|
2007
|
|
|
Hizkuntza normalizatzeko hezkuntza munduan landu beharreko ildoen artean hizkuntza ikasteko eta lantzeko metodologia eragingarriaren beharra azpimarratu zen aspaldian. Zer esanik ez helduen euskalduntzeak ere
|
bere
egin behar duela ildo hori, emaitza akademikoei begira baino ez balitz ere. Ez dugu orain emango helduen euskalduntzearen bilakaeraren eta aukera metodologikoaren berri.
|
|
|
1. Hizkuntz komunitateen baitan sortzen dira kulturak. ’Hori euskalduna da’ esanda hizkuntzak komunitate
|
bereko
egiten gaituela esaten dugu, ez hobe ez txarrago, euskaldun baino ez. Muga politiko eta fisikoetatik haratago, hizkuntza bereko kideek euren komunitatea antolatzeko modua da kultura, harremanak zehazteko moduak, komunitatearen kezkak, beldurrak, joerak biltzen ditu kulturak.
|
|
2008
|
|
|
Beste hizkuntzen kasuan ere, nabarmena da unibertsitate eta entitate akademikoen e (ra) gileeta garatzaile lana, instituzioen eta, hainbatetan, enpresa handien finantza laguntzaz. Sarritan (mundu batez ere), proiektu komertzial handiek ekarri dute corpus proiektu handiak abian jartzea (The Bank of English Cobuild, esaterako), batez ere baliabide linguistikoak eratzeko, nahiz eta oinarrizko baliabidea
|
bera
egitea ere helburu nagusi izan den ‘corpus proiektu nazionalen’ kasuan: ohikoak dira erreferentzia corpus, corpus nazional izendapenak.
|
|
|
Ikasleek proiektua
|
berea
egin dute eta hori oso motibagarria izan da niretzat. Partekatzen ikasten ari gara, elkarrengandik ikasten dugu, aprendizaia askoz ere dinamikoagoa bihurtu da eta komunikazioak (ikasleen artean zein irakaslearekin) gelako mugak gainditu ditu (konexioa dagoen edonondik, eskola orduz kanpo...). Laburtuz, motibazioa piztu da. bere lanaren autoebaluazioa.
|
|
|
Ikasleek proiektua
|
berea
egin dute eta hori oso motibagarria izan da niretzat. Partekatzen ikasten ari gara, elkarrengandik ikasten dugu, aprendizaia askoz ere dinamikoagoa bihurtu da eta komunikazioak (ikasleen artean zein irakaslearekin) gelako mugak gainditu ditu (konexioa dagoen edonondik, eskola orduz kanpo...). Laburtuz, motibazioa piztu da.
|
|
|
• Nork
|
berea
egiteko
|
|
|
Izan ere, jatorrizko lanen oinarri teorikoa edo ikuspuntua ez du zertan izan behar soziolinguistikaren arloari lotua; hau da, zuzenbide, soziologia, ekonomia, psikologia, historia, geografia, gizarte psikologia, antropologia soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain edo beste adar zientifikoetatik abiatutako planteamendu teorikoak euskal soziolinguistikaren eremura egokituak izan daitezke, kasu askotan. Bestela esanda, soziolinguistikatik
|
bertatik
egindako garapen berriak ez ezik, beste adar zientifiko horien ekarpenak ere bultzatzea da sari hauen xedea.
|
|
|
Hiztun osoak helburu, haur eta gazteak lehentasun. Horra proiektu honen nahikundea, euskararen transmisioaren, erabileraren eta bizkortasunaren alde lan egiten duten eragile guziek
|
bere
egiten dutena gaur" esaten da (EEP, Hizkuntza politika proiektua, 2006: 1).
|
|
|
Sektorearentzako indarra eta blindajeak hortik etorriko dira gehien bat. Konpetentziak konpetentzia, kala
|
berean
egin behar dute hedabide denek arrantza.
|
|
|
Arestiko egoera kalifika ezin hori gainditzen lagundu beharra dago, nork bere indarrekin. Administrazioak
|
bere
egin behar du erronka hori, eta aitzindari papera jokatu amaraun horren ehuntze lanetan, zirkuitulaburrak desaktibatzen. Euskarazko hedabideen mapa diseinatu beharra dago horretarako.
|
|
|
C. koadroan ikus daitekeen bezala, telebistari buruzko euskararen erabilera tasak honako hau adierazten du, ehunekoetan: Zarauzko herritarrek telebista ikusten ematen duten denbora guztia zenbatu (batu) eta horren baitan euskarazko bi telebistak (ETB1 eta ZTB) ikusten zenbat denbora ematen duten. Prentsa idatziari buruzko euskararen erabilera tasak, noski, gauza
|
bera
egiten du prentsa idatziarentzat6.
|
|
|
Cenozek
|
berak
eginiko sarrerarekin batera, zazpi artikulu biltzen ditu euskarazko irakaskuntza sistemari eta bere emaitzei eskainitako zenbaki monografiko honek, arreta berezia jarriz irakaskuntza sistema horrek eman dituen eta ematen dituen emaitzei, hala nola horien gainean egin diren ikerketei.
|
|
2009
|
|
|
ikerlari batek euskararen historia sozialarekin lotutako gai bat hautatzen duenean gai horri buruzko bibliografia bilduko du.
|
Berak
egin beharreko lana da hori, noski. Hurrengo pausoa, aldiz, ez.
|
|
|
Beste hizkuntzabarietate bat hitz egiten duen botere batetik datozenez, hizkuntza edo barietate" zibilizatzailearen" aldeko desplazamendueta ordezkapenprozesuak izaten dira. Azkenean, herritar guztiek gauza
|
bera
egiten dutenean, bizi estilo bera badute, berdin antolatzen badira, modu berean dibertitzen badira, kultura produktu berberak kontsumitzen badituzte... guztiek berdin hitz egingo dute, hots, barietate bera erabiliko dute.
|
|
|
Areago doa Txillardegik hona ekarri digun korapiloaren irispena: hala holako intelligentsia soil baten mugak gaindituta, belaunaldi berriek, indar betean baturik,
|
bere
egin behar dute jatorrizko herri mintzaira ahuldua kultura hizkuntzaren mailara eta funtzio esparruetara jasotzeko nazio proiektua. Masa kontua da, ez aitzindari taldetxo baten kontua, gurean bezala.
|
|
|
Nobelaren alderik positiboenetakotzat jo zuen aurkikuntza horixe Villasantek bere idazlan kritikoan. San Agustin handia bera ipini zuen aurreraxeago bere aurkikuntzaren bermetzat, haren hitzak
|
bere
eginez: " Zeuk esnatzen duzu (gizona) Zu goratuz gozaro dadin; zere Zeuretzat egin gintuzu, eta urduri dakilke gure bihotza Zugan atseden arte" (122 or.).
