|
2000
|
|
|
Adibidez, Bizkai Gipuzkoetan Oñaz eta Ganboarren arteko guduketaz baliatu ziren Gaztelakoak, talde baten alde jokatuz eta elkarren arteko zatiketa geroz handiagoak bultzatuz, harik eta lurralde guztiaren jabe egin ziren arte. Geroago, gauza
|
bera
egingo zuten Nafarroan, Agramont eta Beaumont taldeekin.
|
|
|
Hala ere, harrigarria iruditu zait, 2000 urteko martxoaren 10ean jakin dugunez, Madrilgo Epaitegi Gorenak Udalerri Euskaldunen Mankomunitateari (UEMA) hizkuntzaren bizi iraupenerako zituen asmoak bazterrerazi nahi dizkiola, legez kanpo daudela esanez. Formaren aldetik zerbait zuzen ez badago, hori ez da aski debekua jartzeko;
|
bere
egitekoa kontseilu ematea behar luke, nola bideratu behar den esanaz. Baina, horretara, nora goaz Espainiako lehen hizkuntzak naturaz bere baitarik dituen ahalmenak baztertzen badira?
|
|
|
Batez ere sentsazio ikaragarri batek egin ohi dit bisita, eta ez naiz neska pesimista bat, ezta antzik ere, baina benetan zapore tragikoa izaten du intermitentearen une horrek. Ez dut esan nahi negarrez hasten naizenik holakoetan; alderantziz, irribarretsu hurbiltzen natzaio gidariari, nire bide
|
bera
egingo duen galdezka. Baina segundo frakzio txiki batez iruditzen zait... ez dakit, hor dagoela, gidari horrek erabakiko duela nire bizitzak momentu horretatik aurrera nondik nora jo behar duen, guztia idatzita dagoela, ez dakit, ezin dudala patu horretatik alde egin.
|
|
|
Jendea suizidatu egiten da bere futbol selekzioak galtzen duenean, edo burtsak behera egiten duenean, edo Nostradamusek milagarren aldiz munduaren akabera aurreikusten duenean. Zergatik ez zuen Eiderrek gauza
|
bera
egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean. Azken finean, bera ere atentatuaren lekuan egon zen, konplizea zen legearen ikuspegitik.
|
|
|
Berarekin egon nahi nuke noski, baina nahiko susmagarria litzateke inoiz geratu ez eta aste honetan, berriz, gauero hara joatea. Hori bai, arratsalde guztia Ralphekin pasatu dut, eta egunero gauza
|
bera
egiteko asmoa daukat.
|
|
|
Iraultza txikiaren hamargarren urtemugan, UHFko erreportaia baten bidez jakin zuen Paris" Eska ezazu ezinezkoa" zioten muralez bete zutela. Txemak
|
bere
egin zuen lema hori, beharrizanen arabera pixkatxo bat aldatuz: " Eskain ezazu ezinezkoa".
|
|
|
Eta gainera gero, etxera bueltatzean, parejatxoarekin joan behar izaten nuen, nire amorraziorako. Beno, gure amorraziorako, zeren Txemak ere bide
|
bera
egiten baitzuen. Eta hura zen koadrila itxura geneukana:
|
|
|
bata sototzat eta etxeko upelategitzat hartu zuten, berdintsu eta orobatsu utzi zutelarik bertzea, norat igortzen eta zigortzen baitzituen aitak —edo amak, bakanago— egun baterako, bitarako edo berak zuzen irizten zion aldirako, gaizki portatzen ziren sehiak eta zerbitzariak, haien hutsen eta falten arabera, eta gure gurasoen aldartearen. Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean
|
bere
egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. Eta, astebetea iraganik, erdi eroturik bezala jalgi zen gizagaixoa bertatik, erranez ezen gartzela hartarat aspaldi kondenatuak izan zirenen nigarrak eta intziriak —gaizkileenak, nahastekarienak eta gainerako jendailarenak— aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago zeudela ez sinestetik baino.
|
|
|
Izan ere, huts gara eta deus ere ez gara, baina noiz eta izen bat emaiten baitiogu geure deusezari, honek katoliko, hark protestant, eta noiz eta betetzen baitugu geure hutsa hotsez, obratzen da eta mamitzen da mirakulua, zeren iduritzen baitzaigu ezen, izenaren jabe egin orduko, zerbait eta norbait garela, halako suertez, non bihurtzen baitugu izena izana. Eta nola, alde batetik, ez gauden bakarrik, eta izenak leinu bereko eta talde
|
bereko
egiten gaituen —ahaide, senide eta taldekide—, eta nola, bertzetik, gure izanaren neurria izenaren neurriko bihurtzen dugun, hala hazten eta handitzen zaigu izana —ustezko izana, beti ere—, noiz eta izenaren hotsa berretzen eta emendatzen baita fedekideen bozetan eta hotsetan. Eta, halako batean, geure izenaren hotsak itsutzen gaitu, eta zernahi egiteko prest izaiten gara, baita geure izenaren izenean bertzeena estaltzeko eta zanpatzeko ere.
