ahizpa eta koinatua ezkontza batera joan, eta
|
berak
umeekin bakarrik gaua pasa zuenetik. Letxe fritak prestatu zizkien Mikelak, eta txakurrarekin jolasean utzi.
|
|
|
Badaki, sakon sakonean, haren mende dagoela, eta amorrua ematen dio jakiteak. Badaki botere handia duela beregan, berebiziko eragina eta itzala duela
|
bere baitan
umea zenetik. Konturatzen da halakoxea izan dela bizitza osoan, animalia otzan eta esaneko bat Emilio Varelaren aurrean, Anaren aurrean, barbaro eskolagabe bat, portatzeko haien manera finak gogoko ez zituena, beretzat eginak ez zirelako; bai, ezjakin basati bat zen haien begietara, ez baitzituen gustuko ez liburuak ez hitzak, beti nahasgarriak.
|
|
|
Bi ama zeinek ozenkiago
|
bere
ume txarraren alde:
|
|
2021
|
|
|
Behin, liburuen artean miaka zebilela, kasualitate hutsez aurkitu omen zituen Gerra Kontseiluei buruzko agiri haiek, eta orduan jakin omen zuen bera zela ontziolaren legezko oinordekoa, bai eta errepresio faxistaren garaian bere aitonari zer modu makurrean lapurtu zioten jabetza hura. Eta bere lehenengo abizena zergatik ez zen aitonarena ere argitu zien; kontua da amonak bere bi abizenak eman zizkiela beren seme alabei, Frankoren diktadurak traidore  tzat zeukan aitaren arrastorik gelditu ez zedin
|
bere
umeen abizenetan, eta, hala, herrian baztertuta senti ez zitezen.
|
|
|
Denboraren joanetik ere babesturik dago, ordea. Eta ez da hori bere iritzia, aitarena baizik, hark harrotasunez esaten baitu leku hura beti berdintsu mantentzen dela,
|
berak
umetatik gogoratzen duen bezala dagoela gaur egun ere eta hori herriak daukan" xarmaren parte" dela. Eta Davidek ez dio kontra egiten.
|
|
2022
|
|
|
Hori da bi gorputz elkartzen dituen arrazoi nagusia, eta seme baten gorputza ez du inork ezagutzen amak baino hobeto: amak badaki
|
bere
umeak non duen orbain bakoitza, zauri marka bakoitza, arrasto bakoitza. Nik zer deskubritu nuke neuk munduratutako semearen gorputzean?
|
|
|
Batek, ogibidea zein izango duen gehiegi axola gabe,
|
bere
umeak diru asko irabaz dezan besterik ez du desioko, besteak, aldiz, haren zoriontasuna; bateraezinak diruditen bi etsai izango balira legez. Txikitatik apuntatuko dugu futbolean, ea ikuskatzaile batek fitxatu eta aberasten gaituen.
|
|
|
Lehenak, esaterako, dirua duela erakutsi behar du, bizi den lekuan bizitzeko ahalmena duela frogatu.
|
Bere
ume kuttuna ez du edozein eskolatara eramango, ez da edonorekin harremanetan hasiko, ez du edozein kale zapalduko, ez du arropa merkerik jantziko. Auzo zehatz horretako beste amen kopia bat izango da, testuinguru horretan espero dena.
|
|
2023
|
|
|
Eta aspergarriagoa eta zaharkituagoa etxea. Eta basatiagoak,
|
bertako
umeak. Eta kiratsagoa, hango ezkaratza, hanka sartu orduko buruko mina egiten zitzaion eta.
|
|
|
Inoiz ez zuen izan
|
bere
umeentzat denbora aski, baina, norbait larri bazebilen, orgara igo eta atez ate jarduten zen, han eta hemen eske, harik eta behar zuena lortzen zuen arte. Gerra garaian, Bis, e tik ezagun batzuk etorri zitzaizkion, beren alabari laguntzeko eskatzera, Bled eko kartzelan zegoela, Zmaga zuela izena, preso politikoa izanik heriotza zigorra jarri ziotela, joan eta salba zezala.
|
|
|
Nire ustez zentzu gehiago du horrela interpretatzeak; mintzamolde mitologikoak kultura osoa biltzen zuen garaian, arrazoiaren zale zenak, tresna egokiagorik ezean, mintzamolde hori erabili behar ikuspegi materialista adierazteko. Kronos jainko beldurgarria,
|
bere
umeak irensten dituena, ba, ikuspegi materialistatik ere halakoxea da: denbora beldurgarria, bere baitan jaiotzen den oro irensten duena.
|
|
|
Gero, ordainetan, baten ordez, bi zuhaitz landatzen ditu, edo gehiago, lekurik baldin badago.
|
Bera
umetan eta gaztetan basoan ibilia da, eta ondo ezagutzen ditu usadioak. Flipatuen kontuak dirudite, eta neure buruari adi egoteko agintzen diot halako lurretan barneratzen naizenen.
|