|
2000
|
|
|
Pako Aristi rona liburu irekiaren orrietara isurtzen ikusi ahal izan genuen hurrengo eguneko egunkarietan. Sotheby’s enkante etxeak
|
bere
egin omen du dagoeneko liburu perfumatua. Ohitura bihurtuko da akaso hemendik aurrera liburuak bataiatzearen kontua.
|
|
|
Joxe Azurmendiren arabera, gai bakar batek eragin zuen Mitxelenaren poesia: Euskal Herriaren agonia, sentimendu tragikoa
|
bere
egin duen espiritu minberaren eskutik. Hor gauzatzen da Mitxelenaren poesiaren tentsioa, fedearen eta fatalismoaren arteko tira-biran:
|
|
|
1.Erakunde guztiak mundu aldakorrean
|
bere
egitekoa aldatzen ari dira. Biblioteka ez da biltegia, bibliotekariak bihurtu dira garrantzitsuak eta zerbitzu legez, laguntzeko daude, informazioa eta bibliotekako jakituria zabaltzeko.
|
|
2001
|
|
|
Egileak hartu duen dokumentazio lana zabala eta eskertzekoa da, noski, baina ez du ondo kudeatzen, eta eleberria rentzatzama bihurtzen du, berriro ere (alor horretan, bestalde, trama konspiratiboak bereziki atsegin dituela argi uzten du). Fikzioan ondo txertatu ezean, kronika edo kronologia historiko batean (edo lan zientifikoen gehigarri dokumentaletan) onargarriak diren estilo eta xehetasunak soberan leudeke hau bezalako liburu batean, eleberria literatur artefaktu eraginkorra bihurtu gura bada behintzat; are gehiago narrazioa protagonistak
|
berak
egiten badu, lehenengo pertsonan, irakurlearen aurreanorojakileegiadelaemateko arriskua hartzen baitu, eleberriaren une batzuetan kazetari lanak egiten baditu ere (mota horretako informazioa —askotan gertakari berberak aipatzen dira—, segu ruenik, ugariagoa da Paz en la guerr a n, baina Unamunok narrazioaren jarioan modu naturalagoan integratu zuelakoan nago). Eleberri historikoaren dilemetako bat da, ezbairik gabe:
|
|
|
Baina pentsatzeko datu bat: Rafael Moneo kenduta, Euskal Herriko zenbat arkitekto ezagutzen ditugu?), literaturan, eskulturan, eta baita pinturan ere, gizateriak
|
bere
egin dituen lan asko eta asko garai hagitz ilunetan jaiotakoak direla.
|
|
|
Nahikoa maiz agertzen den ideia da Francok euskararekin egin zuena, hori
|
bera
egin nahi dela orain espainierarekin, hizkuntz politiken bidez. Batez ere Katalunian darabilte argumentu hau Pujolen aurka. Hizkuntza periferiko guztien kasua omen da.
|
|
|
Zer da hori," konplizitatea", ala are gehiago da? Gaurko lan honegatik ere salakuntza
|
bera
egin lezakete.
|
|
|
Baina Pujolen hizkuntz politikarekin desados, beste bandora pasa da orain, gaztelania errebindikatuz. Francok egin zuen gauza
|
bera
egiten omen du Pujolek. Royoren kasuan bere iritzien data ezagutzea guztiz erabakigarria da.
|
|
|
Dena den, gehiengoek beti dute azken hitza, baina norainoko eskubidea dute gobernuek gutxiengoen beharrak baztertzeko?, eta Nafarroako Gobernuak
|
berak
egindako ikerketa soziolinguistikoak zenbateraino hartzen dira aintzakotzat benetako hizkuntza politika burutzeko? , aipatutako ikerketak zergatik pasatzen dira oharkabean eta sarritan fidagarritasun eskasa dutela sumatzen da?
|
|
2002
|
|
|
Arazoa da, idazleari ere galdera
|
bera
egin eta honek erantzunak ematera behartzen denean. Areago, arazoa da idazlea soluziobideak bilatzeko tenorean jartzen denean eta, horren kariaz, bere obran ere nolabaiteko neurriakhartu behar dituela sinestarazten zaionean.
|
|
|
EU1 proiektua erabat lotuta dago gizabanakoen gogoari, ustez arazo bakoitzeko irtenbidearen estrategia egitura sortu edo eraldatzean datzala. Sortze edo eraldatze baka rra gainera(" unibertsitate bat, hizkuntza bat") eta" ahal da,
|
beraz
egin behar da" printzipioari jarraitzen diona.
|
|
|
Anjeles Iztuetak Unibertsitate Legea egingo duela behin baino gehiago adierazi arren (Hik Hasi 63, 21 or.; Gara,, 10 or.;...), 2002kourtarrilaren 10ean Euskal Herrirako Unibertsitate Legea tramitatzeko Herri Ekimenari ezetz borobila eman zaio. Au rretik Nafarroako Parlamentuko Mahaiak gauza
|
bera
egin zuenean argi geratu zen bere borondate eza, baina Eusko Legebiltzarreko Mahaiak emandako erantzunean (2002ko otsailaren 5ean) Euskal Unibertsitatea izeneko Lege Proposamenean" Espainiako Estatuaren eskuduntzakurratzen direla" eta Autonomia Erkidegoari dagozkion" eskumenetatik harantzago doala" irakurtzea kezkagarria da.