|
|
|
Eta, handik gutirat, are gutiago sinetsi nion, zeren eta, anaia errekarat eraman nuenean, zaurien txukuntzeko eta garbitzeko, istantean ohartu bainintzen ezen zauri haiek Mattinek
|
berak
eginak zirela, bere burua azazkalka urratu zuenean, behin eta berriro, desesperatuki.
|
|
|
Baina aita jesuitak ez zuen, artean, etsi nahi, eta erran zion eta eskatu zion, arren eta arren, ezen utz ziezaiola apur bat gehiago
|
bere
egiteko hartan eta bere utziezinezko trabailu hartan, baina aitak ezetz eta ezetz, gaua eta goiz osoa izan zuela hartarakotz, eta aski zela, zeren eta lehenbailehen akabatu nahi baitzuen tigrearen historia harekin... Eta aita Bartolomek orduan erran zion:
|
|
|
Haatik, zein ote zen kontu hartan amaren egitekoa? Amak
|
bere
egiteko hura egin ondoren gertatu ote zen Maddalenen ihesa. Hala zirudien, bertze arrazoinik ezean.
|
|
|
Eta ez zuen gezurrik erraiten, nihaur nauzu lekuko. Zeren, Mattin eta biok aitortzerat gindoazenean, galdera
|
bera
egiten baitzigun: " Zer?
|
|
|
—Biak ere komunionea aurten
|
bertan
egiteko moduan daude...
|
|
|
Eta erretiratu eta baztertu zituzten panpinak, eta Curro Banderas eta bere morroi taldea
|
bere
egitekoan murgildu ziren. Eta, hala, sartu zizkion toreatzaileak zezenari bi burtzi, eta peoi batek hiru hagatxo; jaurtiki zizkion bertze peoi batek lantza batzuk —dozena bat bai—, lizar adarrez eginak; jaitsi zen toreatzailea zalditik, lotu zion zaldiari buztanetik soka bat, egin zuen bertze sokaburuarekin lakio bat, igan zen berriro zaldi gainerat lakioa eskuan zuela, hurbildu zen zezenaganat, ezarri zion lakioa buru adarretan, eta, lakioa hersturik, jira-biraka hasi zen segidan lau hankakoaren inguruan, harik eta hura geldiarazi eta uzkaili zuen arte, haren lau hankak sokaz biribilkatu ondoren.
|
|
|
Bertze nonbait erran dizudan bezala, Frantziako erregeren eta Espainiako infantaren ezkontza sonatu hartarik itzuli zelarik, behin baino gehiagotan aipatu izan zigun aitak nola Villagrandeko dukeak promes egin zion ezen markes tituluarekin sarituko zuela, baldin
|
berarekin
eginikako tratua —ehun kanoi eta bi mila fusil Espainiako armadarentzat— behar bezala konplitzen bazuen, hurrengo lau urteetan. Eta gau hartan, bada, afalorduan, hala mintzatu zitzaion dukea:
|
|
|
Eta egin zuen osabak
|
bere
egitekoa, eman zidan ondotik bere lezionea... eta, aulkitik kakontzia hartu zuen, kanpoan husteko asmoz. Osabarekin nindoan ni, hura bat batean gelditu zenean.
|
|
|
behekoan, sukaldea zegoen eta, sukaldearen ondoan, gela batzuk, norat biltzen baitziren etxeko neskameak, guztiak ezkongai edo alargun, jauregian bizi ziren bertze sehiak oro bezala; beheko solairuan zegoen, halaber, sala luze zabal bat, non egiten baitziren zelebrazione handiak, eta bertze bat tipiagoa, egongelatzat eta bisitagelatzat ere har zitekeena; haiekin baterat, zoko batean, bertze bi gela zeuden: bata biltoki tipi bat zen, eta bertzea logela bat, aitona Nikolasek
|
bere
egin zuena erreumak ezindu zuenean; eta bazen, finean, bertze gela iduriko bat ere, etxeko kotxearen edo karrozaren gordeleku zena eta alboko ateetarik bat sarbidetzat zuena; lehenengo solairuan, berriz, gure logelak zeuden, aitarena mutur ba tean, amarena bertzean, eta, bien artean, aitarenaren ondoan, osaba Joanikotena zegoen, eta, amarenaren ondoan, Mattinena eta biona; eta solairu hartan zeud...
|
|
|
Bazkarian, hatsarrean bederen, honetaz eta hartaz aritu ginen, aitak egin bidaiaz, etxeko tigrearen ihesaldiaz, zeren eta piztiak lehengo urteko uda hondarreko egun batean egin baitzuen ihes oihanerat, eta zeren mila historia entzuten baitziren herritarren ahotan, tigreak Pagabasoko leizea hartu ote zuenetz gordelekutzat, eta handik ateratzen ote zen gauero
|
bere
egitekoen egiteko... gai korapilatsuak alde baterat utzirik, kortesia osoz.
|
|
|
—Zaude trankil, zeren, urbiaindarrak aldi luze batez jauregiari beha izan baziren ere, orain, aldiz, nola ez baitago jauregirik ez jauregiaren aldi bateko aberastasunik, ahantziak edo erdi ahantziak gauzkate... Zeren gizonak jauregia egiten duen neurri
|
berean
egiten baitu jauregiak gizona. Eta ni ere jauregiko andere ezin prestuagoa nintzen eta halakotzat hartu ninduten, jauregia zutik egon zen bitartean; jauregia galduz gero, berriz, zorotzat...
|
|
|
Eta, handik harat, apezak liburu hura
|
bere
egiten zuela, amak iragarri bezala joan ziren gauzak, nik uste baino hagitzez ere trankilago eta ekuruago.
