|
2017
|
|
|
Mikrofonora hurbildu zenean, apenas ikusten zen atrilaren atzean: " Atril hau legeak egin dituztenek egingo
|
zuten
gure ahotsa entzun ez dadin, baina berdin dio. Ohituta nago ikus ez nazaten, baina ez entzun ez nazaten", esan zuen.
|
|
2018
|
|
|
Gaur egun, EAEn 20 urtetik beherakoen artean, %70 baino gehiago dira euskaldunak, eta duela 30 urte ez ziren %20ra iristen (4). Euskarazko eskola etorri arte, euskaradunen aurreko belaunaldiek, ahoz ahoko katean ikasten
|
zuten
gure hizkuntza, baina ez ziren gai euskaraz irakurtzeko eta idazteko. Euskarazko eskolak aho idatzizko gaitasun betea duten lehendabiziko hiztun osoen belaunaldiak eman ditu azken 50 urteotan:
|
|
|
Biziki gaztea nintzelarik Lapurdiko kostaldera hurbildu nintzen lan bila eta Baionako portuan ainguraturik zegoen merkatari itsasontzi batean engaiatu nintzen marinel gisa. Patuak eta gure Jesukristo handiaren nahiak Txipre uhartera eraman
|
zuten
gure ontzia eta han Jaungoikoa eta lagun hurkoa zerbitzatzeko pronto zegoen Ospitaleko Ordenako fraide gerlariak ezagutu nituen. Soingaineko beltzean gurutze zuria zeramaten eta gerrikoan ezpata dotore galanta.
|
|
|
Nolanahi ere, gu bezain aldaka estuak ziren, eta ez askoz ere astunagoak. Laburtuz, gurekin alderatuta, alde txikiagoa
|
zuten
guk Zuhaitzetako Gizonekin alderatuta genuena baino. Hiru gizaki motak oso hurbilekoak ziren, eta ez urrutikoak.
|
|
|
Emakumeen eta haurren joan etorri eta oihu asko sumatzen zen. Haurrak jolasean ari ziren eta bihurrikeriak egiten zituzten, gure taldekoek bezalaxe, eta haien arteko jende haziak gure taldeko haurren antz handiagoa
|
zuten
gure taldeko jende haziarena baino.
|
|
|
Gu ginen lehenengoak, eta azkenekoak ere bai, uste dut, oina ibaiaren iparreko ezpondan jartzen genuenak. Gure taldeak egunen batean beste horrenbeste egingo zuela dudarik ez dago; baina Suaren Gizonen migrazioak eta haren ondorioz gure taldetik bizirik geratuek egin behar izan zutenak mendetarako geldiaraziko
|
zuten
gure eboluzioa.
|
|
|
Talde barreneko bizitzak ez zuen laguntzen monogamiarako. Horregatik elkarri fideltasuna zioten bikoteek alde egiten
|
zuten
gure taldetik, beren gisara bakarrik bizitzeko. Bikote horiek urteak egiten zituzten elkarrekin, baina senarra edo emaztea hiltzen bazen edo piztiaren batek jaten bazuen, bizirik geratzen zenak beti aurkitzen zuen beste bizilagun bat.
|
|
|
Lurra jotzeak hiltzea esan nahi zuen. Erorita lurra jo
|
zuten
gure zuhaitzetako asabak bertan hilko ziren. Erorikoaren kolpea komunikatuko zen garuneko zeluletara, jakina; baina segituan hilko ziren, ondorengorik utzi gabe.
|
|
|
Ordu erdi generaman jadanik esperoan urduri eta aztoratuta, ni neu bai behintzat, ikusita zertan gelditzen ari zen gure onddo bilketa xelebrea, hain justu BMW beltz bat ziztu bizian azken bihurgunean oldarkor agertu zenean, eta Potrosen parera iristean, bortizki galgatuz, hauts zirimola baten erdian gelditu zenean. Bi gizon atera ziren, ez zegoen hirugarrenik, eta arretaz miatu
|
zuten
gure ranroberra. Betaurreko beltzak kendu eta inguruetara begiratzen ari ziren basapiztia haiek jaka barrenetik pipa atera eta zilindro bana muturrean lotzen zioten bitartean, isilgailua izango zen.
|
|
2019
|
|
|
Ederki asmatu
|
zuten
gure arbaso euskaldunek hiriari eman zioten izena, ibai+ gunea, garai ilun haietatik gaurko egunera arte Baiona hiriaren bizimodu komertziala Atturri eta Errobi ibaiekin arrunt loturik egon baita.
