|
2000
|
|
|
" Horrela zabiltzate", esan zuen Xanek, kamionetaren atzea plen plen eginda abiatu zirela. Mutilek ukatu egin
|
zuten
hura lapurreta zenik. " Inor ez zen-eta", esan zuen Belek.
|
|
|
Gero, Xanen alboantsu zen emakume gazte baten atzean jarri eta haren mugimenduak baldarki irudikatzen hasi zen. Emakumeak berriz, eta harekin ziren gizonek ere, ez bide
|
zuten
hura ikusten, ez zuten erreparatzen. Burlak haatik ezin ez ikusizkoak ziren.
|
|
2001
|
|
|
Bestalde, eta harridurak gainez egiten bazidan ere, poliki poliki konprenitzen hasi nintzen Jefe deitzen
|
zuten
hura eta Guebokinder Artximandrita pertsona berbera zirela. Arraioa!
|
|
2002
|
|
|
Bere baitako zerbaitek abiadura areagotzera behartu zuen eta ardurabako izan zitzaizkion eskuma aldean piztu berri ziren leihoetako argiak. Martxa militar baten antzeko zerbait jotzen hasi zen txistuka, eta bere oinek erritmo erregularra jadetsi
|
zuten
haren konpasean. Kale kantoi bateko errotulua irakurtzen gelditu eta, bertan adierazitakoa aurrez bilatutakoarekin bat irudituta, oldartsuago ekin zion ibilbideari.
|
|
|
Iji aja eta orrotan hasi zen Mentxu eta oheko malgukiek zarata egin
|
zuten
haren ipurmasailen erritmoan.
|
|
|
Atzeranzko aldaketa sudur aurrean zegoen. Han denek
|
zuten
haren berri.
|
|
|
Batek jakin. Bide bazter batean topatu
|
zuten
haren autoa, erreta, gerra amaitu eta hiru astera. Frantziara omen zihoan.
|
|
|
Aspaldiko adiskideak balira bezala hitz egiten zuten. Galderren irudiko sarriago berba egin
|
zuten
haren gainean. Poliki.
|
|
2003
|
|
|
–Horixe, bai, traidorea. Faxistek faxistatzat
|
zuten
hura, eta egoera hartan inongo faxista batek egingo ez zuen zeozer egin nahirik harrapatu zuten.
|
|
|
Gorpuarena, esate baterako. Ez zuen espero goizaldez eta odol hotzean tiro bi jota hil
|
zuten
harenak halako eraginik egingo zionik.
|
|
2004
|
|
|
Udaletxeak ez du egiten eta, azkenean, guk egin behar!... Bankua baitzegoen hortxe lehenago; asfaltoa emateko kendu
|
zuten
hura."
|
|
2005
|
|
|
Igande arratsalde hartarik hiru egunen buruan, klinikatik telefonatu zioten gizonari azken ordua zetorkiola errateko. Alabaina, eraso zerebrala erasan zuen astelehenarekin eta ordutik hara bisitatu zutenek ere ez
|
zuten
harekin hitzik trukatu. Graxi gaizki zen, gizonaren mututasuna sumatu eta bertan ez zelako mediku baten bila abiatu:
|
|
|
Haren begirada harrapatzen saiatu nintzen, ea laztana, ea, begiratu hona, egidazu oparitxo hori eta gaur zoriontsu izango naiz. Amua ikusi
|
zuten
haren niniek, eta lepoa niganantz jiratu beharrean, bere eskuinerantz jiratu zuen parean fortunatu zitzaion Kotkowski okindegiko opilei begira geratuz. Keinu hori hautatu zuen.
|
|
|
Bestelako itsasontzi batzuek
|
zuten
hura bazterturik, lehenago Euskaldunan gertatu zen moduan eta La Navalen gertatzen ari zen moduan.
|
|
|
Ez dakit jakinen duzun, beharbada ez. Urte luzez, Francok bisitatu behar zituen bazterretan bizi zen fitxatu edo susmagarri oro presondegira eramaten
|
zuten
hura heldu baino astebete lehenago. Eta Nemesio Arozena, igarriko zenion honezkero, gorrietan egina zen gerra.