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: Zenbatetan iragan ez ote zitzaion hari burutik, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin baitzuen bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe,
|
bere
eginen zuenez gero, espedizioneak hura bere egin bezain fite...! Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: ...tzaion hari burutik, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin baitzuen bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe, bere eginen zuenez gero, espedizioneak hura
|
bere
egin bezain fite...! Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
Eta lekuz aldatu, eta hasten naiz bertze habia batekin, eta berdin. Eta ohartzen naiz, hondarrean, ezen, lekuz aldatu arren, leku
|
berean
egin ditudala habiak, inorantziaren eta ezjakintasunaren zoko berean, guztiak lekuz kanpo, eta frogatzearen frogatzeaz ez dudala deus ere frogatzen.
|
|
|
AITONA Nikolasek buruan sarturik zeukan, bere aita jaun Albert Etxegoienek hala irakatsirik, ezen negozioen munduan ez zegoela geldi egoiterik eta harremanetan jarri beharra zegoela hango eta hemengo jendearekin: pentsamolde haren ondorez erosi zuen, hain zuzen ere, Olabeko ola, Irungo lurretan; eta hargatik ere eraman izan zituen umetan bere bi semeak —bata, gure aita, jaun Martin Etxegoien, eta bertzea, osaba Joanikot— batetik bertzerat, hainbat bidaiatan —Gipuzkoarat hiruzpalau aldiz eta Iruñarat bitan—, bere aitak
|
berarekin
egin zuen eredurat, biek Nafarroako erregeordeari eginikako bisitan; eta gu ere —Mattin eta biok, haren bilobok— berdintsu eta orobatsu ibili nahi izan gintuen, halako moldez, non ongi baino hobeki oroit baitezaket Mattinekin eta aitona Nikolasekin Gipuzkoarat egin bidaia, Irun Hondarrabirat, nik sei urte bertzerik ez nituela. Baina, negozioak bere lehen obligazionetzat bazituen ere —baita bere buruhauste gehienen iturri ere, derradan bide batez—, kultura zen aitona Nikolasen zaletasuna —artea, zientziak eta hizkuntzak—, eta alor horiekin loturikako gaiak zituen on, gozo eta ezti.
|
|
|
Eta buruzagia oilarrei buruz ari zen, baina nik gogoan nituen bertze hitz haiek, buruzagiak berak lehenago erranak eta adierazten zidatenak ezen esklabo batek bezala egin nuela lan, zeren esklabo gisa salduko baininduten, segurtki eta gertuki, berant baino lehen. ...kapitain espainiar batek, zeina ekaitzaren ondorez hil baitzen, itsas kolpe batek eramanik, ezen izugarriak zirela bukaneroak, filibusteroak eta suerte hartako jendeak, gehienek ere La Tortugako uhartea gordelekutzat zutenak; halako moldez non erraiten baitzuen ezen bazegoela filibustero bat, Jean David Nau zeritzana, Frantziako Olonnen jaioa eta hargatik L’Olonnais deitua, zeinak egun batean
|
bere
egin baitzuen La Habanako gobernariak haren kontra igorri zuen untzia, baita untzian zihoazen laurogeita hamar gizonak ere; eta, kontu kontari, kontatu zigun ezen, mendeku gisa, guztiei trenkatu ziela burua, lekat haietarik bati, zeina baitzen untziko borreroa eta zeina igorri baitzuen La Habanako gobernariarenganat txalupa batean, non baitzeuden untzikideen buruak; eta kontatu zigun, halaber, ez...
|
|
|
—Gezurra! Zeren Frantziak
|
bere
egin baitzuen eta bere egiten baitu, egunez egun, El Dorado, munduko itsaso guztietan barrena. Izan ere, Le Dragon eta Le Dragon bezalako bertze galeoi batzuk dituk Frantziako El Dorado... eta gu gaituk, beraz, Frantziarentzat El Dorado...!
|
|
|
—Gezurra! Zeren Frantziak bere egin baitzuen eta
|
bere
egiten baitu, egunez egun, El Dorado, munduko itsaso guztietan barrena. Izan ere, Le Dragon eta Le Dragon bezalako bertze galeoi batzuk dituk Frantziako El Dorado... eta gu gaituk, beraz, Frantziarentzat El Dorado...!
