|
2000
|
|
|
Ai, nola jarri zitzaidan bihotza taupaka, eta nola sentitu nituen bihotzean mila igel haiek, bata bertzearen gibeletik jauzika...! Zeren eta ene bihotza ezagutzen ez nuèn mundu eme urtsu haren egarri baitzen, eta igel guztiek nahi
|
zuten
mundu hartan murgildu, lehorretik uretarat jauzi eginik... Eta orain igel batek egiten zuen jauzi eta orain bertze batek, eta haien jauziak gero eta handiagoak egin ziren, eta, halako batean, zorabiatzerat nindoala iduritu zitzaidan...
|
|
2002
|
|
|
Bazuten, gainera, beren artean puntu komunik: guztiek aldarrikatzen
|
zuten
mundu espiritual baten beharra; guztiek hautsi nahi izan zuten gurasoen munduarekin, askoz ere solidarioagoa izango zen bizimodu berri bati ekiteko; guztiak ziren, bestalde, nola edo hala, kultura hippyaren oinordeko, sinbolo bihurtutako kantariak miresten zituztenak: Beatlesak, Bob Dylan, Joan Baez, Simon and Gardfunkel, eta beste hainbeste; haietarik anitz ziren, finean, belar erretzaileak.
|
|
2003
|
|
|
Neurologoa zen, baina artearen inguruko ikerketa interesgarriak egindakoa. Artistaren kontzientzia bikoitzari buruzko lan batengatik ezagutzen
|
zuten
mundu akademikoan.
|
|
2004
|
|
|
Azkenekoz begiratu zion Liviari, galdezka, baina neskatoa lurrera begira zegoen, isilik eta geldi, eta gau hartan ezin izan
|
zuten
mundura atera.
|
|
2009
|
|
|
Chaplin baikorra eta alaia zen, maisu bezala, ez zuen baikortasunik gabeko heziketarik ulertzen?, baita Domingo baino izaera lauagokoa ere, perfekzioarekin obsesionatuta bizi ez zen neurrian: izan ere, zer axola
|
zuten
munduko akatsek, usorik edo untxirik gabeko mundua, adibidez, edo torlojurik gabekoa?, baldin eta berak kapelupetik nahi adina uso, nahi adina untxi eta nahi adina torloju atera bazitzakeen?; eta ez al zion ikuspegi hark, ondorioz, aurrean zuèn ikuskizuna, bikien arteko jolasa edo bikien arteko borroka, nondik begiratzen zen, axolarik gabe eta galderarik gabe ikusteko aukera zabaltzen, ikuskizuna arazo bihurtu gabe?
|
|
|
Chaplin baikorra eta alaia zen –maisu bezala, ez zuen baikortasunik gabeko heziketarik ulertzen–, baita Domingo baino izaera lauagokoa ere, perfekzioarekin obsesionatuta bizi ez zen neurrian: izan ere, zer axola
|
zuten
munduko akatsek –usorik edo untxirik gabeko mundua, adibidez, edo torlojurik gabekoa–, baldin eta berak kapelupetik nahi adina uso, nahi adina untxi eta nahi adina torloju atera bazitzakeen?; eta ez al zion ikuspegi hark, ondorioz, aurrean zuèn ikuskizuna –bikien arteko jolasa edo bikien arteko borroka, nondik begiratzen zen– axolarik gabe eta galderarik gabe ikusteko aukera ...
|
|
2010
|
|
|
Eta, Gernikako gune historiko eta sentimentala ia suntsitu zuten egun haietan, zenbat erosta itxurati zabaldu
|
zuten
mundura. Gerra gune bilakatu zuten eta haraino gerra heldu izanaz kexatzen ziren; bere borreroak izan ziren, eta gero buruak biktima gisa aurkezten saiatu, egia aritu baino lehenago.
