|
2000
|
|
|
Goazen bada harenganat, ea egia den! ’ Eta eskutik atxiki eta mendozatarren egoitza eder hartarat eraman ninduen, xuxen xuxen. Eta, han, mintzatu zen ama etxeko jaun andereekin, ekarrarazi
|
zuten
haiek zaldizaina, eta amak galdetu zion: ‘Rosak zurekin ihes egiteko asmoa du, baina jakin nahi nuke zuk harekin joaiteko asmorik ba ote duzun... ’ Zaldizainak burua beheititu eta erran zuen:
|
|
2002
|
|
|
" Amodioaren zauriak", erantzun zidan. Zauri sakon hondorik gabeak behar
|
zuten
haiek, txostenak zekartzan ondorioen arabera: drogak, ospitale psikiatrikoa, errehabilitazio programa...
|
|
2003
|
|
|
Baina Ameriketako iraultza hura asmatu eta bideratu zuten gizonak ez ziren, ez Hobbesen, ez Spinozaren, are gutiago Bossueten katiximari jarraikitzen, XVII. gizaldian Ingalaterrako John Locke pentsalari liberalak ireki bidea
|
zuten
haiek hartzen.
|
|
|
Neure gain hartzen dut erakunde armatu bateko kide izanaren erantzukizuna. Nik ez nuen esku hartu inolako ekintza bortitzetan, ez zuzenean ez zeharka, baina horrek ez nau egiten parte hartu
|
zuten
haiez bestelakoa. Neure ustean, erakundearekin identifikatu eta kolaboratzen genuen unetik, erantzukizun berean ginen.
|
|
2004
|
|
|
Ezin zuen gainetik kendu ametsetan ari zen sentsazioa. Fusio hotza lortu
|
zuten
haiek, Fleischman eta Pons, ez al ziren elektrokimikariak. Oso oker ez bazebilen, bietako bat bai, behintzat.
|
|
|
Aipatu berri ditut marrazki bizidunak, eta esan beharrean nago zer nolako garrantzia izan
|
zuten
haiek nire formazioan: Popeyek, Gadget inspektoreak, Pantera arrosak...
|
|
2005
|
|
|
Behin egiten hasi eta, badakizu, handia egin nahi zuten, Julianek eta besteak ere bai. Eta txikerra zen Julianen tailerra eta, badakizu, behin egiten hasita, konpetiziorako gainera, handia egin nahi
|
zuten
haiek. Logikoa ere bada hori.
|
|
2006
|
|
|
Labeguerie izan zen, Raimonen ondoren, gitarra soil batekin zer lortu zitekeen agertu ziguna. Labeguerie, gero, kantuen arrakastaren ondoren, politikan sartu zen, eta sartu
|
zuten
haiek laidoz eta irainez lurperatu zuten handik gutxira, Txipri Arbelbidek Enbatari buruzko bere liburuan ongi esplikatu duen bezela.
|
|
|
Eta beldur zela. Beldur zela Francesco Cencirentzat eta Olimpio Calvettirentzat azken bidaia prestatu
|
zuten
haiek berarentzat ere itzulerarik gabeko txango berbera prestatzen ari ote zitzaizkion. Horregatik zegoela ezkutaturik, ez gaizkile bat zelako.
|
|
|
Ospetsua egin zen gillotinan hil behar zituen biktimei egiten zizkien prediku eta erretolikengatik, gillotinan hil behar
|
zuten
haiei azken unean ere iraultzaren oinarrizko printzipioak goratzen saiatzen baitzen.
|
|
|
Baina horrelako kontuak bere neurrian eta mugetan gordetzea ez da erraza izaten; badakigu triangeluak irudi egonkorrak direla zerbaiti eusteko, oinarri trinkoak hainbat gauzarentzat, baina oso gutxitan direla iraunkorrak hiru ertzetan sostengua duten maitasunak; txantxak eta irribarreak bukatzen joan zitzaizkion Percyri, eta amorrazioak eta jelosiak hartu
|
zuten
haien lekua.
|
|
|
Imos a cociña, esan zidan Carvallok. Jakingo al
|
zuten
haiek biek gurdiko ezkutalekuarena. Zaindu itzak gurdiko oholak, agindu zidan Bernatek.
|
|
2007
|
|
|
Ordura arte, ni bizi izandako bainoago ni egondako etxeak besteenak ziren. Etxea
|
zuten
haiek; nik ez nuen etxerik. Orain, ordea, etxea nuen, etxea genuen:
|
|
2008
|
|
|
Terrazako turistek, bien bitartean, sinesgogor so egiten
|
zuten
haienganantz, zer egin ez zekitela. Bat edo beste telefonoz deitzen hasiak ziren.
|
|
2009
|
|
|
–Bizibeharrak ondo zaildutako jendearen artean iratzarri nintzen(?). Dena
|
zuten
haiek morrontza. Obligazioa zuten lanaren jaun, erlijioaren jaun, ohitura eta usadioen jaun(?).