|
|
|
Eta identifikazioz identifikazio, Txillardegiren elkartzen da azken buruan, harekin bide
|
bera
egin nahian: " Gizon...
|
|
|
" Zeuk legez daukat/ arima gartsu bat"," Zeu legez nekatzen naz"," Zeuk legez, naikun biren,/ soka-tira daukat"," Zeuk legez esaten dot/ neure zori miña"... Eta identifikazioz identifikazio, Txillardegiren elkartzen da azken buruan, harekin bide
|
bera
egin nahian: " Gizon...
|
|
|
badute sistemek egitura finkoa. Elkarrekintzaren dinamikak berak,
|
bere
egite horretan, egitura finko samarrak sortzen ditu (De Bono 1996). Sistema batean egon daitezkeen aukera guzi guziak ez dira era berean gauzatzen; aitzitik hierarkia bat sortzen da, non harreman mota batzuk lehenetsiko diren, beste batzuk osagarri gisa agertuko diren, eta baita beste batzuk zokoratuta geldituko diren.
|
|
|
Soziolinguistika Klusterra, sortu zenetik, buru belarri aritu da dinamika berriak eragiten eta sustatzen, ezagutza soziolinguistikoa ikertzeko, zabaltzeko eta aplikatzeko ditugun beharrei erantzuteko.
|
Bere
egitekoa da Euskal Herrian hizkuntza normalizazio prozesuan inplikaturik dauden erakunde eta taldeentzat datuak, metodologiak eta bestelako materialak eskaintzeko egitasmoak lantzea, beti ere, ezagutza eta normalizazio emaitzak hobetzeko helburuarekin.
|
|
|
• Batetik, ahalmentze pertsonala, euskara plana aurrera daroaten erakundeko kideek plana
|
bere
egitea.
|
|
|
ZERGATIK NAHI DUGU ENPRESEK EUSKARAREN KUDEAKETA
|
BERE
EGITEA?
|
|
|
• Enpresek plana
|
bere
egiten badute, enpresan sartzen diren langile berriek errazago egingo dutelako bere.
|
|
2010
|
|
|
Eta erdaldunez gain, hainbat arrazoirengatik erdararako joera dutenak ere maiz eta erraz sare horretara biltzen direla. Bien abiapuntua eta errealitatea ezberdina da oso, baina biek, hainbatetan, talde
|
berean
egiten dute bat.
|
|
|
Baina egoera jakin batzuetan beste zerbait behar dela edo beste erregistro batzuk egokiagoak direla iruditzen zaie, bestela ezin uler liteke hizkuntza jarduna" markatzeko" hainbestetan egiten den ahalegin hori. Izan ere, ETBko kamaren aurrean egindakoa adibide bat besterik ez da, baina ahalegin
|
bera
egiten da beste zenbait egoeratan, esate baterako hiztunaren solaskidea kanpotarra denean edo, agian, pertsona ikasia edo ustez ilustratua denean.
|
|
|
Euskararako joera duen askok, erdarazko etiketa indartsua daukanarekin, amore ematen du. Erdarazko joera dutenek gauza
|
bera
egiten dute maiz, baina alderantziz.
|
|
|
Herriak berak, Leitzak gure kasuan, badu zer esana eta zer egina euskarak bertan etorkizuna izanen badu. Badirudi Leitzako herria, edo herritarrak hobeki esanda, itxura batean behintzat
|
bertatik
egin daitekeena egiteko prest daudela.
|
|
|
ahozko aurkezpenak, txostenak, debateak, foroak, irakurketak... Esan ere esan behar da gauza
|
bera
egin dugula konpetentzia digitalekin eta oinarrizko konpetentziekin (ikasten ikasi, talde lana, ikuspegi globala, lidergoa eta komunikazio eraginkorra). Horiek erabakitzeaz gain, lortu da batzuetan beste materia horietako tutoreek hartzea konpetentzia horien garapenaren ardura, eta beste batzuetan konpetentzia horien gaineko tailer espezifikoak egitea, alegia, ahozko aurkezpenen gaineko tailerra, txostenaren gaineko tailerra...
|
|
|
3 Estatu nazioaren hizkuntza bakarraren hiztunek (erdaldun elebakarrek) ez dituzte
|
bere
egiten hizkuntza gutxiagotutako euskarak dituen premiak. Agian, euskarak aurrera eginez gero, egunerokoan dituzten hainbat onura galduko dituzten beldur direlako.
|
|
|
Horrela, hiztun elebidun edo eleaniztunek hizkuntzen merkatuan bilatzen dituzten kontsumo eskaintzak hizkuntza jakin batzuen eskutik jasotzen dituzte, edozein hizkuntzatan ematen den eskaintza hoberena edo egokiena bilatuz, zein hizkuntzatan den erreparatu gabe. Horrela, hizkuntzen azoka horretan, euskara galtzaile izateko arriskua handia da,
|
bere bitartez
egiten den eskaintza zabaltzen eta hobetzen ez den bitartean behintzat.
|
|
|
Hizkuntzen azoka horretan, euskara galtzaile izateko arriskua handia da,
|
bere bitartez
egiten den eskaintza zabaltzen eta hobetzen ez den bitartean behintzat.
|
|
|
Eleaniztasuna desiragarria bada ere, hori lortzeko oraindik gutxi egiten da gurean ere. Bestalde, eskolak helburu hori izan arren, gizarte osoak ez badu
|
bere
egiten helburu hori, eleaniztasuna arazo bihurtzeko arriskua bada.
|
|
|
...za aukera aitortu behar da; gizarte erantzukizuna eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat hartu behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio; hizkuntza propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak
|
berea
eginez elkar ulertzea posible dela onartu beharra dagoela.
|
|
|
Zuzeneko aipamenak ez badira ere, besteak beste, zentzuz betetako ideiak adierazi zituen Mikel Irizarrek hartan: ...za aukera aitortu behar da; gizarte erantzukizuna eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat hartu behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio; hizkuntza propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak
|
berea
eginez elkar ulertzea posible dela onartu beharra dagoela.
