|
2001
|
|
|
Kortesen, ureztapeneko laborantzatik bizi ziren, artoa, barazkiak, zuhaina... ekoizten zuten. Beraz, ez da harritzekoa ura bizirauteko beharrezkoa
|
zuten
nekazari hauek Argaren gaixotasunaz konturatzea. Baina zein egoeratan daude gaur egun Euskal Herriko ibaiak?
|
|
2003
|
|
|
Oihalgintzan koroa saiatu zen errege manufakturak bultzatzen, baina jarritakoek azkenean porrot egin zuten, ez zirenez errentagarriak, garestiegiak zirelako lortzen ziren produktuak. Eskaria orokorrean, mende erdira arte, garapenarekin bizi maila igo
|
zuten
nekazariek osatzen zuten, batik bat, beraz, maila ertain eta baxuko produktuak saltzen ziren batez ere, eta luxuzkoak gutxixeago. Mendearen bigarren erdialdean, berriz, nekazarien egoera okerragotzen joan zen koiuntura ekonomikoarengatik (etekin beherakorren legeagatik?) eta errentak hazi egin ziren, ondorioz, eguneroko produktuak gutxiago saltze hasi ziren eta luxuzkoak sarriago (goi mailako taldeen artean, jakina).
|
|
|
Horren ondorioz, barne merkatuaasetzen zenean nazioartera jotzerakoan alde handia zegoenez barneko eta kanpokoprezio horien artean, barneko merkatua hobesten zen. Joera hori aldatzeko eta Iparraldean etengabe hazten ari zen produkzio ahalmenari irteera emateko asmoz, beren ekoizpena esportatzen
|
zuten
nekazariei diruz laguntzea erabaki zen eta barnekoprezioak zekarren maila bermatzen zen. Jokabide horiek hasiera hasieratik GATThitzarmenetik salbuetsi eta onartu ziren, eta horretarako jartzen zitzaien muga bakarra laguntza horiei esker lortutako merkatuaren zatia arrazoizkoa izatea zen.
|
|
2004
|
|
|
Errepublikan, hasieran aipatu dudan bezala, garai honetan alderdi politiko berriak agertu ziren haranean, baina dudarik gabe karlistak ziren talderik ugariena. Karlisten ideologia laster barneratu
|
zuten
nekazariek. Alderdi hau haraneko betiko alderdia zen.
|
|
2006
|
|
|
Hau da, boilurrari balio erantsia eman nahi zaio eta inguru hori guztia garatzeko aprobetxatu. Beste lekuetan daukaten eskarmentutik ikasteko, lehengo urtean Perigord erako bidaia egin
|
zuten
nekazari nafar batzuek, huraxe baita Frantzian eta Europa osoan boilur gehien ekoiztu eta esportatzen duen lekua. Perigorden landa turismoa eta boilurra uztartu eta horrela turismoa erakartzea lortu dute.
|
|
2007
|
|
|
Greba iraultzaile garrantzitsuak ere gertatu ziren (Extremaduran, Andaluzian, Levanten eta Katalunian), ofizialen hutsegindako altxamenduak (Azañaren eraldaketa militarrarekin atsekabetuta baitzeuden), eta Sanjurjo jeneralaren pronuntziamenduaren porrota, 1932ko abuztuan; azken horren eraginez, Kataluniako Estatutuaren eta Nekazaritzako Eraldaketa Legearen onespena aurreratu egin zen. Baina aldi horretako gertaera larriena «komunismo libertarioa» aldarrikatu
|
zuten
nekazari anarkistak Casas Viejasen erailtzea izan zen. Horrekin batera, Gobernuak udalak berriztatzean eta Konstituzio Bermeen Auzitegiko kideak izendatzean hauteskunde porrota izan zuen.
|
|
2008
|
|
|
Protesta hau, gainera, idazkari berriaren izendapenarekin zegoen lotuta, auzokide legez onartuak izanez gero bozketan parte hartzeko eskubidea izango baitzuten, eta beharbada, bozketaren emaitza aldatzeko ere. Auzokidetza eskatzen
|
zuten
nekazarien kopurua nahiko altua zen, eta euren eskakizunak onartu ez bazituzten ere, udalean burutzen ari ziren aldaketen aurkako mugimendu legez ulertu behar dugu. Berrezarkuntzaren garaian udalean sartzeko baldintzak zorroztu egin ziren, eta itxura denez, liberalen bazterketa bukatzen ari zen sasoi berean, Lege Zaharraren defendatzaileek ere euren eskubideak aldarrikatu zituzten.
|
|
2009
|
|
|
Osterantzean urtero bazkaria egiten
|
zuten
nekazarien kooperatibako herriko gizonek taberna zaharren. Bazkalostean sororako erreminten zozketak egiten ziren.