|
|
|
Lanak, eginbeharrak, arazoak betiko menpetasunean zerabiltzan gizon eta emakumeen tartean. Dena
|
zuten
haiek morrontza. Obligazioa zuten lanaren jaun, erlijioaren jaun, ohitura eta usadioen jaun.
|
|
|
Pisua utzi behar izan genuen gauza serio jarri eta Txaber Soto del Realen sartu zutenean. Gurasoek giro horretatik aldenduta nahi ninduten (auskalo zer imajinatzen
|
zuten
haiek) eta etxera itzularazi ninduten. Gasteiztik Donostiara eta buelta egin behar izan nuen handik aurrera egunero, karrera bukatu arte.
|
|
|
Zarautzen bertan. Zer zela eta jokatu behar
|
zuten
haien ondorengoen ondorengoek beste modu batean argentinar batekin. Herriko plazan norbaiten burua haga puntan mantentzea zen kontua.
|
|
|
Bai, ordea, etxean gordeta zeuzkan sos guztiak biltzeko. Bere izaera heretikoa agerian uzten
|
zuten
haiek, batez ere. Henrike erregearen txanpon nafar madarikatuak, hain zuzen.
|
|
|
baita ikusleetako askok eta askok ere, ez baitago ulertzerik, bestela, nola azken ahapaldian. A las barricadas, a las barricadas?!? Adarekin bat egin
|
zuten
haiek, ezker ukabila gora jaurtiz eta kantatzeari ekinez, Adaren ahots imanduak gainerakoena, langileen denbora altzairuzko denbora bat zen, azken batean, imandu balu bezala; hain hunkituta geratu zen Chaplin, itxura batean, non, iheslariak lotara igorrita gero, txolarte bat aurkitu eta zuzenean esan baitzion Domingori:
|
|
|
Gero, Liburu Brodatuaren garaian, ikazkinek ospitalea hartu zutenean, ikazkinentzat lan egiten hasi ziren. Laurak ere herriko medikuak izan arren, ikazkinek ez
|
zuten
haiek euren postuetatik kentzeko premiarik ikusi. Medikuek, ordea, egoera arraroetan topatutako hildakoen txosten desberdin bi egiten hasi ziren, ospitalerako bat eta eurentzat bestea.
|
|
|
Garai hartan banaezinak ziren. Gero ikasiko
|
zuten
haiek ere bizitzan ez dagoela banaezina den ezer. Esku batek ere ez duela zertan betirako besoari lotuta egon.
|
|
|
Bi kapitain zeuden haiekin, Daireaux eta Campet izenekoak. Henrikeren bi ondokoek nola halako adiskidantza egina
|
zuten
haiekin honatako bidaian. Ni ez nintzaien hurbiltzen.
|
|
|
Mila aldiz desiratu dut haren heriotza, berak jantziko baitzuen koroa nire semeen hilobien gainean. Izarrek hala aldarrikatzen
|
zuten
haien misterioak argitara ateratzen dakitenen ahotik, eta izarrei ez zaie jukutriarik egiten ahal. Horra zergatik ezkonarazi nuen nire alaba Margarita madarikatu horrekin.
|
|
|
Webgunearen kudeatzaileekin harremanetan jarri, eta argazkien jatorriaz galdetu nien. Hala zen, polizia artxiboetara jo
|
zuten
haiek ere, eta atxilotu gehienen argazkiak horrela lortu zituzten. Esaterako, Higinia Luzen nortasun agiri frantziarra.
|
|
|
/ hay que defenderla con fe y valor..."; Adak pasioz kantatzen zuen –unerik seinalatuenetan, alza la bandera revolucionaria, ezker eskua ukabil bihurtu, eta zerura jaurtitzen zuen–, etorkizun suzkoaren konpas berean, edo haren irudipena ematen zuen, hain zirudien haren kantatzeko erak zinezkoa eta egiatia, haren ahots erlatsak –umetako ahots zuriak, denborarekin, nortasun handiagoko bati egin zion leku: ...rutik kendua zuen, begiak zabalik– mirespenez entzuten zion Adari –zerumugan zegoèn eguzkia suzko gurpil bat zen, itsasgaina odolez eta amets gorriz tindatzen zuena, estanpa ezin erromantikoagoan–, adorazioz ere bai ia... baita ikusleetako askok eta askok ere, ez baitago ulertzerik, bestela, nola azken ahapaldian –A las barricadas, a las barricadas...! – Adarekin bat egin
|
zuten
haiek, ezker ukabila gora jaurtiz eta kantatzeari ekinez, Adaren ahots imanduak gainerakoena –langileen denbora altzairuzko denbora bat zen, azken batean– imandu balu bezala; hain hunkituta geratu zen Chaplin, itxura batean, non, iheslariak lotara igorrita gero, txolarte bat aurkitu eta zuzenean esan baitzion Domingori:
|
|
2010
|
|
|
edo eta herrietako parkeetan, kanpalekutik hurbil zeudenean. Ume gutxik ezagutuko
|
zuten
haiek adina bazter. Pietro lau urte zaharragoa zen, eta nagusi haizeak jo zuenean nagusiagoekin hasi zen ibiltzen, bizarra hazitakoekin berak esaten zuen modura.