|
|
|
gizabanakoak gaiaz duen aurretiko ezagutza, framing mota ezberdinak eta testuinguruko beste faktoreak. hortaz, komunikabideen framinga bera era ezberdinean ulertua izan daiteke, gizabanako bakoitzeko izaeraren arabera. interesagarria euskararen framingan sakontzeko, izan ere, hizkuntza, osagai askoko eta konplexutasun handiko egikaria da eta, besteak beste, dimentsio subjektiboa ere tartean du: gizabanakoen bizipenak, sentimenduak eta abar. adibidez, euskarari lotutako bizipen gogoangarriak izan dituen gizabanako batek eta, aldiz, eskarmentu etsigarriak izan dituen beste batek baliteke era ezberdinean hartzea eta barneratzea —edo errefusatzea— framingen eskutik jasotzen dituzten hautemateko eta irudikatzeko egiturak; muturreko adibideak jarriz,
|
bere
egin ditzake edo, ordea, arerioaren mezua arbuiagarritzat jo ditzake. ahaztu gabe, noski, hori guztia testuinguru jakin batean gertatzen dela, eta egoera bakoitzeko baldintzak ezberdinak direla. adibidez, euskararen lege araudiak eta nortasun sentimenduak oso ezberdinak dira iparraldean, nafarroan eta eaen, eta testuinguru horien arteko aldeak informazioaren prozesamendu ezberdin eragin lezake er...
|
|
|
Euskarari lotutako bizipen gogoangarriak izan dituen gizabanako batek eta, aldiz, eskarmentu etsigarriak izan dituen beste batek baliteke era ezberdinean hartzea eta barneratzea edo errefusatzea framingen eskutik jasotzen dituzten hautemateko eta irudikatzeko egiturak; muturreko adibideak jarriz,
|
bere
egin ditzake edo, ordea, arerioaren mezua arbuiagarritzat jo ditzake.
|
|
|
aurrekoarekin loturik, gizartearen eta herritarren borondatea. aro demokratikoan daramatzagun hiru hamarkada hauetan, euskal gizarteak eta herritarrek —erakunde, elkarte eta abarretan antolatutako eragile sozialek eta norbanakoek— behin eta berriz berretsi eta sendotu dute euskararekiko estimua eta nahia. euskal gizarteak elebitasunaren aldeko apustu garbia egin du eta euskara biziberritzeko ahalegin sozio-politikoa babestu eta eragin du. laugarrena: iparraldeko eta nafarroako herri aginteen jarrera aldatzea komenigarria ez ezik, beharrezkoa da. iparraldean azken urteetan herriaginteek ekin diote, apalki bada ere, eepren eskutik hizkuntza politika egiteari. nolanahi ere, lege babesa beharrezkoa da. nafarroan bada neurri bateko lege babesa, oso eztabaidatua eta mugatua, baina, kontuak kontu, legearaudi horrekin
|
berarekin
egin litzateke beste hizkuntza politika sustatzaileago bat, nafarren borondatea behartu gabe, baizik eta nafarren borondatearekin bat letorkeena eta bizikidetzarako positiboa izango litzatekeena. ondorioa bistan da, nire irudiko: herri aginteek jarraitu behar dute euskararen ezagutza bermatzeko neurriak hartzen eta euskararen erabilerarako aukera errealak sendotzen eta zabaltzen. ezinbestekoak dira herri aginteen hizkuntza politika eraginkorra eta legezko babesa. baina, kontuz!
|
|
|
Frantses estatuak hizkuntza plangintzaren beste eremuak ez ditu landu. ...nza beretzat atxikitzen ditu. eleaniztasunaren alde agertzen baldin bada nazioarteko erakundeetan frantsesa sustatzeko eredua eta ez Frantzian mintzatu diren hizkuntzen erabilera garatzeko. politika hori francophonie delakoaren kontzeptuan eta Frantziako ordezkariek nazioarteko instituzioetan eramaten duten lobbying lanean ageri da. horrez gain, aurreko atalean ikusi dugu hizkunza legeria estatuak
|
berak
egiten duela. Frantziako eskualdeek hizkuntza legeria ez dute egiten edo osatzen ahal, espainiako autonomia batzuek egiten duten bezala.
|
|
|
teknologia berriak eta hedabideak, bertzeak bertze. Biak funtsezkoak dira egungo (eta etorkizuneko) komunikazio bideetan euskarak bere tokia izan dezan; eta bietan da nabarmena nafarroako gobernuaren ekimen positiborik eza. hala bada, nafarroako gobernuak ez du
|
bere
egin bertako hizkuntzaren biziraupena ziurtatzeko eta nafar euskaldunei euskaraz bizitzeko baldintzak bermatzeko duen erantzukizuna, bertze edozein erakunde publikok bertako hizkuntza komunitatearekin egin ohi duena.
|
|
|
Munduko edozein hizkuntzatako idazleak eta hiztunak babesteko beharrari erantzungo zion mundu mailako deklarazioa. herrialde katalanetako CieMen (Centre internacional escarrá per a les Minor� es etinques i les nacions) erakundearekin batera ekin zitzaion prestakuntzari. bi urteko eztabaida prozesu luze eta dinamikoaren ondorioz, 1996ko ekainaren 6an hizkuntza eskubideen Mundu mailako konferentzian 90 estatutako 220 lagunek sinatu zuten adierazpena. deklarazioa sinatutakoan uneSCo erakundeko idazkari Federico Mayor zaragozari helarazi zitzaion. gizarte zibilak uneSCoren mahai gainean instituzio horretan lanerako ildo gisa hizkuntza eskubideak kontuan hartu beharra eta abiapuntu gisa bartzelonako deklarazioa kontuan hartzeko eskatu zion. izan ere, prozesuaren azken helburua oso argia zen: uneSCok gomendioa egin ziezaiola nazio batuen erakundeko asanblada orokorrari hizkuntza eskubideen nazioarteko ituna
|
bere
egiteko edota giza eskubideen deklarazio unibertsalaren osagarri gisa onartzeko. lehen bi urteetan aurrerapauso interesgarriak izan ziren. horrela, hizkuntzen barrutia sortu zen, edota Mayor zaragozaren agintearen azken urtean hizkuntza aniztasunaren komite batzorde kontsultiboa eratu zen. hizkuntza eskubideen deklarazio unibertsalaren Jarraipen batzordea haiekin bildu eta deklarazioaren azterket... hizkuntza komunitatea. deklarazioaren 1 artikuluaren arabera, hizkuntza komunitatea aipatzean zera esan nahi da:
|
|
|
Prozesuaren azken helburua oso argia zen: unESCok gomendioa egin ziezaiola nazio Batuen Erakundeko Asanblada orokorrari Hizkuntza Eskubideen nazioarteko ituna
|
bere
egiteko edota giza Eskubideen deklarazio unibertsalaren osagarri gisa onartzeko.
