|
2001
|
|
|
Hona adibide bat. Euskaltzaindia
|
bere
hiztegi handia prestatzen ari zelarik, ez zuen inork txintik atera hiztegi hori  erdal euskal hiztegi bat zelako, hots, ez euskaraz mintzatzeko bidea, baizik eta erdaraz esanak euskaraz berresatekoa. Erdalkeriaren ihesi ote genbil  tzan ala erdalkeriaren bila?
|
|
2002
|
|
|
Berak darabiltzan adibideak aipatzeko, hortik pasatu gabe, onar dezagun, hasteko eta behingoz, Euskaltzaindiak ez duela inoiz ere esan, are gutxiago gomendatu edo arautu," ohizko" erabili behar dela, eta ez" ohiko", edo" kanta" idatzi," kantu" ren ordez, edo alderantziz. Ez duela esan, adibidez," partidua" dela hitz egokia eta gero, urte batzuk pasatu eta hobeki pentsatu ondoren," ohiko"," kantu" edo" partida" jarri
|
bere
hiztegian beroaldi baten ondoren. Nahiz eta zuri ere, behin baino gehiagotan seguru, holakorik esan dizuten ikasgeletan, hori ez da hola eta Euskaltzaindiak ez du holakorik esan.
|
|
2003
|
|
|
Ordurako txit ezagunak diren argudioak erabiltzen ditu Larramendik horretarako: hizkuntza perfektu horrek jatorri biblikoa du, eta Babelgo garaietatik usteldu gabe gorde da, bere jatorrizko garbitasunean, aldaketarik gabe (irribarrea sortzen duen gauza bada ere, berak
|
bere
hiztegian asmatzen dituen hitz guztiak ikusita). Mayans y Siscar, JoaquÃn Traggia  eta beste zenbait hizkuntzalarik gogor erantzun zioten:
|
|
2006
|
|
|
Isilune bat izan zen. Bazirudien Karen bila ari zela
|
bere
hiztegi berezian hitzak aukeratu nahian.
|
|
2009
|
|
|
Ordurako, ordea, laratzak desagertuta zeuden gure sukaldetatik, Orbegozoren ekonomiken mesedean, eta egingo nuke neska koskorrak ez zekiela zer zen laratz bat. Baina askotan entzuna izango zuen esaldia etxean, eta
|
bere
hiztegian laratza hitzaren antz handiena zuena, legatza, baliatu zuen ordainetan.
|
|
2010
|
|
|
Alferrik izango zen Mikel Ormazabalen ilusioaz jardutea, lehendakariaren mahai berean azaltzeagatik duintasuna ere galtzeko prest zegoela, bere enpeinuagatik izan ez balitz, inori ez zitzaiola burutik pasatu ere egingo lehendakaria gure aurkezpenean egon zedin bi pauso ematea, bera izan zela, azken finean, lehendakaria Bedaiopera etor zedin ahalegin guztiak egin zituena eta ez zela oso bidezkoa gizajoa baztertzea. Emakume hura ohituta zegoen esaten zuen guztia agindu bihurtzen eta malgutasun hitza ez zen
|
bere
hiztegian azaltzen.
|
|
|
Goizueta aldean aspaldikoa da Anizlarre jenerikoa, eta honen barrenean eta legepean ageri da beti Berdabio ere. Hala dio Yanguasek
|
bere
hiztegi ezagunean: Atondo:
|
|
|
zehaztasun osorik ezinaren jolasa, eta horra filologo guzien betiko bazka. Azkuek berak, nahiz kanta eta hitza bera ezagutu, ez baitzuen
|
bere
hiztegian sartu jarraikile harenik. Orotariko Euskal Hiztegiak badakar, ordea, testigantza franko:
|
|
|
Escritura de censo, otorgado por MartÃn de Goizueta, dueño de la ferrerÃa de Elama, en favor del hospital de Roncesvalles, debiendo pagar anualmente 26 florines por la licencia para cortar leña y hacer carbón, y para gozar de los pastos. Ordurako aspalditik lanean ari zen beraz gure burdinola sonatua, eta baita handik ehun urte iragoxetan ere, Yanguas y Mirandak berak honela baitio
|
bere
hiztegi ezagunaren eranskinean: Ferrerias.
|
|
|
Hidalgo behar omen zuen izan. Yanguasek honela dio
|
bere
hiztegi sonatuan: En un principio se les llamaba asÃ, a los que peleaban con lanzas y paveses, que eran unos escudos largos y angostos, de la estatura de un hombre.
|
|
|
Antza denez, egia erlatibo adierazpenak absurdora eramaten gaitu. Agian, egia hitza
|
bere
hiztegitik erauztea da erlatibistak duen irtenbiderik egokiena. Baina ez du gustuko irtenbide hori.
|
|
2012
|
|
|
Begia begi truk, ez zuten etsi hemengo emakumeak Pierre de Lancre ren atzaparretan jarri arte. Hala dio, behintzat, Frederik Koning ek demonologiari buruzko
|
bere
hiztegian jaso zuen legendak.