|
|
|
Orduan jabetu nintzen: Jaimeri belauneko tiroa nik sartu niola uste
|
zuten
haiek, edo ekintza horrekin zerikusia nuela behintzat. Eta gurasoek nahiz Mikelek hala uste bazuten, berdin pentsatuko zuen herriko jende guztiak.
|
|
2011
|
|
|
Doinua gora igo zen, gora, argia distiraz zegoen; eta Brill andereñoari iruditu zitzaion ezen hango denak, hango konpainia guztia, kantari hasiko zela laster. Gazteak, taldean barrez zihoazen haiek, kantari ekingo zioten, eta gizonen ahotsek, tinko eta ausart, bat egingo
|
zuten
haiekin. Eta gero berak ere bai, berak ere bai, eta bankuetako besteek, akonpainamendu antzeko bat eginez?, hasiko zuten zerbait isila, ozta ozta gora eta behera, zinez ederra, hunkigarria...
|
|
|
Bide etsaituak dira, Bordele eta Bilbo artean, mila bederatziehun eta hogeita hamazortziko uztailaren azken egunetan bat egin
|
zuten
haiek. Nahi baino lagun gehiagoren arnasa eraman zuten herrestan.
|
|
|
–Aukera bat da Frantziako Erresistentziako kideak izatea. Gazteak ziren, armaturik zeuden, eta alemanek interesa
|
zuten
haiek harrapatzeko.
|
|
2012
|
|
|
Baina zure familiak gerora ikusi zuen, oker ez banago; urte asko eman
|
zuten
haiek hona etorri baino lehen, eta ez pentsa hori gauza arraroa zenik, hemen zeuden gaixo gehienek garai haietan ez zuten inolako bisitarik izaten. Lotsatzeko moduko jendea zen.
|
|
|
Eta gehiago: Benitorekin kantuan ari ziren eta orduan hainbesteko arrakasta
|
zuten
haiek denak etxean daude, eta beren kantu guzti haiek ahanzturaren sareetan harrapatuak.
|
|
|
Urrundik Heldu Naizela sentiarazten dit Benitok, Amerikara Noa deklaratu ondoren Oi Ama Euskal Herri goxua kantatzen
|
zuten
haiei Egunsentian Amets egiten zutela gogorarazten dien bezala.
|
|
|
Arnasa hartu nuen, sakon. Baina orduan, bakardade hura erasoka hasi zitzaidan eta alde egin
|
zuten
haiei guztie eskerrak eman beharra sentitu nuen.
|
|
|
Modu bat, modu asko? bururatu zitzaien, eta arrazoi bat, arrazoi asko?; eta ez baitzen ezinezko gauza modu eta arrazoi ugari horietako bat izatea benetakoa, segurutzat jo
|
zuten
haietako batek izan behar zuela. Baina ideia horiek hain erraz bururatu zitzaizkien, eta hain gertagarriak ziren denak, non erraztasun eta gertagarritasun horiek kasuaren zailtasunaren seinale gisa hartu behar baitzituzten, ez erreztasun seinale gisa.
|
|
|
Aldera ditzagun arretaz egunkarira bidali diren gutun guztiak, errua gaizkile talde bati egozteko xedea zutenak. Hori egin ondoren, aldera ditzagun gutun horiek, estiloari nahiz eskuizkribuari berari dagokienez, lehenago goizeko egunkarira bidali zirenekin, Mennais en erruduntasuna hain gogor azpimarratzen
|
zuten
haiekin. Eta, hori guztia egin ondoren, aldera ditzagun ostera gutun horiek guztiak ofizialak berak idatzitakoekin.
|
|
|
Eta azkenik, berak ikusia zuenez, herrialde hartako animalia guztiek berezko gorrotoa omen zieten yahooei: ahulagoek ez
|
zuten
haiekin topo egin nahi eta indartsuagoek ihes egiten zieten; beraz, guk adimenaren dohaina dugula kontu eginda ere, ezin zuen ulertu nota erremedia zitekeen izaki orok gure aurka agertzen zuen berezko ezinikusi hori; ezta ere, beraz, nola otzan genitzakeen eta gure zerbitzari bihurtu. Halere, esan zuenez, ez zuen arazo honetaz luzaroago eztabaidatuko, irrika handiagoa baitzuen neure istorioa entzuteko, zein herritan jaioa nintzen eta hara iritsi aurretik nire bizitzan egindako eta gertatutakoak.
