|
2010
|
|
|
gogora bitez erromantzeen artean erdi arotik idatzita zetozen okzitanieraren historia eta gaurko egoera1, edo erdi aroko prosa katalanaren arrakasta eta ondoko ibilera2; bere txikian, bereziki harrigarria da islandiera idatziaren historia (gogora erdi aroko loraldi goiztarra, eta laxness nobel Sariaren XX. mendeko arrakasta, 1955) 3 soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baina ez da uste behar babes sozial eta ofizialik onenak izan eta beren hiztunen kopuruan gora egin dutenek ere hizkuntza idatzi eta kultural izatera iristea samurra izan dutenik; alderantziz, urratsez urrats joan dira aitzina garapen linguistiko kultural horiek, adibidez gure inguruko erromantze arrakastatsuenetan ere. hizkuntzen historia horietan beti egon dira une erabakigarriagoak, eta, besteak beste, aipatzekoak dira batzuk: ...auak (1539) 6, ingelesean Book of Common Prayer hura (1549) edo King James’s Bible (1611) 7, alemanieran luter en Die Bibel() 8, etab. ikus daitekeenez, bere lehen urratsetan herri hizkuntzen garapen kultural idatzia erlijio bizitzatik gertu ageri zaigu, olerkian bezalatsu kultur prosan. gero eta nabariagoa zen prosa didaktiko erlijioso erromantzearen premia, apaizeria xumea, latina ahaztuta,
|
bertatik
gero eta urrunago baitzebilen. horrelako beharren isla da, zalantzarik gabe, berant erdi aroan Mart� n pérez ek idatziriko Libro de las confesiones delakoa (urteetan idatzi eta berrikitan inprimatua). apaiz lanetarako liburu kanoniko morala da, gaztelaniaz emana garaiko kleroaren egoera kultural eta soziolinguistikoari erantzun nahirik9 espainiako hego mendebaldean eta portugalen zabaldu ze... kostata eta berandu, baina kultur esparru berri posibleen artean zegoen, beraz, eliz erlijiotasun herritarrari zegokiona, eskritura Santuetatik hasi eta liturgia, kantategi, olerki eta herritarrentzako teologiaraino hel zitekeena. eliza katolikoan trentoko kontzilioak ez zituen itxi ate guztiak, eta, kontrarreformako zurruntasun guztien gainetik, jakitun
|
|
2016
|
|
|
Aurrera begirako erronkak deko nagusitasun moldaera tradizionala ahultzen ari da, etxetik bertatik hasita: gurasoek erdaraz egiten dute
|
beren artean
gero eta maizago, eta telebista internet multzoan, prentsa idatzian lehendik arau zena areagotuz, erdara ari da gero eta nabarmenago gailentzen. Kultura kontsumoan sarbide handia egin du erdarak arnasguneetako gazteen artean, bereziki; c) Menderik mende bizirik iraun duen konpartimentazio soziofuntzionala zartatzen ari da era askotara:
|
|
|
Soziologiak, besteak beste, euskarari nola lagundu edo oztopatu diezaioketen aztertzeko, klase eta azpiklase sozialen hizkuntz praktiken analisia ezinbestekoa du. Euskarak gizarte mugak ditu, mugak horiek
|
bere
geroa baldintzatuko dute eta zailtasunak leuntzeko eta arintzeko diagnosi egoki eta zientifikoa, neurri aproposak eta lidergo partekatua –instituzionala batik bat eta gizarte ordezkarienabehar ditu. Euskararen gero emankorra ez da arrazoidun eta okertuen arteko liskarretan oinarrituko, ezta hautu ideologiko hutsetan. Zientzia eta borondatea behar dira.
|
|
2017
|
|
|
Onartzen du, halaber, diglosiatik baino, gaur egun daukagun hizkuntza errealitateak elebitasun partzial mugikorretik gehiago daukala. Errealitate hori erabat desorekatua da eta ez dio euskarari
|
bere
geroa bermatzen uzten. Zalbidek zaila ikusten du diglosia orekatu eta iraunkor batera iristea, baina ez ezinezkoa.
|
|
2019
|
|
|
Testuinguru ezberdinetakoak izanda ere hizkuntzaren biziraupenarekin itxaropentsuak dira. Kontziente dira, hala ere, euskarak zailtasunak dituela aurrera egiteko, eta zentzu horretan gazteen hizkuntza ohituretan sumatu dute gabezia handiena. telako eta
|
bere
geroa bermatuta dagoela ikusten dutelako, eta hizkuntza ahulago dagoen eremu batean euskarak presentzia handiagoa duela sumatzen duelako besteak. hala ere, euskara minorizatuta dagoela kontziente dira hiruak, eta jakitun dira zein zailtasun eta muga dituen hizkuntzak euren inguruan. Batez ere euskarak gazteen artean duen hutsunea nabarmendu dute elkarrizketetan. ez da kasualitatea belaunaldi horretako kideen artean dauden gabeziak azpimarratzea, hiruak 30 urte edo gutxiago baitituzte, eta gertuen daukaten errealitateari buruz hitz egiten baitute. hala dio Andresek:
|