|
|
2011
|
|
|
–Pelikula egin nuenean jada, balio horiek, nolabait deitzearren, nahiko galduak zeuden, beraz gaur egun zer esanik ez, baina hori gertatzea ez dut ez ongi ez gaizki ikusten, aldaketa gizakiaren berezko ezaugarria baita, eta beharrezkoa da gainera. Ez dut pentsatzen gure arbasoek bizi
|
zuten
mundua oraingoa baino hobea zenik, ez dut inoiz nostalgiarekin begiratu; guztiz desberdinak dira eta une bakoitzak bere printzipioak eta jokabideak ditu. Hori guztia existitu zela jakitea, gaur garenaren aurrekari dela ulertzea, horren kontzientzia eta memoria izatea bai da garrantzitsua, errealitate hura ezagutzeak ekarpenak egingo dizkigulako gurea hobeto ezagutzeko eta oraina hobetzeko?.
|
|
|
Orain konturatzen naiz noraino nengoen sorginduta. Itsututa esan nuke, baina maitasuna itsua dela aspaldi esan
|
zuten
mundu guztiko poetek.
|
|
|
Plastikozko poltsak, egunkariak eta mugikorrak zituzten eskuetan, eta asperdura eta nekea aurpegietan. Gaixoak txabusina eta txapinekin paseatzen ziren eta leihoetatik begiratzen zuten itzuli nahi
|
zuten
mundura.
|
|
2012
|
|
|
Bai, seguruenik inoiz baino hobeto zebilen Bladi. Kalderapekora abiatzean egiten zituen pauso luze eta saltokariek azpimarratzen
|
zuten
munduarekiko bere jarrera berria, adorez jantzia, bete beteko udak zekarren bero izugarriari erreparatu gabe. Eta ni oraindik gertatutako guztia digeritzeke.
|
|
|
Horrela, elkarrengandik hurbil hurbil, Charles eta botikaria solasean ari ziren bitartean, beste biak elkarrizketa uher horietako batean barrena sartu ziren, non esaldien menturak elkarrenganako sinpatiaren erdimuin finkora eramaten baitu betiere. Pariseko ikuskariak, zenbait nobelaren izenburuak, dantza berriak, eta ezagutzen ez
|
zuten
mundua, dama bizi izana zen Tostesko herria, orain biak zeuden Yonville, dena arakatu zuten, orori buruz hitz egin zuten afariaren bukaera arte.
|
|
2013
|
|
|
Beste kazetari batzuek ere albistea zabaldu
|
zuten
mundu osoan zehar. Herbert Mathewsek New York Times egunkarirako, adibidez.
|
|
2015
|
|
|
Hiletara joan ziren langile guztiak azken tragoa eztarriratu zuten betozko ilunez. Bukatzen ari zen ezagutu
|
zuten
mundua ere. Laminadosen garai onak aspaldi joanak ziren eta berekin taberna egunero jendez leporaino egoten ziren egun apartsuak.
|
|
|
–Herrialde industrializatu nagusiek, egin duzu aurrera? beren gizenerako banatu
|
zuten
mundu guztia. Ba al dakizu nola?
|
|
|
beste inon aurki ez daitezkeen espezieak bizi baitira. Horregatik izendatu
|
zuten
Munduko Ondare.
|
|
|
konpromisoa hartu
|
zuten
munduko herrialde guztiak artikulu horietara egokituko zirela.
|
|
2016
|
|
|
Ebari beste galdera nardagarririk ez egitea eskatu zion, erdi haserre, ezagutzen
|
zuten
munduko hirugarren giza haserrea denen aurrera plazaratuz. Lehenak Jainkoarenak izan ziren, beraz dibinoak eta gizakien artetan kontutan ez hartzekoak, lehen gizarena beraz, Kainena, bigarrena Noeren emaztearena, eta hirugarren hauxe, apal apala eta ondoriorik gabekoa.
|
|
|
Bileran jakinarazi
|
zuten
munduan 140 zentral nuklear zeudela, eta lehengaia, uranioa, ia mugarik gabeko aukerak eskaintzen zituen lehengaia zela. Nazio Batuen Erakundearen txosten baten harira zetorren esaldi hori; izan ere, erakundeak zalantzan jarri zituen enpresa elektrikoek uranioaren eskuragarritasunari buruz emandako datuak.
