|
2000
|
|
|
Eta goganbehartsu nintzen, bada, oker ari ote nintzen, eta goganbehartsu nintzen, halaber, azken urte haiek gezur handi baten gainean eraiki ez ote nituen. Oker edo zuzen, ordea, egin beharrekoa egina zegoen, eta, jauregia erdi hondaturik zegoela, ez nuen gibela egin... eta trabailariek, halatan, handik bizpahiru hilabeterat akabatu
|
zuten
lana —eta, nekeak eragin bertze isilune batean atseden hartzen zuela, segitu zuen—: Lana akabatu baino bizpahiru egun lehenagokoa izan zen ustekabekoa!
|
|
2001
|
|
|
Gurasoek ezin izan
|
zuten
lan guztia egin eta ingurukoek bukatu zuten.
|
|
2003
|
|
|
Protestantismoa dela-eta ordea, badakigu zer politika abiatu zuen herri hizkuntzei buruz: gogoratzen zaigu Lutherrek alemanaren alde eta Calvinek frantsesaren alde egin
|
zuten
lan bera eginarazi ziola Joana Albretekoak, euskararen alde, Joanes Leizarraga beskoiztarrari, 1571an Testamentu Berria argitaratuz.
|
|
|
Pentsatzen hasi zen Martina eta inguruan bizi ziren pertsonen bizitzak errepasatu zituen, baina guztiak ziren dendariak edo ospitaleetan egiten
|
zuten
lan edo bulegoetan, eta ordu asko ematen zituzten lanean; hamazazpi edo hamazortzi ordu egunean igual, laneko orduak kalitate handieneko orduak direlako eta doble balio dutelako. Eta lanetik irten eta gero desegin egiten ziren pertsona horiek, sofa marroi batean, eta ez zeukaten astirik bitxikeriak egiteko.
|
|
2004
|
|
|
Lehena, lortutako gaitasun maila ez zen nahikoa funtzionarioek bigarren hizkuntza lanean erabili ahal izateko. Bigarrena, funtzionario frankofonoek, ministerio askotako tradizio diglosikoari eutsiz, ingelesa hartu
|
zuten
lan hizkuntzatzat, lan saioetan beti ingelesez arituz. Eta hirugarrena, frankofonoak anglofonoak baino elebidunagoak ziren?. 373
|
|
|
Eta ibiltzen hasten zen, bere otarrearekin, eta mutilak ere bizikletan ibiltzen hasten ziren, baina astiro, Liberen martxan, eta dinamoek ere gutxi gutxi egiten
|
zuten
lan, eta argi txiki txikia sortzen zen fokuetatik, eta urrunetik ikusita ipurtargiak ziruditen Liberen inguruan dantzan.
|
|
|
Jakina, izan
|
zuten
lanik.
|
|
|
Azkar eta garbi. Horrela egin behar
|
zuten
lana.
|
|
|
Horregatik irrikatu zuten hainbeste –orain marmarka zebiltzan guztiek! – bonba atomikoa. Eta horrexegatik egin
|
zuten
lan Manhattan Proiektuaren alde.
|
|
2008
|
|
|
Haraino joan beharra geneukan, beraz, eta gure bideak, nire poz eta atseginerako, moiletan zehar eta tamaina, hornidura eta nazio guztietako itsasontzi andana luze baten aldamenetik eraman gintuen. Batean, marinelek kantari egiten
|
zuten
lana; beste batean, gizonak zeuden han goian, nire burua baino askoz gorago, armiarmenak baino lodiagoak ez ziruditen harietatik zintzilik. Bizitza osoa kostaldean egina banuen ere, ordura arte ez nintzela behin ere itsas ondoan egon iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Ixteko zorian zegoen gizonezkoen baten atarian Rossiniren operaz hitz egiten egon omen ziren. Bien bitartean ilea mozten ari zen barberoa ikusten omen
|
zuten
lanean edo hitz egiten. Eskuetan zituen guraizeak airean etengabe mugituz hitz egiten omen zuen eta imintzio horietakoren bat baliatzen omen zuen tarteka eserita zuen gizonari bizpahiru ile mozteko.
|
|
|
Hori bai, gauza bat argi utzi zuten. Egun erdiz egingo
|
zuten
lan landareetan, beste egun erdia aurreko bezeroen eskariak asetzeko behar baitzuten.
|
|
|
1890eko apirilaren 16an kontratu berria sinatu zuten Blaschkatarrek eta Goodalek. Hamar urtetan bukatu
|
zuten
lana eta zuten beste lanik egin. Urtean bi bider bidali behar ziren landareak Amerikara, Harvarden kontura gastu guztiak.
|
|
|
–Kalitate oneko arraina harrapatzen bazekiten. Baina harrigarria zen nola egiten
|
zuten
lan, oso modu bakunean. Harritzarrak eta erabiltzen zituzten sareak hondoratzeko.
|
|
|
Magistratuak ondo hartu zuen Leton, gizon libretzat zuen eta elkarrekin egin
|
zuten
lan zuhaitzak kimatzen. Herrian, ordea, gaizki hartu zuten gizona.
