|
2019
|
|
|
Word aldizkari ospetsuan argitaratutako" Concordances morphologiques entre le basque et les langues caucasiques"() eta BRSVAPen argitaratzen ari zen B. Dechepareren frantsesezko itzulpen edizio kritikoa, G. Guillaumie Reicher ekin Mundu Gerran egindako saioa berreskuratzen zuena. Gauza
|
bera
egin zuen A. Oihenarten poemekin 1955eko BRSVAPen (Lafon 1999: 759; 819). 897
|
|
|
Bigarrenean kidatzen da eta aintzinatzen, luzamenduak utzirik berehala
|
bere
egin bideari lotu nai zaikana.
|
|
|
J. M. Leizaolaren asmoaren arabera, Osakintza Ikastolan euskararen irakaskuntzak nahitaezkoa izan behar zuen, Belgika eta Suitzako hezkuntza eleaniztunaren bidetik. J. A. Aguirre lehendakariak, abenduaren 22an Radio Euzkadi-n emandako lehen gabon mezuan,
|
bere
egin zuen Euzko Irakastola Nagusiaren proiektua, baina gerra egoerak asko apaldu zuen euskararen goi mailako garapenaren zenbaterainokoa. Osakintza Ikastolako laugarren mailan borondatezko ikasgaia ezarri zuten:
|
|
|
Zarauzko argitaletxeak 1949ko abenduaren 27an zuzendu zion gutuna Akademiako idazkariari. M. Lecuonaren bitartez, Euskaltzaindiari Euskaldunak liburuaren aldeko dosierra eta baimen eskaeraren kudeaketa eskatu zizkion.473 Gutunean oinarrituta, M. Lecuonak 1950eko martxoan testuaren edukia zirriborratu zuen euskaltzainburuak
|
bere
egin zezan. Funtsean testu bera zen:
|
|
|
GPDko telefonia zerbitzuak zuen garrantziagatik eta lankideen artean zuen ospeagatik, gerra zibilean Gipuzkoako errepublikazaleek, Jesús Larrañaga gerra komisario komunistak barne, ez zuten
|
beraren aurka
egin. Berak ere hainbat lagun babestu zituen gerraondoko errepresiotik.
|
|
2021
|
|
|
Azkenik, elkarrengandik bereizten joan ziren hainbat ideologiak (karlismoa, tradizionalismoa, abertzaletasuna)
|
bere
egin zuten Iparragirreren ereserkia eta figura, eta horrek mitoaren garapen plurala, zenbaitetan kontraesanezkoa, ekarri zuen84.
|
|
|
Hurrengo testua Antonio Peña y Goñi musikari eta kritikari donostiarrak eskaini zion, El Imparcialen baita ere, urtarrilaren 31n, Curros Enriquezek
|
berean
egin zion eskariari erantzunez: " ¡ Triste deber el que la amabilidad y el excesivo cariño de Curros me imponen!
|
|
|
Arturo Campion() izan zen talde horren buru. La Paz egunkarian
|
berak
egindako deialdiari erantzunez sortu zen elkartea (1877), eta berak jarri zituen XX. mendeko Bigarren Pizkundearekin loratuko zen abertzaletasun berriaren oinarri teorikoak, zeina Sabino Aranaren abertzaletasunetik ezberdintzen baita azpimarra kulturan jarri izanagatik (Aizpuru, 2000: 63; Amezaga, 1994:
|
|
|
448). Xextra politikoetan ez sartzeko hautua sorreratik
|
bertatik
egina zuen eta Pizkundearen bueltan mugitu ziren sinadura guztiek hartu zuten parte bertan: Abaddie, Agirre, Arrese Beitia, Artolatarrak, Arzak, Serafin Baroja, Becerro de Bengoa, Bonaparte printzea, Campion, Delmas, Duvoisin, Egaña, Elizanburu, Etxegarai, Iraola, Iturralde y Suit, Peña y Goñi, Otaegi, Sagarminaga, Soroa, Trueba, Vinson, Webster...
|
|
|
Barde baten izaitia", Hegats 5, 1991: 29 or.). Revue des Voyants en jatorrizkoa Baionako Mediatekan topatu ahal izan da, baina kasu honetan zuzenean zubererazko itzulpenari
|
berari
egin nahi izan zaio lekua, helbide honetatik jasota [2017/10/20]: http://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/X/XahoAzti016.htm bertso batzuk ere bai.
