|
2005
|
|
|
1919ko irailaren 30ean jokatu zela, Euskalzaleen Biltzarrak Donibane Garazin egin zuelarik, 1913az geroztikako
|
bere
lehen bilaldia.
|
|
2019
|
|
|
N. Oleagak, halaber, jakinarazi zuen Bilboko egoitza konpontzeko lanen prestaketa JCVk abiatu berri zuela. L. Michelenak, bestalde,
|
bere
lehen liburuaren ale bat eman zion Euskaltzaindiari: RSVAPek agindu eta" Monografías vascongadas" bilduman argitaratutako Apellidos vascos (1953b).
|
|
2021
|
|
|
Biografia horrek, aldian aldian sortu zituen bertso sorten bidez zabalduak(
|
bere
lehen maitasunari buruzko" Urx’ aphal bat", lehen epaiketan erruduntasun froga gisa aurkeztu zen" Mündian malerusik" eta erromes joatea erabaki zuenean sortutako" Bi berset dolorusik"), sona handia eman zion Ipar Euskal Herrian. Casenavek azaltzen duen bezala, erromesalditik itzuli zenerako inguruetako bertsolari ezagunena zen:
|
|
|
|
Bere
lehen maitasun debekatua(" Praubeziazko aizo familia batetako neskatila gazte bat maithatu zin"), behartutako ezkontza(" obligaturik ian zen haitatu zaion espusaren utsiala azeptatzera"), emaztearen infidelitatea (‘zuinek destruisitzen beitu familiaren saintutarzuna’), mendekuzkoa behar zuen krimena (‘gizon hori ezta ordin bere fortuna eta bizia heno hanitxe pre...
|
|
|
El Díak euskaraz," Bertsolari eguna zala ta jayen edertasun arrigarrizkoa" nahiz" Eguneko xaltxa", eta erdaraz," El II Día del Bertsolari centenares de euskaltzales rindieron homenaje a los poetas populares de la raza" nahiz" A manera de prólogo", lau aldiz ekarri zuen
|
bere
lehen orrira. Argiak ere eskaini zion lehen orria," II Bertsolari eguna.
|
|
|
Kasik mende bateko atzerapenarekin egin zituen
|
bere
lehen urrats sendoak euskarak prentsan. Telebistan ere atzerapena nabarmena izan zen gerora:
|
|
|
Etxean erdaraz bakarrik irakatsi zioten arren, kalean euskaldundu eta euskaltzaletu zen Hernandorena, eta 1931n Zubimendirekin batera Eusko Abesbatzaren sorreran parte hartu ondoren Eusko Gaztedin sartu zen. Nortasun bizikoa zen zizurkildarra, ekintzaile petoa eta hizlari sutsua, eta, 1931ko ekainean
|
bere
lehen mitina Zubimendiren ondoan eman ondoren, Donostiako Euzko Gaztediko buruzagitzan bere tokia hartzeko eskatu zion hark. Gipuzkoa Buru Batzarreko buru izendatu zuten 1932an, eta urte hartan bertan Irlandan zen hitzaldiak ematen.
|
|
|
Garziaren arabera, Lekuonaren teorizazioaren lehen zirriborro garrantzitsua ekarri zuen hitzaldi hark, eta teorizazio hori guztiz borobildua geldituko zen 1936an argitaratu zuen Literatura oral euskérika lanean (2002: 793) 134 Oiartzuarraren lanaren abangoardiazko izaera ere azpimarratzen du Garziak, ahozkotasunaren inguruko ikerketa nazioartean
|
bere
lehen pausoak ematen ari zenean burutu baitzuen: " Mylman Parryk Homero ulertzeko eta aztertzeko ikuspegia guztiz aldatu zuen bezala, eta garai beretsuan, Manuel Lekuonak ahozko literaturaren balioez ohartarazi zuen orduko jende ikasia" (id.:
|
|
|
Fernando Amezketarraren ospeak egindako bidea, aldiz, guztiz bestelakoa izango zen. Prentsan
|
bere
lehen ateraldia argitaratu zenerako 60 urtetik gora zeramatzan hila eta bitarte horretan guztian medioetan ez zen berari buruzko testu bakar bat ere idatzi, edo ez zeukan berari eskainitako rapsodiarik edo mausoleorik.
|
|
|
104 Arrese Beitiak Euskal Erria aldizkariaren 1893ko bigarren zenbakian argitaraturiko" Chomiñ eta Premiñ trabenan bertsotan" bertso sortan aipatzen du. Otañok urte
|
bereko
lehen zenbakian" Perrando Amezketarra" izeneko bertso sorta eskainiko dio, eta 1900ean La Basconia astekariaren 247 zenbakian bere ateraldi bat kontatu.
|
|
|
Historian lehen aldiz Euskal Herri osoa bere baitan eratuko duen mugimendu identitario bat abiaraziko da, bada, eta mendearen azken hondarretan, Sabino Aranaren eskutik, foruzaletasunetik nazionalismorako bidea egiten hasiko da mugimendu hori. 1892an argitaratuko du Aranak
|
bere
lehen lana (Bizkaya por su Independencia), Casalek Lore Jokoetan bertsotan ‘Zazpiak bat’ aldarrikatu eta urtebetera. 1893an, Bizkaitarra aldizkaria abiaraziko du; 1894an, lehen batzokia ireki; 1895ean, Eusko Alderdi Jeltzalea abiarazi...