|
|
2009
|
|
|
Klasea hasi orduko gelakide guztiek jakingo zuten Elena eta biok batera iritsi ginela. Egia esan, denek zekiten irakasleak bikote bezala jarri gintuela proiektua egiteko eta, beharbada, askok pentsatuko
|
zuten
lan kontuak zirela gu batzen gintuena. Baliteke, bai.
|
|
|
Dena zuten haiek morrontza. Obligazioa
|
zuten
lanaren jaun, erlijioaren jaun, ohitura eta usadioen jaun(?). Zintzotasuna izan genuen gure helburu eta bizimodu, ez bakarrik baserrian, ikastetxera etorri nintzenean ere bai?
|
|
|
Dena zuten haiek morrontza. Obligazioa
|
zuten
lanaren jaun, erlijioaren jaun, ohitura eta usadioen jaun. Eta txikitatik ikasi behar izan genuen, ahal genuen neurrian, berak zanpatzen zituen zeregin etengabekoetan laguntzaile izaten.
|
|
|
Angie konputagailuetara joan zen datu estatistikoak ateratzera. Gogor egin
|
zuten
lan eta goizerdira, dena prest, Mr. Jamesen bulegoan ziren.
|
|
|
Kalea gurutzatu ondoren kristalezko dorre batean sartu zen eta igogailuaren zain zegoen jende multzora hurbildu zen. Dorrea bulegotarako zen eta enpresa askotako milaka langilek/ bulegarik egiten
|
zuten
lan barruan. Hall aren alde batean, mahai baxu eta luze baten atzean, atezain beltz bat zegoen jesarrita, uniformatua, goiz izanda ere jada aspertu itxurarekin, ikusi gabe begiratzen.
|
|
|
Tizman, Fresleven, Malo eta Bornas doktoreek, geroago Londreseko bost grabazioak egin zituzten medikuek, ospitale publikoan egiten
|
zuten
lan Liburu Brodatua baino lehen. Gero, Liburu Brodatuaren garaian, ikazkinek ospitalea hartu zutenean, ikazkinentzat lan egiten hasi ziren.
|
|
|
Gumersindo 1974an hil zen Iruñean, eta Marcos 1978an. Urte hartan bertan, hainbat kaputxinok beste ahalegin bat egin zuten testua argitaratzeko, eta Victor Manuel Arbeloa apaiz eta idazlearen esku utzi
|
zuten
lan hori. Arbeloak testua irakurri zuen, eta Iruñeko artzapezpikuari jakinarazi zion sakonera karga handiko idazkia zela.
|
|
2010
|
|
|
Ez zen hura aitak gaia ateratzen zuèn lehen aldia, urte batzuk lehenago harrituta itzuli baitzen, enpresaren aginduz Suitzara egindako lan bidaia batetik. Baina ez
|
zuten
lan kontuek harritu, Neuchâtelgo museo batean ikusi zuenak baizik: Pierre Jaquet Drozek egindako hiru automata ezagunak, idazlea, marrazkilaria eta emakumezko musikaria?, ehunka, milaka ere bai?
|
|
|
Joakin Gorrotxategi eta Joseba Lakarra gaur egungo euskal hizkuntzalari eta filologo prestigiotsuenak dira, eta biek jokoan jarri dute prestigio hori Iruña Veleiako aurkikuntzen kontra hain nabarmen eta hain garbi hitz eginda. Beharbada, beste batzuek egin behar izan
|
zuten
lan zikin hori. Arkeologoek esaterako; historialariek, beharbada.
|
|
|
Gilek Carmen Fernández Ochoa Arkeologiako katedradunak eta Ángel Morillo Cerdán arkeologoak egindako beste txosten bat aurkeztu zuen. Han, bi arkeologoek baieztatu
|
zuten
lan arkeologikoa, zientifikoki zorrotz, egin zela, bai planteamendu metodologikoetan zein datu kronoestratigrafikoen bilketa sakonari dagokionez.
|
|
|
Parte hartze gehienetan iturriak aipatzen ziren, liburuak edo artikuluak gomendatzen ziren, eta beste aldizkari zientifikoetan agertutako monografiak aurkezten ziren. Celtiberia ko erabiltzaileek hainbat hilabetez burutu
|
zuten
lana interes handikoa izan zen, eta Veleiako afera argitzeko ezinbestekoa, ohiko komunikabideen bidez argitaratzen ziren datu apurrak jorratu eta garbitu zituztelako.
|
|
|
Maiatzaren 16an, Lurmeneko arduradunek iragarri
|
zuten
lan arkeologikoak are gehiago azkartuko zirela, eta 130 zundaketa baino gehiago egingo zirela harresietatik kanpoko eremuan. Eliseo Gilek eta bere laguntzaileek Iruña Veleiaren zabalera eta egituren kontserbazioa ondo ezagutu, zedarritu eta zehaztu nahi zuten, ondoren babes egitasmo zehatza martxan jartzeko.