|
|
|
Nafarroako enrike hirugarrenak —Frantziako laugarrenak, dinastiko legitimista hitorizista jartzen direnentzat, Borbonikoak alegia— botatako hitzak omen dira gaur arte heldu zaizkigunak, baina oraindik ere balioa galdu ez dutenak: Frantziako tronua ere bere ipurdipean izateko aukera ikusita, txikikeria hutsa iruditu zitzaion, kronikek diotenez bero bero eta lerden tente ibiltzen omen zen majestateari, kalbinismoa alde batera utzi eta katolizismoa
|
bere
egitea. Parisek balio du meza bat, esan omen zuen (frantsesez esango zuen, ordurako euskara ez baitzen gure —hemengo— errege erreginen hizkuntza).
|
|
|
Senaren pausaleku, argiaren hiria deitutakoa, meza bat baino gehiago ere balio du, eta asko izan dira horretaz konturatu eta hiriaren aurrean, errendituta, belaunikatu direnak. Parisek, barruba rruan zituzten on eta txarrak, hobe eta okerrenak, azaleratu dizkielako, eta azaleratze horretan, mirarizko osmosi bat eragin dielako, on eta txar horiek
|
bereak
eginez, berarentzat hartuz, hiriarentzat alegia, eta bere edertasunak eta bere magiak (zergatik ez?) harrapatutakoei on eta txar horiek lapurtzen zizkien bitartean, bere aurpegi eta itxura etengabe aldatuz zihoan Paris. Eta horrela, gaur arte.
|
|
|
Banaka, eta elkarrekin, nahiz eta erakusketa hau muntatzeko kriterioarekin bat etorri ez —modu asko egoten baita horretarako, eta askotan gustu kontua edo akademizismo hutsa izaten baita horretan eztabaidan hastea— Museoak, Guggenheimek, bisitan doanari gogoratzen dio hiriaren edertasunak, bertako giro erromantikoak (roma n= nobela), bere historia kulturalak, politika liberalak eta bizi kostu merkeak munduko bazter guztietako artistak erakarri zituela. Paris bizirik dagoela esatea ahaztu zaie, beti egon dela bizirik, eta bertaratzen zirenguztien arimaren zati bat lapurtzen ziela,
|
bere
egiteko. Baina museoak Parisen arimaren zati bat utzi zutenen beste arima zati bat ekarri eta eskaini digunez, ez dago zertan kontuak eskatu museoari Paris bizirik dagoela ahaztu zaiolako.
|
|
|
Euskara ren kasuan jakina da abertzaletasunak, oroha r, euskararen defentsa
|
bere
egiten duen bitartean, espainiar sentitzen direnen artean axolagabekeria eta —gutxitan— aurkako jarrera direla nagusi. Hau da, euskal abertzaleek euskara euren nortasun kultural eta asmo politikoaren zutabetzat jotzen duten neurrian, esparru ideologikoho rretatik at daudenak arerio politikoaren ezaugarritzathartzen duten hizkuntza horretatik urruntzen dira.
|
|
|
Zorrozkeria horrek teologoen desadostasuna eragin zuen oro har, baina Ibn Saud, Najdeko emirrak
|
bere
egin zuen. Abd al Aziz haren seme eta ondorengoa wahabismoa arabiar eremuan inposatzen saiatu zen:
|
|
|
Islamismoaren teorizatzaile hori Kairoko Al Azhar unibertsitatean Abduhren ikasle izandako gizon ikasi baten semea zen, baina Islam tradizionalenaren balioak ere
|
bere
egin zituen anaitasunsufi batean parte hartu zuenean. Bere planteamendu xume eta moderatuek itzelezko eragina izan dute piztualdi islamiko berrian:
|
|
|
Hala ere, gogor erasotzen ditu" Islamaren etsaiak" —horien artean, mendebaldar inperialismoa— eta, Umma benetako Islamera eta Legearen altzora itzultzen denean, nazio musulmanak berriro ere mundua konkistatuko duela baieztatzen du. Era horretan, islamismoaren eraikuntza teorikoa —egun gizarte musulmanaren sektore askok
|
bere
egin dutena— dagoeneko burututa dago.
|
|
2003
|
|
|
Kultur talde honetako kideen multzoak osaturiko kultura aztertzeko, pertsona rekin egin dugun prozesu paralelo
|
bera
egin genezake, taldearen beraren nortasuneraino iritsiarte. Baina, nire ustez, aski da aitortzearekin multzoa dela batugaien ezaugarrien batura.
|
|
|
Ez dakit zerikusirik daukan, bere Italiako bidaian Goethek kontatzen du(" urriak 6"), Veneziako gondolariak ilartargitan Ariostoren eta Tassoren poemak estrofak txandatuz abesten entzun dituela gau osoan kanaletan. Arrantzaleen andreek gauza
|
bera
egiten ei dute Lidoko hondartzan ilunabarrean, gizonek itsasotik etorreran erantzunda. Byronek informazio bera errepikatzen du.