|
|
2017
|
|
|
XVII. eta XVIII. mendeetan, kontratu bati lotutako jopu gisa edo deportazio zigorraren bidez jo zuten proletario gehienek Mundu Berrira; zigor horretaz baliatu ziren agintari ingelesak kondenatuak, disidente politiko eta erlijiosoak eta itxituren ondorioz ugaritutako alderrai eta eskale haietako asko herrialdetik kanporatzeko. Peter Linebaugh eta Marcus Rediker egileek The Many Headed Hydra (2000) [Buru askoko hidra] liburuan azaldu dutenez, mugarik gabeko migrazioari kolonizatzaileek zioten beldurrak bazuen funtsik, kontuan hartuta zeinen baldintza latzetan bizi ziren Europan eta zer nolako erakarmena pizten
|
zuten
Mundu Berriko albisteek: mundu miragarri bat irudikatzen zuten, non jendea tirania eta lan gogor orotatik aske eta nagusirik eta diruzalekeriarik gabe bizi zen, eta, nire?
|
|
|
Hala ere, esparru soziopolitikoan epe laburrean eta ertainean gertatu ziren aldaketek ez zuten zerikusirik gizabanako arrazional eta askearen eskubide naturalekin eta autodeterminazio moralarekin, ezpada teknika eta teknologia berriek eskaintzen zuten eraginkortasun ekonomikoarekin, gizarte gero eta industrializatu eta produktibo batean. Kantek ez baizik fisiokratek (XVIII. mendeko ekonomialari frantsesak) nahi
|
zuten
mundua birsortu ekonomikoki eta moralki, eta horregatik bultzatzen zuten hezkuntza unibertsala, ez gizaki arrazionalaren eskubide naturaltzat edo unibertsaltzat jotzen zutelako, baizik eta ordena ekonomiko berria sortzeko ezinbestekoa zelako ordena politiko berri bat ere eratzea, eta hezkuntza zen hura hedatzeko modu bakarra.
|
|
|
Ez du ulertzen zergatik ekarri
|
zuten
mundura. Batzuetan pentsatzen du nahi gabe enkargatu zutela eta sortu zen une beretik oztopo deserosoa bihurtu zela, traba gogaikarria.
|
|
2018
|
|
|
Nik uste metafora baten bidez azaleratuko dudala hobekien belaunaldien arteko desberdintasuna. Nire aitaren belaunaldiko maiordomoek, nik uste, eskailera baten tankeran ikusi ohi
|
zuten
mundua: goian, errege erreginen etxeak, duke dukesak eta familia zaharrenetako lordak zeuden; dirutu berriak, maila bat beherago, eta hala segi, harik eta maila batetik behera huts hutsik hierarkia ondasunak (edo ondasunik eza) ezartzen hasten ziren arte.
|
|
|
Lau umeak txolarreen hankak, hegalak, sabelak eta buruak jaten ari ziren, ahoa eta aurpegia gorriz zikinduta: txolarreen odol gorriaren usainaz bete
|
zuten
mundu osoa.
|
|
|
Mendikatearen eta zeru zabal lasaiaren azpian, You Siporen garrasi larriek euri zaparrada batek bezala ito
|
zuten
mundu osoa. Hainbat zakur berehala atera ziren korrika, eta zaunkaka hasi ziren kale erdian, zeru lurrak inarrosiz.
|
|
|
Miresgarria iruditzen zitzaidan haien zoriona. Pilota izan edo baloia izan, esfera bat aski
|
zuten
munduari zentzua hartzeko.