|
|
|
Berkeleyko Unibertsitateko talde bat ailegatu zen Palenqueko arkeologia gunera, uda partean. Argitu zutenez, Inskripzioen Tenpluan egin nahi
|
zuten
lan. McKenzie irakaslea zen ikerketa talde horretako burua, gizon mardul eta burusoila, azken urteetan Egipton lan egin ostean Mesoamerikako zibilizazioek bat batean liluratua.
|
|
|
Mahai ondoan zeukan otarre batetik atera zuen maindire zimurtua, eta mutur batetik hartuta, beste mutur bat luzatu zion Kepari. Gehiagotan ere egina
|
zuten
lan hori, ezaguna zuten, ez zegoen azalpenik eman beharrik. Alderik laburreneko punta biak bilatu zituen bakoitzak; haiek elkartu, eta tolestean sorturiko erpin berriarekin beste horrenbeste egin zuten gero, modu sinkronizatuan ia, hogeita hamar bat zentimetro zabal zen oihal zati luzanga bat eratu zuten arte; orduan, ballet mutu hartako zatirik ederrena baletor bezala, dantzari biak elkarrengana hurreratu ziren, izararen muturrei hatz puntekin heldurik.
|
|
|
Ez zen hura aitak gaia ateratzen zuèn lehen aldia, urte batzuk lehenago harrituta itzuli baitzen, enpresaren aginduz Suitzara egindako lan bidaia batetik. Baina ez
|
zuten
lan kontuek harritu, Neuchâtelgo museo batean ikusi zuenak baizik: Pierre Jaquet Drozek egindako hiru automata ezagunak —idazlea, marrazkilaria eta emakumezko musikaria—, ehunka —milaka ere bai— pieza zituztenak, erlojugintzari lotutako sistema zehatz batek lotuak.
|
|
2011
|
|
|
Alde onak eta txarrak ikusten dizkio Almandozek. Baikorra da egiturak horizontalizatu egin dituelako, aurretik zeuden hierarkia asko hein batean eraitsiz (ekoizle, telebista eta banatzaileen arteko mafiak) eta ohiko finantza-bideen oniritzia ez
|
zuten
lanak (sarri arriskutsuak eta interesgarriak) ahalbidetuz. Bestalde, ordea, donostiarrak erantsi du bazirudiela talentu eztanda ekarriko zuela honek guztiak eta ikusi da teknologiak ez duela zerikusirik talentuarekin, batak ez duelako bestea ekartzen.
|
|
|
Esanak esan, Donostiako Zinemaldian hautatu
|
zuten
lana, Zabaltegi sailean. –Nolakoa den bizitza, Zinemaldian onartu izan ez balute, beharbada ez nukeen zinema gehiagorik egingo nire bizitzan?.
|
|
|
ala presio erantsia? Asier Altuna eta Telmo Esnal pelikularen egileen hitzetan, filma bera ongi egitea, istorioa ongi kontatzea izan zen presioa, eta zorte handia izan zuten, nahi
|
zuten
lana burutu ahal izan zutelako, nahi zuten bezala kontatuz, nahi zuten aktoreekin, nahi eta naturaltasunez bizi zuten hizkuntzan. Gainontzeko guztia, lehen filma izatearen etiketa eta halakoak, ondoren etorri ziren, zeharkako gertaerak baino ez ziren izan.
|
|
|
Zeresan handia eman zuen, esaterako, protagonistak Mexikora alde egitearen zergatiak. Hego Ameriketara erbesteratu ondoren bueltan den errefuxiatu politiko baten istoriotzat aurkeztu
|
zuten
lana komunikabideek, eta Antxonek behin eta berriz azaldu behar izan zuen ezetz, pelikulak garbi uzten duela Pedroren ihes egiteko arrazoia estualdi existentziala zela. Kritikarien maltzurkeria salatu du donostiarrak.
|
|
|
Gamelu bihurtu ziren eta gamelu langileak, erruz egin behar izaten
|
zuten
lan, heroina erosi ahal izateko.
|
|
2012
|
|
|
Erosoa zitzaion Manuelekin lan egitea. Binakako lana egin behar zenean, ederki egiten
|
zuten
lan elkarrekin. Hala ere, askotan nahiago izaten zuen bakarrik ibili, Manuelek sarri hutsegiteak baitzituen.
|
|
|
Julenek eta Manuelek errepideetako radarren mantenimenduan egiten
|
zuten
lan. Autobideetako paneletara elkarrekin joaten ziren.
|
|
|
–Gehienek politikan egin nahi
|
zuten
lan. James eta ni ginen doktore tesi bat egin nahi genuen bakarrak.
|
|
|
Ez zuten alemanez egin beharrik. Berlindarrentzat egoera erosoa zen, behar
|
zuten
lan esku merkea zuten eta, gainera, turkiarrak ghetto txikietan bizi ziren, inongo integrazio problemarik sortu gabe. Gastarbeiter,, langile bisitariak?