|
|
|
Herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen Europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat Estatuk hizkuntzagutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. esan genuke azken taldean aurkitzen direla estatu gehienak, 22 hain zuzen ere. eTa orduan, zer? ...ar dugula iruditzen zaigu. dena den, europak lagun dezake bide horretan. herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat estatuk hizkuntza gutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. ez dago onartzerik europako batasuneko kide izan nahi duen turkiari nazioarteko oinarrizko estandarrak
|
bere
egin behar dituela agintzea, eta egun batasuneko estatu batzuek estandar horiek sinatzeari edota berresteari muzin egitea. hala ere, esan behar dugu gizarte zibila pixkanaka pixkanaka esnatuz doala. herri mugimenduek gero eta tresna gehiago jartzen dituzte beren hizkuntzen normalizazioa ahalbidetzeko: bretainia, Frisia, okzitania, euskal herria, gales, herrialde katalanak, Sardinia... are gehiago, herrien arteko elkarlana inoiz baino gehiago sustatu da azken urteotan. horrek erakusten digu hizkuntza gutxiagotuen berreskurapenaren aldeko masa sozial aktiboa gero eta handiagoa dela, eta beraz itxaropenez ikusten dugu etorkizuna. hona ekarri nahiko nuke berriki Fernand de Varennes irakasle eta adituak lorienten (bretainian) Partnership for Diversity delako foroan egindako hausnarketa:
|
|
|
...zkuntza eskubideak. beti ere giza eskubideen hizkuntza irizpideari erreparatu zaio hizkuntza eskubideak aitortuak izateko. bestalde, aipatzekoa da azken urteotan uneSCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. tamalez, aipatu deklarazioa ez da arautzailea. aitzitik, hainbat printzipio ezartzen ditu estatuek
|
bere
egin eta garatzeko konpromisoa har dezaten. azkenik, kontuan hartzekoak dira europako Segurtasun eta kooperazio erakundeak argitaratu izan dituen ebazpen zein gomendioak, besteak beste, helsinkiko ituna, hezkuntzari buruzko hagako gomendioak, gutxiengoen eskubideei buruzko osloko gomendioak, etab. bidean utzi ditugu nazio batuen erakundeak abian jarritako hainbat tresna: eskubide ekonomiko, Sozial eta kulturalen ituna, haurren eskubideen deklarazioa, irakaskuntzaren eremuan bereizkeriaren kontrako hitzarmena... luze bezain interesgarri joko luke horien guztien azterketa egitea, baina beti ere arestian esandako ondorioa errepikatuko genuke, esan gabe doa, artikuluan zehar gutxiengoez ari garela, baina horrek ez duela esan nahi terminologia hori onartzen dugunik. itun guztietan gutxiengoez hitz egiten da. horrela hizkuntza gutxiengoen kategorian sartzen dira berezko hizkuntza gutxiagotuak. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. eTa azKen hogei urTeoTan, europaK zer?
|
|
|
Jatorrizko hizkuntza izanik, bere lurraldean bizirik irauteko aukerak auzitan dituen hizkuntza da gure euskara. nahiz eta errekonozimendu ofiziala eta babes politikoa ezagutzen duen —eaeko lurraldean— ez du ziurtaturik bere jarraipena; eskoletan hizkuntza hau ikasteko aukera ugariak eskaini dira azken urteetan, hala ere, gaur egun gazte diren guztiek ez dute
|
bere
egin hizkuntza hau. eguneroko gizarte bizitzan, euskarak, espainiako hizkuntza nazionalaren nagusitasuna du aurrez aurre, eta nazioarteko beste hizkuntza indartsuekin batera bizi beharra dauka teknologia berrien aro globalizatu berrian. errealitate honek zaildu egiten du bere biziraupena. euskaraz bizi nahi dugunok, ez badugu nahi bereizita edo isolatuta, beste hizkuntza bat erabiltzen duten hizt... Jarrera hau, guztiok mantendu ezkero, izaera ezberdinak errespetatzen dira eta ez da inor ukatzen. hizkuntza ezberdinen elkarbizitzak, batzuei eta besteei konpromesu, ardura edo betebehar batzuek sortzen dizkigu. euskal hiztun batek ere badu konpromesua erdararekiko, konpromesu berdina eskatzen zaio erdal hiztun bati euskararekiko ere. nere eskubideak bestearentzat betebeharra sortzen du eta alderantziz. batak bestearen hizkuntza ezagutu beharra sortzen digu honek, kasu horretan lortuko baita, bakoitzak bere borondatez erabakitako izan nahia errespetatzea. elebitasunaren ordez, elebakartasunaren aukera egiten duena da bere hizkuntza berdina hitz egiten duten hiztunez osatutako barrutia edo ingurunea sortu edo mantendu nahi duena. baina gure helburua elebitasuna da, hemengo bi hizkuntza ezberdinak partekatu nahi ditugu, bi hizkuntzak gu guztion hizkuntza izatea nahi dugu. eta azkenik, gaur egungo gizarte modernoan bizi nahi dugu euskaraz; ez dugu nahi antzinatasunean edo bizimodu tradizionalean egin gure bizitza. gure hizkuntzak gaurko gizarte modernoan bizi nahi badu, beste hizkuntzekin batera egingo du, beraien artean integratuz. horretarako garrantzitsua ikusten dugu, gure hizkuntza, euskara, informazio eta komunikazioetarako teknologia berrien eremuan ere hedatzea. baita ere, gure herrian presentzia duten bi hizkuntzez gain nazioarteko beste hizkuntza bat edo beste ere, ezagutu beharra dugu. elebitasuna ez ezik, eleaniztasuna lortu nahi dugu beraz, munduko kultura ezberdinekiko elkarrizketa eta elkar ulermenean lagungarri izanez.
|
|
2011
|
|
|
Horregatik, hain zuzen ere, pubertaroan eta nerabezaroan haurtzaroan onartutako balioek behea jotzen dute. Krisialdi bortitzean sartzen da gaztea eta ordura arte arazorik gabe, ia era inkontzientean,
|
bere
eginda zeuzkan balio eta jarraibide asko beste ikuspuntu batetik planteatuko ditu. Behar berriak ditu nerabeak eta bere bizitza behar berri horietara moldatzen hasiko da.
|
|
|
Esan bezala, adin horretan sozializazio eragile berriak izango ditu eta, orain arte ez bezala, gazteak gizarteko zein esparrutan sartu nahi duen erabaki behar izango du. Ondorioz, esparru berri horietako arau eta balioak
|
bere
egingo ditu. Umetan jaso duena gurasoen, irakasleen, aitona amonen edo neba arreben bidez ia oharkabean inposatua etorri zaio eta horrekin identifikatu da.