|
|
|
Beharrezkoa izango al zaio bere eginbeharra, orain arte bezala, euskal gizarteari? Beharrezkoa bai izango da aurrerantzean ere, baina egun irakaskuntzari ematen dion erabateko lehentasunak
|
berea
egin du. Irakaskuntzari lotutako ildo bati beti ere toki egin badio ere, funtsean eta erabateko lehentasunez euskararen erabilera sustatzeko egitekoari heldu dio aurrerantzean, nire ustez.
|
|
|
A rgi dago, aipatu ditugun bi adibide horietan, kasu bakoitzean zegoen diru eskuragarritasunarekin eta koiuntura politikoarekin lotuta zeudela lorpenak. Hala ere, kapitalismoak
|
bere
egin zuen" kontrakultura", kontsumitzeko moduko produktu batean bihurtuz. Bere alderdi guztiak bereganatu eta kontsumo gai bihurtu zituen:
|
|
|
Epaileek nahikoa arrazoi ikusi zuten prozedura guztia baliorik gabekotzat jotzeko. Hainbat eragilek politika
|
bera
egiteko modua epaitu zela azpimarratu zuten.
|
|
|
1. Zalantzarik ez dago kulturari dagokion proiekturen bat bideratu ahal izateko, aldez aurretik argi izan behar dela egitasmo horren zergatia, berez duen baliagarritasuna edobote rean dagoen alderdiak atera nahi dion etekina. Are gehiago, aldian aldiko botereak halako proiekturen bat bideratzeaz gain bulkatu eta sustatu ahal izateko, zalantza izpirik ez dago lehenik eta behin
|
berea
egin behar duela.
|
|
|
Joxemi Zumalaberi publikoan entzundako azken hitzak gogoratuz amaitu nahi dut artikulu hau, badaezpada: " ’Euskaldunon Egunkaria’k egunen batean ahaztu egiten badu euskararen aldeko herri mugimendutik sortu zela,
|
bereak
egin du, oinarri hura baita oraingo eta geroko garantia bakarra". Egunkari berria egin behar baldin bada, ez dadila, gutxienez, hilda jaio (Gara, martxoak 10).
|
|
2004
|
|
|
Atzera bideetan murgil egin gabe, 1933raino jo edota demokrazia garaiko urrats literario guztiez aritu gabe, etorkizunean, zertarakoan metatu nahi ditut Galeuscaren aldeko arrazoi gehienak. Goian, azken urteetan hartutako erabakien bidez gure elkarteak
|
bere
egitekoen artean Galeuscako hausnarketak nola txertatu dituen erakusten saiatu naiz, gutxi asko. Garbi dago, Galeuscara biltzen garen elkarteok, urtean behin hitz egiteaz harantzago eramango gaituzten bideak jorratzeko abaguneak sortu nahi ditugula.
|
|
|
4 Hizkuntz eskubideak urratzea ez da soilik, Hizkuntz Eskubideen Deklarazio Unibertsala oinarri duen eta Behatokiak
|
bere
egin duen, gizakien eta hizkuntza komunitateen arteko berdintasun printzipio nagusia urratzea. Kasu gehien gehienetan, administrazioek, beraiek onartutako eta beraien lurraldeetan indarrean dagoen hizkuntz legedia ere ez dute betetzen.
|
|
|
Belarrira esan diot, ia isilean, menturaz irtenbideabestetik etorriko dela, alegia, euskara bera estatu espainiarrean ofiziala izatetik, zin zinez eta alor esanguratsuetan. Labu rzurrean esanda, Espainiako estatuak
|
bereak
egitea, oso osorik, gaztelania, euskara, galiziera eta katalana. Enparauak ere ezin zokondoan utz, demokraziaren izenean eta onurabidean.
|
|
|
Mendebaldeko zinemak kontsumoa sakralizatzen badu, bortizkeria azpimarratuz kultura hutsaltzen duen bitartean, Afrikako zinema berriak bere oroimenari kasu egiten dio etorkizuna eraikitzen hasteko23 Orokorki zinema hura txikia da, artisautzan oinarritua industrian baino.
|
Bertakoek
egina. Bere irudia kontrolatzen duena.
|
|
|
Konplexurik gabe, urratsez urrats. Bide hori
|
bera
egin behar izan du euskal literaturak sinesgarri bilakatzeko, lurralde imajinarioak konkistatuz joateko, hizkuntzaren eta errealitatearen erregistroak esploratzeko, euskaldunon bizitza ulertzeko beharrezkoa bilakatzeko. Asko dauka ikasteko euskal zinemak euskal literaturatik (eta itzulpengintzatik).
|
|
|
Nazio kolonizatuetako gatazkek herri gutxituen askapenerako mugimendu intelektual handia piztu zuten eta hura Erdozaintzi rengana iritsi zen. Nazio txiki, pobre eta alienatuen aldeko beti, deskolonizazioaren ideiak
|
bere
egin zituen, eta herri oro ren askapenaren eta identitarearen alde lan egiteko konpromisoa aldarrikatu zuen etengabe.
|
|
|
Galdera
|
bera
egin dezakete" tropeleko belaunaldia" deitua izen den barruan dauden emakume idazle gazteagoek. Putz aldizkariak (desagertu aurretik) belaunaldi horren irudi grafikoa eskaini zuenean, txirrindulari talde biluzia eta erakargarria agertu zuen, baina talde horretan ez zegoen joanesomarribarik.