|
|
|
Bidaia hasi eta lauren bat ordura, gertaera barregarri batek iratzarri ninduen; ongi ez zebilen zerbait egokitzeko garraiagailua gelditu egin zutelarik, lo nengoela zer itxura ote nuen ikusteko gogoa izan
|
zuten
haien arteko bizpahiru gaztek; makinara igo eta, poliki poliki, aurpegirantz hurbildu zitzaizkidalarik, haietako batek, guardiako ofizial batek, lantza mutur zorrotza barrura samar sartu zidan ezkerreko sudurzulotik, lastoz bezala kili kili egin eta doministiku eragin zidana bortizki; berehala hanka egin zuten nik ikusi gabe, eta hiru aste igaro ziren hain bat batean zergatik esnatu nintzen jakin... Ibilaldi luzea egin genuen egun haren gainerakoan eta, gauean, alde bakoitzean bostehun zaintzaile nituela hartu genuen atseden; erdiek zuziak zituzten eta beste erdiek uztaiak eta geziak, botatzeko prest mugitzera ausartzen banintzen.
|
|
2013
|
|
|
Baina agian ezagun gutxi egongo ziren. 80 hamarkada Tergeste betetzen
|
zuten
haiek denak bere anaia Kristianen kastakoak baziren, ikusle gutxi izango zituen gau hartan Maremiraren kontzertuak. Bere gisako nostalgikoren bat edo beste, asko jota.
|
|
|
Egunero zerbait jateko eta droga erosteko beste lortzen zuen eskean, batez ere herrialdetik bazihoazen turistei esker. Kunaren beharrik gehiago izango ez
|
zuten
haiek soberan gelditu zitzaizkien txanpon apurrak ematen zizkioten.
|
|
|
Goazen zerbait jatera, gosetuta egongo zara eta. Zure aitak eta lagunak ere... ai ene, zenbat jaten
|
zuten
haiek!?
|
|
|
Bat bidean aitzinago eta bertzea gibelago ezarriak nituen gainerako biak. Bertze inor etorriz gero ahalik eta lasterrena gaztigu egiteko manatua
|
zuten
haiek. Jakesek mandoak geldiarazi zituen, bi eskuekin uhalei finki atxikita.
|
|
|
Hango galerianoen jakin minak egin zidan ongi etorri. Katerik gabe ere nire arropak eta nire buru soilak salatzen
|
zuten
haien artekoa nintzela. Itsasontziko zubia gurea bezain baterik zegoen jendez eta puskaz.
|
|
|
Harritu ninduen gelaren eskasak: ez zuen deus falta, ohe bat, mahai bat, kadira bat, kutxa bat, gurutziltzatu bat, apal batzuk?, baina hertsitasuna eta itomena eragiten
|
zuten
haien tamaina tikiak eta batetik bertzerako tarte murritzak. Komitrea eta biok baizik ez ginen sartu, gehiagorik ezin.
|
|
|
Egia ugari kontatu zenien gerra aurreko bizimoduaz, baita hainbat zehar kontu solte ere, ondotik heldu ziren urte lausoez. Bartzelona etxetzat zeneukala, baina Hendaia, kurioski Hendaia, herri bikaina iruditzen zitzaizula bizitoki gisa, bi hiriok zein zirkunstantziatan ezagutu zenituen azaldu ez zenien arren, eta zure ofizioak, trenbideko lanek, batera eta bestera eramaten zintuztela pentsatu
|
zuten
haiek. 1944ko uztaileko gutun hartan gure aitari egin zenion promesaz oroitu nintzen:
|
|
|
Gertaera: Autoan zihoazen Matxikote eta Brion, eta tiroz josi
|
zuten
haien ibilgailua.
|
|
|
Bietan zaharrena berriro tiroka ari zitzaion. Denbora hartu
|
zuten
haiek garbitzeko. Gero, epaiketan, jakin nuen 50.000 libera ordaintzen zizkietela zauritu bakoitzeko eta 200.000 hildako bakoitzeko.
|
|
|
Baina kalesatik alokairuzko kotxera aldatzea hain da susmagarria! Eta, gainera, Barnet errepidean ez
|
zuten
haien aztarrenik aurkitu.
|
|
2014
|
|
|
Ilea dramatikoki galtzen bestea. alboetatik ihes egiten
|
zuten
haien begiek, susmoa ziurtatu nahian. Posible ote zen bera izatea?
|
|
|
–Horixe zen ildo gogorra?. Dirudienez, ETAko kideek, hasieratik instituzionalizatu
|
zuten
haien egunerokotasuna. Denak elkarrekin, komuna antzeko batean bizi zirenez eta kartzelako instalazioetatik libre samar ibil zitezkeenez, ez zen zaila izan.
|
|
|
Herriak ez ziok beste era batean deitzen! Buhame horiek nolatan asmatu ote
|
zuten
haien kontra horrelako neurria hartzekotan zeudela. Nola zekiten aldez aurretik?
|
|
|
Udinskeko posturaino joango zen, edo baita Siberiako hiribururaino bertaraino ere. Kasu horretan, beraz, neba arrebekin jarraituko zuen bidaian, eta nor topatuko
|
zuten
haiek hura baino gidari zuhurragorik, nor hura baino lagun arduratsuagorik?