|
|
|
Negu Gorriak, ordea, kontziente zen euskal gazteentzat betetzen zuen eredu funtzioaz, horiek janzkerari, erabiltzen duten hizkuntzari edo laguntzen dituzten kausei ematen zieten zentzuaren inguruan. Agertoki publikoetan euskara erabiltzeak askoz ere karga sinbolikoagoa du eta, antropologoaren ustez, hauek militantziara, antolakuntza politikora eta euskaldun izatearen harrotasunerako deia egin izan zuten, musika, irudiak, janzkera, sinbologia eta, oro har, estetika bat zabalduz, gero jende gazteak
|
bere
egingo duena eta aldatu ere aldatuko duena, espresio forma berriak sortuz.
|
|
|
euskaraz aritzen diren musika taldeei buruzko erreportajeak, abestien letrak lantzea, kontzertuen agenda eta kritikak, CD berrien aurkezpenak edo euskaraz aritzen diren musika taldeei egindako elkarrizketak. Gauza
|
bera
egin daiteke formatu digitalean ere, web orria martxan jarri eta era dinamiko batean kudeatu jendearen parte hartzea aisatuz.
|
|
|
Abandoibarrako espazio berdeak (ezkerrean behean) ez daude erabiliak izateko diseinatuak, horregatik dira txikiak eta zuhaitz gazteekin atonduak. Hala ere, jendeak
|
bere
egin eta erabiltzen ditu, urruti ez dagoen Kasilda Parkea baino gutxiago hala ere. Bere garaian firma bilketa egon zen Kasilda eta Abandoibarra berdegunez lotzeko eskatuz, baina planifikatzaileak ez zuen eskaera onartu.
|
|
|
euskal herrian euskaraz. Auzo herri beregain bakoitzak hizkuntza bakarrarekin aski baldin badu bere espazio demoterritorial eta soziofuntzional osoan, zergatik ez dugu guk gauza
|
bera
egin behar etxean, hala egitekotan, berriz, zertarako (denboraz eta espazio fisikoz) gero eta urrutiago gelditzen ari zaigun diglosiaren bila hasi, elebakartasun gardena hain erakargarri dugularik etxeondoan?" ez du inork hitzez hitz, dakidalarik, aurreko pasarte horretan esandakorik idatzi bere kritika oharretan.
|
|
2012
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik harremana garatu dute gazte heldutan. euskara gutxi asko beren bizitzan sartu eta
|
bere
egin dute. honela dio Itsasok: senargaiak euskaraz egiten zuenez"... ni segitu nuen euskara, euskara, euskara. eta orduan ia nire hizkuntza bezala gelditu zen" (Itsaso, 5 FG). euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute.
|
|
|
aipatu ditudan oldar horietako guztiek zergintzan arituagatik ere, diskurtsoeta praktika arma berriak asmatzen eta opatzen zizkioten objektibatu nahi zuten euskal jendeari. egia da, askotan larrutik ordaindu behar izan zuela euskaldunak arma berri horien aukera; baina mundua aldatzen ari zela, ezin aldatu barik biziraun. eta hortxe da muina. euskal zera asmatuz eta armatuz ibili diren aditu meneratzaile horiek guztien produkzioa, aldez eta moldez, erabili du euskal jendeak: batetik, herri apalak hala moduz errepikatuz, berera moldatuz eta berenaz egokituz; bestetik, letratu eta ustez goi kulturadunak produktore, hots, subjektu bakar zirelako ustean, kanpo modak
|
bere
eginez nagusigoa ondo markatu nahian. hala bada, euskara matrize izateari uzten joan zen, arian arian jendeek euskararekin zuten funtsezko lotura psikosozial hori galdu eta haren ordez erdal bizi munduan bestelako biltze funtzionala asmatu zioten batzuek. haren bidez erdal munduan biltze bat aurkitu zioten euskarari, guztiz galdu ez zedin, eta ondorioz ere, balioetsi eta zaindu zuten nolabaiteko ... sinbolikoa, ideologikoa, Euskara eta oro har euskal mundu zaharra hainbat fasetan objektu otzan, lehengai sinboliko eta ondare beneragarria bilakarazi zuten.
|
|
|
Izan duen ospe eskasa ideia ezin erakargarriago bati zor dio: bizidun orok harreman semiotikoa du inguruarekin, bizitzak horretara bultzatzen du; asmoz eta gogoz zabaltzen da ingurura eta hala
|
bere
egiten, baina beti ere," biltze funtzionaletan", hau da, biziduna eta ingurua zeinuz eta ekintzazko lotura batean biltzen dira bizi beharrez. ondorioz, mundu berezi bana dute bizidunek: umwelt bana (alegia, inguru mundu bana). uexküll biologoa zen, etologian jardun zuen ikuspuntu antidarwiniano batetik. zertarako ekarri hona?
|
|
|
Taldeetan dauden liderrek zer nolako sentsibilizazioa duten, zer nolako erreferentzia kulturalak dituzten, zer nolako aurreiritziak (lehen aipatu dugu baten bat)... sekulako eragina du bai produktuen programazioan eta, baita, nola ez, talde barruko hizkuntza harremanetan ere. esan bezala, debako taldeek ez daukate herriaren ikuspegi orokor eta bateratu bat, helburuak adosteko eta (balia) bideak markatzeko. kultur taldeek, orokorrean, ez dute euskal kultura eta euskara bera biziberritzeko, prestigiatzeko eta balioan jartzeko daukaten potentzialitateari buruzko kontzientziarik. ez da, aipatutako taldeetan izan ezik, euskara eta euskal kultura jardueraren erdigunean jartzeari buruzko hausnarketarik egin, kontzienteki erdigunean jartzeak, premia desberdinei erantzutea baitakar. zentzu horretan garrantzitsua deritzogu taldeak euskalgintzaren parametro hauetan ere jartzea; lan hau bera kontzientzia hartzen joateko lehen urratsa izan daitekeela uste dugu. ...tearekiko hausnarketa egitea. kulturgintzaren eraginaren inguruko diskurtso berriak lantzea ezinbestekoa dela esango genuke eta, bide horretan, baliagarriak izan daitezke, nik uste, ekologiak edo genero berdintasunak, parekidetasunak, eskaintzen dizkiguten euskarri eta argumentuak. kaletar, herri mugimendu, erakunde publiko zein merkatuan mugitzen diren enpresen artean diskurtso horiek zabaldu eta
|
bere
egin ditzaten saiatzea behar beharrezkoa dela iruditzen zaigu.