|
|
|
Honela planteatzen du
|
bere
egitekoa:
|
|
|
Artista, musikari, idazle, konpartsa, peña, blusa, jai batzorde eta herri kultura txertatuta dauden gainontzeko eragileen zeregina, jaia bere zentzu osoan iraunaraztea da (erritoak, zentzu iniziatikoa, alaitasuna, elkartasuna, ironia, umorea, kritika, heterodoxia, orgia, katarsia...). Ez ditu protagonismo edo kontrol asmorik mugiarazten jaiaren zentzu osoaren partaide eta erantzule sentitzen direnean; adierazpen askatasuna
|
bere
egiten duten neurrian, kultura sortzen dute, hau da, jaia bera.
|
|
2005
|
|
|
Ez da ez aitortzearren Eusko Jaurlaritzak
|
bere aldetik
egiten duen ahalegina, baina zer gutxiago euskaragatik, ezta. Euskararen normalizaziorako, zer gutxiago, ezta?
|
|
|
Gaur egun argiago dakusat idazlearen obra eta biografia disoziatu beharra. Justizia hori denborak
|
berak
egiten baitu. Era berean, ordea, eta dena esateko, ofizioak konpromezua eskatzen zueneko nostalgiak ezin abandonatu banau ere.
|
|
|
talde, fundazio, elkarte eta gisakoez osatzen da. Hauek komunean daukatena da liburuak arg itaratzea ez dela
|
bere
egiteko nagusia edo printzipio sortza ilea. Ekoizle guztien artean %34 dira honelakoak, eta produkzioaren %8, 6 atera dute, hau da, bakoitzak ia bi liburu.
|
|
2006
|
|
|
Argitaletxe mota honek lau osagai ditu: bertokoa izatea, hau da, Euskal Herrian sortu eta berton kokatua; argitaletxea izatea, hots,
|
bere
egiteko nagusia argitalpena izatea; pribatua izatea, eta ez Administrazio publikoaren baitakoa; eta komertziala izatea, hau da, merkaturako lan egitea.
|
|
|
Gernikan sobera frogatu digu historiak Legion Condorrek egin zuela sarraskia, eta Francoren konplizitatea ere zalantzaezina da. Salamancako operazioan ere konbinazio hilgarri
|
berarekin
egiten dugu topo. Oraindik guztiz argitzeke dago auzia bere osotasunean, baina zantzu guztiek adierazten dutenez, Ramon Serrano Suner eta Hitlerren arteko harreman bikainak ez ziren mugatu soilik errefuxiatu errepublikano katalan, euskaldun eta espainolak kontzentrazio eremu nazietara masiboki eramatea sustatzera, batez ere Mathausenera (preso errepublikanoek berek eraikitakoa, gainera).
|
|
|
Erakunde horren lana hauxe zen: errepublikanoei konkistatutako hirietan sartu, frankisten eraso zutabeen atzetik, eta ahal zuten erakunde, elkarte eta banako errepublikazale guztien dokumentuak
|
bere
egin. Arpilatu behar zituzten erakundeen zerrenda luzeak zituzten.
|
|
|
Katalunian emandako jauziak eragina du gugan, eta Euskal Herrian bezala, munduko kultura minorizatu, eremu urriko hizkuntza eta estaturik gabeko nazio eta herri askotan. Eta ICANN erakundeak ere kezka hori zeukan kataluniarrei. cat domeinua onartzean, galdera hori
|
bera
egin zuen Bruce Tonkin ICANNeko chair nagusiak:
|
|
|
Baina ikasle etorkinen artean, era berean, desoreka handiak daude: magrebtarren %13k aukera
|
bera
egiten du, baina herrialde aberatsetatik etorritakoen %75 —Europako Batasunekoak kasu— ikastetxe pribatutan eskolatzen dira. Azkenik, ikasle etorkin aberatsak ikastetxe pribatu elitistetan eskolatzen dira, baina eskola pribatutara joaten diren ikasle etorkin pobreak proportzio handiagoan joaten dira ikastetxe pribatu pobre edo karitatezkotara.
|
|
|
Autodeterminazioa bigarren era horretara ulertzeak bide berriak irekitzen ditu. Alde batetik, programa politiko nazionalistatik at dauden joera politikoek erabakitzeko eskubidearen eta autodeterminazioaren formulazio berriak
|
bere
egin ahal izango dituzte aurrerantzean. Autodeterminazioaren defentsa termino nazionalistetan ez ezik, termino liberaletan, demokratikoetan edo kulturaletan egitea ahalbidetzen da horrela (ezkerreko mugimenduek geroz eta nabarmenago erakusten dute joera hau).
|
|
|
Ekintza nobelak, pertsonaia nobelak eta espazio nobelak aipatzen ditu Estebanezek W. Kayserren sailkapena
|
bere
eginez. Esan behar dugu Zergatik Panpox pertsonaia nobela dugula eta pertsonaia dela nobelaren indar zentrifugoa nahiz zentripetua.
|
|
|
Buru belarri sartu zen nire ekintza guztietan.
|
Bera
egin zen inportantea, bera! Ez ni.
|
|
2007
|
|
|
Zientzia positiboena geroago etorriko zen: gazte euskaldun euskaltzaleak Goi Irakaskuntzan sartzean, Ikastolak
|
berea
egin eta hizkuntzarekiko herritarren kontzientzia biziberritzean. Hurrengo hamarkadatik aurrera (1965..) indartuko zen hori dena.