|
|
|
Inbasio hura, alferrekoa erraldoi errusiarrari eraso egiten dioten guztien pare, zoritxarrekoa izan zitzaien guztiz. Tsarraren tropek berehala zatitu
|
zuten
haien armada, eta banan banan berreskuratu zituzten galduriko hiri guztiak. Negua, gainera, latza izan zen arras, soldadu andana haietatik asko eta asko bidean hil ziren hotzak, eta kopuru txiki bat baizik ez zen itzuli Tatariako estepetara.
|
|
|
Naturaren gertakari batek jaurti zuen Angararen ur azalera ala tatariarren asmazio suntsitzaile bat ote zen? Sutea Irkutskeraino eraman nahi
|
zuten
haiek, gerra zuzenbideak nazio zibilizatuen artean inola ere justifikatzen ez duen modu horren bidez?
|
|
|
Hemen zaldi bat hila, han gurdi bat bazterrean botea! Irkutsk aldera zihoan soldadu andana, eta zoritxarreko siberiar ugariren gorpuek markatzen
|
zuten
haien bidea. Herrien sarreretan pilatzen ziren hildakoak batez ere.
|
|
|
Eskaileretan behera egin ahala, tabernan bildutako nesken ahotsak amatatzen joan ziren. Ez
|
zuten
haien arreta eskatu behar izan: begi guztiak haiengan josita zeuden.
|
|
2015
|
|
|
Beste asteburu batean Agurainen genuen partida, bertako taldearen kontra, eta ikusle batzuek Aiora ezagutu eta bero bero besarkatu
|
zuten
haiengana joan zenean.
|
|
|
Alfonbraren bukaeran, Kursaaleko atearen aurrean, kazetari batzuk eta zine munduko aurpegi ezagunak ikusi zituen Elejostek. Denek ere urrutitik irribarre egiten zioten, baita korearraren aldeko apustu gaizki disimulatua egin
|
zuten
haiek ere. Irabazleak isilean gorde beharreko laidoa, pentsatu zuen Elejostek.
|
|
|
Beharbada, horregatik aski zoriontsu zirela ematen zuen, eta batetik bestera paseatzen ziren, irribarre zabalak jantzita. Ez zitzaien jatekorik falta, eta tarteka, lurra ere jaten omen zuten, zaharren arabera, bertan atseden hartzen
|
zuten
haien hildakoengandik gertuago egoteko asmoz.
|
|
|
Luze gabe, merezitakoa jasoko
|
zuten
haiek ere.
|
|
|
Eta hori agintzearekin batera, soldaduei karabanari bidera irteteko agindu zien, bidaiariak atxilotzeko. Baina Joseren senideek harriduraz hartu
|
zuten
haien aurkako salaketa:
|
|
|
Halako batean, ordea, BUPeko bigarren mailan geundela, egundoko interesa piztu zitzaion neska jakin bat zela eta. Ez gurekin hitz egin ohi
|
zuten
haietakoa, baizik eta batere ezagutzen ez genuena; ez guk, ez berak, harekiko erreferentziaz ez bada. Montse zuen izena, Montserrat Auzmendi, eta izugarri neska interesgarria omen zen, interesgarri bezain misteriotsua, ikastetxeko jantokian bazkaldu arren gero San Frantziskoko pasealekura ateratzen ez zena.
|
|
|
deitzen zioten haiek ederki egiten zuten gaztelaniaz; berak, berriz, nekez eta kostata ikasiko zuen zekien apurra, Matximentako eskolan, irakurtzeko eta idazteko hasi masiekin batera. Hori dela-eta ezin ulertu, erdaraz hain erraz egi ten
|
zuten
haiek irakurtzen ez jakitea. Bigarren ondorio bat ere atera liteke ordea pasadizo honetatik, lehenengoa bezain tristea edo tristeagoa:
|
|
|
Ez dakit ulertuko didaten baina: Auden zaharra baino lehenagokoak ditugu esaera zaharrak, eta aspaldi agindu
|
zuten
haiek, etxeko sua etxeko hautsaz estali behar dela. Hau dena esanda badirudi egundoko sekretu bat aterako dudala argira, eta azken batean zer da ba?
|
|
|
Jakin minez erreparatu zien Kepak. Ez
|
zuten
haien jokoa asko ezagutzen. Jokalariak apur bat, bezperan elkarrekin afaldu zutelako.
|
|
|
Nirea Vodafone bat da, beste batzuena Nokia, Finlandiako Pirkanmaa eskualdeko hiria bezala. Finlandiarrak Kimmi Raikkonen edo Keke Rosberg baino gehiago dira, «Euskandinabia» idiliko hura etsi etsian oroitzen
|
zuten
haiek ongi dakiten bezala. Finlandiarrak sakelakoen eta beste teknologia batzuen aitzindarien artean daude.
|
|
|
Luzaroan ez zuen zalantzarik ez damurik izan egindakoaz, baina azkenengo urteak benetako guruzbidea izan ziren berarentzat. Bazirudien gerra galdu
|
zuten
haiek, betiko galdutzat emandako gorriak, errautsetatik piztu zirela eta guda zelaian galdutakoa tirorik gabe irabazten ari zirela. –Ikusiko duk buelta datorrenean?