|
|
|
Frontetik natorren miliziana naiz, ahantzi egin zaizue dagoeneko? Zeuon guztion amorantea naiz, trintxeretarik nator zuen ama zintzoek kondenatu
|
zuten
hura bera nator, ahantzi egin zaizue?, horizontalean egiten omen nuelako gerra. Mesedez ama, utz iezaiozu noizbait dietetika jakiak erosteari, irten zaitez herritar guztien artera, ikus ezazu zeure alaba zeinen eder Euskadi Etorbidean aitzina biluzik.
|
|
|
Eta Francisco Francok burua laztantzen die umetxoei, nola duten izena galdetuz. Aitona izan berria da, asko maite ditu haurrak, zinemara joaten zirenek ikusi ahal izan
|
zuten
haren poza, emazteak, doña Carmen Polok, biloba jaio berria besoetan hartuta erakusten zion hartan.
|
|
|
Ahokeriak, biziki ongi jotzen zuen Andoni Olabek, denek maite
|
zuten
haren soinua, euskaldunok, frantsesek, inglandarrek, irlandarrek, txinatarrek, hinduek, denek. Izan zitekeen dolutua egotea txakurtxo hura salbatzen gehiago ez ahalegintzeagatik, izan zitekeen.
|
|
|
Baina ez zien utzi beraiek uste zuten adinako heroi agertzen kanpamenduan, pausajea bizitu eta galerna batetik arribadan ekarriko balitu moduan sartu behar izan
|
zuten
haren ondotik denden zirkulu barruan, ziztua jotzen zuela umeak biltzeko. Ikastetxeko kapilaua hurbildu zitzaion Dopazori urduri, ahapetik mintzatu zitzaion.
|
|
2011
|
|
|
Haren lehen emazteak, Sylvia Plathek, bere burua hil zuen 30 urte zituela. Geroago ere, beste horrenbeste egin
|
zuten
haren bigarren emazteak eta bien alabak. Eta Plathen eta bien semeak ere, depresioak jota, bere buruaz beste egin zuen Hughes hil eta urtebetera.
|
|
|
Hala bazen, erraturik zebilen: klubean ez zuen inork ikusten, egunkariek ez
|
zuten
haren izena aipatzen eta ez zegoen zaleen oihuetan. Kontuak kontu, Takak hasierako hamaikakotik kanpo geratu gura zuen.
|
|
|
Xabier Sotoren gurasoekin kafetegi batean geratu zen bi egun lehenago. Inarrosita utzi
|
zuten
haren amaren hitzek: " Hasierako urteetan Xabierren lagunekin egotea gustatzen zitzaidan.
|
|
|
" 1954an, bere emaztegaiak, Beuys baino askoz ere gazteagoa eta Dusseldorfeko postetxeko langilea berau, ezkon eraztuna bueltatu dio. Depresioaren malda beheran sartuko da Joseph Beuys; lagunek leihotik sartu behar izan
|
zuten
haren etxera hura erreskatatzera, eta ilunpean topatzen dute: " Disolbatu egin nahi dut" esaten die, ahots hari ahul batekin.
|
|
2012
|
|
|
Non zegoen eztei eguneko argazkiko gizon irribarretsu hura? Zer egin
|
zuten
harekin?
|
|
|
Auschwitz-en jarri
|
zuten
hura bezala, ezta. Lanak egingo zaitu libre...
|
|
2013
|
|
|
Gogorra zen gure txulapaindarra. Prentsan eman
|
zuten
haren egoeraren berri. Orduan ikasi zuten nire gisako ezjakin guziek non zegoen Txulapain, non zegoen Usi herri ttipia, halako mutil handia eman zuena.
|
|
|
Argitzen hastean lainoak bere menean zituen Urrabiaren bi aldeak, ibaitik hasi eta Alkasoroko elizaren kanpandorreraino. Hegaberek esperatu
|
zuten
hura altxatu arte. Galarazia zegoen horrelakoetan ehizan ibiltzea, baina gizon gupidagabeari oihal zuri hark are bentaja handiagoa ematen zion.
|
|
|
Bi operazio eginak zizkioten, makina bat odol transfusio ere bai. Ez
|
zuten
haren bizitza salbatzeko balio izan. Xabi kaskagogorrak azken hatsa eman zuen ospitaleko ohatzean.