|
|
2019
|
|
|
Hala, obulua, nahiz eta aktiboa den funtsean, hau da, nukleoan?, pasiboa da azalean; haren masa bere baitan itxi eta hantuak gogora ekartzen du gauaren sakona eta bere baitakoaren baretasuna: antzinakoek esferaren forman irudikatzen
|
zuten
mundu itxia, atomo opakua; geldirik, obulua zain dago; espermatozoideak, berriz, zabalik, txiki, zalu, existentziaren ezinegona eta artegatasuna irudikatzen du. Ez dago zertan alegorien plazeraren mende erori:
|
|
|
misteriotsuaren giltza; ezarria zaion pasibotasuna da gakoa ulertzeko beltza nola bizi den mundu zurian, nola egokitzen den horretara, nolako ordainsariak nahi dituen, nola sentitzen den eta nola ekiten dion. Okupazio garaian, frantsesek guztiz bestelakoturik atzematen
|
zuten
munduan zeukaten tokia baldin eta erabakita bazeukaten, zela zuhurtzia berekoiaz, zela eginbehar premiazkoak zituztelako, okupatzaileen kontrako bortizkeriara ez jotzea ezta probokazioren bat zegoenean ere:
|
|
|
–Urte asko dira gure arbasoek lur hauetatik alde egin zutela, eta guk beren jatorrizko lurrak berriz zapaltzea zen haien ametsa. Hemen gaude bueltan, haiek aurkitu
|
zuten
munduaren berri ematera, zuen artean hartzeko mesedea egiten badiguzue?. Aho bete hortz geratu zen jendea, noski, eta ahal izan zuten harrerarik eskuzabalena egin zieten.
|
|
2020
|
|
|
7 Kyotoko Protokoloa. UNFCCCk bultzatuta, 1997an Kyotoko Protokoloa itundu
|
zuten
munduko herrialdeek. Eta lehen aldiz ezarri zioten euren buruari berotegi gasen isurketak murrizteko betebehar bat:
|
|
|
1992an, Rio de Janeiron (Brasil), Lurraren Goi Bilera egin
|
zuten
munduko agintari nagusiek, eta handik bi urtera Nazio Batuen Erakundeko (NBE) Klima Aldaketari Buruzko Esparru Konbentzioa sinatu zuten (UNFCCC). 1997an, Kyotoko Protokoloa itundu zuten herrialdeek.
|
|
|
Erdiko klaseari buruzko adibideak balio digu azaleratzeko globalizazioak Mendebaldean eta Asiaren ekialdean izaniko eragin ezberdina. Aro industrialean —alegia, 1970eko hamarkadara bitartean—, ekonomia aurreratuek, herrialde barruko desberdintasunak murriztu eta aberastasun konparatua euren mesedetan handitu
|
zuten
munduan; hau da, Mendebaldeko erdiko klasea egonkortu, eta desberdintasun globalak areagotu ziren. Ostera, ekonomia aurreratuen desindustrializazioarekin eta globalizazio prozesuarekin, joerak bestelakoak dira:
|
|
2021
|
|
|
Davidek kontatu zidanez, lehenago klima ere izan zuten lagun. Hamarkadetan berotze globala zeritzona iragarri ondoren, izotz aro labur bat bizi izan
|
zuten
munduan; XXII. mendearen lehen erdiko hamarkada erabakigarriak hartu zituen tenperatura jaitsiera orokor batek. Izozpean geratu ei ziren lurraren bi herenak.
|
|
|
Eta orduan hodeiak pilatu ziren, eta estali egin zuten zeruaren ikuspegia; trumoi tximistek jantzi bat ehundu
|
zuten
munduaren inguruan; lur osoan ordura arte ezagutu gabeko euri jasak izan ziren; sumendiek non jaurti erupzio gorriak hodei estalkira, han isuri ziren lohi uharrak. Non nahi, urek gainezka egin zuten landetan, lokatz sedimentuzko hondamenak utziz; eta lurra zabortegi bat zen, ekaitzak andeaturiko hondartza bat bezalakoa, flotatu zuen guztiarekin eta bere ume gizaki animalien gorpuekin.
|
|
|
Banekien nor ziren, nahiz eta ez ezagutu. Neure artean galdetu nuen bat hiltzea denak hiltzea bezala ote zen, zenbakiek garrantzirik ez
|
zuten
munduan barneratua ote nengoen, batek mila esan nahi zuen munduan. Guardia zibil xehatua orroka gauzatu zitzaidan Itziarren argia erabat estaliz.
|
|
|
Gupidak sekulako garaiera ematen ziola zirudien. Bere bular bake emaileek negar egiten
|
zuten
munduaren zorigaitzagatik.