|
|
|
Udan basoa zena urtarrilean belarlekua zen, eta bertan janaritzean ardiek uzten zuten satsa aprobetxatu egiten
|
zuten
nekazariek San Josetik aurrera lurrari etekina ateratzeko.
|
|
|
Nafarroan grebak landa eremu aurreratuetan izan zuen eragina, eta ordainetan, errepresio latza jasan behar izan
|
zuten
nekazari borrokalarienek: bilguneakitxi eta isunak eta espetxe zigorrak ezarri zizkieten.
|
|
2010
|
|
|
Zerbitzu publiko guztiak pribatizatzea lortu zuten arren, enpresa erraldoi horiek ez ziren sekula gure landa txikietara heldu. Hori ikusita, estatua konbentzitu
|
zuten
nekazari txikiak ez babesteko, eta horrek gainbehera itzela ekarri zuen arren, eman diogu buelta, eta egun mundu guztiak onartzen du oinarrizko elikagaiak nekazari txikiek ekoitzitakoak direla. Jendea hortaz kontziente deno, nekazariak garrantzitsuak izango gara, eta molde neoliberal basati horiek iraganera kondenatuko ditugu.
|
|
|
" Faborez?", esan nion. Halaxe eskatzen
|
zuten
nekazariek dantza. " Beste erremediorik ez daukat.
|
|
2014
|
|
|
Santosek, berriz, barkamena eskatu du iazko uda amaierako protestak ukatzeagatik. Abuztuan eta irailean nazioko grebara deitu
|
zuten
nekazariek, eta hainbat astez blokeatuta eduki zituzten herrialdeko errepide nagusiak. «Ez dago halako grebarik», esan zuen presidenteak orduan.
|
|
|
Nekazariei maiztertzan utziak. Dirutan edo produktuen bidez (uzta, animaliak) ordaintzen
|
zuten
nekazariek.
|
|
|
Ideia garbiak, ugerrak ere bai, edo beharbada ingurukoek ematen zizkioten, artistez inguratu zen beharbada. Urteko uzta ospatzeko festan, esate baterako, produktuen erakusketa egin behar
|
zuten
nekazariek, produkturik onenak. Telebistaz emitituko zuten, erakutsiko zuten Errumania ez zela gosez hiltzen ari.
|
|
2015
|
|
|
HAN LAUROGEIKO HAMARKADAN hasi ziren osasun brigadetan boluntario gisa lanean, landa eremuetan irauten
|
zuten
nekazariei laguntzen. Armando lizentziatu berria zela, Kolonbia barnealdeko oihanera eginiko irteera batean elkar ezagutu zuten Chelok eta biek, enpresa handi batek esmeralda ustiatu nahi zuela eta lekualdatua izateko arriskuan zegoen indigena talde bati babesa ematera joanak baitziren, beste hainbat mediku, irakasle, abokatu eta pedagogorekin batera.
|
|
|
Independentzia ez ezik, beste aldaketa hauek ere eragin zituen Iraultzak, Cantónen irudiko: diktadurak amaitu egin ziren, eta jendartearen babes zabala zuen Gobernuak; ustelkeria deuseztatu zuen, neurri ugariren bidez. Bidenabar, lurraren erreforma indarrean jarri zuen, lurrik ez
|
zuten
nekazariei haien jabetza emanez; industriari dagokionez, atzerriko enpresa guztiak nazionalizatu zituen; herri sektore zabalak alfabetatu zituen, garai hartan herritarren laurden bat alfabetatugabeak baitziren?; doako osasuna zabaldu zuen sail eta gune guztietara, baita nekazari lurraldeetara ere?
|
|
2016
|
|
|
" Khorasana Kamut izenez ezagunagoa da agian, baina hori patente bat da. Khorasana berriz berreskuratu
|
zuten
nekazari batzuek, eta aspaldiko izena jarri diote". Espirulina algak dituzten maccheroniak ere baditu Martinellik; Galiziatik ekartzen dituzte alga horiek.
|
|
|
Ordukoan aduanak kostara eta Pirinioetara aldatzea izan zen matxinada piztu zuen txingarra, lehengaiei zergak gehitzea alegia; 1766an, berriz, trafikanteei jakien salneurriekin jolas egiteko emandako errege baimenarekin egin zuen gainezka eltzeak. Batean zein bestean, tripa-zorriak haztea beste aukerarik ez
|
zuten
nekazari eta langile txiroek ordaindu zuten lukurreriaren bide saria.
|
|
|
Haiek, nire Finzi Continitarrek, berriro oso zorrotz jokatzea lortu zuten. Lorategiaren aitzakiarekin, neskame guztiak kontserbatu ahal izan zituzten, lehenengotik azkenengora, baratzea lantzen
|
zuten
nekazariak zirelako itxurak eginez. Baina, guk?