|
|
|
Eta beti izan zen horrelakoa, bertzalde, nahiz eta disposizione edo predisposizione hura gero eta errotikoagoa egin zitzaion, batik bat nitaz erditu zenetik, ni Indietarik itzuliz gero amak
|
berak
egin zidan aitorraren arabera, zeina liburuaren hondarrean jakiterat emanen baitizut modu hagitzez ere zehatzago eta zabalagoan.
|
|
|
Zer kontatu zigun, bada, dukeak? Kontatu zigun ezen konde frantses batek kontatu ziola, Frantziako eta Espainiako errege infantak ezkondu ziren egun berean, hain zuzen ere, nola behin batean arrain saltzaile baten saskitik itzuri zen karramarro bat, eta nola senar emazte batzuen kakontzian ezkutatu zen; eta iritsi zen gaua, etorri zitzaion emaztekiari kaka egiteko gogoa, joan zen aulkirat, paratu zen aulkiaren gainean, hasi zen
|
bere
egitekoa egiten... eta bat batean, ai!, oihuka eta oihuka hasi zen emaztea, zeren karramarroak hankaz handik heldu baitzion, beheko ezpainetariko batetik; eta, oi huak entzunik, itzarri zen etxeko jauna, eskatu zion kandela bat bere sehiari, hurbildu zen kandelarekin bere emazteaganat, ikusi zuen ikustekoa, eta erran zion emazteari: " Lasai, maiteño, berehala laxatuko dizut hori, zeren hatsa egoztea baita sekeretua eta kontu honen gorabehera guztia"; eta hartu zuen senarrak hatsa, hurbildu zituen ezpainak istripua izan zen lekurat, egozten hasi zen hatsa karramarroa uxatzeko eta ohiltzeko esperantzarekin, baina orduan, ai!, senarrak oihuka eta oihuka ekin zion, zeren karramarroak bertze hankarekin senarraren goiko ezpainetarik bati heldu baitzion; eta sehiak hura ikusi zuen, eta guraizeak ekarri zituen; eta ebaki zion karramarroari hanka bat, ebaki zion bertzea, eta hala erdietsi zuten senar emazteek azkenean karramarro izugarri hartaz libratzea.
|
|
|
Baina, halarik ere, ez nuen artean etsi nahi eta, neure sineste itsuari atxikirik, amestu nuen ezen, galtzak goratu orduko, eskuz jaso eta eskuan eramanen zuela dukeak bere eskrementuen fruitua, zeren, soberakinak ere, zilarrezkoak edo urrezkoak direnean, ez baitira izan ohi soberako. Haatik,
|
bere
egitekoa akabatu eta galtzak goratu bezain fite, alde egin zuen. Eta nik ere galtzak lotu nituen, eta dukeak utzi zuen erakusgarriaren etsaminatzerat joan nintzen.
|
|
|
ENE malenkonia, oroitzen ditudanean neure haurtzaroko egun haiek, zeinetan ezin dohatsuagoa izan bainintzen...! Baina egun haiek ere handik gutira izan zuten, mundu honetan guztiak bezala, fina eta akabantza, eta, horrela, bertze egun hura oroit dezaket, noiz eta zorigaitzak atrapatu eta
|
bere
egin baininduen, berehala ohartuko zaren bezala.
|
|
|
Anitzetan galdetzen diot neure buruari nola atera zitzaizkidan hitz haiek, eta oraino ere neke eta gaitz egiten zait bertze argibide baten edireitea... baina bai erraiten ahal dizudala ezen, hitz haiek trenkatu orduko, bi sentimendu errotu zitzaizkidala, biak ere kontrakarrean zeudenak, zeren sentitu bainuen, batetik, halako kezka bat, osabari modu hartan trufa egiteagatik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde; baina baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezkaren gainetik zegoena mementu hartan, zeren bidaia oso hartan osabaren erranetarat egon bainintzen, sekula erabaki bat hartu gabe, eta zeren hura baitzen, hain zuzen ere, ene lehen deliberamendua, adierazten zidana ezen gizon egiten ari nintzela, zinez... eta zeren noiznahi den etortzen baitzitzaidan bururat osabaren iduri hura, hark Bolognan ukabila jaso zuenekoa eta nik mehatxu bat bezala sentitu nuena, nik irri egin niolako, lohitan blai ikusi nuenean; izan ere, hargatik atera ote zitzaizkidan hitz haiek, zeren lege naturala baitzen mendekuari mendekuarekin ihardetsi nahi izaitea? Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak
|
berak
egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan. Edo arrazoin haiek guztiak baterat ote zeuden ene ateraldi ausart haren ifrentzuan?
|
|
|
Ez, osabak ez zuen austriarren arrano inperiala akabatu, baina zein arrai eta alegera sentitu nintzen, halarik ere, zeren eta osabak ere, Galileok bezala, gibela egin baitzuen, baina urrats bat aitzina egiteko,
|
bere
egite haren bidez, eta zeren bere urrats hura bertze urrats bat izan baitzitekeen, gizon batek baino gehiagok gerorat gogora zezakeena eta gogoratuko zuena, libertaterako bide luzean...
