|
2010
|
|
|
Etimologiaren bitartez ahalegintzen nintzen ulertzen: neurtitz, esate baterako, neurtu eta hitz direlakoekin osatua zegoela, eta
|
beraz
bertsoa adierazi nahiko zuela, edo antzeko zerbait. Eta halaxe orrialdero, liburu guztian.
|
|
2014
|
|
|
Ez dakit lekukorik bazenez, posible da, mezako tenorea baitzen, edo botikariak berak zuen atxiki
|
bere
bertso gisa, eskaintza gisa nahiz eta pikoa izan. Ditxolaritzaren eskola agerian uzten du bertsoak, errimek daukate magia:
|
|
|
Hasteko argitu zen gauza bat hor. Ez da gauza
|
bera
bertsotan jakitea eta bertsolari izatea. Bigarrenak kargu hartze bat erran nahi du.
|
|
|
Libertimenduan, berriz, kodifikazioa jartzen da aktorearen gerizatzaile, espazioak definitzen ditu, zirkulua eta musikarekin. Hots bertsolari ttipiei eskatzen zaiena zailena da haste hastetik, ez da harritu behar ez badute komunikatzen, barnera so hasten badira kantatzen,
|
beren baitan
bertso eskolako etxea bilatuz. Bertsolaria zirku pertsonaia egiten da prestakuntza eskas horren erdian, euskaraz duen trebezia erakuts objektu bilakatzen da, eta Iparralde honetan bederen, hizkuntzaren galtzeari lotua zaioke.
|
|
2015
|
|
|
sor ditzala, idatzi bitartean, ustez eta inon ez zeuden gaiak eta erak. Ahalegin utopiko hori ez dago literaturan bakarrik; idazketa ororen muin muinean dago. Lukasia Elizegik jarri egin zituen, idatzi,
|
bere
bertsoak, inprobisazioaren forma hobetu nahian. Juan Bautista Agirrek ere lumaz landu zituen gero pulpitutik predikatu beharrekoak.
|
|
2016
|
|
|
Alabaina, sortu zituen lanik gorenak
|
bere
bertso umoretsuak dituzkegu. Horietariko bat 1897.ean Donibane Lohitzunen antolatu aste kulturalerako hantxe irakurririko hitzaldiekin La tradition au Pays Basque bilduma ederra atera zenaurkeztu" Santsin" olerki saritua genuke:
|
|
|
Feli Setoain bereziki ezagun igaro ez bazaigu, tamalez, ez da berdin agitzen Luzia Goñi Oliasekin, zorionez. Basaburuko Aizarotzen 1928.ean jaioa, Garzarongo Bentako alaba dugu,
|
bere
bertsoetan esaten zigun bezala:
|
|
2017
|
|
|
Baina duela hogeita hamar urte erabat arraroa zen hori, bertso eskolen eta gaztetxeen eklosioa garai berean gertatu zen arren, luze joan baitzen bien ibilbideak elkarrekin gurutzatu arte. 90eko hamarkadan heldu zen hori, Negu Gorriak taldeak
|
bere
Bertso hop arekin ekarritako iraultzaren ondoren; ordura arte, rock kontzertuen espazioa zen gaztetxea eta bertsoarena bertso eskola.
|
|
|
Bertso eskolek gaiaren erabiltzeko manerak behar dituzte erakutsi, eta gai baten barnatzen. Bestalde, oroit naiz arrats oso bat iragan zuela Mixel Labegerie zenak gitarrarekin Xabaldor
|
bere
bertsoetan laguntzen. Esperientzia horrek ez zuen segidarik ukan.
|
|
|
bera eta Julen Lekuona kantaldia prestatzen ari dira bertso zaharrekin eta Donostiako Antzoki Zaharrean izango da emanaldia. Hain justu, Antzoki Zaharreko kantaldi hori izango da urte hartan
|
bertan
Bertso zaharrak izenburuaz kaleratuko den diskoaren ernamuina.48 Lekuonarekin batera, Antton Valverde aritu zen Leterekin proiektu horretan, urtebete geroago, 1975ean, Txirritaren bertso zaharrekin kaleratutako diskoan bezalaxe.49
|
|
|
Bistan da Aiara ez dela Parisetik etorritako artistaren hotsik iristen: Lertxundik ez daki
|
berak
bertsook argitaratu garai bertsuan
|
|
|
Zuzeneko performancean, horixe du bat bateko bertsoaren eta rockaren arteko nahasketak: rockak asko kendu behar du
|
beretik
bertsoak bertso izaten jarrai dezan, eta viceversa. Neurri batean, bietako bat sakrifikatu behar da.
|
|
|
Maule edo ‘ihintzaren’ ibaia izan zen hirurehun urtez mapuche herrien mugarria eta babeslekua espainolen aurkako borroketan.27 Lautaro eta Caupolican buruzagien lurraldeak. Horiei eta Ameriken beste askatzaileei eskaini zizkien
|
bere
bertsoak Nerudak:
|
|
|
Baina Urdallu alde batera utzi eta, natorren Elamaraino. Hura aipatzen baitit oraindik, oroimin oneko jende finak,
|
bere
bertso doinu eta guzi:
|
|
2019
|
|
|
Hitzen trebetasunari atarramendua ateraz, bai errimaz, eta bai ziriz. Finean,
|
bere
bertsotarako grina erakutsiz.