|
|
|
30). Izatez, sektore kultuek Bilbon eta Donostian elizetan abesteko inprimatutako gabon kantekin XVIII. mendean abiarazitako praktika bat izan zela dio, herri xeheak berehala
|
bere
egin, azoketan salerosi eta gaitegi zabala eman ziona. Honela, garaiko kirol apustuei buruzko bertsopaperak topatu ahal izan dira, erlijiosoak, ardoari edo gerrari jarriak eta abar.
|
|
|
Eta garaiko intelligentsiak proposatzen zuena xurgatu eta
|
bere
egin zuen. Aipatu den bezala, irratian 1933/XII/22 datarekin El Dían argitaratu zen irratsaioko bere hitzaldian erabat lerrokatzen zen haiek sagardotegiko bertsolarien inguruan esaten zituztenekin:
|
|
|
Horrek ez du esan nahi garai hartako audiorik ez dagoenik. Txirritari
|
berari
egindako grabazio bat da, Juan Iñurrietaren Donostiako Columbia Gramophone Company diskoetxeak Regal zigiluarekin eta" Asteasu y Txirrita" tituluaz 1926 eta 1930 artean kaleratua, bertsolari baten lehen audiotzat hartzen dena. Harribitxi hori aspaldi egin zen ezagun, euskal kazetaritzarentzat mugarri bat izan zen 1976ko" 24 orduak euskaraz" ekitaldiaren irekierarako baliatu baitzen (Martinez, 2012:
|
|
|
" Pello Esnal eta Abel Muniategi izan nituen aditu gisa eta bazkalondoko tertulian Mixel Lekuonak, Juan Mari Lekuonak, Pello Esnalek eta Jon Sarasuak ere hartu zuten parte. Santi jatetxean bazkaldu genuen, eta
|
bertatik
egin genuen tertulia hori" (N. Aldai, elkarrizketa pertsonala, 2017/IX/26).
|
|
|
Igande eguerditako ordutegia mantendu egin zen, baina pare bat urtetan laburpen bat eskaini zen hor, eta programa osoa aurretik ostegun iluntzetan ETB3n. Taldean, aipatu bezala, aldaketaren bat gertatu zen, Eneko Dorronsoro ere aritu zen tarte batean erredakzioan, edo Eneritz Urkola, baina aurreko aldiko aurrekontu
|
berarekin
egin behar izan zituzten berrikuntza horiek guztiak (Gaztelumendi, 2009: 89).
|
|
|
2008an itxi nuen". Gainerakoan grabatu, editatu, idatzi, administrazioa eraman... dena
|
berak
egiten zuen: "[...] lehen planteamendu hartan bertso plaza batean topa zitekeen elementu guztiekin osatu nahi izan nuen egitura:
|
|
|
[...] produktore papera askotan bertsolariak
|
berak
egin behar izaten du (irabazirik gabe jakina)[...]. Horri erantsi behar diogu egungo zenbait bertsolariren perfila honakoa dela:
|
|
|
Bertsozaleak derrigor euskalduna izan behar duenez, logikoa dirudi euskal kazetaritzaren lehen loraldiaren enblema izan zenak bertsolaritzari argitalpen erdaldunek edo elebidunek baino garrantzi handiagoa ematea. Ikusi den bezala, txapelketen inguruko estaldura osotuena berarena izango da, lehen txapelketarako deialdia eta diru bilketa ere
|
bere bidez
egingo da, eta bestelako bertso saioak, iritzia edo bertsolarien inguruko albisteak ere jorratuko ditu.
|
|
|
Olerkari diran batzuk egin bear leukeez bertso saillak, gero abots ona daukoen batzuk jaietan oguzi dagiezan. Oba da bertsolariak
|
berak
egitea, baiña larregerik ez dagoan ezkero, onexetara lagunduko deutsagu aberriari.