|
|
|
34 Irten orduko eta urte
|
berean
egin zien bere kritika: Egan.
|
|
|
Kontzeptu interesgarria eta gaur egunean oso baliagarria izan arren, jeltzaleen artean ez zuen eragin gehiegirik izan, are gutxiago gazteen artean eta amerikarren jarrerarekin etsita zeudenen artean. Horien lekuko da Andima Ibinagabeitiak garai
|
berean
egindako kritika garratzak jelkideen erdalzaletasuna eta epeltasuna salatuz, abertzaleen bide propioa eta batua planteatuz. Ibinagabeitia, Ameriketara joan ondoren, Jagi Jagitik oso hurbil ibili zen eta Irrintzi aldizkarian parte hartu zuen, baina ez zuen apurtu alderdiarekin zuen harremana (Sudupe 2003).
|
|
|
Zerbitzuetako kidea zen, baita ELAko ordezkaria eta EAJko kidea ere. Galdera
|
bera
egin daiteke Koldo Mitxelenari edota Jokin Inzari buruz eta dozenaka militanteri buruz. Klandestinitateak ezarritako lanak, azkenik, espezializazioa eta, kasu batzuetan, profesionalizazioa ere ekarri zituen.
|
|
|
Galera kuantitatibo handiena eskolaren bitartez egin zenez, orain eskolari eskatzen zaio hizkuntza biziberritzeko ahalegina. Alegia, eskolak egin zuen gauza
|
bera
egin luke baina alderantziz, hizkuntza minorizatuen mesedetan.
|
|
|
Gizarte mugimenduen definizio bakarra ematea zaila bada ere, areago da mundu osorako sailkapen orokor eta baliagarria aurkitzea. Alain Touraine pentsalariaren ekarpenak
|
bere
eginez, Castellsek (2003: 103) gizarte mugimenduen hiru irizpideok hartu ditu gogoan sailkapen hori egitean: beren nortasuna, borrokatzen duten arerioa eta euren helburu nagusia edo xedea.
|
|
|
Gizarte mugimendu orok behar du bere eragin eremua zabaltzea. Bestela,
|
bereak
egin du. Gunea indartzea ez da aski.
|
|
|
Eta zertan dihardute merkatuan erosle eta saltzaile horiek? Bakoitzak,
|
bere alde
eginez, preziorik onuragarriena (irabazirik handiena) lortzen.
|
|
|
Baina giza ekintza guztiek daramate berengan eragin ekonomikoa. Askoz osoagoa eta eraginkorragoa da gizakiari
|
berari
eginiko zerbitzua, gizakiaren ekonomiari egina baino. Guk esaten dugu Kutxen eginkizunek beren zabal eta sakon osoan pizten eta indartzen dutela ekonomiazko dinamika ere.
|
|
|
Pertsona horrek zioen (ezin gogoratu nor zen!) Oteizak jardun zuela eskulturagintzan berak nahi zuen hura ondo adieraztea lortu zuen arte. Pentsatu zuenean azkenean lortu zuela egitea buruan zuen hura, hau da, ikasi egin zuenean nola egin
|
berak
egin nahi zuen eskultura, orduan ez zion interesik ikusi gauza bera behin eta berriz errepikatzeari. Amaitu zitzaion interesa.
|
|
|
Frantsesez edo ingelesez, edota auskalo zein erdara motaz euskaldunok argitaratutakoa saritzeko aukera ere ireki dezagun betiko gaztelaniaren menpekotasuna gaindituz. Eta gauza
|
bera
egin dezagun itzulpenekin. Euskaratik beste hizkuntzetara itzulitako testuak ere sarigarri bihur ditzagun... edo jadanik ez du inork gogoan Mitxelenaren" Gure arbaso zaharren baratza" artikulu haren irakurketa?
|
|
|
Elebitasunari buruz egindako ikerketa bat ekarriko dut hona: 2005ean, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak
|
berak
eginikoa, ondorioak kezkatzeko modukoak direlako. Ikerketako proba, ahozkoa eta idatzia, DBHko 4 mailako —16 urteko— 1.191 ikaslek egin zuten.
|
|
|
23 Espainiako Estatuak testu hori berretsi egin zuen 2005ean egindako erreferendumaren bidez. Beste estatu kideek, aldiz, ez zuten gauza
|
bera
egin: Frantzia eta Holanda.
|
|
2008
|
|
|
Baina Kanadak 1971n kulturaniztasuna politika publiko gisa
|
bere
egiten duen lehen momentutik bertatik hartzen du indarra debateak. Kanadar kulturaniztasuna, de facto, kultur adierazpen minoritario oro zeharka menperatzeko lanabesa litzateke (Ramirez eta Taschereau 1988, Ramirez 1991).
|
|
|
" Geroa bermatzeko, oraina ezagutu". Mota horretako izenburu batekin argi dago Klusterrak ekintza/ ikerkuntza binomioan kokatzen duela
|
bere
egitekoa. Alegia, egoera soziolinguistikoan eragiteko egoera ezagutu behar da zalantzarik gabe.