|
|
|
Oso mekanikazalea naizenez eta beharrak derrigortuta, mahai eta aulki bat nahikoa erosoak egin nituen neuretzat errege parkeko zuhaitzik handienez. Berrehun jostunek jardun
|
zuten
lanean nire alkandorak eta oheko eta mahaiko zapi zuriak egiten, aurkitu ahal izan zuten bezain ehun sendo eta zarpailez dena; halere, gero bata bestearen gainean jarri eta gosnatu beharra izan zuten, haietako lodiena goma oihala baino hainbat aldiz meheagoa baitzen. Haien oihalak eskuarki zazpi zentimetro izaten dira zabal eta metro bete luze.
|
|
|
Gero, eskuineko erpurua neurtu zidaten, eta ez zuten gehiago behar izan; izan ere, kalkulu matematikoaren arabera, erpurua baino bi aldiz lodiagoa izanik eskumuturra, eta era berean kalkulatuz lepoa eta gerria, eta nire alkandora zaharraren laguntzaz, zeina haien aurrean lurrean zabaldu bainuen eredu bat izateko, dena neurri egokiz egin zidaten. Era berean, hirurehun sastrek ere jardun
|
zuten
lanean jantziak egiteko; baina haiek beste zerbait asmatu zuten neurria hartzeko. Belaunikatu egin nintzen, eta eskailera bat jarri zidaten zorutik leporaino; haietako batek eskaileran gora igo eta plomuari erortzen utzi zion lepotik zoruraino, huraxe izango baitzen nire kasakaren luzera; baina gerria eta besoak neuk neurtu nituen.
|
|
2013
|
|
|
Ez aitari ez amari ez baitzitzaien burutik ere pasatzen beren alabetako bat familiako enpresa zuzentzen egon zitekeenik, ezta alabei ere: beste kontu bat zen idazkari gisa lan egitea, horregatik bidaltzen baitzituzten gurasoek, arratsaldero ordu pare batez, goizetik gozo denda batean egiten
|
zuten
lan?, herriko akademia batera, kontabilitate pixka bat eta idazmakinaz idazten ikas zezaten. Are gehiago:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, Dionixiok ez zuen ordura arte emakumeekin buruhauste handirik izan, hain hartua
|
zuten
lanak eta ugazabarekiko leialtasunak. Dionixiok, izan ere, don Zeledonio zuen eredu, eta berehala egin zituen ugazabaren ekanduak eta zaletasunak bere:
|
|
|
–Ez zuen bere amak nahi ez zuenik egin, zuritu zuen bere burua?. Zure amak eta zure aitaorde Ezpondak, bertzalde, beltz egin behar izan
|
zuten
lan noren alaba zen ahantzarazteko. Baita erdietsi ere.
|
|
|
Edo, bederen, bisitak bakandu zituztela. Alta, anitzek ez
|
zuten
lanik, ez diru iturririk. Hego Euskal Herritik emandako laguntza zuten etxea ordaintzeko eta jateko baliabide bakarra, familiaren eta lagunen laguntza.
|
|
|
igerileku berotik hona pasatzen ziren azkar batean. Eta hortik sotoetara sarbidea dago, sotoan esklaboek egiten
|
zuten
lan, izerdi patsetan, goizaldetik iluntzeraino, beti ugazaben latigoen beldur. Sotoetan ura berotzen jarduten zuten eta dena prest izaten, hona etortzen ziren jauntxoentzat.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, Dionixiok ez zuen ordura arte emakumeekin buruhauste handirik izan, hain hartua
|
zuten
lanak eta ugazabarekiko leialtasunak... Dionixiok, izan ere, don Zeledonio zuen eredu, eta berehala egin zituen ugazabaren ekanduak eta zaletasunak bere:
|
|
2014
|
|
|
adosten eta erredaktatzen. Gogotik egin
|
zuten
lan. Kanpaina amaitzen ari zela. Ez nian uste hi bezalako pijo batek halako kemena erakutsiko zuenik?, aitortu zion Mikelek Aitzoli, bixkarreko batzuk eman bitartean; haren erantzuna,. Nik ere ez nian halakorik espero hire gisako kutxazain erretzaile batengandik?.
|
|
|
Anaiaren enpresak, eginiko lan guztien fakturak izan behar zituen, faktura zehaztuak. Eta, noski, ez
|
zuten
lan hauen agiririk. Anaiak pentsatu zuen faktura zehaztu batzuk asmatzea, baina, konprobatzen hasiz gero, teknikoek berehala ulertuko zuten lan horiek ez zirela egin, are gutxiago esandako datetan.
|
|
|
Eta, noski, ez zuten lan hauen agiririk. Anaiak pentsatu zuen faktura zehaztu batzuk asmatzea, baina, konprobatzen hasiz gero, teknikoek berehala ulertuko
|
zuten
lan horiek ez zirela egin, are gutxiago esandako datetan.
|
|
|
Alta, oraingoan ere, preso sozialen laguntza behar zuten plana gauzatzeko. Riañok eta haren lagunek egiten
|
zuten
lan sukaldean, eta, beraz, haiek zabaldu zieten atea, zuloa egiteko. –Egia esan, ez ginen haietaz gehiegi fidatzen, baina Riaño ere ez zegoen batere lasai gurekin, aurreko saiakera salatu izana ordainaraziko geniola uste baitzuen.