|
|
|
Lazkao Txiki ere lehen mailako protagonista izan zen, eta haren heriotza, 1993ko apirilean, aparraldiaren punturik gorenean gertatutakoa, ziklo honetan oihartzunik handiena izan zuen albisteetako bat izan zen. Egañak berari eskaini zion
|
bere
lehen txapela. Edo eskola zaharrekoak izanagatik, Joxe Agirre edo Joxe Lizaso bezalako bertsolariek ere urtero plaza mordo bat egiten jarraitu zuten luzaroan, akaso gaztetan egin izan zituztenak baino kopuru altuagoak lortuz.
|
|
|
Baina kazetari izan zen ofizioz eta afizioz. 1931ko azaroaren 11n Euzkadi egunkarian argitaratu zituen
|
bere
lehen bertsoak (‘Nere arrebatxubari’), eta egun berean Errijetatik sailean, Zarauzko kronika idatzi zuen. Azkena, berriz, 1992ko azaroaren 2koa da, El Diario Vascon ‘Kontu Kontari’ izenburuaz argitaratua.
|
|
|
Egia esan, Hitzetik Hortzeraren arrakastak beldur hau berriro hauspotu bazuen ere, kasu honetan ez zen beldur berria. Amurizak jada aipatzen zuen
|
bere
lehen edizioa 1981ean izan zuen Hitzaren kirol nazionala lanean: " Komunikabideek —idatziek, irratizkoek, telebisiboek— lehenago pentsatzerik ere ez zegoen presentzia daukate gaur bertsolaritzan, batzutan saturatzen ari ez ote garen kezkatzeraino" (Amuriza, 1997:
|
|
|
Elkarteak Administrazioarekin zuen harremana
|
bere
lehen urteetatik hasia zen okertzen. Bertsolarien produkzioa jaso eta antolatuko zuen artxibategi bat jarri nahi zuten martxan, eta 1988an beka baten deialdi publikoa ateratzea lortu zuten.
|
|
|
Gainerakoan,
|
bere
lehen urteetan erreportaje eta elkarrizketa solteak izango ziren ETBn eskainiko zirenak. Adibidez, 1984an Zumaiako bertso eskolari buruzko erreportajea eskaini zen, Arantxa Urretabizkaiak zuzendua.325 Edo 1985ean Joxe Mari Iriondok Aurrez aurre programaren baitan Basarriri edo Mari Treku, Mattinen emazteari egindako elkarrizketa luzeak; Martin Ugaldek Euskaldunek hitza programan Basarriri 1986an eginikoa eta beste.326
|
|
|
Manuel Lasartek oso goiz egin zuen
|
bere
lehen agerpena Basarrik La Voz de Españarekin antolatutako lehen txapelketan, eta puntako bertsolaria izan zen. Baina bada apur bat harritzekoa beste hainbat bertsolariren aurretik 96 testurekin zerrendan seigarren agertzea.
|
|
|
Pedro de la Sota (1949) zuzendariak erbesteratutako familia abertzale baten altzoan Parisen egin zituen zine ikasketak, eta
|
bere
lehen filmak frantsesez filmatu zituen. " Nortasuna" horrekin egin zuen lan lehen aldiz euskaraz eta Euskal Herrian, Aralai ekoiztetxearen sostenguaz.
|
|
|
Iduri du Euskal Herrian urte haietan gertaturikoa ondo egokitzen zaiola Meluccik planteatzen duen ereduari. Euskal kulturgintzak XIX. mende bukaeran emanak zituen
|
bere
lehen pausoak, eta 1960ra bitartean egindako bide guztian posizio subalterno batetik aritzea tokatu zitzaionez, aurretik ere bazuen gizarte mugimenduaren traza indartsua, baina hamarkada honetan kokatu zen mugimendu modernoen parametroetan, Bigarren Pizkunde hau izango da, edo bere baitako ekimen garrantzitsuenak izango dira —ikastolena, esaterako—, gizarte mugimendu kulturgileen ezauga... 464; Fernandez, 1994:
|
|
|
Tolosan umetan ezagutu zituen bertsopaper saltzaileak izan ziren Zavalaren egitasmoaren inspiratzaile, bertsopaperen bilketa izan zen egitasmo honen abiapuntua, baina paradoxikoki, Auspoa bilduma indar guztiz
|
bere
lehen pausoak ematen hasi zenean, 1960ko hamarraldian, desagertu zen fenomeno hura hain justu.
|
|
|
Etnografo lanak egiten ditu, Andaluziako kulturaren inguruko hainbat grabaketa burutuaz eta Suediako irratian zabalduko ditu hainbat programatan: " 1952ko Urtezahar gauean eman zuten
|
bere
lehen irrati programa Suedian: Den röda jordens sager (Lur gorriko abestiak).
|
|
|
Azkenik, hurrengo zikloan funtsezkoa izango den formatu berria, ikus entzunezkoa,
|
bere
lehen emaitzak ematen hasiko da 1960ko hamarralditik aurrera.
|
|
|
1994an Añotako Eztabaidetan erabaki zen Elkartearen baitan Hedapen Saila propio sortzea, eta ordutik aurrera sail hori arduratu zen lanketa horretaz guztiaz. 1997tik aurrera eta sail horretako kide gisa
|
bere
lehen komunikazio arduraduna ere izan zuen Elkarteak, borondatezko langile gisa aritu zen Sarasua (E. Esteibar, elkarrizketa pertsonala, 2017/VII/27).
|
|
|
Gabilondok azaltzen duen gisan (2016), Europako etniarik zaharrena, eta ondorioz jatorrizkoa, izan zitekeela planteatzen zenez, begirada horretatik euskalduna barne natibo gisa, Modernitateak bazterrean utzitako mundu aurremoderno primitiboenaren esentzien gordeleku modura, irudikatu zen, eta mundu horren erakusgarritzat hartu zen bertsolaria.
|
Bere
lehen pausoak ematen hasi zen euskal kulturgintzak bere egin zuen diskurtso hori.
|