|
|
2019
|
|
|
sortzen, hazten eta hiltzen den haragia, finean. Begirada darwinista da berea eta kreazionismo zaharkituaren kontrakarrean dakusa eboluzionismoa (alabaina, ezin da ahantzi garai hartan Frantzian ere jokamolde aurrerakoi hori salbuespena zela, eta zeresanik ez Euskal Herrian; Kepa Altonagari irakurri nizkion horiek guztiak, eta entsegugile bizkaitarrari bezalaxe esanguratsua iruditu zitzaidan niri Plazido Mujikak
|
bere
hiztegian darwinismoari eskainitako hitz baliokidea: darbinkeri...).
|
|
|
Esker ona eta estimu osoa diot Ibon Sarasolak egindako lanari, euskararen memoria dago
|
bere
hiztegiaren soto, korridore, gela eta teilapetan. Han egiten dugu topo idazleek eta itzultzaileek, han elikatzen eta janzten ditugu gure lanak, handik irteten gara irakurleen bila.
|
|
|
Bai al dakizue abendu hitza daukagula baita ere, euskaraz noski, gabiraiari eta zapelatzari, miruari edo txitalapurrari deitzeko ere? Zein paraje eta eskualdetan den, baina bai, abendu arrea bildu du, adibidez, Resurreccion Maria Azkuek
|
bere
hiztegian: " gabirai arrea", hor goian, hegatsak izuikaraz dituela, toki berean hegaka egoten dena, beheko xagutxu edo satainari erreparatzen, hori abendua da euskaraz.
|
|
|
eskasten, urritua gelditzetik. Eta hortatik hain zuzen, Azkuek
|
bere
hiztegian dioen honako hau: Nafarroa Beherean eta Erronkari aldean, Abentu hi  tzak azaroa eta abendua esan nahi duen gisara, Bizkai aldean, Urri hi  tzak iraila eta urria estaltzen ditu.
|
|
|
Nondik datorkeenik? Resurreccion Maria Azkue lekeitiar abadeak argi dio
|
bere
hiztegian. Zemendi, noviembre dela.
|
|
|
Ez zaiola, alegia, ilgora edo ilbeherari hainbeste erreparatzen, baizik eta asteko zein egunetan nabilenari baino. Orain, bitxiagoa dirudit, harako eguraldia azazkau, eguraldia altxatzen eta onbideratzen doanekoa, Azkuek
|
bere
hiztegiaren eranskinean, Mañaria aldean bilduta, gorde diguna.
|
|
|
Retanak Diccionario de Autoridades
|
bere
Hiztegian hitz dotore askotan bildu du, Atutxaren Mugarran, adibidez, honako hau:
|
|
|
Egun urtarrilaren bia, otsailaren zotaleguna. Halaxe uzten du seinale Azkuek
|
bere
Hiztegian han hemenka bildu zituen kontuak jaulkitzean. Gure asaba zaharrek enpeinu biziz begiratzen zioten eguraldiari:
|
|
2022
|
|
|
Une hartan bertan neskameak Helenen ahizpa txikia zekarren, eta Helenek" umea" letreiatu eta neskamea seinalatu du. Etxera itzulita oso hunkitua zegoen, eta ukitzen zuen objektu bakoitzaren izena ikasten zuen; eta hara non ordu gutxitan hogeita hamar hitz berri gehitu dituen
|
bere
hiztegira. Hona hemen horietako batzuk:
|
|
|
Argitzapen zerutiar hark ondorio oso praktikoak eta lurtarrak izan zituen. " Etxera itzulita oso hunkitua zegoen eta ukitzen zuen objektu bakoitzaren izena ikasten zuen; eta hara non ordu gutxitan hogeita hamar hitz berri gehitu dituen
|
bere
hiztegira", egiaztatzen du andereñoak objektibotasunez. Eta, zehaztasun zientifikoaz, ikasitako hitzak zerrendatzen ditu:
|
|
2023
|
|
|
Irudi bitxigarria burruntziak eta txistorrak erkatzea! Kaiera atera eta oharrak irakurtzen hasi delarik, jabetu da Azkuek izotz ziztor, ziztor eta horma ziztor solasak Nafarroan erabiltzen zirela adierazi zuela
|
bere
hiztegian, Zaraitzun eta goi nafarreraz, hain justu ere. Aro bidaiaria jakinaren gainean zegoen nafarrak txistorraren zale amorratu porrokatuak zirela, baina izotz burruntziak horrelakotzat hartzea, estonagarria!
|
|
|
Azkenik, ikuspuntu akademiko batetik, Hezkuntza Sisteman daramagun digitalizazio prozesu bortitz zalantzagarriarekin batera, mugikorraren erabilera sutsuak (bai adingabeen, bai helduen aldetik) ume eta nerabeen irakurketa kualitatiboaren gainbehera ekarri du, eta gurasoen eta seme alaben arteko interakzio kuantitatiboen eta, askotan, kualitatiboen beherakada ekarri du; hau da, ume batek
|
bere
hiztegia eta hizkuntza gaitasunak garatzeko ezinbestekoak dituen bi iturri erabat kaltetu dira, eta, beraz, nerabeen ulermen maila eta idatziz zein ahoz jarduteko gaitasunak gero eta pobreagoak direla ikusten da, orokorrean, argi eta garbi. Hizkuntza gaitasun gabezia horri lehen aipatutako motibazio eta arreta gabeziak eransten badizkiogu, ondo ulertuko dugu nolako kausalitate faktorea den hori guztia emaitza akademikoen beherakadan.
|