|
2008
|
|
|
Hasiberriek uztailean amaitu
|
zuten
lehen denboraldia eta oraingo hilean hasi dute bigarrena, pantailan izandako arrakastari esker. Agerian dago hasieran aipatu ditudan hogei urteak ez direla alferrik joan, Euskal Telebista egiten dugun pertsona guztion artean ezerezetik ikus entzunezko hedabideetako hizkuntza izatera eraman baitugu euskara.
|
|
|
Ordu hartako anbizio literarioa eskualdekoia zen, literatura erregionalista zen egiten zena, asumituki bigarren mailakoa. Anbizio literario serioa erakutsi
|
zuten
lehenak autore abertzaleak izan ziren
|
|
|
Irakaskuntza estatal horren aurrean, Azkuek proposatzen zuen alternatiba, bertoko udalek sostengaturiko ikastegi sare paralelo bat eratzea zen. Planteamendu honek garai foraleko antolaketan zuen oinarri, non udalek
|
zuten
lehen hezkuntzaren kargua. Hala ere, bazen berrikuntzarik, irakaskuntza tokiko ardura izateko eskatzeaz gain, euskal hezkuntza proiektu bat errebindikatzen baitzen:
|
|
|
Zentzu horretan, Azkuek eta Broussainek amesten zuten Euskal Akademia langileak, barnemugen estutasunak ere jasaten zituen. Batetik zorizko faktoreek baliozko hainbat pertsonaren galera ekarri
|
zuten
lehen urtean. Hola, 1919ko irailean hautaturiko hamabi euskaltzainetatik urtea igaro orduko lau (edo bost) falta ziren:
|
|
2009
|
|
|
Herrialdeetako bertso lehiak askoz lehenago egiten ziren. Oihartzun zabala izan
|
zuten
lehen txapelketek, Donostiako Euskaltzaleak elkarteak Bertsolari Eguna izenez antolatuak, gerra aurrean, 1935 eta 1936 urteetan.
|
|
|
1918an Oñatin Eusko Ikaskuntzaren sorrera batzarrean Euskaltzaindia eratzeko erabakia hartu zutenean, erakundea abian jarriko
|
zuten
lehen lau euskaltzainak izendatu zituzten: Arturo Campion, Julio Urkixo, Luis Eleizalde eta Resurreccion Maria Azkue.
|
|
2010
|
|
|
Liburuak, modu horretan, bi zati gorde zituen, Agirreren testamentuan bi liburu desberdinei zegozkienak. Bi zati horiez gain, argitaratu ez
|
zuten
lehen zati hartatik bi sermoi berreskuratu zituzten.
|
|
|
Alderdi sozialistaren ordez, eskuindarrek lortu zuten gehiengoa. Mitterrandek Frantziako presidente jarraitu arren, Jacques Chirac izendatu
|
zuten
lehen ministro. Eta Chiracek berak Michelle Alliot Marie hautatu zuen
|
|
2012
|
|
|
69). Zentzu horretan, Miranderengan nolabaiteko aurrekariak agertzen diren arren, Pott bandakoak izan ziren literaturaren autonomia modu erabatekoan aldarrikatu eta praktikan jarri
|
zuten
lehen euskal idazleak: –Alegia, Pott izan zen lehena literatur talde gisa eratzen euskal hizkuntzalaritza eta politika abertzalearen arduretatik kanpo?
|
|
|
Pott bandakoek aldizkariaz gain zenbait liburu argitaratzeko asmoa ere bazuten, eta kaleratu nahi
|
zuten
lehen liburua itzulpen bat zen, hain zuzen ere T. S. Elioten Lau Quartetto, Gabriel Arestik euskaratua, nahiz eta, lehen ere aipatu dugunez, asmo hura bete gabe geratu zen, 1983an Hordago argitaletxeak Arestiren itzulpen hori argitaratu zuen arte. Nolanahi ere, ezin ukatuzkoa da Pott bandakoek itzulpenari ematen zioten garrantzia.
|
|
2013
|
|
|
Jacques Fontana elizgizonak Frantziako gizartean birgizarteratzeari buruz mintzo da. Ordu arte, apaizek ez zuten sekula egin gerlarik, eta 14ko gerla izan zen apaizek gainerako herritarrekin batera gerla egin
|
zuten
lehen aldia, Fontanak zehaztu duenez. Horrela, soldaduekin eta familiekin harreman biziki hurbila zuten, eta beren burua hobeki ezagutarazteko parada izan zuten.