|
|
|
–Elurra saiak etorri eta gero bota zuelako. Eguraldi zakarra zela eta, animaliek ez
|
zuten
lana amaitzerik izan. Saiek gorroto dute hotza, ez die ongi hegaldatzen uzten.
|
|
2015
|
|
|
Urtetik urtera langileek baja egun gutxiago hartzen zituzten; Mikelen iritziz, krisiaren eragina zen. Langileek, ahal izanez gero, nahiago
|
zuten
lanera hutsik ez egin. Beldur ziren.
|
|
|
Don Antonio, ospe handiko ingeniaria zen. Haren etxean egiten
|
zuten
lan gurasoek. Aita gurdi gidaria zen, giltzazaina ama.
|
|
|
Lan ere lantegi ber berean egiten zuten, arrain lantegi baten, hain zuzen. Mikelak eta Josepak portuan egiten
|
zuten
lan. Bi itsasontzitako armadoreak ziren familiaz, eta gainera horietako neskatilak, hau da, ontzietako lanetan zihardutenak.
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, hori da azken urteotan aldatu dena eta gaur egun egiten den zinemaren erronketarik bat: ...rri dira jatorrizko gidoi onenaren Oscar saria jaso zuen Eternal Sunshine of the Spotless Mind (Olvídate de mí, 2004) 26, Michel Gondryk zuzendua, edo Being John Malkovich (1999) bezalako esperimentu interesgarriak, biak ala biak Charlie Kaufman gidoigile trebearen eskua atzean dutenak, eta Ken Russellen Altered States (Viaje alucinante al fondo de la mente, 1980) bezalako filmek erdibidean utzi
|
zuten
lana azken muturreraino eramaten dutenak, barne bidaiari eta auto ezagutzaren errepresentazioari dagokienean behintzat. Ildo honetan kokatzen dira Memento bezalako filmak (Christopher Nolan, 2000), memoriaren ezabaketaren kontrako berreraikuntza ariketak, narrazioaren arau ohikoak, Griffithen garaitik ia ukiezin mantendu diren ereduak, iraultzen dituztenak.
|
|
|
luma non busti izan nezan, hartu
|
zuten
lana.
|
|
|
Gizonezkoak ziren gehienak, baina baziren emakumezkoak ere, 20 eta 25 urteren bueltan, ezkongabeak gehienak. Baratzezain, sukaldari edo laundry etan egingo
|
zuten
lan haietako gehienek. Gizonezkoek lehen bi jardueretan, emakumezkoek garbiketan.
|
|
|
–Esposatu eta etxean gelditzea zutelako etorkizun Eskual Herrian?. Kasu eman dit baina, andre haiek ez ziren emigranteen emazte, haiek ziren emigrante, lanera joandako emigranteak, eta gogotik egin
|
zuten
lan. Luze joango dela iragarriz edo, eroso jarri da Angele, oinetakoak aldatu ditu, pertsiana beheratu du, eta bi baso ur hotz hotz jarri ditu mahai gainean.
|
|
|
60ak arte, gizonezkoak bezala, nagusiki artzaintzaren negozioaren bueltan joan ziren andrazkoak AEBetako mendebaldera. Ostatu eta hoteletan egiten
|
zuten
lana gehienek, mendian ez zeudenean non lo egin, non jan, non hitz egin, bizilekua behar baitzuten artzain gizonek, San Franciscon bezala, Bakersfielden, Chinon; edota Renon eta Elkon, Nevadan; Boisen, Idahon... Ostatu eta jatetxe haiek, usu, marry mill bihurtu ziren, neskame single haien eta artzainen arteko ezkontetxe.
|
|
|
Batzuk gorpu, eta beste batzuek artean bero zuten odola. Ehunka indigena akabatu zituen Ejertzitoaren 20 Brigadak San Alberton, Kolonbia iparraldeko oihanean, batzuetan soldaduek eurek desagerrarazi zituzten, eta besteetan paramilitarrek egiten
|
zuten
lan zikina.
|
|
|
2000 urteko maiatzean atera zen Chelo kartzelatik,. Gurutze Gorriak eta Bucaramangako Arartekoak egin
|
zuten
lanari esker?. Armando ordurako kalean zen arren, ezin izan zuen lehen gau hura bikotekidearekin igaro, ezta alabekin ere, Arartekoaren etxean ezkutatu behar izan baitzuen zoriontsua behar lukeen gau hartan.
|
|
|
Kontserberetakoa egia da, kanta eta kanta egiten
|
zuten
lan emakumeek lantegietan. Gure ama eta izebak ere halaxe ibiltzen ziren, umetatik.