|
|
|
Honekin batera, kale erabilera altua duten herri txikietan kanpotarrek euskara erabiltzeko hautua egitea, kale erabilera baxua duten hiriburuetan hautu
|
bera
egitea baino errazagoa dela nabarmendu behar dugu. Euskara ikasi eta erabiltzeko motibazioa, integratzailea zein instrumentala, handiagoa da lehenengoen kasuan, Arkaitz Zarragak idatzitako hitz hauetan ikus dezakegun bezala:
|
|
|
Euskara eta bere kultura" humus" jakin batean erne izan dira, bizimolde askotarikoan baina sustrai sakonekoan eta enbor berekoan. Hizkuntzak eta bertako kulturak kanpotik zetozen berrikuntzak digeritu eta
|
bere
egiteko gai ziren, indarra zuten. Egokitzen jakin izan du.
|
|
|
— Eskolak badu
|
bere
egitekoa horren guztiaren aurrean. Erakunde garrantzitsua da.
|
|
2013
|
|
|
Framing berriaren beharrean gara, besteak beste, euskararen aldeko giroa gizartean areagotzeko, framing uzkurraren euskararekiko distantziak murrizteko, euskararekiko aurreiritziak gainditu eta mamuak uxatzeko, euskal hiztunen auto-estimua sendotu eta euskaldunek nozitzen dugun bortizkeria sinbolikoa (Mart� nez de Lunak horrela izendatzen du erdararekiko mendekotasun barneratua) gainditzeko, belaunaldi gazteak euskara erabiltzera motibatzeko eta abarretarako. Euskararen bizi indarra sendotu eta erabilera indartzeko beharrezkoa den hizkuntza politikari ateak luze zabal irekiko lizkiokeen framingaz ari naiz, baina baliozkoa eta eraginkorra izango bada nahitaezkoa da gizartearen gehiengo nagusiak
|
bere
egitea. Euskara biziberritzeko proiektua gizarte anizkoitz honen proiektu bateratu eta bateragile izatea da behar duguna, inork bere identitate sentipenei, ideologiari eta lehen hizkuntzari uko egin beharrik gabe.
|
|
|
Eta osasuntsu izango bada, euskarak, beste ezein hizkuntzak bezala, gune partekatuez gain, behar ditu, jakina, bera" nagusi" den erabilera guneak ere. Lehenago aipatu dugun adostasun berrituak naturaltasunez
|
bere
egin lukeen zerbait da hau.
|
|
|
Orain, eman dezagun Peter Drucker euskararen erakundeekin bildu dela estrategia prestatzeko, eta galdera
|
bera
egiten duela: " Zergatik erosi nuke nik euskara?".
|
|
|
3 Botereak baditu bestelako pribilegioak ere, adibidez: bortizkeria sinbolikoa deiturikoa egiteko aukera, P. Bourdieu eta beste aditu batzuk landu dutena (47 or.), dominazioa egiteko modu sibilinoa dena, isilekoa gertatzen dena," bortxakeri eta indarkeri leuna" ere deitzen dena, helburua delako menpeko egoerakoek
|
berea
egitea dominatzaile egoerakoek nahi dutena. Fenomeno antzekoa da Gizarte Psikologian" babesgabetasun edo etsipen ikasia" (indefensión aprendida) deitzen dena, honekin lortzen dira:
|
|
|
Fenomeno antzekoa da Gizarte Psikologian" babesgabetasun edo etsipen ikasia" (indefensión aprendida) deitzen dena, honekin lortzen dira: 1) ez bakarrik menpeko egoerakoek
|
bereak
egitea dominatzaileek menpekoentzako sortzen dituzten diskurtsoak, 2) baizik baita ere menpekoek horrekin ez konturatzea, edo areago diskurtso horrekin pozik egotea. Txostenean ikusten diren zenbait espresio adibide moduan hartu daitezkeenak, zori txarrez gure gazteetan aurkitzen direnak (48 or.):
|
|
|
Alabaina, tresna eta baliabide horien eraiketa komunitateak
|
berak
egin behar du, enberek eurek egin behar dute. Irakasle enberek eta irakaskuntzako aditu enberek diseinatu eta eraiki behar dituzte tresnok.
|
|
|
hizkuntzalaritzak beste giza eta gizarte zientziekiko autonomoa izan behar zuen; hizkuntzaren sistema abstraktuan arreta jarri behar zuen, eta ez hizkuntzaren erabileran; eta sinkronian interesa izan behar zuen, eta ez diakronian. Lan programa horrek ondorio garrantzitsuak izan zituen, eta gainera, hemen axola zaizkigun ezaugarri orokorrei dagokienez, xx. mendeko ikerkuntza linguistikoan hegemonikoa izandako beste korronte batek
|
bere
egin zuen: Noam Chomskyren generatibismoak, hain zuzen.
|
|
|
Azpimarratuko nukeen beste arlo bat da gehiengo handi bat baliabide publikoak erabiltzearen alde dagoela, %89, hain zuzen. Barrundiako udalak diru publikoa inbertitzeko beharra
|
bere
egiten du galdetutako herritarren %51k.
|
|
2014
|
|
|
Baina Tolosaldeako gazteek ez dituzte arau horiek
|
bere
egiten eta paradigma aldaketa gauzatzeko subjektu aktiboak direla esan daiteke, ari baitira beren elkarrekintzan terreno horiek konkistatzen. Agian herri txikietan arau horiek errespetatzeko joera handiagoa dago, txikitatik hartara sozializatu dituztelako transmisioaren bitartez, nahiz eta beren gaur egungo hausnarketan ez aurkitu zentzu handirik ezberdintze honi.
|
|
|
Azkenik, azpimarratzeko modukoa da komunalitateek azaldutako bariantzaren ehuneko altua. Kataluniako kasuan ikusi denez, kontuan hartutako aldagaiek beren azalpen gaitasunaren zati handi bat partekatzen dute, eta horrek adieraz dezake dimentsio
|
berari
egiten dietela erreferentzia mendeko aldagaia azaltzeko orduan. La Franjari dagokionez, komunalitateek ez dute horrenbesteko garrantzirik, baina testuinguru horretan ere hauteman da komunean azaldutako bariantzak ehuneko altua duela.
|
|
|
Askotan oso erraz pasatzen baikara gaztelerara, guri bost balitzaigu bezala. Beti hizkuntza aldaketa norabide
|
berean
eginez, eta ez dago esan beharrik zein den norabide hori, badirudi herri honetan bi hizkuntza jakiteak buruhausteak baino ez dizkigula sortzen. Honela jarraitzen du Sanginések,"... baina badakigu pertsona desberdinak garela hizkuntza batean edo bestean.
