|
2009
|
|
|
euskara, euskal historia eta geografia, eta folklorea. Bestetik, ikasgai praktikoak baina euskaldunek Argentinan
|
zuten
lan aukeretara mugatuak. Horrela bi lerro ireki ziren:
|
|
2012
|
|
|
Francoren ondorengoek Arias Navarro presidente berretsirik, horrek gobernu berria eratu zuen, 1975eko abenduan, eta gizarte protesten gorakada handiari buru egin behar izan zion. Bereziki 1976ko lehendabiziko hiruhilekoan, sekulako tamaina hartu
|
zuten
lan gatazkek, Euskal Herrian, Madrilen eta Bartzelonako zenbait eskualdetan, batik bat18 Lan gatazken ugaritze hori Ariasen bigarren erreforma egitasmoak porrot egitearen oinarri izanen zen, eta honako bi faktore hauek ahalbidetu zuten: lan hitzarmenen heren bat inguru 1976ko lehen hiruhilekoan berritzekoak izateak, eta Franco desagertu izanak.
|
|
2013
|
|
|
Azkenik, umeek ez zituzten egun dituzten eskubideak. Izan ere, ume batek bizirautea lortzen zuenean, heldu txikitzat hartzen zen eta, familia dirudunetan izan ezik, ohikoena izaten zen helduen gidaritzapean lanean hastea, besteak beste, ahalegin fisiko handia eskatzen
|
zuten
lanetan.
|
|
2014
|
|
|
Enarak joatearekin etxea utzi, eta haiek itzultzeko sasoian bueltatzen ziren herrira, udaberri partean. 1900 eta 1911 bitartean Bidankozeko 21 neskak egin
|
zuten
lan Maulen. Ez ziren joandako bakarrak:
|
|
2015
|
|
|
5 Ikerketa hau lau pertsonak osaturiko lantalde batek gauzatu du. Lau horietatik bik elkarrizketatuak lortzen egin
|
zuten
lan, eta horietatik batek egin zituen artikulu honetan erabilitako elkarrizketa guztiak. Lau ikertzaileen artean elkarrizketen azterketa eta erredakzioa osatu zen.
|
|
|
Laurek goi mailako ikasketak egin zituzten, batek ezin izan zituen bukatu espetxe politikak galarazita, eta bosgarrenak oinarrizko hezkuntza jaso zuen. Elkarrizketatutako unean bi langabezian zeuden eta beste hirurek zerbitzuen sektorean egiten
|
zuten
lan. Espetxean zeudenean elkarrizketatuek honako praktika motor hauek burutu zituzten:
|
|
2020
|
|
|
Ekonomikoki indartsuak ziren hiribilduetan zakuen garraioa" jasotzaile" izeneko emakume eta gizonen eskutik profesionalizatu zen. Hala izan zen Bilbon, non batzuek zakuak buru gainean garraiatzen zituzten eta beste batzuek animalia edo txalupen bidez. Etxekoandreek kontratatuta egin
|
zuten
lan eta astean anega bat maneia zezaketen gehienez. Garraio lana egiteaz gain, irinaren gaineko zerga ere kobratzen zuten zenbaitek, eta kontzejuaren aurrean ondo aritzeko juramentua egiten zuten, 1509an lau langile berrik egin zuten bezala:
|
|
|
Protagonismoa argia da lehengaia ardatz eta goruen bidez hari bihurtzen zuten iruleen kasuan. Esate baterako, Durangoko oihalgileen gremioarentzat emakumezko irule askok egiten
|
zuten
lan, haien etxetik, verlagssystem delakoaren markoan82 Bilbon emakumezko ehuleen presentzia ere egiaztatzen da, nagusi baten aginduetara aritzen zirenak, seguru aski hark emandako lehengai eta tresnei esker83 Bizkaiko 1511ko su kontaketan pobreak ziren eta alokairuan bizi ziren zenbait emakume ehule erregistratu ziren Portugalete, Durango, Elorrio eta Bilbon84 Orobat, jostunek, beren errealitate ... Ugaoko Mari Ibañez Burdariakoa," muger pobre" gisa erregistratu zen85, eta Gernikan Mari Lopez eta beste jostun bat zeuden, azken hori Martin Abad Mendatakoa apaizarekin bizi zena86 Ehungintzarekin harremana zuen beste ofizio bat" lumalariena" zen.