|
|
|
Aitortza instituzionalak edota plan batek erbesteratuen itzulera erraztuko lukeela ziur da, eta euskal herritarrek hobeto onartuko lituzketela, haien kasuak ezagutuko lituzketela eta ulertuko. . Orain inor ez da gogoratzen behiala Euskal Herria utzi beharra izan
|
zuten
haietaz?. Zuriñeren iritziz, ez ditugu ezagutzen erbesteratuen historiak, ez zein egoeratan joan behar izan zuten, ez erbestean nola bizi izan ziren; eta gutxiago omen dakigu haien ondorengoei buruz, orain itzultzen ari direnei buruz.
|
|
|
Zerbitzu sozialetako pisu bat utzi zion udalak bikoteari, eta herrian diru eta janari bilketa bat egin
|
zuten
haiei laguntzeko. «Herritarren laguntzari esker atera ginen aurrera».
|
|
|
–Joakin semearekin eta aitarekin nituen ulertzeko arazo handienak, alabei hobeto entenditzen nien?. Hika egiten
|
zuten
haien artean. –Ulertzen ez banien, gauza bera errepikatzen zidaten gizonezkoek, edo altuxeago esaten zidaten, baina modu berberean; emakumeek, aldiz, ahoskatu egiten zuten?.
|
|
|
Aldamenean amaren neba bizi zen, haren familiarekin, haiek ere Nakbaren egunean beren jaioterria utzi beharra izan zutenak. Lokatzezko patio bat
|
zuten
haiek atarian; eta Anwarren aitak beti gomendatzen zion koinatuari porlan pixka bat botatzeko patio hartan, baina osabak ez zuen nahi izaten, errefuxiatu zelai hartan denboraldi baterako bakarrik zegoela sinesten baitzuen; egun batean bere etxera itzuliko zela sinesten zuen. Baina hantxe hil zen.
|
|
|
1970eko hamarkadan milaka homosexual behartuak izan ziren Produkzioa Laguntzeko Unitate Militarretara (UMAP) joatera. Kontzentrazio eremuak zirela salatu zuten bertara eraman zituztenek, eta gogor kritikatu
|
zuten
haien papera. Gazteegia zen artean Rodríguez, eta ez zuten behartu haietako batera joatera.
|
|
|
Lapurdiko XVII. mendeko idazleak denak antzera idazten ahalegindu ziren, eta zuberotarrek ere kontuan hartu
|
zuten
haien idazmoldea. Oihenart da Zuberoako idazle nagusia, eta ardura handiz ikusi zuen euskararen zatiketa.
|
|
|
Berak, edonola ere, gizonengana jo zuen, eta laguntza eskatu. Onik hartu
|
zuten
haiek enara auzoan, haren adimenaz oharturik. Hartara gertatu zen gizonek ehizatu eta jan egiten zituztela gainerako txori eta hegaztiak, baina enarak, beren babespean hartua baitzuten, haien etxeetan egiten zuela habia, beldurrik gabe.
|
|
2016
|
|
|
Telebista pribatuko kazetariak behin eta berriro galdetzen zuen zer egin ote
|
zuten
haiek hola tratatuak izan zitezen. Ikus entzuleek ezer ez zuten ulertzen, itxuraz, bederen, gizaki arruntak zirelako, deus eskatu ez zutenak, are gutiago sortzea, beste guziak bezala.
|
|
|
Donibane Lohizunetik goitik beheranzko bidaia horretan agertzea nehork ez jakin arren, liburuan idatzita zegoen, baina hori Richardek bakarrik zekien, denak kontrolatzen baitzituen. Denboraren ezaugarri izateagatik, Hiruburuak ibiltzera gonbidatu zituzten, Sapek eta biek, baina bidaia hori kondairan zehar izandako pertsonei mugatua zegoen eta batzuek begi txarrez hartu
|
zuten
haien agerpena. Egiazko izakiak ez zirela nabaritzen zen, hiru buruz eginak, eta horrek denak sutan ezartzen zituen.
|
|
|
–Liburu saindua idatzizenean, erlijio gosea arras sartuta zegoen gizartean, hau da, heriotzaren ondotik izan zitekeenaren gaineko galderak ohikoak bilakatu baitziren eta etorkizunak beti iragana berarekin zekarrelako, gizakiaren jatorriaren misterioa aztergai bihurtu zitzaien. Hori izan
|
zuten
haien idazkiaren xedea, zientzialariak ez baitziren, ohitura zaleak baizik. Argi eta garbi zegoen haien kontakizunaren aberastasuna ez zegoela lehenbiziko gizakia jalgi izan zen unean kokatzea, baizik eta haien mugaturiko pentsamen ahalaren araberako unean, inork orduan ez baitzekien deus, ez zelulez, ez klorofilaz, are gutiago Big Bangaz.