|
|
|
Ordubete erran dut...? Ezta mementu bat bera ere!, zeren neure etxea izan baitut atzerri, neure etxea otserri, eta zeren zaldia atarian baitut, eta orain
|
berean
eginen dut alde! Baina, joan baino lehenago, gutun bat eman nahi nizuke, osabak zuri skribatua, bere burua hiltzeko erabakia hartu baino lehen...
|
|
|
Bederen, ondorio bat ekarri zuen ona: behin semea
|
bere
egitera makurtuta," Zentroa" eta" Taldea" hartu zituen bere koleraren jomuga. Etxera itzuli ginen egunean, esne maternizatuaren bila igorri ninduen botika batera.
|
|
|
" Anjel Urtxipiaren gorpua agentziako garbitzaileak(" garbitzaileak" ezabatu eta horren ordez" garbiketa lanen arduradunak" idatzi nuen) aurkitu zuen arratsaldeko zazpiak aldera,
|
bere
egitekoa betetzera abiatu zenean. Itxura denez, hainbat oren zituen hilik..."
|
|
|
Erlojuari behatu zion eta nik gauza
|
bera
egin nuen. Hamabiak eta hogeita bortz.
|
|
|
Auzo nekagarria ikasgelan, neskatarako ezgauza, kartetan gorrotagarria... hainbertzenarekin ere, fraideeneko hondar ikasturtea arte ez zuen
|
bereak
egin, gutaz zen bezainbatean. Bi eskolaren arteko atsedenaldian agitu zen.
|
|
|
Deusetarako etorri ez eta gainera lokartu. Agian ez zaik gauza
|
bera
egitea gogoratuko... —haren ezpainak mehatxuz okertu ziren nire aldera— Nik, gutienez ere, hik adina arrazoi zaukaat logalez urratua egoteko, baina hemen nauk, bolantearen aitzinean, bertze ordu erdiz gidatzeko prest, zomorroiek geldiarazi eta alkoholimetroa ahoan sartuko didaten beldurrik gabe.
|
|
|
Gero, pipatzen segitu zuen. Haren bekaitz nintzen, ez bainuen gauza
|
bera
egiten ahal. Ez zitzaigun gelditzen ezta gorri eta apur bat mentolatutik ere.
|
|
|
Haizu zen, gainera, berriz eskatzea, mutur beltzik ikusi gabe, eta, hura bezain muntako, bakea bermatua zegoen: etxe-jabe arraia jan edatekoak ekartzeko baizik ez zen hurbilduko Ximurrak
|
bere
egiten zuen gelara, eta halakoetan ere atean kax kax joko zuen beti, helduendako komikiak eta aldizkari pornografikoak —Charlyren ekarpena gure arratsalde beiletara— kukutzeko denbora eman nahi baligu bezala. Egun, neke zait neure burua hain lasai ikustea bizkarroikeria lotsagarri hartan.
|
|
|
Azken honek erlojuari begiratu zion, ororendako soraio. Nik gauza
|
bera
egin nuen neure grabagailuari buruz. Piztua egonagatik ere, besapean neraman, forentsearen ahora hurbiltzeak haren jarioa agortuko zuela goganbehartuta.
|
|
|
Bazekien zertaz ari zen. Azken hamar urteetan, gutienez ere lau aldiz jarri behar izan zuen telefonoan, Ximurraren andre Josefinari zinez zin egiteko senarrak gaua
|
berarekin
egina zuela burutik buru, laguna goizean, auskalo nondik, atzarri samarrik etxeratutakoan. Ttipiren zaintzapean gure emazteak ez ziren nonbait gu bertze emakumeekin lardaskatuko ginen beldur.
|
|
|
—Horrela behar —irribarre asean— Kanpoan giro ez bada, hobe etxera bildu, egiteko interesgarriagoetara. Hik ere gauza
|
bera
egin behar huke.
|
|
|
Alabaina nik ez nuen lantokian helbide aldaeraren berri eman. " Nire" egunkaria, hortaz, Kristinak irakurtzen zuen egunero jaikitakoan, eta nik, berriz, ezin gauza
|
bera
egin erredakzioa zapaldu arte. Hartara, abuztuko astelehen horretan Josureneko sukaldean nintzela, konpetentziakoa eta aurreko egunekoa baizik ez nuen eskura.
|
|
|
" emakumea, egunen batean saltsa ederrean sartuko zaitu zeure aho handi horrek!". Bakoitzak
|
bere
egitekoa du eta zuek badituzue zeuen moldeak eta nik neurea, eta ez naiz orain bertzeena maiseatzen hasiko, ezta?
|
|
|
Lehenbizikora makurtua, Musu triste egin nuen neure hautuaren jakitun. Zerbitzaria
|
bere
egitekoan ari zen bitartean, gogoeta egon nintzen Klararen azken hitzez. Ondorio garbirik atera gabe nengoela ekin zidan berriz emakumeak.