|
|
|
Gutun hark harrera berezia izan zuen, aliatuei ez baitzitzaien hainbeste gustatu. Frantziako gobernuak eta baita giristinoek ere ez
|
zuten
lehen kolpetik onartu testu hura. Léon Adolphe Amette Parisko artzapezpikuak bere gisara interpretatu eta aurkeztu zuen Aita Santuaren gutuna, erranez zuzenbidearen erreinua azpimarratu zuela.
|
|
|
Gerlaren hastapenean, lehen lerroetan mila soldaduko batailoiak zituztela kontatu zuen, baina anitz hil zirela eta ez zela hainbeste gizon heldu ordainez gehitu zuen. Beraz, gizon gutxiago ezartzen
|
zuten
lehen lerro horietan, baina arma gehiagorekin. Nahiz eta gizon gutxiago izan, azkar zeudela segurtatu zuen.
|
|
2015
|
|
|
Euskarak mendeetan zehar aitzinamendu eta atzerakadak ukan zituen (Lacarra, 1957) eta, beraz, lehen hedatze handi eta zabal batetik murrizketak pairatu zituela kontsideratzea ez da, antza, historiak eta agiriek dioskutena. Dena den, eta oro har, hauxe zen herri xumeak eta zenbait noble, infantzoi eta Ahaide Nagusik ere, mintzatzen
|
zuten
lehen hizkuntza.
|
|
|
artean, honela zioten, alegia, izanen
|
zuten
lehen haurra, beren ondarearen jabe izanen zena, Erresuman hazi eta heziko zela, bertako hizkuntza eta ohituretan, urte zenbaitez bederen (Favyn, 1612).
|
|
2016
|
|
|
Bitartean, eta Terrier apezpikuaren baimenarekin, baita zentsura komitearen onarpenarekin ere, Lafitte arduradun nagusia zela, 1944an Herria astekaria sortu zen. Lan franko izan
|
zuten
lehen sosen aurkitzeko, Zerbitzarik eta Lafittek hasiera horretan beren sosetatik heldu ziren, ondotik bai Telesforo Monzon, bai La Sota laguntzera hurbildu zitzaizkien. Herria euskara hutsean argitaratzen zen.
|
|
|
Egoera hau aldatzen joan zen poliki, eta erran daiteke Piarres Larzabalen antzerkietan izan zirela hasieratik beretik neskak eta mutikoak. Hau zen antzerki horiek ekarri
|
zuten
lehen iraultza, eta nonbait errazki onartua izan zena. Kontuan hartu behar da Piarres Larzabal apaiza izaki, Elizaren onespena zegoenaren keinu gisan har zitekeela.
|
|
|
Herria astekarian, lehen orrialdeko berria izan zen. Azkainen antolatu zioten omenaldia iragartzen
|
zuten
lehen eta bigarren orrialdeetan. 1963ko azaroaren 13an omendu zuten Piarres Larzabal bere sorterrian.
|
|
|
Larzabalek onartu zuen, eta apezpikutegira joan zen aldizkariaren hasteko baimenaren bila. Bertan erantzun zioten eginen
|
zuten
lehen editorialean erran zutela ez zirela euskal nazionalistak. Larzabalek ez zuen oztoporik ikusi, eta bere lagunengana itzuli zen erantzun horrekin.
|
|
2019
|
|
|
Ezagutza ezinbesteko abiapuntu hartuta, euskara ikasi
|
zuten
lehen arabarrek berehala ekin zioten ekitaldi kulturalak antolatzeari, eta hor ditugu Baraibar taldeko Odon Apraiz eta konpainia, beste jarduera batzuen artean, Euskal jaiak antolatzen Araba osoan zehar. Begira Odonek berak zer dioskun LeintzGatzagako San Martin Zurtintzako ermitan 1929ko uztailaren 27an antolatutako jaian:
|
|
|
–Ez nago gaur egungo kontuez hitz egiteko programatuta, baina bi datu emango dizkizut: 1992an izendatu
|
zuten
lehen aldiz emakume bat euskaltzain oso, Miren Azkarate; gaur egun, bost euskaltzain emerituz gain, 24 euskaltzain oso daude Euskaltzaindian, eta horietatik sei dira emakumeak; euskaltzain urgazleen artean ere 57 emakume daude, eta azken izendapenetan gehiengoa izaten ari dira. Elizako ordezkaririk, berriz, ez dago bakar bat ere euskaltzain osoen artean eta urgazleen artean ere gutxi.
|