|
|
2017
|
|
|
Hizkuntza politika batek, hizkuntza zeinahi dela ere, dirua esan nahi du, eta aitortza, eta horri denaz bezainbatean, Guerneseyn ez dugu deusik. Are gehiago, askok usteko dizu frantsesa dela bertako hizkuntza ofiziala, XX. mendearen hasmenta arte frantsesa izan zelako irakaskuntza hizkuntza," zibilizazio hizkuntza", eta haren ondoan, tokiko hizkuntzak" frantses eskasa" ren sinonimotzat zituzten; alegia, uste zuten soroetan lan egiten
|
zuten
nekazariek beste inork ez zuela erabiltzen guerneseyera.
|
|
|
Suitzan, Austrian eta Tirolen ere, artistek parte hartu
|
zuten
Nekazarien Gerran, baita entzute handiko artistek ere, hala nola Lucas Cranachek (Cranach Zaharra), eta hainbat pintore eta grabatzailek (ibid.: 7).
|
|
|
12 XIII. mendeko Picardyko landa pobreziaren irudi estatistikoa da ondorengoa: behartsuak eta eskaleak% 13 ziren; lursail txiki baten jabeak,% 33, ekonomikoki ezegonkorrak izanik uzta txar baten eraginez bizirik irautea arriskuan zuketenak; lanerako abererik gabe, lur gehiago
|
zuten
nekazariak,% 36, eta nekazari aberatsak,% 19 (Geremek 1994: 57).
|
|
|
523? 40): euren artean, noble edo jaunik nahi ez
|
zuten
nekazari txiroak zeuden, joera errepublikanokoak. Tabortar deitzen zieten, 1419an Pragan hustarrek lehenengo erasoa jasan zutenean, Tabor mendira jo zutelako.
|
|
|
Eta ondoren, 1814aren, lurra goldatzen
|
zuten
nekazariek giza-gorpuak aurkitu zituzten, desitxuratuta eta argal.
|
|
2018
|
|
|
Zaila eta batzuetan faltsua izaten da horrelako erretratu soziologikoak egitea. Aspektu ideologikoek eta erlijiosoek ere bataren edo bestearen aldeko hautua baldintzatzen zuten, baina argi dago orokorrean karlismoaren alde agertu zirenek erreforma kapitalista eta liberala geldiarazi nahi zutela, eta horretarako arrazoi asko
|
zuten
nekazari txikiek (ondasun komunalen pribatizazioaren aurka), artisau txikiek (tokian tokiko ekoizpenaren defentsan), noble txikiek (eremu lokaletan pribilegioei eusteko), edota komentuetako eliz gizonek (desamortizazioaren aurka beren etxeak eta lurrak defendatzeko). Erregimen feudaleko goi klasea, noblezia handia, berriz, aspaldi zegoen erreformen alde, bere kapital nagusia, lurra, modu askean kudeatu ahal izateko.
|
|
2020
|
|
|
K.o 442 inguruan, Hispaniako Tarraconensis probintzian Ebro ibar osoan" bagauden" lehen erasoak jazo ziren; XIX. mendeko idazleek lehen iraultzailetzat zituzten insoletam bacaudarum delakoak, krisi garai hartan zegoen deskontentu sozialaren erakusle, baina egiaz ezer gutxi dakigu euren motibazioez, oso jende anitzek osatzen baitzituzten matxino taldeak: lurra galdu
|
zuten
nekazariek, lapurrek eta baita ihes egindako esklaboek ere. Iturri klasikoek baskoien lurraldean kokatu zituzten hasiera batean, baina Tarazona eraso eta hango gotzaina hil herioan utzi ostean, Lleidaraino ailegatu ziren.
|
|
|
Erremolatxarena ez da arrazoi bakarra, nolanahi ere. Nazioartetik datozen mehatxuez kezka adierazi
|
zuten
nekazariek eta abeltzainek ere. Brexit aren ondoren, Europako Batasuna negoziatzen ari den Nekazaritza Politika Bateratua da beste arrazoietako bat, hain zuzen.
|
|
2021
|
|
|
Martiren alargunaren kontura, urririk egin nuen inkestan, egoera hori biderkatu zitzaidan. Ate guztiak ixten zitzaizkidan, salbu GaztaKoopetik alde egin
|
zuten
nekazarienak! Hauek, gaztategiaren izena ahoskatu orduko, sutan jartzen ziren, ezpain zurbiletatik madarikazio kordelak ateratzen zitzaizkien eta nik haserre tsunami hori ez nezakeen menpera.
|
|
2022
|
|
|
Bizilagunek egin zuten suebakia erabakigarria izan zen suaren bidea eteteko. Nafarroako Gobernuak eskerrak eman dizkie atzo lan horretan lagundu
|
zuten
nekazariei eta boluntarioei.