|
|
|
Frenologiaren hipotesien aurrean, beste ikerlari batzuen ustetan, garunean ez zitekeen egin inolako zatiketarik, bere gaitasunak organo osoaren aktibitatean oinarritu behar ziren. Lokalizazio zehatzen aldeko eta kontrakoen arteko liskarrak bortitzak izan ziren, baina lehenengoen alde egin zuten 1861 urtean Broca neurologo paristarrak
|
berak
egindako autopsia baten konklusioak agertu zituenean. Urte batzuk lehenago ezagutu zuen gaixo batena zen autopsia hori.
|
|
|
Hemendik aurrera doan banatuko dira ohe sareak eta arriskuan egon daitezkeen herritar guztiengana ailegatzeko modua egingo da. Gauza
|
bera
egingo da botikekin.
|
|
|
Bestalde, bada ere beste sigillataki sozial bat nobelan aipatzen dena, eta klase sozialari dagokiona. Nitasunetariko batek aitortu egiten du testuan, marxismo leninismotik etorria dela, baina" langile klaseko burges ttipi abertzale bat" dela (378 or.). Aurrerago ere
|
bere
egiten ditu Pako Aristiren hitz hauek, esanaren kontraesan horretan gorpuztuz pertsonaiak: " Euskal Herria da burges putakume gehien duen herririk iraultzaileena", eta" gure burges ttipi kontzientzia txarra ez irabiatzearren" (398 or.).
|
|
|
" Umore lesbikoa?", galdetu zidan alboko ikasleak," orain lesbianek ere umore propioa al dute?". Minduta sentitu zen, itxuraz, berak ezagutzen ez zuen umore mota bat,
|
beretzat
egina ez zen umore mota bat bazegoela jakitean. Gizon askori ere gauza bera gertatzen zaie" emakumeen umorea" entzuten dutenean.
|
|
|
Ikasketak eta lana ezin izango dira aldi
|
berean
egin?
|
|
|
Hemendik aurrera ez da eragozpen berezirik egongo ikasketak eta lana aldi
|
berean
egiteko. Eredu berriak berrikuntza asko dakar; hori hala da.
|
|
|
Jakina, horrek ez du esan nahi ikasturte berean 70 edo 80 kredituko ikasketak eta zenbait lan jarduera aldi
|
berean
egin ahal izango direnik. Horrek ez luke izango ez hankarik ez bururik, orain arte izan ez duen bezalaxe.
|
|
|
europar merkatua bat baldin bada, lan merkatuak ere bakarra izan du. Heziketa iraunkorra
|
berea
egingo duen lan merkatuaz ariko ginateke gainera. Ahulezia:
|
|
|
Tristea da esatea, baina euskararen ikuspuntutik interesgarriak izan diren ekimen gehienak hauspo pribatuari esker sortu dira, eta erakundeek
|
bere
egin orduko, edo finantziatu orduko, aurretik probatu behar izan dute bideragarriak direla eta onarpen soziala eduki badutela. Buruan ditut AEK, ikastolak, Euskaldunon Egunkaria, Kontseiluaren ziurtagiriak eta abar.
|
|
|
Ari zen Akarregi euskara berreskuratzen eta euskal kultura
|
bere
egiten. Ari zen musikarik garaikoena ikasten, euskararen bidez. Egiaztatzen zuen guztiz egingarri zela euskara bera ere modernitatearen tresna izatea, eta, beste hizkuntzekin batera, musika esanguratsu eta erakargarriaren jabe izatea.
|
|
2009
|
|
|
Esaterako, zientziaren eta herritarren arteko erlazioan sakonduz, Alan Irwinek (1995) citizen science (herritarren zientzia) adierazpena plazaratu du, herritarren premiei erantzuten dien zientziari begira (ezkerreko zientzialarien Science for the People mugimenduak ere
|
bere
egiten duen aldarrikapena). Baina herritarrek beraiek garatu dezaketen zientzia ere inplikatzen du adierazpen horrek (erakunde formaletatik at).
|
|
|
Gauza
|
bera
egiteko eskatzen diote editoreari, kontuan hartu gabe liburuak ez duela aski masa kritikorik publizitate egilearen interesa bereganatzeko. Tamaina kontua da.
|
|
|
Liburuak saltzen ditu, eta liburu kapituluak ere bai. Digitalizatu ere askotan
|
berak
egin ohi du, eta aldi berean irakurgailu desberdinetarako moldatu. Banatzeko ahaleginean gune tematikoetan eta elkarte edo komunitateetan zabaltzen du liburuaren berri.
|
|
|
• Autore eskubideak liburu analogikoan, eztabaidak gorabehera, jada finkaturik zeuden. Bestelako eskaintzak egiten dira digitalean, etxe bakoitzak
|
berea
egiten du, gainera. Ematen du gehiago kobratu lukeela autoreak, baina zenbat gehiago?
|
|
|
Asmoak antzekoak ziren, baina Barandiaranen itzala eta eragina handia zen; eta pozik sartu ziren Etnikerren. Eta hasi ziren inkesta
|
bera
egiten, euren lan propioak bazter utzi gabe.