|
|
|
Eta bertsolaritzaren izaera politikoaren historiari Xabi Payak ematen dio errepasoa ‘Komunitate inprobisatuak’ (2012) lanean. Etxahunen, Xenpelarren, Iparragirreren, Otañoren, Elizanbururen, Txirritaren, Basarriren, Uztapideren eta Xalbadorren bertsoetan ideologia politikoak utzitako markak aztertzen ditu, Lopategi eta Azpillagarekin gauza
|
bera
egin aurretik. deitu zuten, bada, urriaren 31n, azaroaren 8an hastekotan. Gazteen belaunaldiaren ezezkoarekin egin zuten topo, ordea:
|
|
|
Ez dirudi euskal kultura jorratzeko lurrik emankorrena, baina Basarrik asmatu zuen nolabait
|
bere
egiten. 1951n bigarren bertsolari txapelketa bat antolatzen ari zen egunkaria, eta zarauztarrak beste 21 testu argitaratu zituen gaiaren inguruan.
|
|
|
El Diario Vascok 80 testu argitaratuko ditu, La Voz de Españak 46, Diario de Navarrak 34 eta Zeruko Argiak 31 Lehenengo biak Gipuzkoako lidergorako lehian zebiltzan bi egunkariak ziren; Diario de Navarra liderra zen Nafarroan, eta Zeruko Argia euskarazko prentsan. Euskaldunen zatirik handiena aurkitzen den eremuko medioek
|
bere
egingo dute, bada, txapelketarekiko arreta.
|
|
|
Bestalde, nazio nortasunaz haratago, Martín Barberok bezala, langile klaseak
|
bere
egindako kultura popularra sisteman integratzeko ahalegina ere aipatzen du, 1968ko maiatzeko iraultzari erantzunez Finlandiako hiriburuan eginiko 430 biltzarraren ondorioei erreferentzia eginez: "[...] zera proposatzen da Helsinkin kultur politikaren helburutzat:
|
|
|
Horrela, euskara batua sortu ondoren ere, euskaltzaina izan arren, ez zuen
|
bere
egin.
|
|
|
Izan ohi da excesus bat. Bakoitzak, dagokion roletik edo dituen interes legitimoetatik
|
berea
egiten duenean, ondo dago. Gutxirekin distira apur bat lortzea erraza den ingurune honetan, norberari ematea dagokiona ematea ere bada zerbait.
|
|
|
Esperientzia antropologiko eta estetiko gisa eratzen da. Eta
|
bere
egiten ditu kontradikzio gaur egungoak. (Aranbarri, 2014:
|
|
|
Emisio dataren inguruan informazio kontrajarriak topatu dira: RTVEren artxibo historikoak 1967ko ekainaren 20ko data ematen du; 250 baina Joxe Mari Iriondori ikerketa honetarako eginiko elkarrizketan, aldiz, ekainaren 11 aipatzen da, emisioa finalaren egun
|
berean
egin zela azpimarratuaz:
|
|
|
[...] bertsopaperak bildu, gaiez eta egilez klasifikatu, iturri ezberdinak aztertu eta parekatu, bertsopaper bakoitzaren historiari zegozkion oharrak eta argitasunak jaso, egile ezberdinen biografiak osatu, argitara emateko behar zituen baliabideak eskuratu, liburuak banatu/ saldu, dena
|
berak
egin zuen[...] Lehenengo, arreba Arantxak lagundu zion banaketan; geroago, Sendoa argitaletxeak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak (KM); baina liburua hasi eta amaitu artekoa berak egin zuen beti. (Iriondo, 2010:
|
|
|
Hurrengo urteetan eskema
|
berarekin
egin zuten lan, parte hartzeko aukera bertsolari gazteei ez ezik lehen lerroan ez zebiltzanei ere irekiz, zenbait urtetan liga seirekin egin beharrean zortzi bertsolarirekin osatuaz edota Zelaitxo soziedadetik Joxe Lizasoren tabernara aldatuaz eta finalen bat Azkoitiko pilotalekuan eginaz. Guztietan Iriondo aritu zen antolatzaile, gai jartzaile eta aurkezle, eta final batzuetan bestelako ikuskizunak ere eskaini ziren osagarri gisa:
|
|
|
Lore Jokoetan bertsolaritzari eman zitzaion ikur nazional izaera prentsako hainbat testutan ikus daiteke, eta frankismoaren haustura fasean agertu zen Bertsolaritza Sozialak ere militantzia politikotik bizi zuen
|
bere
egitekoa.