|
|
|
Hogei urteen marra zeharkatu ez duten gaztetxo aterpegabeak bagina bezala, haraino orduko, elkarri harturik genion, zehatz mehatz, gure gorputzen hozka mutur ororen izaria, balentria handiagoen atari. Egin, igogailuan
|
berean
egin ez bagenuen, ez zaio saio faltari egotziko, emakumearen lankidetza ezari baizik: ezin hark egoeraren seriotasunak eskatzen zuen bezalako jarreran iraun, irri ajataka alkoholikoetan eztanda egin gabe.
|
|
|
Pipatzeko bertze paper bat atera berria zuen paketetxo gorri batetik, eta lanean ari zen berriz, lehiatsu, jainko ezezagun bati gure garunak arruntik ketzeko zina egin balio bezala. Hain zegoen
|
bere
egitekoari emana, non harrigarria egin zitzaidan haren boza entzutea, Ximurrari galdezka:
|
|
2001
|
|
|
Galderak
|
berak
egiten zituen beti. Ni mutu geratzen nintzen.
|
|
|
Bere koipe eta zikinkerian bizitzea gustuko zuen animalia basatia. Baina, hala ere, konpainia neukan, eta
|
beragatik
egiten nuen apurra onerako zela pentsatzen nuen. Ezkondu nintzenean Jainkoaren aurrean zin egin nuen onerako eta txarrerako ezkontzen nintzela.
|
|
|
Benetan disfrutatu dut
|
beraz
egindako txangoarekin. Gesal usaina biriketan almazenatu nahian aho betez hartu dut arnasa, taberna zuloko hainbeste ke garbituko duen itxaropenean.
|
|
|
Eta bazekiat irribarre egiten ariko haizela hau irakurrita. Hi beti barkamena eskatzen, Tasio, esaten ariko haizela heure artean, baino gero beti gauza
|
bera
egiten duk.
|
|
|
Denak mahai inguruan eseri dira. Arrautza nahi duenak
|
berak
egitea dauka, oihukatu du Patxik, txistorra eta patata frijituak zartaginetik bi azpil handitara pasatuz. Arrillagak basoak atera ditu eta baita bi litroko kokakola botila bat ere.
|
|
|
Hamabi orduko ikastaroa egin zuten hasiberriek, lanpostuaren gorabehera guzti guztiak ikasteko. Hamabi orduak egun
|
berean
egin zituzten, ostiral batean; hori bai, sei orduko txanda ezin ordenatuagoetan. Berrogeita Zazpien arteko batzuek (batez ere bik) egun horretan karrera osoan baino gehiago ikasi zutela ziurtatu zuten.
|
|
|
Kartarik ere zakutotxoa zeukan eskuan. Jagdish Nooniak egin zuen gauza
|
bera
egin zuen.
|
|
|
Alfonbra lantegietan edo etxeko lanetan jardungo omen dute alabatxook. Gauza
|
bera
egiten dute batzuek Latinoamerikako nazioetan, neskatxei Espainian lana emango dietela esanez.
|
|
|
Mani Ratnam film zuzendari arrakastatsuari gangsterrek bonba bat jaurti zioten beraren Madrasko etxean,
|
berak
egindako film batean musulman neska bat hindu batekin ezkontzen zelako.
|
|
|
Horien gainean finkatzen dira familiaren gorabehera eta joan etorri guztiak. Neskatxen aitek horrela jokatu zuten eta badakite beren alaben senarrek gauza
|
bera
egingo dutela.
|
|
|
Auzitan ere aitorpen soil eta xalo
|
bera
egin zuen. Orain zigorraren bederatzigarren urtea betetzen ari da.
|
|
|
Etxean bada, amak atonduko du afaria. Bestela,
|
berak
egin behar. Afaria arroza eta dal:
|
|
|
Behartsuak, protesta egiten dutenean, hil edo gogor hartzen dituzte, giroa nahasten beraiek hasi direla aitzakia eginez. Gauza
|
bera
egiten zuten kolonialistek (euskaldunak ere tartean zeudela) indioekin, Las Casas ek bere kontakizunetan esaten digunez.
|
|
|
Indiak independentzia erdietsi zuenean, goi mailako kastakoek basoak eta mendiak ere
|
bere
egin zituzten. Adivasiek herrietara jo behar izan zuten.
|
|
|
‘Nebarrebak gara, ’ bota du Imanolek erdaraz. ‘Arantxa ni baino politagoa den arren, tailer
|
berean
egin gintuzten... ’
|
|
|
Haizea geroago eta latzagoa izango da eta nostromoak, nahiko luzatu ondoren, kanpamentua
|
bertan
egitea aginduko du.
|
|
2002
|
|
|
Ez ninan sekula egin ordura arte, eta ordutik ere ez dinat egin.
|
Berak
egin zinan dena. Oso ona zela esango niken, nik behintzat oso ondo pasatu ninan.
|
|
|
–Gure kontuak. Gero, gainera, gutako bakoitzak ere –keinu bat egin zuen esku batekin, gelako guztiak hartzen zituela adieraziz–
|
bere aldetik
egin zuen. Lana, unibertsitatea, lagun berriak...