|
|
2015
|
|
|
Horrek ez du esan nahi guztiekin eta modu
|
berean
egin behar denik. Herri bakoitzean, dauden ezaugarrien eta aukeren arabera, batzuei edo besteei eman ahal zaie lehentasuna.
|
|
|
— Erreferenteak ere eskaintzen dituzte: entrenatzaileak, jarduerak
|
bera
egiten duten partaide helduagoak, eta abar.
|
|
|
Enpresa hornitzaile batzuek hobetu beharra eta elkarlanean aritzeko borondatea azaldu dute; esate baterako, Gizarte Politikan. Aldundiari eskatzen diote
|
berak
egitea hobekuntza proposamenak, eta pausoak ematen laguntzea: pizgarriak, ikastaroak...
|
|
|
Eskakizunak ezarri ditu hainbat arlotan, nahiz eta oraindik ez den jarraipen sendoa antzematen eta eskakizun mailarekin zalantza izan bakarren batek. Aldundiak
|
berak
egin ditzake hobekuntza proposamenak hornitzaileei eta haren izenean zerbitzua ematen dutenei. Orain artekoari eustea eskatzen diote; euskaraz lan egitea ahalbidetu; erabaki traktoreak hartzen jarraitzea; sakontzea, baina pauso azkarregiak eman gabe; atzeraezin bihurtzea...
|
|
|
Zer pentsatua ematen du, eta horrek eragina du, baina erabiltzaileek ez dute sumatzen jarraipena egiten zaionik. Haien iritziz Aldundiak
|
berak
egin ditzake hobekuntza proposamenak zehar lerroko politikak nola inplementatu azaltzeko, eta beraiek betetzea sustatu.
|
|
|
– Kasu batzuetan errotuluen gaia beretzat hartzen du Aldundiak eta beste batzuetan Bidegiren gaia dela dio. Legez hala izan badaiteke ere, eta Bidegi eta Aldundia erakunde bera ez diren arren, lotura zuzena dutelakoan gaude, eta Aldundiak
|
bere
egin lituzkeela kexa horiek. Horrek ez du esan nahi, kexa Bidegiri zuzenean egitea proposatu ezin zaionik erabiltzaileari.
|
|
|
Horrek lagunduko du zeharka ikasleen ikaskuntza hobea, hori baita irakaslearen xede nagusia, alegia, ikasleak garatzea, ikasleek gauza interesgarriak egitea, ikasleek ondo hitz egitea... Ez bagaude konforme orain dugun egoerarekin eta lortzen ditugun emaitzekin, horiek ez dira hobetuko gauza berberak modu
|
berean
egiten jarraitzen badugu; nahi badugu ikasleek gauzak beste modu batera egitea, guk ere beste modu batera egin ditugu. Hor dugu eraldaketaren lehen pausoa.• ohArrA
|
|
|
Eskola ez bestelako gizarte eragileei tokatzen zaiena da eskolan euskara ikasitako hiztun berrientzat erabilera esparruak indartzea. Azkenik, uste dugu euskararen hiztun komunitateak hiztun berrien askotariko euskarak
|
bere
egin behar dituela, ulertuaz hiztun berri askoren baldintza soziolinguistikoak oso zailak direla euskararen erabilera sendoa lortzeko. erAnTZunAK
|
|
2016
|
|
|
HorreLorea Agirre Dorronsoro eta Idurre Esquisabel Larrañaga – Euskalgintza eta feminismoa: Identitateak berreraiki, demokrazia sendotu, boteretze kolektiboa bultzatu eta subalternitate eraldatzaile unibertsalak eraikitzeko proposamen bat gatik diogu euskararen normalizazioaren auzian ere identitatetik justizia sozialaren parametroetara trantsizio
|
bera
egitea interesgarria dela.
|
|
|
Beraz, Euskal Herriko feminismoaren ildo batek oso aspalditik du zapalkuntza hirukoitza
|
bere
egina. Egia da, harrigarriki egia, sektore
|
|
|
Nazioartean oihartzun handia izan du hizkuntzen ekologia, naturatik hartutako metafora hori gizarteak
|
bere
eginez, ikuspegi teoriko oso lagungarri suertatu da eleaniztasunaren balioa zabaltzerako.
|
|
|
Beste herrialde bateko kide sentitu eta bertan bizi den batentzat, euskarak ez du balio identitario sakonik izango. Uler dezake ondare kultural gisa eta onar dezake aniztasunaren izenean, baina horiek ez dira nahikoa izango euskara
|
bere
egin dezan.
|
|
|
— Lehen eta oinarrizko urratsa, ikerketa talde kooperatiboa eraikitzea (Garapen Taldea), taldeak proiektuaren proposamena
|
bere
egitea eta proiektuaren diseinua egokitzea eta antolatzea izan zen. Urrats honetan, idatzizko ideia zaparraden teknika erabiliz, partaideek beren ideia eta kezka nagusiak azaldu zituzten, ondoren, multibotazio bidez ideia horiek lehentasunezko garrantziaren arabera sailkatu eta proiektuak azaldutako kezkengan izango zuen eragina baloratuz, proiektua ezaugarrituko zuten arazo ideia nagusiak identifikatu ziren.
|
|
|
Kaskoan islatzen dira zuzenen emaitza orokorrak, elkarrizketa gehienak ere
|
bertan
eginak direlako, besteak beste.
|
|
|
Paradoxikoki, gainera, kolore bateko zein besteko askoren joera izan da kristal kolorebakarrarena. Gizartearen aniztasunaren isla —edo aterpe— bihurtu behar da euskara, gizarteak erabat
|
bere
egitea nahi badugu. Era askotara identifika daitezke herritarrak euskararekin, eta identifikazio guztiak dira zilegi, askatasunez eginak eta inklusiboak diren eta baztertzaileak ez diren heinean:
|
|
|
Gizartearen aniztasunaren isla –edo aterpebihurtu behar da euskara, gizarteak erabat
|
bere
egitea nahi badugu. Era askotara identifika daitezke herritarrak euskararekin, eta identifikazio guztiak dira zilegi, askatasunez eginak eta inklusiboak diren eta baztertzaileak ez diren heinean.
|
|
|
Izan ere, hauxe da nik gaur azpimarratu nahi nukeen ideia nagusia: euskararen hazkunde eta garapen iraunkorra, euskara gizarte osoak
|
bere
egitetik bakarrik etor daitekeela, sekula ez ghettotik. Euskara biziberritzearen arrakastarako ezinbestekoa izan da, eta ezinbestekoa izango da, adostasun sozial eta politiko zabala, Euskararen Legearen gainean hezurmamitutako adostasunaren neurrikoa gutxienez, indarberrituta eta ahal den neurrian zabalduta, baina inondik ere atzera egin gabe.