|
|
2022
|
|
|
Afrin Al Assaden gobernuari entregatu ala Turkiaren erantzunari aurre egin beste alternatibarik ez ziotela eman salatu zuen Ilham Ahmed Rojavako administrazioko kopresidenteak. Afrin –ordura artean gerrak ia ukitu ere egin gabea– eta haren amets iraultzailea defendatzen zutenek ezer gutxi egin ahal izan
|
zuten
munduko armadarik indartsuenetakoaren aurrean. Korrika eta presaka, Al Assadekin adostu zuten gainerako borrokalari kurduek pasabide librea izatea Afrineraino.
|
|
|
zen izenburua. Albistea zen Francok Jainkoaren laguntza eskatu zuela, Espainia isolatu nahi
|
zuten
munduko demokrazia ustelen kontra. Eta Jainkoak Cid Gudularia bidali zuen Zerutik, eta orain bi buruzagiek, elkar harturik, astindu ederra eman behar zieten munduko komunista, masoi eta judu guztiei.
|
|
|
Baina irakurketa horiek mekanikoegiak dira. Eskaintzan jasotako hori modu aktiboan bereganatu baitzuten orobat; berariaz eraiki
|
zuten
munduan izan eta egoteko modu bat.
|
|
|
Baina Pakita bezala etxea utzi eta lanera Ipar Euskal Herrirat eta Frantziarat joandakoek espero ez
|
zuten
mundu bat topatu zuten. " Frantzia aunitzez ere aitzinatuagoa zegoen ordurako, aunitzez.
|
|
|
Tarantulov matematika irakaslea, Padequoi frantsesa eta Jegor Venediktitx Mzda, gastuen kontrolerako ikuskatzaile orde gaztea sofa batean eserita zeuden, presaka eta elkarri hitz egiten utzi gabe, gonbidatuei bizirik lurperatutako jendeari buruzko pasarteak kontatuz eta espiritismoaren inguruko beren iritziak azalduz. Hiruretako inork ez omen zuen espiritismoan sinesten, baina onartzen
|
zuten
munduan giza adimenak inoiz ulertuko ez dituen gauza asko daudela. Beste gela batean Dodonski literatura irakaslea gonbidatuei azaltzen ari zitzaien zaindari batek noiz daukan bere postuaren ondotik pasatzen direnei tiro egiteko eskubidea.
|
|
2023
|
|
|
Adar horiek, funtsean, eskuin muturreko erakunde terroristak ziren, komunismoaren kontra borrokatzeko helburua zutenak. Atentatu odoltsu anitz egin
|
zuten
munduan gaindi. Erakundeak elkarrekin lotuta zeuden, gisa batez.
|
|
|
Alegia, estatubatuar zuriek era hartan ikusten
|
zuten
mundua XX. mendearen hasieran: gizon zuriak erdigune distiratsu eta argitsuan; emakume zuriak, beren eraikinaren aterpe erosoan, beren lorpen mugatuak ospatzen; eta gainerako guztiak, zuriek eraikitako mundu modernoaren periferian zokoratuta, batik bat entretenimendurako sorturiko karikatura lau baten gisara.
|
|
|
Mitologia horren arabera, munduko toki eta garai guztietako emakumeak sexualki erreprimituta bizi ziren, harik eta emakume zuriek sexu plazer femeninoa deskubritu eta munduko gainerako emakumeei haren berri ematen hasi ziren arte. Aurrerabide feministaren aldaera indibidualista eta kontsumista horren mugak alde batera utzita, feminista zurien sexu askapenaren esportazioaren beste arazoa zera da, ziur baino ziurrago daudela kultura zuriak tabua hautsi baino lehen sexu hitza ia entzun ere egiten ez
|
zuten
munduko bazterretara esportatzen ari direla sexu askapenaren ideia. 2019an, The New York Times ek Senegalgo telesail baten kritika argitaratu zuen, Mistress of a Married Man, zeinean une gogoangarri batean Mareme protagonistak bere hankartea seinalatu eta esaten baitu:
|