|
|
|
Iztarte aldera hurbildu zuen, apurka. Alexek gauza
|
bera
egin zuen– Y aquí, ¿ qúe tenemos?
|
|
|
Irenek nabarmentzen hasi nahi zuen, eta bere ile gorria askatu zuen; Imanolek irribarre egiten zion, noizean behin, Alazneri; Julen gauza
|
bera
egiten saiatzen zen Mirarirekin.
|
|
|
Alexek prakak erantzi zizkion. Jarraian gauza
|
bera
egin zuen bere prakekin, eta gainontzeko arroparekin. Mirarik kuleroak bakarrik zeuzkan; Alexek galtzontziloak.
|
|
|
Nahiko jan ondoren, beste animalia askok bezala, zakurrek batzuetan hezurrak lurrazpian gordetzen dituzte, beharruneetan atzera atera eta jateko. Urtxintxek ere, adibidez, gauza
|
bera
egiten dute intxaur eta hurrekin.
|
|
|
Marka guztiak hautsi ditu. Hobeki mintzatera, ordea,
|
berak
egin dituen markengatik baino, berari egin dizkioten markengatik da txapeldun. Marka asko eta mingarriak, gainera.
|
|
|
Marka guztiak hautsi ditu. Hobeki mintzatera, ordea, berak egin dituen markengatik baino,
|
berari
egin dizkioten markengatik da txapeldun. Marka asko eta mingarriak, gainera.
|
|
|
Beharbada, mesederik handiena, Gonzalezi
|
berari
egin zion zakurrak. Elbarri gelditu zenean, erabat etsita zegoen Gonzalez.
|
|
|
Ardia ergela dela esan dut. Animaliaren bat atzetik uzetaka badute, aski da taldearen buruan doan ardiak amildegira jauzi egitea, bere ondoko guztiek gauza
|
bera
egiteko.
|
|
|
Zakurrak elkarri arkakuso kentzen ikusten badituzu, adiskide direla badakizu. Ziminoek ere gauza
|
bera
egiten dute. Indian ikusi ditut horrela.
|
|
|
Zakur gazteek, zaharrak lan horretan ikusi, eta laster ikasten dute gauza
|
bera
egiten.
|
|
|
Sara, berriz, bere oposizioekin zebilen. Inorekin kontatu gabe –ez Karmelerekin eta ez enekin–, berak bere buruari ezartzen zion lehen ardura eta lehen apustu benazkoa zen hura, eta hargatik, beharbada, gogor hartu zuen hark ere
|
bere
egitekoa. Bere buruarekin konfiantza hartuz baitzihoan, eta gutxieneko indarrarekin sentitzen baitzen hartarako.
|
|
|
Zehatz mehatz oroitzen zuen Sarak paseo gorabeheratsu hura. Orduan ere toki
|
beretik
egin baitzuten aurrera bi ahizpek, Paseo Berrira jotzen zuèn Urumea ibaiaren ertzetik. Itsasoa haserre zegoen, eta olatuek ertzeko hormaren kontra jotzen zuten, baita gora egiten ere, paseoa inguratzen zuèn barandaren gainetik, asfaltoa eta asfaltoan aparkatuta zeuden automobil bakanak zipriztinez bustiz.
|
|
|
Eta hurrengo iganderako gonbidatu gintuen bere etxera bazkaltzera. Mahaiaren ingurura bildu ginenean, iruzkin
|
bera
egin zigun:
|
|
|
Handik aurrera, noiznahi etortzen zitzaidan Leire Ekainek asmatutako ipuinen batekin. Edo Ekainen ipuinaren inguruan
|
berak
egindako marrazkiekin.
|
|
|
Arotza zen ofizioz, eta oso bastoi politak egiten zituen, batean zurari suge edo herensuge baten itxura ematen ziola, eta bestean marrazki ezin politagoak egiten. Abila baitzen osaba Lazaro
|
bere
egiteko haietan! Eta, batzuetan, gonbidatu egiten ninduen bere ibilaldietan.
|
|
2003
|
|
|
Mendebaldeko nazio guziek ez zuten ordea, urrats
|
berean
egin mende berrietako bidea.
|
|
|
Bizkitartean, latin apur bat ikasten hasi nintzelarik, ohartu nintzen latinezko Res Publica edo. Errepublika? hitz elkartea ez zela, berez, hain argia eta, hitz berak ahoskatzean, ez genuela, menturaz, denek otoitz
|
bera
egiten.
|
|
|
Eta izaitez, Platonek Sokratesekin hartu bideari jarraikiz, Zizeronek asmatu zuen, Atenasen gaztaroan
|
berak
egin egonaldian, Eszipion Emiliano famatuarekin elkarrizketatu zirela aitzindari handiaren adineko hiruzpalau adiskide eta beste horrenbeste lagun gazte, erromatar idazlea bera zutela tartean lekuko.