|
|
|
Jomuga hori buruan, euskara bigarren hizkuntza gisa hazten doan neurri berean, pixkanaka, euskara
|
bere
egiten dutenen leialtasun praktikoa sendotzen eta euskara lehen hizkuntza gisa higadurarik gabe indartzen asmatzen badugu, eta egun euskararengandik oso urrun, urrun edo alboan daudenen bihotz buruetara iristeko lanean aurreratzen badugu, datozen urteetan jauzi ikusgarria emateko moduan izango gara. •
|
|
|
Hauxe da, bada, nik gaur azpimarratu nahi nukeen ideia nagusia: euskararen hazkunde eta garapen iraunkorra, euskara gizarte osoak
|
bere
egitetik bakarrik etor daitekeela, sekula ez ghettotik. Euskara biziberritzearen arrakastarako ezinbestekoa izan da, eta ezinbestekoa izango da, adostasun sozial eta politiko zabala.
|
|
|
jarrera" X" bati, jokaera" Y" bat dagokiola finkatuz. Ikuspegi honetatik hainbat hausnarketa burutu dira eta, Xabier Erizek
|
berak
egiten duen antzera, aurreikuspenak irudikatzera ere iristen dira zenbait.
|
|
|
tartean lan mundura. Hizkuntza hori
|
bera
egiten duen bikotea aukeraturik, azkenik, hala mintzo diren seme alaben guraso bihurtzen dira biak. Etxeko transmisioa belaunez belauneko transmisio jarraipen bihurtzen da normalean, osasun oneko hiztun elkarteetan.
|
|
|
445 Ez da
|
bere
egitekoa, hortaz, lehendik ondo asko landua dagoen Euskal Linguistika, bere esparru ugarietan. Soziolinguistikaren hurbilbide" linguistikoenak" ere (hizkuntzaaldaerak eta mintzamoldeak, errrejistro eta estilo kontuak, dialektologia, ukipen egoerako interferentziak, corpus plangintzaren hizkuntza osaera eta idatzizko zein ahozko hizkuntzaren egokitasun arauak...) iragaitzaz baizik ez ditu landuko.
|
|
|
Noiz euskaraz egin, eta noiz erdaraz, euskarari bizirik eutsiko bazaio? Gauza
|
bera
egiteko, solaskide berarekin ingurumen berean solas modu bera aurrera eramateko, ez da hizkuntza bi edo gehiago behar izaten, code switching eta irri joko jakinetatik kanpora. Horrelako bikoiztapen erredundanterik ez da gertatzen, bereziki, belaunez belauneko perspektiba egonkorrean.
|
|
|
Euskaldunek (areago euskaradunek) janzkera tradizionaletan joera postmaterialistak ezkutatzen dituen taldea osatzen dute6 Modernoegia da Euskal Herria. Euskal kultura, hedabide euskalduna, bertsolaritza eta beste hainbat arlo kultural izaera modernoez josia dago7 Azken urteotan kultura honek euskal kultura inbaditu eta
|
bere
egin du, beraz hiri munduak aspalditik daude euskarara helduak8 Egungo euskalduna akzioz edo omisioz modernoa da. Zalbideren testuan nekazalgunea hiritartzea ere arrisku gisa ulertzen da.
|
|
|
Alegia, habitusa disposizio iraunkorren sistema da, aktoreak bizi inguruan topatu dituen egiturak (joko praktika egituratuak: harreman sistemak, bizi baldintzak, praktikak, kapitalaren banaketa...)
|
bere
egiten ditu praktikan, horiek praktikatzen izaten da, eta horrela egituratzaile bihurtzen ditu. Habitusak disposizio iraunkor horien sistemakdira:
|
|
|
Habitusak disposizio iraunkor horien sistemakdira: subjektuak gizarte ingurua zertzen duten egiturak
|
bere
egiten ditu bere burua sortu ahala; bere gustu, ibilera, praktikak, gorpuzkerak, balioak... izango dira. Hitz batean:
|
|
|
Ikusten denez, habitusa osatzen duten jokatzeko disposizioak jendartean sortuak eta jasoak dira, nork
|
bere
egindakoak norbait izateko" jokoeremu" batean, jendartean norbait izatean. Horrenbestez, habitusa egitura sozialen subjektibazioa da, baina praktiketan atzeman eta behatu ahal ditugu.
|
|
|
moldatzetik, erreaktantziara; edo, bestela esan, ikasleek gero eta joko estrategiko finago eta konplexuagoetan hartuko dute parte. Ezarian joango dira kapitala metatzen, alegia, gaitasunak eta ahalmenak
|
bere
egiten: bere burua aurkezteko, bere helburuak erdiesteko, joko es‘Habitusa’ edo hizkuntzaren ezkutuko curriculuma Unibertsitatean – Eduardo Apodaka
|
|
|
Horietan, gutxienez honako alderdi hauek aurkituko ditugu: berrikuntzak edo aldaketen genesi minoritarioa, portaera gutxituen edo gutxietsien aurkezpen publikoa, gatazka soziokognitiboa, berrikuntzen edo aldaketen legitimazio diskurtsiboa (zentzu onartuekin artikulatuz, berriak sortu), legitimazio praktikoa (praktikaren senari erantsi), ikaste eta konbertsio prozesuak, nork bereganatzea eta senez eta eginez
|
bere
egitea, berrikuntzaren erabilera arrunta eta egitura (keta) berria. Halako prozesu gehienak minoria aktiboen psikologia sozialekoak dira, zer esanik ez.
|
|
|
Horregatik, Eduardo Apodaka – ‘Habitusa’ edo hizkuntzaren ezkutuko curriculuma Unibertsitatean nabarmentzen zuen Bourdieuk, habitusak dispositibo (edo egitura) sozialak zirela, baina aktoreekpraktikan jokatuta eta gorpuztuta. Horrela, jendarteko arauzko joko praktikak praktikan jokatuz eta
|
bere
eginez (gorpuztuz) sortzen ziren habitusak: gorpuztutako egitura kognitiboak eta hautemate eskemak, ikasitako leheneste sistemak eta jarduteko arauak, edo sinpleago:
|
|
|
Jendarteko arauzko jokopraktikak praktikan jokatuz eta
|
bere
eginez (gorpuztuz) sortzen ziren habitusak: gorpuztutako egitura kognitiboak eta hautemateeskemak, ikasitako lehenestesistemak eta jarduteko arauak, edo sinpleago:
|
|
|
Amorós Negrek ere antzeko ikuspuntua partekatzen du, Hornbergeren aipua ere
|
bere
eginez:
|