|
|
|
Eraikuntza alorrean emakume askok egiten
|
zuten
lan, batik bat, kualifikaziorik eskatzen ez zuten zereginak gauzatzeko eskulan merke gisa: ura, karea, harria, lurra, egurra edo beste materialak garraiatzeko, harginei edo zurginei laguntza emateko, etab. Esate baterako, Lekeitioko Santa Maria elizako kaperako teilak berritzeko, apaizek bi gizon eta neskatila edo" moça" bat kontratatu zituzten 1500ean122 Herriko kaleak harriztatzeko obra handia egin zenean 1518 eta 1521 artean, emakume anitz kontratatuak izan ziren une desberdinetan.
|
|
|
Horietatik ateratako datuak hiru ataletan antolatu ditugu: lehenengoan, emakumeek etxearen markoan egiten
|
zuten
lana tratatu dugu; bigarrenean, nekazaritzainguruneetan egiten zituzten lan espezifikoak, eta, hirugarrenean, hiriko ekonomiaren testuinguruan garatu zituzten ofizioak.
|
|
|
Erdi Aroko emakumeek egin
|
zuten
lana modu globalean baloratu nahi bada, ezinbestekoa da etxe esparruan egin zuten ekarpena bistaratu eta balioestea, familiaren biziraupenerako oinarrizkoa izan zen eta. Izan ere, jarduera sorta zamatsu eta zabala zegoen etxeko lan edo lan domestiko nozioen atzean.
|
|
|
1970eko eta 1980ko hamarkadetan, artxiboen irekiera progresiboarekin batera, errepresio frankistari buruzko lehenengo lanak argitaratzen hasi ziren, zenbaitetan maila lokaleko ikerketa lanak izanik. 1990eko hamarkadan, espainiar akademiaren" normalizazio" delako baten testuinguruan, nazioartean eta nazioarteko faktoreetan arreta jartzen zuten ikerketak egiten hasi ziren, baita genero perspektiba barneratzen
|
zuten
lanak ere (Chaves Palacios, 2000; Cenarro 2013).
|
|
2022
|
|
|
Horrela lerrokatu zen HH historia sozialarekin, historia orokorraren testuingurutik kanpo uzten
|
zuten
lanak atzean utziz, hau da, irizpide pedagogiko hutsez edota erudizio positibista historizista antzuen arabera egindako historiografia gaindituz, eta, horren ordez, eskema orokorragoetan txertatutako historia sektorial baten alde egin zuen, azalpen zientifiko zorrotzen arabera eraikitakoa (Escolano, 1993: 72).
|
|
2023
|
|
|
Trenbide geltokietako langileen gehiengoa gizonak ziren, ikertutako 175 pertsonen artean bakarrik 22 emakume aurkitu baititugu, 153 gizonekin alderatuta. Tuterako geltokian, 85 gizonekin alderatuz, 6 emakumek soilik egiten
|
zuten
lan. Sakanan, aldiz, geltokiz geltoki errealitatea oso aldakorra zen; Irurtzunen (14), Arruazun (1), Arbizun (3) eta Lakuntzan (3) bakarrik gizonek lan egiten zuten; Uharte Arakilen (2 emakume eta 6 gizon), Arakilen (4 emakume eta 8 gizon), Iturmendin (emakume bat eta 2 gizon) eta Etxarri Aranatzen (3 emakume eta 11 gizon), aldiz, emakumeek lan egiten zuten ere, nahiz eta gizonak baino askoz gutxiago izan.
|
|
|
" Orain ez da lehen bezala. Lehen emakumeek ez
|
zuten
lanik egiten eta etxean egoten ziren. Egia da beraien lanak edukitzen zituztela, baina norbait gaixorik bazegoen familian, emakumeak arduratzen ziren beraren zaintzaz" (Gizona, 66, senidea).
|