|
|
|
Egitura publikoen eta kargudunengandik euskararen aldeko giroa inoiz baino" hobea" dirudien une hauetan... ez al da euskara bere azken arnasetan sartua, herritarren ezaxolak horren nabaria dirudielarik? Euskara karrikan, idatzietan edo beste hainbat esparru publikotan ikusteak ihardukitzerik ez eragiteak ez al du esan nahi, azken batean, jendeari bost axola zaiola... gure hizkuntza bizirik egotea ala
|
berearena
egitea?
|
|
|
Egitasmoak ditu Euskaltzaindiak, eta, ororen gainetik, bere lana gizarteak hartu eta
|
bere
egin dezan. Egitasmoak ditu Euskararen Akademiak lan egiteko XXI. mende hasieran, garai honek eskatzen duenaren arabera, baliabide egoki eta eguneratuak eskuan dituela.
|
|
2010
|
|
|
Iragartzen den ibilbide berriari ekiteko, EBk badu esperientzia multzo handi bat, hainbat hamarkadatan eta Europako Kontseiluaren barruan izandako akordioen markoan metatu dena. Gaur egunera arte, Frantziako Errepublika eta Espainiako Erreinua Europako Kontseilu horren estatu kideak izan dira, eta biak ere bereziki uzkur agertu izan dira aipatutako europar erakunde horrek sortutako tresnak erabiltzeko orduan.2 Hala ere, Frantziako Errepublikak bere jarrera aldatu berri du, eta
|
bere
egin du Europako Kontseiluko erakunde edo lurralde aginteen mugaz gaineko lankidetzari buruzko europar abiaburuko Ituna (Madril, 1980ko maiatzaren 21a), baita Protokolo gehigarriak eta Europako Tokiko Autonomiaren Gutuna ere (Estrasburgo, 1985eko urriaren 15a). Horrek estrategia berri bat adierazten edo iragartzen du mugaz gaineko eskualdeei dagokienez.
|
|
|
Txina biltzarrean egon arren, ez du eztabaidetan parte hartzen. Hirugarren munduko herrien lehentasuna, aldiz, beren garapen sozioekonomikoa bermatzea da, Estokolmoko adierazpenaren aitzinsolasak ideia hori
|
bere
egiten duelarik:
|
|
|
Dantzaren memoria dantzariarengan beregan dago. Dantzariak ikasten ditu belaunaldiz belaunaldi igorritako mugimenduak,
|
bere
egiten ditu, errepikatu edo berritu, eta beste bati erakusten dizkio. Eraldaketa prozesu iraunkorra da dantzarena, eta historia eta orainaldia pertsona bakoitzarengan eta pieza bakoitzean existitzen direla esan genezake.
|
|
|
Oscar Wilderekin topo egin nuen arte.
|
Berak
egiten bazuen...
|
|
|
Ingurumari horretan burutzen da 2005 urtean" Social Values, Science and Technology" (Eurobarometer 225) ikerketa, preseski," European, Science and Technology" (Eurobarometer 224) ikerketa estandarrarekin aldi
|
berean
egin dena. Industrializazioaren paradoxa jarraitzera, berrikuntza teknologikoaren aitzinean aldaketa kultural horien inplikazioak aztertzea proposatzen da.
|
|
|
Hurbiltasun handiak izan zituen gurekin. Axularren hiztegiaren lan handi bat Erriberrin
|
bertan
egina da. Joxe Azurmendi eta lagunek egin zuten.
|
|
|
Era berean, Jesus Atxari (Nafarroan ikastolagintzan halako lana egin zuenari, alegia) eskatu genion bertako ikastolen artxiboa egiteko. Elkarrekin ibili ginen, baina lana
|
berak
egin zuen. Artxiboa berak prestatu zuen eta ikastola batzuen historiak ere idatzi zituen.
|
|
2011
|
|
|
Horren ondorioak neurtezinak eta konponezinak izan baitaitezke (edo zitezkeen?). Egunkaria itxi zutenean lortu zen beste berri bat kaleratzea, baina pentsaezina da gauza
|
bera
egin daitekeenik argitaletxe, aldizkari, elkarte eta talde guztiekin.
|
|
|
Javier Cejas ek idatzia, eta jakina, tonika eta gin uztartuz sortzen den likitsaz dihardu, baina gehiago ere bada:
|
berak
egindako ilustrazioak eta ipuin labur laburrak dakartza. Bera tabernaria izaki, pentsatzen dut edariaren gakoren bat edo beste agertuko duela.
|
|
|
Istripuaz eginiko kudeaketak, bestalde, utzikeria, inprobisazioa, sasi egiak eta interes ilunak agerian utzi ditu. Ukrainan sobietarren garaian eginiko bekatu
|
bera
egiten ari da TEPCO Japonian XXI. mendean. Izan ere, Japoniako zentral nuklearren inguruko sekretismoa, sasi informazioa eta egia erdiak ez dira oraingo kontua, betikoa baizik.
|
|
|
Beste enbor bateko ezpala da zientziaren izenean egin daitezkeen gehiegikeriez aritzea. Erlijioaz ere gauza
|
bera
egin baitaiteke. Eliza katolikoak berak kondoiari egiten dion gerra HIESa arrapaladan ari den herrietan.