|
|
|
Beraz horixe diot, erlijio berria, pobrea eta erakargarria, agian Jainkoa existitzen ez dela baieztatzen duena eta aitarik gabeko Kristoren bide xumera daramana! Ura, zerua, sua, lurra adoratzen zutenak ez ziren hain paganoak, hura
|
zuten
haien erlijioa, pobre bezain sineskorra!?
|
|
|
Eba, begiak irekiz, Adanek belauniko ezarri nahi zuela ohartu zen, eta irritxo bat eginez, bere ipurdia erakutsi zion, busti bezain zabalik, gizonaren zakil beroa bere baitan jaso arte. Joan etorri batzuen ondotik, Adanen ur hazia bagina bustiari zirristatu zitzaion, behin izan
|
zuten
haien munduko lehen larru jotzea oroitarazirik. Hura bai gozo izan zela, baina ea munduko lehenbizikoa izan zen edo beste batzuk horretan aritu izan zirenez oraindik lehenago, orain zalantzetan zeuden.
|
|
|
Egia aitortzeko, ez zuten ongi ulertzen nola sei pertsonak hemezortzi buru ukan zezaketen, eta hori haientzat sobera zen. Haur bati txotxongilo bat erakusten zaion bezala hartzen
|
zuten
haien bide laguntza, ala hobekiago, ume bati Santa Klaus azaltzen zaion bezalakoa, edo hobe oraino, errege magoen hiru buru koroatuen aurrean ttikittoek liluraz begiratzen duten bezala. Sinesgaitza!
|
|
|
Hau guzia ipuin batean baizik gerta zitekeela egiatan ohartzen hasi ziren ere. Halere, goxo
|
zuten
haien burua nonbait berraurkitzea.
|
|
|
Galdera misteriotsuen lanbroetan segitu
|
zuten
haien bidea, norantz joan jakin gabe. Berriro argi iturria ikusi izan nahi zuten, ea zerbait igarri egin zezaketen.
|
|
|
–Karroza honi begiratu besterik ez dugu egiten, esan
|
zuten
haiek.
|
|
|
Trenaren geralekuko aterpean eseri da, hormaren kontrako eserleku luzean bera bakarrik. Trena iritsi eta ateak zabaldu direnean, langile mordoa hasi da ateratzen, goizetan aurrea hartzen
|
zuten
haien ondorengo multzo nagusia, ondo lo egin eta gosaldutako giza tropel kementsua. Eserlekutik altxatu gabe geratu da une batez haiei begira; aurpegi ezagunak ditu gehienak, baina ez dirudi inor zaintzailearen presentziaz jabetu denik; denak aurrera begira pasa dira, gogoa hasi berria duten eguneko zereginetan balute bezala.
|
|
|
1971ko maiatzean, bere aurkako kanporatze agindua heldu zitzaion Iparraldean bizi zela, hirugarrena sei urtetan, T. Monzoni heldu zitzaion bezala, eta hainbat etakide errefuxiatuk gose greba egin
|
zuten
haiekiko elkartasunez. Berak beste bi egingo zituen gero beste etakide batzuei elkartasuna erakusteko; bata, 1972an, Baionako katedralean, eta bestea, 1974an, Zokoako parrokian:
|
|
|
Poliziak ailegatu zirenean, Taylorrek 3714 logelara eraman zituen. Debra Winding hilik zegoela baieztatu
|
zuten
haiek ere. Eta forentse bati deitu zioten, joateko.
|
|
|
Fina, gainera. Bisita bakoitzean dirutza uzten
|
zuten
haietakoa.
|
|
|
Denok dakigu, baina, gizakion portaera xelebrea eta kontraesankorra ere izaten dela zenbaitetan, eta ez ginen gehiago arduratu gai horretaz. Agian beste planen batzuk zituen bikoteak, eta ez
|
zuten
haiei buruz hitz egin nahi?
|
|
|
Monteseiro auzoan izan zen istripua, A Fonsagradako udalean, hau da, ostatua zegoen auzoan! Istripuko ibilgailuan zihoazenen izen abizenek, berriz, garbi asko adierazten
|
zuten
haien jatorria: Dionise Stan Petrescu eta Svetlana Vasile Dimitriu.
|
|
|
Beraz, emakumeei ezarritako zigor berezien bidez, aisego esplotatzen
|
zuten
haien lana, ekonomikoki eta modu ankerrean. Esplotazio horren eskariak zirela medio, esklabo jabeek bazter uzten zituzten beren jarrera sexista ortodoxoak, salbu eta zigortzeko orduan.
|
|
|
Mendeko enpresa asko zituen. Oso gutxi ekoizten
|
zuten
haiek, eta Iberduerok ematen zien energia banatzen zuten. Hauek ziren batzuk:
|
|
|
Eduardo Txillidak diseinatutako eranskailuak banatzen zituzten. Herritarrek dirua ematen
|
zuten
haien truke, bakoitzak ahal zuen neurrian.