|
|
|
Zubiria ihesez mintzo denean, kontuan hartu behar dugu datu hau: garai hartan euskarazko prentsan (Zeruko Argian batez ere) ziharduten kazetari gehienek prentsa elebidunera jo
|
zuten
lanera. Zalakainek dioenez (1993:
|
|
2016
|
|
|
Arkauten, noski, ez zegoen horretarako aukerarik, baina bere ikasleak hartu eta euskal hiriburuetan barrena erabiltzen zituen, hiriko edozein bazter hilketa balizko baten agertoki gisa begiratzen ikas zezaten, eta tarteka gelditu eta bidean gurutzatutako gizaki guztien azterketa azkar bat egiten zuten, hiltzaile posibleenak zein ote ziren ikertuz. Ikasturte bukaeran, azterketak iristen zirenean, ikasle bakoitzak hilketa on baten proposamena egin behar izaten zuen eta, kontatzen zuenez, ergelkeria izugarriak idazten zituzten, baina baita talentu izugarria erakusten
|
zuten
lanak ere eta, lan horiek komentatzen hasten zelarik, Eneida ri edo Odisea ri buruz hitz egiten ari zela ematen zuen.
|
|
|
Altzoko Haundia garaiko gizonik handiena izan zen bezalaxe, Lucia bere garaiko emakumerik txikiena izan zen. Biek egin
|
zuten
lan enpresa berean, Barnumen zirkuan eta ikuskizunetan. Lucia Zarate Veracrucen jaio zen eta bere fama 1876an hasi zen zabaltzen, AEBetan barrena Barnumek egiten zituen erakusketa guztietan agertzen zelako.
|
|
|
Egun hartan, Muñoa kanpoan zen Atxa anaiekin. Atxa anaiek nola edo hala Muñoarentzat egiten
|
zuten
lana. Jendeak zioen kartzelara joan zenean salatu izan balitu libratu egingo zela, baina ez zuen horrelakorik egin, eta geroztik Atxa anaiek haren aginduak betetzen zituzten.
|
|
|
Onartu egin behar dugu. Gainera, Aitorren kasuan egin
|
zuten
lana ikusita. Poliziarengan adina fede daukat abokatuengan!
|
|
|
Susan Brownmillerren ikerketak badu ahulgune handi bat: ez du inondik ere aintzatesten emakume beltzek lintxamenduaren aurka egin
|
zuten
lan aitzindaria. Jessie Daniel Ames eta Lintxamendua Prebenitzeko Hegoaldeko Emakumeen Elkartea goratzen ditu Brownmillerrek, arrazoiz goratu ere; emakume beltzak, berriz, hala nola Ida B. Wells, Mary Church Terrell, Mary Talbert eta Lintxamenduaren Aurkako Gurutzatuak, pasadan baino ez ditu aipatzen.
|
|
|
Sekula emakumerik egon bazen, aspaldi lausotu zen haren aztarna, eta historiaren anonimotasunean galdu. Hurrengo hamarkadetan, emakumeek buru belarri jarraitu
|
zuten
lanean beren langile elkarte propioetan, esklabotzaren aurkako mugimenduan eta beren eskubideen aldeko kanpainetan. Hala ere, zantzu guztien arabera, ez zuten mugimendu marxista sozialistan parte hartu.
|
|
|
Hala ere, emakume beltza izanda, Helen Holman salbuespena zen Alderdi Sozialistan. Bigarren Mundu Gerraren aurretik, oso emakume gutxik egiten
|
zuten
lan industrian. Ondorioz, Alderdi Sozialistaren zaleak biltzen zituztenek bazter utzi zituzten emakume beltzak, erabat.
|
|
|
termino adeitsua zen, eta aproposa zen esklabotzatik oso gertu zegoen langintza mespretxagarri bat izendatzeko. Sukaldean, umezain, zerbitzari eta etxeko hamaika lanetan aritzen ziren emakume beltzak; hegoaldeko emakume zuriek, ordea, aho batez errefusatzen
|
zuten
lan ildo hura. Hegoaldetik kanpo, etorkin europarrak ziren etxeko zerbitzari zebiltzan emakume zuri gehienak, aurkitzen zuten edozein lanbide onartu behar izaten baitzuten etorkinek ere, beren ahizpa esklabo ohiek bezala.
|
|
|
Garai hartan, esklabotzaren aurka jardun zuten, batez ere. Hala ere, abolizioaren aldeko kanpainara biltzen ziren emakume zuriek ez bezala, emakume beltzek ez
|
zuten
lan egin karitateagatik edo moral printzipio orokorrak zirela medio, ezpada, areago, beren jendeak bizirik irautearen alde. Esklabotza indargabetuz geroztik, 1890eko hamarkada izan zen boladarik txarrena beltzentzat, eta emakumeek naturalki sentitu zuten beren jendearen erresistentzia borrokarekin bat egiteko beharra.
|
|
|
Lerner, op., 32 or.: ? [Natchezen, (Luisiana), baziren bi] eskola, eta koloreko irakasleek egiten
|
zuten
lan han. Horietako bat, emakume esklabo bat zen, zeina, urtebetez, gauerdiko eskola baten ibili baitzen irakasle.