|
|
2023
|
|
|
Lutero, berriz, ingurune zurrun batean hezi izan zuten, baina lortu zuen bere espiritua eliza katolikoaren debekuetatik askatzea eta Enperadorearen uztarpetik ihes egitea. Hala ere, protestantismoa ingurunean ezarrita gero, printzeen aldeko jarrera hartu zuen; jarrera benetan autoritarioa hartu zuen bizi baldintzak hobetzea eskatzen
|
zuten
nekazarien kontra. Esan dezakegu Luterok ez zuela lortu uztarri autoritarioari ihes egitea, bizitzako uneren batean saiatu bazen ere ezarritako hertsapenetatik askatzen.
|
|
|
Luteroren idatziek eragina izan
|
zuten
nekazarien matxinadetan, baina matxinada horiek ordena soziala arriskuan jarri zutenean, Lutero erdiko klase mailaren eta printzeen alde jarri zen. Erdiko klase mailakoek bazituzten behe klase mailakoek ez zituzten pribilejio batzuk eta kapitalismoaren onurak erdiko klase mailako batzuek, aberats kapitalista berriek eta jaiotzetik aristokrata zirenek baliatu zituzten batez ere.
|
|
|
Luterok hizkera bortitza zerabilen liburu horretan eta bazirudien nekazariak desagertzearen alde zegoela (Elton, 1964). ...o sartzen zirela zeruan nekazariak erailez, otoitzaren bidez baino; matxinada itzaltzen laguntzen zuenarentzat zeruan saria izango zela; gerra ezbehar txiki bat zela, ezbehar handiago bat ekiditeko erabiltzen zena; ez zela tolerantziaren, errukiaren edo pazientziaren garaia, haserrearen eta ezpataren garaia baizik; onak babesteko eta bakea mantentzeko jarri zuela ezpata Jainkoak; bortxa erabiltzen
|
zuten
nekazariek deabruaren lana egin zutela; nekazariak zapaldu egin behar zirela eta lepoa moztu behar zitzaiela; nekazari matxinatu bat hiltzea ez zela erailketa; nekazariak zigortzen ez zituzten printzeek bekatu egiten zutela; infernuan deabrurik ez zela gelditzen, denak nekazarien barruan sartu zirelako; nekazarien kontra esandakoak Jainkoak inspiratu zizkiola.
|
|
|
Vincentek nahiago zuen jende xehearekin harremanak eduki, goi mailako jendearekin baino. 1884ko urtarrilaren 2an (351) Nuenendik idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion berak nahiago zuela egon mundua ia ezagutzen ez
|
zuten
nekazariekin edo ehuleekin, jende zibilizatuagoarekin baino; Nuenenen zegoenetik ehuleen munduan murgildua zegoela; ehuleen marrazki gutxi ezagutzen zituela; zaila dela haien marrazkiak egitea, ezin delako nahi adina distantzia hartu ehungailua marrazteko.
|
|
|
Horregatik itzuli behar gara, berreraikitzera, seme alabak izan nahi zituzten pentsatzeko astirik ere izan ez
|
zuten
nekazari, pobre, jende ilustratu eta analfabeto horien izen eta aurpegietara, haien izenak idatzi, errepikatu, aldarrikatu. Gure desira aurrean dugunarekin eraikitzen dugu, etorkizunarekin, baina ez dago genealogiarik ez duen desirarik, berdin politikan ala grinan, gure aurrekoa, gure lehenaldia, indartzen duguna eta ahazten ahalegintzen garena, presente daude beti.
|
|
|
Koltzarako lurrak pixka bat gutxitu dira, eta pixka bat handitu, berriz, ekilore landaketak. Azken hori 2022an ere gehiago landatu
|
zuten
nekazariek, Ukrainako gerrak eragin baitu produktu horren eskasia eta garestitzea, Ukraina haren esportatzaile garrantzitsuena baita.
|
|
|
Araban ere laboreetako lurren zati esanguratsu bat betetzen du zerealak, baina oraindik ez dute uztaren balantzea egin. Udaberri hasieran ohartarazi zuten asko txikituko zirela, baina, maiatzeko eta ekaineko eurien ondorioz, datuak uste baino hobeagoak izango zirela onartu
|
zuten
nekazarien ordezkariek lehorteari buruzko mahaiaren bileran.
|
|
|
Elkarterako diru gehiago agindu zien, baldin eta udalari kanona igotzen bazioten. Horregatik ur emaria festetan murriztea onartu
|
zuten
nekazariek, kanona igotzeko presio neurri gisa. Sara eta Mark haiekin bildu zirelarik, Lorenek baieztatu zien arazoa diruan zetzala, ez ur faltan, eta berean jarraitzen du, beste nekazariek bezala.
|