|
|
|
Sabino Aranak
|
berak
egin zuen bezala 1898ko gerlaren karietara, haren alderdiko hautetsiek zioten Euskal Herrien deia adierazi, estatu mugen gainetik, Wilson Ameriketako presidenteari, I. Mundu Gerla amaitzera zihoalarik. –Aliatuek», haatik, ez entzunarena egin zuten eta 1918ko hitzarmenetan ez zen euskaldunez ez Euskal Herriaz aipamenik izan.
|
|
|
Alta bada, berrikitan, Kepa Altonaga adiskideak, Jean Etxepareren abertzaletasunaz galde
|
bera
egiten ziolarik bere buruari, erakusten zizkidan, 1922an, Gure Herria n, Oñatiko Unibertsitateaz lapurtar idazleak idatzi zituen lerro hauek:
|
|
|
Ohar
|
bera
egin genezake Britainia Handiko galestarrentzat eta Gainaldeetako eskoziarrentzat.
|
|
|
Eta azkenik, Erromako alde haietan euskaldunik baldin badago entzuteko eta ihardesteko nor denik, hari
|
berari
eginen diogu iragan hilabeteko La Croix kazetan Pirinio Atlantikoetako fededun ezezagun batek egiten zuen galde hura bera: ea, noiz ote, Erromako Elizak uko eginen dion Vatikanoko Estatuaren egitura eta lotura zaharkituari.
|
|
|
Berriro utzi zuen apalean. Gauza
|
bera
egin zuen s letrarekin: Schaudinn Tassos alea hartu eta arin bilatu ostean, sarrera bat irakurtzen hasi zen.
|
|
|
" Kazetari batzuek esan zuten mugimendu piktoriko berria sortu nuela, beste pintore batzuk ere hasi zirela nire bidetik; gauza
|
bera
egiten zutela makina industrialen mekanismoekin. Eta beste kazetari erraldoi batek idatzi zuen" Matias Malandak malandismoa sortu du".
|
|
|
Eta erlama berri batekin joaten dira erlauntzetik. Eta pertsona talde batek gauza
|
bera
egingo balu," emigrazio" esango genioke guk.
|
|
|
Epailearen aurrean egin dituen adierazpenetan irudimena behintzat baduela erakutsi du: desesperoak ematen duen deliberamenduarekin oldartu omen zitzaidan emakumea, eta lepotik zintzilik nuela ikusi omen ninduen luzaz, berak
|
bere
egitekoetan segitzen zuen bitartean. Nik eroapen handiz jasan omen nuen besarkada, gizasemeok emakumeen beroaldi edo flakezia horiek jasaten ditugun eran, konprentsioa erakutsiz edo, aski dela adierazteko bizkarrean edo sorbaldan kolpe laburrak joaz.
|
|
|
Komisarioak eroapenez begiratu zidan eta" Zeinen azkar maitemintzen zareten batzuk!" esan zuen
|
bere
egitekoetara bildu aurretik.
|
|
|
Gutxien uste nuen lekuetan topatu izan ditut geroztik behin eta berriz irakurtzen zituen nobelak, Max Frischenak esate baterako, eta nire arropa zuriarekin nahasian aurkitu izan ditut bere musuzapi ñimiñoak edo kolore desberdinetako bragak, Monikak prenda hori etengabe aldatzeko ohitura baitzuen, umorearen arabera beharbada, zuriak goizetan edo beltzak gauez ateratzen ginenean. Batzuetan, ni baino lehen altxatu eta
|
bere
egitekoetara joaten zelarik, prenda lorratz bat utzi ohi zuen pasilloan barrena. Uste dut ispiluaren aurrean probatzen zituela.
|
|
|
Nire emaztea pozik sumatu nian ondorengo egunetan, tarteka kantuan ere egiten zian ahopeka. Ohean geundelarik edo etxeko egongelan, bakoitza
|
bere
egitekoetan murgilduta, hoteleko pasilloan ikusi nuen gizon lodikotearen itzala sumatzen nian gure artean. Banekian goizean etxetik zihoanean hura ikustera joango zela baina banekian baita ere gauean itzultzen zelarik itzal harekin itzuliko zela.
|
|
|
Halaxe biziko dira seguru asko jubilatuak beste hiri handietan ere. Gauza
|
bera
egiten zuten lehen, Monika eta biok gauez atera eta etxerakoan igogailua hondaturik aurkitzen genuenean, ateko sarrailari itzuliak ematen zizkioten goizeko ordu txikietan gure zaratak entzutean, izan ere Monika barre errazekoa baitzen, errazegikoa, bizpahiru garagardo edaten zituenean.
|
|
|
Bai, mendebala argiago zegoen ekialdea baino, dudarik ez! Eta jendea kantari hasi zen, oihu eta txilio, azken egun haietan
|
bere
egindako eslogana batera eta bestera astintzen zutela: " Pello Oilarra eta Azpil!
|
|
|
Mirenek ez du hitzik egiten, baina ama semeen hitzak
|
bere
egin, eta bihotzaren ingurura bildu ditu.
|