|
|
|
Bide batez esanda, hor ari gara Frantzia gora eta Frantzia behera, jakin gabe noiz den La France eta noiz Ipar Euskal Herria, Landetan bezala Lapurdin ere jarri baitzituen eskolak Jaurlaritzak bere haurrentzat; hegazkineko gure emakumearen ezagutza ez da horrenbesteraino iristen ordea, Begoñaren eta honen gurasoena ere ez seguru asko: Frantzia entzun eta Frantzia errepikatuko
|
zuten
haiek denek, baina guri kontu eta arreta gehixeago eskatu behar litzaiguke, hori ere egia da: esan dezagun, hortaz, Donibane Lohizuneko eskolan egon zela bolada batean.
|
|
|
Kontatua dugu dagoeneko, Humphrey Bogart eta Ingrid Bergman en laguntza estimagarriarekin, nola alemanak, Herbehereetako tulipak zanpatu, kanalak zeharkatu eta ligne Maginot garaitezina txuliatuta, Paris atarian paratu ziren, eta nola paristarrak (berdin Rouen, Reims, Nancy, Metz, Lille eta botxeen boten hotsa aditzen zuten beste hiri guztietakoak) antxintxika atera ziren, bakoitzak ahal zuen moduan: inor gutxik zeukan garai hartan autoa, baina autoa
|
zuten
haiek, baliozko ondasunak gehi alaba gaztearen gutiziaren bat eta amaginarrebaren katua kargatuta, inor baino pozikago joan ziren, abelera larri hartan inor pozik egon zitekeen neurrian?, bere baitan pentsatuz, onenean gobernuak arrazoi izan zezakeela, aurreko gerran bezala gure soldadu ausartek, kemenez eta bihotzez naziei aurre egin, geldiarazi eta Rhin ibaiaren beste aldera bidaliko zituztela ... goiztiarrenek trena hartu zuten, trenetako leku guztiak saldu ziren arte; gero, txartelik gabe ere treneko edozein txokotan sarturik joaten saiatu ziren beste asko, jakinik, zaindariek antzemanda ere, edozein isun hobe izango zela gerrako infernuan geratzea baino; trenak bukatu egin ziren, ordea, eta berdin gertatu zen autobusekin ere, Iparretik Hegora joan ondoren hantxe geratzen baitziren, berriro itzuli gabe, eta itzultzen ziren apurrek ez zuten egiten patriotismoz edo lanpostuarekiko errespetuz, lukurreriaz baizik, arauturiko salneurria halako hamar, hogei, halako ehun ere eskatzen baitzuten, eta zeukanak ordaindu, hainbestekoa baitzen jendeak alemanei zien beldurra; ez nazismoaren izugarrikeriak aurrez ezagutzen zituztelako, ezpada historiaren eskarmentuari esker zekitelako gerrate guztietan irabazleek beren garaipena galtzaileen larruan markatu eta kobratzeko ohitura izan ohi dutela, eta aleman eta frantsesen arteko guduak hain usuak eta ankerrak izaki...
|
|
|
Inork ez die esango, eta ez dakite jakin, ez eurek gaur, ezta Joaquinek eta haren kontaktu sekretuak ere berrogeita bian elkartu ziren egun hartan?, baina gerra aurrean Lauaxeta bere tertuliakideekin batera esertzen zen txokoan bertan jardun
|
zuten
haiek orduan eta jardungo dute gaur gauean Kelenek eta Barandik elkarri eskua hartuta. Emakumeak arrain zopa eskatuko du, eta gizonak menestra eta okela.
|
|
|
herrialdeek zientzia erabili
|
zuten
haien gerra ahalmena indartzeko.
|
|
2017
|
|
|
Bozgorailutik etengabe ari zen hizketan Beire, giroa alaitzen, saltsa jartzen, musika ezberdina tartekatzen, egitaraua goitik behera errepasatzen, jendeak jakin zezan zer tokatzen zen hurrena. Irakasleak ere handik ikus zitezkeen, goitibehera batekin ere parte hartu
|
zuten
haietako bik eta itzela izan zen jendeak nola animatu zituen. Egun hartan, ikasleek eta irakasleek talde bakarra osatzen zuten.
|
|
|
gobernuan parte hartzea, zorrak ez ordaintzeagatik eskua mozteko zigorra kentzea, aberatsek zerga gehiago ordaintzea eta zigor fisikoak diru isunekin ordezkatzea. Abuztuko lehenengo astean, milizia bat osatu zuten, eta hiru lanbide berri sortu; bitartean, hauteskundeak prestatu zituzten, eta ciompiek lehen aldiz parte hartu
|
zuten
haietan. Nolanahi, haien botere berriak ez zuen hilabete baino gehiago iraun, artilearen handikiek ugazaben itxiera bat antolatu baitzuten:
|
|
|
Eta, aitortzen ez bazuten, oinaze handiagoak jasanarazten zizkieten: gorputz adarrak erauzten zizkieten; burdinazko aulkien gainean eserarazten zituzten, eta sua pizten
|
zuten
haien azpian; hezurrak hausten zizkieten. Urkatzen edo erretzen zituztenean, kontu handia izaten zuten zentzabide hura inork ahantz ez zezan.
|