|
|
|
eskakizuna izan zen emakumeen eskubideen aldeko kanpainako tresna taktiko nagusia, hain zuzen ere. Esklabotzaren aurka eskakizunak egiteko, emakumeek derrigorrean aldarrikatu behar izan
|
zuten
lan politikoa egiteko eskubidea. Izan ere, ez baldin bazituzten auzitan jartzen tradizionalki jarduera politikotik baztertu izan zituzten legeak, nola konbentzituko zuten, bada, gobernua, boto eskubiderik gabeko emakumeen sinadurak onar zitzan?
|
|
|
XIX. mendearen erdialdean, Georgian lan egiten zuen mediku bat konturatu zen paziente esklaboek abortu eta ilaurtze askoz gehiago jasaten zituztela, mediku berak artatzen zituen emakume zuriek baino. Sendagilearen arabera, gogorregi egiten
|
zuten
lan emakume beltzek.
|
|
|
Sangerrek berak, pobrezia aztertzeko orduan, gero eta garrantzi gutxiago eman zion kapitalismoaren esplotazioari, eta esan zuen ume gehiegi izatearen ondorioz bizi zirela langileak halako egoera larrian. Are gehiago, haren ustez,?(...) emakumeek, nahi gabe, langile klasearen esplotazioa betikotzen zuten?; izan ere,, langile berriz hornitzen
|
zuten
lan merkatua, etengabe?. Modu ironikoan, ideia neo malthustarrek eragin handia izan zuten zenbait inguru sozialistatan, eta, akaso, ideia horien ondorioz heldu zion Sangerrek halako jarrerari.
|
|
|
XIX. mendeko AEBetan, lantegiko makinetan ziharduten emakume zuriek, soldata truk, soldata hori huskeria izan arren. Emakume beltzek ere egiten
|
zuten
lan, noski, esklabotzak hertsatuta. Errealitatearen puska bat baino ez zen, etxekoandrea?; izan ere, egiatan, hazten ari zen klase ertainaren eta horren oparotasun ekonomikoaren ikurra zen.
|
|
|
Jenny Proctorren esperientzia ez zen ohiz kanpokoa. Neskato eta emakume gehienek soroan egiten
|
zuten
lan, egunak argitzen zuenetik ilundu arte, mutiko eta gizon gehienek bezalaxe. Lanari zegokionez, sexuari buruzko pentsakizunak baino puskaz garrantzitsuagoak ziren zigorraren mehatxupeko indarra eta emankortasuna.
|
|
|
Soroetan, emakumeek eta gizonek elkarrekin egiten
|
zuten
lan: kotoian, tabakoan, artoan edo azukre kanaberan.
|
|
|
Emakume eta haur esklaboek, batzuetan, industria, astunetan? ere egiten
|
zuten
lan, hala nola azukrea fintzen eta arroza ehotzen. Beste industria astun batzuetan, hala nola garraioan eta egurgintzan, emakume eta haur esklabo nahikotxo aritzen ziren.
|
|
|
Are gehiago, zenbait zantzuk iradokitzen dute lanen banaketa sexual hori ez zela beti zorrotz zorrotza: batzuetan, gizonek txabola barruan egiten ei
|
zuten
lan, eta emakumeak, berriz, baratzean eta ehizan aritzen ei ziren.
|
|
|
Gazteen zentroan egindako bileraren ostean, batzordeko kideek erotu beharrean egin
|
zuten
lan aldi batean. 1974ko maiatzaren 27an eta 30ean egindako bileretan zehaztu zituzten jokabideari eta helburuei lotutako zenbait kontu.
|
|
|
Baieztatu zuen legez kanpo ari zirela lanean. Ez
|
zuten
lanak egiteko Lemoizko eta Mungiako udalen behin betiko lizentziarik. Lanak, gainera, Energia Zuzendaritza Nagusiak eraikitzeko behar zen baimena eman baino pare bat urte lehenago hasi ziren.
|
|
|
Bigarrenik, herri horietako gazteen ihesa. «Kanpora joan behar izaten
|
zuten
lan bila, eta han jartzen ziren bizitzen. Komunitate linguistikotik emigrazioa zegoen».
|
|
|
Auzitegiek bertan behera utzi dituzte UPNk hor hartutako erabaki batzuk. «Euskara frantsesarekin, ingelesarekin edo alemanarekin parekatu
|
zuten
lan deialdietan, eta auzitegiek esan zuten ezin zela, euskara berezko hizkuntza delako, eta hori egitea euskara edukiz hustea delako». Urbiolak dio hizkuntza paisaian ere gisa bereko erabakiak hartu zituztela:
|
|
|
– Haurrek zenbat ordutan egiten
|
zuten
lan
|
|
2017
|
|
|
Gehienak itsasoz bestaldekoak. Claudiak bezalatsu, pertsona ugarik Atlantiko Ozeanoa zeharkatu behar izaten
|
zuten
lan bila. Baina Europan urteak behar izaten zituzten paperak konpondu eta lana lortzeko.
|
|
|
Berak ere aitona amonak gaixo izan zituen garai batean, baina ez zituen inoiz zaindu. Etxekoek edota izeba osabek betetzen
|
zuten
lan hura.