|
|
|
Urte batzuk lehenago ireki zitzaizkion unibertsitateko ateak, 1962an, baina baita beste ate batzuk ere. Izan ere, Bordeleko Unibertsitateko gaztelerazko departamentuan irakasle sartu zen urte
|
berean
egin zuten euskaltzain oso, eta aldi berean etorri zitzaion Baionako Euskal Erakustokiko zuzendari izateko eskaintza ere. Hirurei baietz esan zien, eta Agenetik Euskal Herrira itzuli zen familiarekin, Angelu bizitoki hartuta.
|
|
|
Oroit naiz iraultza horretaz Bordelen. Ikasleak batzarrean ziren, gu ere bai, baina pixka bat aparte, eta erran nion Chevalierri,
|
berak
egiten baitzuen buru Salomonen ordez: " Ni baniak etxera, eta ene beharra baldin baduk, aski duk deitzea".
|
|
|
Gero sortu dut" Telebixta leihotik": Etienne Salaberrik bi artikulu egiten zituen, bat frantsesez eta bestea euskaraz, eta zendu zelarik [1981ean], erran nion Emile Larreri huts hori behar zela bete; haren segida hartu nuen, baina ez
|
berak
egiten zuen bezala, baina beste zerbait, telebistari buruz.
|
|
|
Euskararen indarberritze ahalegina klabe politikoan eta erabat baztertzailean garatu nahi dutenen mezuak besarkatuz, horien aurrean amore emanez, euskara denona eta denontzat izan dadin azken urteetan egindako ahalegina zapuzten ari da Auzmendi,
|
bere
egitekoari uko eginez. Trukean sektore horien isiltasuna erosi edo kritikak apalduko ditu, gertatzen ari denaren aurrean atzo arte horren oldarkor azaldu direnak beste aldera begiratzea lortuko du... baina ez euskararen normalizazioan pauso sendorik ematerik.
|
|
|
Bata zen Kirmen Uriberena eta bestea Joseba Sarrionandiarena, poema potentea alajaina. Sarrionandiaren hitzak
|
bere
egin zituen lehendakariak kargua bereganatu zuen egunean. Handik bi urtera Euskadi saria ukatu zion poetari damubako terrorista izateagatik.
|
|
2012
|
|
|
Ez zuen horrela ulertu, ordea, Euzko Gogoaren zuzendari Zaitegik. Jakinen lehen zenbakian bertan dator
|
berari
egindako elkarrizketa. Ameriketatik Euskal Herriratua zen nonbait, bere aldizkaria hemen argitaratu eta euskararen inguruko bestelako asmoekin.
|
|
|
a) euskal idazleek baliatu beharreko hizkera —euskara eredua— seinalatu zuelako eta b) ondo finkatuta utzi zuelako, euskaraz idatzi, zerbait adieraztearren idatzi behar zela eta ez euskaraz idaztearren —bi gaiok ziren garai hartan eztabaidagai" jakinlarien" artean—; 2 Orixeri emandakoa: idazle handi eta jakintsuak hainbeste jarraitzaile sutsu zuen aldizkarian bertan, aurrez aurre,
|
beraren aurka
egiten ausartu zelako euskara ereduari buruzkoetan.
|
|
|
Horacio Quiroga zianuro dosi gehiegizkoa hartuz hil zen. Gerora Egle alaba nagusiak eta Dario semeak gauza
|
bera
egingo zuten.
|
|
|
Lana bera ez da askatasuna; aitzitik, gehienetan lotura bezala sentitzen dugu, eta bera ere askatu eta humanizatu beharra daukagu. Baina miseriatik askatu eta premia materialen asea ekarri ez ezik, komunitatea lotu, askatasun pertsonalari eta familiarrari, herriaren askatasunari eta ongizateari oinarria ipini,
|
berak
egiten du.
|
|
|
Euskararen ofizialtasuna —edo koofizialtasuna, nahi bada— aldarrikatuko eta xedatuko duen lege bat premia gorrikoa da, zeren eta horrelako baliabiderik gabe odol isurtze itzelari odol berritze xiringatze txikiekin aurre egiten jarraitu besterik ez baitugu. Alabaina, euskararen lege bat egotea ez da nahikoa, lege horren gauzatzea eta bideratzea ez bada hemen
|
bertan
egiteko eskuduntzarik, hots, Ipar Euskal Herriaren beharrei egokitutako aginte politikorik ez bada. Euskararen babesteko soilik ez, baita sustatzeko eta garatzeko eskubiderik eta ahalmenik ere emango dion lege bat eta Ipar Euskal Herriarentzako estatutu politiko eta egitura instituzional egoki bat:
|
|
2013
|
|
|
Eta euskararen ekosistemari erreparatuta, ikusi dugunez, badira zenbait osagai eta dinamika oso kontuan hartzekoak. Hartara, ETBk aztertu eta definitu luke zein den
|
bere
egitekoa, gutxienez honako helburuei begira: euskal gizartearen integrazio eta parte hartze politikoa bultzatzea; euskaldunei telebista zerbitzua ematea; euskaldunen arteko euskararen erabilera sustatzea; elebidun hartzaileak euskararen unibertsoan integratzea; etxe mistoetan bizi diren elebidunengana iristea; ingurune erdaldunetan sakabanatuta bizi diren euskaldunei komunikazio espazio baterako sarrera irekitzea; euskara ikasten ari direnei laguntzea; erdaldun elebakarrei euskararen unibertsoaren berri eman eta bertara erakartzea; eta abar.
|