|
|
|
Alanbre eztendun baten gainean Mikelen itzala dabilkio dantzan, desioen magalera noiz eroriko zain.
|
Bere
bertso eta azal beltzaranera aparretsirik baitago. Bertsotan ziria sartu behar dueneko begirada salatarira.
|
|
|
Aipatu litzateke, baina, forma tradizionalekiko agertu duen lotura maizago gertatzen dela hasierako bertsoetan, eta aldatuz joan dela denborarekin batera. Dena dela, Xenpelarren eragina oso nabaria da
|
bere
bertsorik zaharrenean," Etxe bat erretzen Putxux Errekan" deiturikoan:
|
|
|
hona hiru koordenada nagusi Juan Mari Lekuona bertsogilearen munduan. Gehienetan giro horietarako dira bertsoak, eta oso gutxitan egin eta erakutsi zituen beste helburu batekin poetak
|
bere
bertsoak.
|
|
|
Juan Mari Lekuonaren bertsoek ez dute egitura sinple bat, ziurrenik, zortzikoa bera ere, gutxitan erabiltzen duelako. Askotan
|
bere
bertso sailek, eta horiek nagusi direla adierazi behar, otoitzaren antza hartzen dute, edo nahi bada, salmoarena, eta beraz, ideien kontrastean baino gehiago, ideien loturan eginiko bertsoak dira.
|
|
2021
|
|
|
|
Bere
bertsoetan, garbia da hizkera, tolesik eta hitz erdirik gabea, basa ere bai zenbaitetan. Arkilokorekin, errealismo zalantzagabe bat sortu zen greziar lirikan.
|
|
|
Bere ezkonbizitza bukatu eta gero, etxeko errutinak utzi, eta ongi ezagutzen ez dugun jarduera berri batean hasi zen.
|
Bere
bertsoei esker —guganaino ailegatu diren puska hondatuei esker—, eta berari buruzko albisteen bidez, urte haietan bizi izan zuen giro ez konbentzionala berreraiki dezakegu. Badakigu neska gazte talde baten buru zebilela:
|
|
|
Egoera hartan, grinek ezkontzatik kanpo egiten zuten eztanda. Ovidiok errealitate hori
|
bere
bertsoetan islatzeko lotsagabekeria izan zuen. Momentu txarrean, gainera:
|
|
|
Eskilok, bere epitafioan, bere guduak aipatu zituen, eta hitz bakar bat ere ez, ordea, bere literatur lan itzelaz. Harroago zegoen bere Grezia txikia persiar inbaditzaile boteretsuen kontra defendatu izanaz
|
bere
bertsoez baino.
|
|
|
betaurrekodun, bizar zaindu gabea eta zigarroa ahoan. Ponpeiako erretratu haietako ezagunenean —existitzen ez den irudi batekin ameskeria eginez," Safo poeta" izenarekin bataiatu dugu—, emakume gazte bat gogoetan ari da, eztena ezpainetan eta argizariak esku batean,
|
bere buruan
bertso bat osatzen ari den bitartean. Boligrafo edo arkatz baten puntari hozka egiten diogun bakoitzean, nor bere baitaraturik, begirada galduta, idazketa bezain zaharrak diren keinuen errepertorioa betikotzen ari gara oharkabean ere.
|
|
|
Zenbait idazle erromatarren kexuei esker, badakigu taulatxo ezkoztatuen eguneroko erabilerak ikusmena nekatu eta" ilundu" egiten zuela. Argizarizko geruzan, marrak kontrasterik gabeko artesi soilak ziren —neke handiz egindako hitz ildoak— Martzial poetak,
|
bere
bertsoetan, taulatxoetan irakurtzen duenaren" begi unatuak" aipatu zituen, eta Kintilianok ikusmen ahuleko pertsona guztiei gomendioa ematen zien papiro edo pergaminoan tintaz idatzitako liburuak irakur zitzatela, hau da, beltza arrearen gainean. Horrela jakin genuen gure arbasoen eskura zegoen euskarririk merkeen eta eskuratzen errazenak bere ondorioak zituela.
|
|
|
Atrekto ez ezik, Martzialek,
|
bere
bertsoetan, beste hiru liburu saltzaileren izenak aipatzen ditu: Trifon, Segundo eta Kinto Polion Valeriano.
|
|
|
Liburu saltzaileak mantalik gabeko medikuak dira, baina ezin da baztertu garai txarretan balen kontrako txalekoa eraman behar izatea lantokira. Salman Rushdiek 1988an
|
bere
Bertso satanikoak izeneko lan satirikoa argitaratu zuenean, zentsura eta indarkeria erauntsi bat sortu zen, lehen aldiz irismen globala izan zuena. Indiako ministro batek piztu zuen sua obra biraogiletzat hartzeagatik.
|
|
2023
|
|
|
" Orain arte, nire obra bakar batek ere, nahiz eta guztiak gogoan izan, ez dit onurarik ekarri, eta nahiago nuke kalterik egin izan ez balit!"(" Tempus adhoc nobis, repetas licet omnia, nullum/ pnfuit — atque utinam non nocuisset!"). Aitzitik, agian bere ezbeharren errua, hain zuzen,
|
bere
bertsoei egotzi behar zaie.
|