|
|
|
Eta hirugarren saria Fermin Valenciari eman zioten, nahiz eta saioa zuzenean aditzen ari zirenek botoa eman izatera segur aski hari paratuko zioten txapela; Victor Manuel Arbeloak eskribituriko hitzak kantatu zituen. Bermeoko Lupek ere parte hartu zuen lehiaketa hartan, baina, sariren bat hartzeko adina merezimendu izanagatik, kantatu ondotik epaileek ez
|
zuten
harentzat punturik eman, kantariek galarazia zutena egin zuelako. Debekatua zuten kantatzen hasi baino lehen jendeari hitzik egitea, eta neskatxa gazte hura euskaraz hasi omen zen erraten Euskal Herrian Eguberriak ez zirela zoriontsuak izanen preso guziak etxera itzultzen ziren arte.
|
|
2014
|
|
|
Edonola ere, Xabik ez zeukan bere tokia, baimenik eskatu gabe eta arraro sentitu gabe besteek irudiz bere sentitzen
|
zuten
hura. Eta nesken artean ere beti izango zen arrotza, eta, haiekin elkartzean, arroztasun hori airean ibiliko zen.
|
|
|
Errugbilariak erraldoi eta basatiak ziren harentzat. Beren burua arerioaren oinetara botatzen
|
zuten
hura plakatzearren. Ameskeria zen hori Xabirentzat.
|
|
2016
|
|
|
Beste itsasontzia, Jontxu, gerran frankistek erabili eta gero herriko familia batek hartu zuen beretzat lau urtez. Hainbat bider legea bete zedin eskatu ostean, Frantziskok eta Josuk lortu
|
zuten
haren jabetza onartzea eta itsasoratu ere egin ziren aldi baterako. Dena den, arrantzan irabazitako diru guztiarekin geratzen zen Bizkaiko Auzitegi politikoa, izan ere, Frantziskok eta Karmenek isunak ordaindu behar zituzten eta familiaren diru sarrera guztiak horretarako erauzten zitzaizkien.
|
|
2017
|
|
|
“Baina... nola deitzen da” ari zaio azalpenetan Lander –seguru gaur jada larrua joa dela baten batekin telefonoa tarteko–, “Oiartzungo zinegotzia izandakoa, torturatu
|
zuten
hura... ”.
|
|
|
Aireporturako joakera zein etorrera tristeak izan ziren, eta Bilbora bizitzera etortzeko asmoa erabili zuen. Bai, kostatu egin zitzaien antzinako oreka hartara itzultzea; bolada batean hutsa nabaritu zuen, ez propio Kennethena, baizik eta bizi izan
|
zuten
harena, edo lehendik zutenarena, edo besterik gabe ohiturak, errepikatzearen saturazioz, eragiten zuen hutsa. Eta hustasun hartan topo egin behar izan zuten elkarrekin, hartara, elkarrekin bi zirela.
|
|
|
Ohartu zirenerako Oskar iragana zen aretotik. Biek so egin
|
zuten
haren bila baina desagertua zitzaien, eta une batez uste izan zuten benetan ez zutela ikusi, eguzkitik jalgitako agerpen moduko bat izan zela. Josebak atzerantz itzuli zuen burua atzeko jarlekuetan zegoelakoan, baina ez zegoen.
|
|
|
Goizean Iñaki gabe esnatzera ohitu zen Ixabel. Gosaritan itzuli ohi zen zakurra paseatzetik, eta ordura arte elkarrekin egiten
|
zuten
hura bakarrik egiten hasi ziren. Gatz eta gantzik gabe jaten hasi ziren, txahalaren eta oilaskoaren partez indioilarra eta untxia, hartara hirurentzako adina prestatu eta Ixabelek biharamuneko afaria eginda eramaten zion Ramoni.
|
|
2018
|
|
|
Sararen aita 1943an jaio zen, eta handik urtebetera eraman zuten espetxera haren aita. Ordutik ez
|
zuten
haren berri gehiagorik izan, eta etxean ez zen inoiz horri buruz hitz egin. Gaztetan, ideia komunistekin busti zen.