|
|
|
Gabilondok azaltzen duen gisan (2016), Europako etniarik zaharrena, eta ondorioz jatorrizkoa, izan zitekeela planteatzen zenez, begirada horretatik euskalduna barne natibo gisa, Modernitateak bazterrean utzitako mundu aurremoderno primitiboenaren esentzien gordeleku modura, irudikatu zen, eta mundu horren erakusgarritzat hartu zen bertsolaria. Bere lehen pausoak ematen hasi zen euskal kulturgintzak
|
bere
egin zuen diskurtso hori.
|
|
|
Arriskuak hartzea eta aldi berean tentuz egin beharraren ariketa horretan, Sarasuak bertsolaritzak masa kulturarekin partekatzen ez zituen eta ondorioz arriskuan egon zitezkeen ezaugarriak seinalatu zituen, bertsolaritza 1990eko hamarraldian masa kulturarekin hibridatzen hasi zenean. Izatez, Garzia eta Egañarekin batera burututako teorizazioan bertsolaritzaren ezaugarri soziokulturalena izan zen aretxabaletarrak
|
bere
egin zuen alorra, eta hainbat testutan garatu zuen: Sarasua, 1995; Garzia, 1998; Garzia, Sarasua eta Egaña, 2001; Esnal, Egaña eta Sarasua, 2002; Sarasua, 2003; Sarasua, 2007; eta Sarasua, 2013 Berriena jaso da hemen, aldi berean sintetikoena ere badelako:
|
|
|
Itzulgaien zergatiak eta hautuen zirkuituak arrazoitzeko bidea ematen dute Aldekoaren gisa horretako aipuek. Ildo
|
berean
egindako aipamena da Sarrionandiaren itzulpenenez egindakoa, eta itzulpen horiek idazle gazteagoengan izandako eraginaz ere mintzo da:
|
|
|
Itzulpenak, beraz," Nire editore bizitzan parte handi samarra du, irakurle eta zuzentzaile modura; idazle bizitzan ezetz esango nuke, bi alorrak bereizten erraza ez den arren" (idem). Idazle den aldetik, gurago izaten du bere lanak beste norbaitek itzultzea, baina horretarako baliabide ekonomikorik egon izan ez denean, itzulpenak
|
berak
egin behar izan dituela onartzen du (idem).
|
|
|
11). Azken nobelaren gaztelaniazko bertsioa
|
berak
egin zuen: " jakina da idazleok ez ditugula geure lanen itzulpenak egiten, bertsioak baizik" (idem).
|
|
|
19 Bide
|
beretik
egina da Ubillosen katiximaren izenburuari jarraitzen dion honako zehaztapen hau: " que no es sino la versión del catecismo de Fleury" (1979:
|
|
|
Martuteneko Eskolak euskal gizartean izan duen eragina zabalagoa izan dela aitortu beharra dago alde batetik, lotura eta harreman estuak ezarri ditu, Galizia, Katalunia eta Madrileko itzultzaile elkarteekin, eta zenbait urrats eman ere egin du atzerrikoekin gauza
|
bera
egiteko; eta guzti honen ondorioz eta atergabe gure artean goraka joan den kontzientziaren eskariz, orain urte bete inguru EIZIE
|
|
|
a) euskal itzultzaileei babes juridikoa eskaintzea eta lan baldintzak hobetzea; b) euskarara eta euskaratik egindako itzulpenen kalitatearen alde egitea; c) askotariko literatur lanak euskarara itzultzea sustatzea; d) itzultzaileen prestakuntza hobetzea. Halaber, elkarteak
|
bere
egin zituen UNESCOren Biltzar Nagusiak itzultzaileen babes juridikorako 1976an egindako gomendioak. Gisa berean, EIZIE elkarteak garrantzitsu zeritzon beste elkarte batzuekiko harreman sareak sortzeari:
|
|
|
Idazle itzultzailearen arteko harremanaz hitz egiteko abagunea ematen digu aurreko pasarteak; izan ere, euskal idazleen artean badira itzultzaileak gertukoa izan behar duela aitortu diguten idazleak (Atxaga, 2013). Praktikan ere halaxe gertatzen dela esan genezake, 85 eta itzulpena etxe
|
berean
egiten delako adibide da Saizarbitoria bera: alabak egin du Martuteneren gaztelaniazko bertsioa.
|