|
|
|
Bertan orduak eta orduak igarotzen genituen, batzuetan lakuari begira eta auzoko txabola guztiei begira beste batzuetan. Gure gurasoek plantazioetan egiten
|
zuten
lan, fruituak batzen. Platanoak, laranjak, mangoak, papaiak eta limoiak.
|
|
|
Aldi berean, eta kontuan hartuta soldatapeko langileak zeinen baldintza miserableetan bizi ziren, mugatuta zeukaten emakumeek beren familien erreprodukziorako etxean egiten
|
zuten
lana. Emakume proletarioek, ezkonduek nahiz ezkongabeek, diru apur bat irabazi beharra zeukaten, eta hainbat lan egin behar zituzten horretarako.
|
|
|
Edonola ere, jopu borrokaren alorrik garrantzitsuena hauxe zen: asteko egun jakinetan, jopuek jaunaren lurretan egin behar
|
zuten
lan. Jopuen bizitzan gehien eragiten zuten zamak ziren, lan zerbitzu?
|
|
|
130? 31). Uzta garaian jaunaren lurretan lan egitera deitzen zituztenean, maizterrak ez ziren joango ez eta haien seme alabak bidaliko ere10, edo berandu joango ziren, halako moduz non uzta laboreak hondatu egingo ziren, edo gogorik gabe egingo
|
zuten
lan, atseden luzeekin, eta oro har esan txarreko jokatuz. Hori dela eta, jaunek estu gainbegiratu eta zaindu behar zuten lana, etengabe, gomendio honek nabarmentzen duen bezala:
|
|
|
Uzta garaian jaunaren lurretan lan egitera deitzen zituztenean, maizterrak ez ziren joango ez eta haien seme alabak bidaliko ere10, edo berandu joango ziren, halako moduz non uzta laboreak hondatu egingo ziren, edo gogorik gabe egingo zuten lan, atseden luzeekin, eta oro har esan txarreko jokatuz. Hori dela eta, jaunek estu gainbegiratu eta zaindu behar
|
zuten
lana, etengabe, gomendio honek nabarmentzen duen bezala:
|
|
|
Ikerketa honen oinarrian dagoen tesia Mariarosa Dalla Costak eta Selma Jamesek aletu zuten estreinakoz, bai eta Etxeko Lanarentzako Soldata zeritzon mugimenduaren barruko beste ekintzaile batzuek ere, 1970eko urteetan eztabaida ugari eragin zuen dokumentu sortaren bitartez. Azkenean, ordea, emakumeei, erreprodukzioari eta kapitalismoari buruzko arrazoibidea birmoldatzea lortu
|
zuten
lan horiekin. Idatzi haien artean, bi hauek izan ziren eragin handiena lortu zutenak:
|
|
|
Aurrena, ekoizleek nekezago neur zezaketen euren esplotazioa: lan zerbitzuak diru ordainketekin ordezkatu orduko, nekazariek ezin zuten bereizi euren buruarentzat egiten
|
zuten
lana eta lur jabeentzat egindakoa. Halaber, ordezkatzeak nekazari askeei aukera eman zien beste langile batzuk enplegatu eta esplotatzeko.
|
|
|
Hilabete gutxi batzuk lehenago hasia zen arropa dendan, eta larunbat hori zuen hilabeteko larunbat libre bakarra. Azken momentuan, ustekabeko baja bat gertatu eta obligatu
|
zuten
lanera joatera. Pikutara gure hondartzako asteburua.
|
|
|
Hasieratik, ezer ez zutenentzako aterpea; seme alabak elikatu ezin zituzten alargunentzako bigarren aukera; guraso ezkongabeen umeentzako soluzioa; pobrezia erabatekoaren zuloan eroritako zaharrentzako azken ohea eta platera. Beraz, kaletik pobrezia atera eta irtenbide pertsonal batzuk ematen zituenez, erakunde publikoek begi onez ikusi zuten beti, haiek bete ezin
|
zuten
lana dirudunen ekarpenekin osatzen zelako. Bilboko udalaren eta Bizkaiko elizbarrutiaren artean kudeatu zuten erakundea, eta elizak eta Las Hijas de la Caridad konpainiak hartu zuten egunerokoaren ardura, baliabiderik gabeko adinekoei aterpe eta janaria emateko eta ume babesgabeei hezkuntza ziurtatzeko.
|
|
|
Baina, batez ere, gotzainek eta Erromako gobernu zentraleko zenbait gunek ezagutzen zuten. Fedearen Doktrinarako Kongregazio ahalguztidunak, bereziki?, eta baita Aita Santuek ere (Joan Paulo II.ak eta Benedikto XVI.ak). Orokorrean hitz eginda, aktiboki egin
|
zuten
lana horiek guztiek dena ezkutuan gera zedin?.
|
|
|
Ondotik, diputatu eta senatari talde bat osatu zuten, hamabost bat lagunekoa. Zortzi diputatu eta senatarik egin
|
zuten
lanik handiena: Jean Jacques Lasserre, Sylviane Alaux, François de Rugy, Jean Christophe Lagarde, Frederique Espagnac, Jean Lassalle, Cecile Duflot eta Colette Capdeviellek.
|