|
|
|
Herve Vilardez, aldiz, taxi batean erditu zen ama. Sei urte zituela bereizi
|
zuten
harengandik, eta Truffaut en filmetako pertsonaien trazako bihurtu zen geroztik, Antoine Doinel gisako bat, umezurtz etxe eta adopzio bizitza gogorra pairatu behar izan zuena. Gazterik zaletu zen kantagintzara.
|
|
2019
|
|
|
Sarritan esaten zituen berba horiek, bere oroitzapenetara bilduta, eta halakoetan esmaltea ematen
|
zuten
haren begiek, baina pa ematen zidanerako apartatu egiten nintzen sudurpuntako umeltasunak atzera eragiten zidalako.
|
|
|
Ez zuen neba komeni ez zen leku batean harrapatu nahi, komunean esate baterako, edo dutxan. Logelan sartu baino lehen ere, izena errepikatu zuen senarrak, baina ilunpetan eta hutsik topatu
|
zuten
hura ere. Egongelan argi guztiak piztu zituzten, hirurak, baina aldez aurretik zekiten ez zutela inor topatuko, etxea hutsik zegoela.
|
|
2020
|
|
|
Euskarazko erreferentzia gutxi onartzen zuten kultur munduko erdaldunek haien kuttunen artean, eta Mikel Laboa zen haietako bat. Nekez ulertzen
|
zuten
haren kantutegiak tradizioarekin zuen harremana, baina bai poesiarekiko lotura, eta, batez ere, esperimentazioa. Agian horregatik joan ginen kontzertu hartara gure bidaiaren bezperatan, nahiz eta ez dudan ondo oroitzen nola amaitu genuen han.
|
|
|
Zapatak eta botak ere egiten genituen feltroz. Bezeroak etortzen ziren, oihalak hautatzen zituzten, esaterako, ninja edo sorgin edo dortoka mozorro batentzat, eta nik momentuan imajinatzen nuen nola egin nezakeen eskatzen
|
zuten
hura, ze teknikarekin, ze formatan… Paper batean marrazten nien figurina. Erabili beharreko oihal zatiak apartatzen nituen, paperean biltzen eta multzoan uzten nituen gero patroiaren arabera mozteko.
|
|
2021
|
|
|
Eta, harrigarria bada ere, testuinguru orokorra behin baino gehiagotan azaldu bada ere, esan
|
zuten
hura, esan zuten bezala, esan zuten moduan, oraindik gaur egun ezezaguna da.
|
|
|
Kasua auzitegi desberdinetatik igaro zen goraino iritsi arte. Guztira, hamahiru epailek eman
|
zuten
hari buruzko iritzia, zazpi aurka agertu ziren eta sei alde.
|
|
|
Lubakietako bi aldeetan zeuden herrialdeetako aktibistak deitu zituzten, eta baita neutralak zirenetakoak ere bai. Estatu Batuetako Jane Addams feminista ezaguna hautatu
|
zuten
hura dena bideratzeko idazkari nagusi gisa. Rosika Schwimmerrek Hungariaren izenean parte hartu zuen eta bidaide izan zuen bere adiskide berria, Lola Maverick Lloyd.
|
|
2022
|
|
|
Ikerlan berria izan arren, aurreko urteetako esperientzia guztiek izan
|
zuten
hura elikatu eta aberasteko parada: 2014tik aurrerako formakuntza arautua eta ez arautua, elikadura sistemei eta elikagaiak ekoizteko lurrei lotuta profesionalki gauzatutako parte hartze prozesuak, eta 2017tik berariaz landa eremuko emakumeekin eta emakume nekazariekin egindako diagnostiko, proiektu, topaketa, auzolan eta bestelako esperientziak, bai lan arloan zein arlo pertsonalean.
|
|
|
Neurri arinagoak hartu zituzten, ordea, esku beltzaren bulego nagusietan: absurdoaren etiketa manaerrazarekin desaktibatuko
|
zuten
haren artefaktu dramaturgikoa.
|
|
2023
|
|
|
Urteak joan ziren eta denborarekin Kristiane ohartu zen egin
|
zuten
hura ez zela Larzabalek kontatu nahi zuena. Ez zela etsaiaren kontra joatea, baizik eta gure herriaren historiari begiratu eta gogoeta bat egitea.
|