|
|
|
Egungo gizarte teknologiko honetan ez dugu hainbeste baloratzen urtaroen aldaketa, baina bi belaunaldi atzera egitea besterik ez dugu, negu gorriaren botereaz jabetzeko. Nahiko lan
|
zuten
gure arbasoek negu latzetan aurrera egiteko, bizirauteko, udaren atarira onik iristeko, iluntasunetik eta hotzetik argitasunera eta berora iragaiteko.
|
|
|
batetik Chomskyrena, eta bestetik Max Planckeko bi ikertzaile horiena. Chomskyren arabera, neandertalek ez
|
zuten
guk bezala hitz egiten; hain zuzen, gure espeziea duela 100.000 urte inguru egin zen hizkuntzaren jabe, eta gaitasun hori bat batean agertu zen gugan. Aitzitik, Max Planckekoek uste dute hitz egiteko gaitasuna pixkanaka joan zela agertzen, aldaketa genetikoen eta kulturalen metaketa baten ondorioz, eta askoz ere lehenagotik, duela 500.000 urtetik, hominidoek bazutela hizkuntza.
|
|
|
Izan ere, denbora asko behar du garatzeko, eta denbora horretan, gainera, inbertsio handia eskatzen du. Foley k eta Lee-k, 1991ean, kalkulatu
|
zuten
gure espezieko haur batek lehenengo 18 hilabeteetan txinpantzeen kume batek baino% 9 baliabide gehiago behar dituela. Hori pila bat da!".
|
|
2020
|
|
|
Ildo hartatik eskarmentaturiko intelektual haietariko batzuek Jorge Luis Borges idazle liluragarria honoris causa doktore izendatu nahi izan
|
zuten
gure unibertsitatean, Zorroaga zenaren hastapenetan. Ez zitzaien ongi atera, ordea.
|
|
|
Gogoratu zizkigun, itxuratu zizkigun; ezinezkoa zen ez ezagutzea. Hurrengo urtean, seinale horiek guztiek banpez lehertuko
|
zuten
gure abaroa. Mendebaldeko hiritar gajook, gure e hodeian lebitatzen, goxo; urrutiko hondamendiak hamalau eta guri bost, baina bertara heldu, eta hau:
|
|
|
Martinek guztiei elkarrekin bizitzeko asmoa genuela esan zienean ere, ez nuen izan espero nuen onarpena. Martinen ingurukoek urtebete baino gehiago behar izan
|
zuten
gure artekoa benetakoa zela ulertu arte, eta Teresak, nola ez, egin zuen lehendabiziko urratsa gure alde, sofa granatea oparitzearekin batera.
|
|
|
" Topa zuri!". Eta klink egin
|
zuten
gure bi basoek. Guztiz galduta nintzan, ez zegoen zalantzarik...
|
|
|
Ezin daiteke. Ez
|
zuten
gure zaldiek ihes egingo.
|
|
2021
|
|
|
Eskandalu ederra gure amarenean, senitartekoen artean, arrotz batekin senidetu behar zutela jabetzerakoan, hau da, leinurik eta goiprestakuntzarik gabeko batekin, are okerrago, kanpotar batekin; gure aita ezin zen arrotzagoa izan, Luzaro herrian hogei belaunaldiz geroztik ezagunak ziren garizabaldarrren begietara, berehala begitan hartu egin
|
zuten
gure amarengana hurbildu orduko. Baina tira, horiek aspaldiko kontuak dira, ez dut luzaro pentsatu behar, ez dut gure aitaren lekutasunaren premiarik, nire senitarteko prestu eta leinutsuek gure aitari buruz egin zuten gogoeta asmatzeko; kanpotik etorritako arlote batek gutariko bat esposatu nahi du gurekin parekatzeko asmotan, bai lotsagabekoa.
|
|
|
Horien izenak! pentsatu
|
zuten
gure bi lagunek.
|
|
|
Blax Urkia gizon argia zen, bizkorra,... eta eskean ari zela Iparragirreren kantuak edota Txirritaren bertsoak abesten aritzen zen. Gernikako Arbola primeran kantatzen omen zuen eta donostiarrek kantu hori izugarri maitatzen zutenez, ongitxo saritzen
|
zuten
gure herrena. Blaxen bizio bakarra ardoa zen, eta horretan xahutzen zuen anitzetan Txofren irabazitako dirua.
|
|
|
Jadanik erran dut nola Adalbaud hil
|
zuten
gure herrietarat egiten zuen piaia batean. Haren bizia, osoki edifikagarria eta berthute giristinozko guziez edertua izan zelakotz, jadanik erran dutan bezala, saindu deklaratua izan zen.
|
|
2022
|
|
|
Lezo oso estratega ona izango zen, baina zorte oneko gizona ez zen, itxuraz, eta azkeneko gudaldi horretan ere zauritu egin zuten: britainiarren kanoi bala batek buruzagi espainolak bilduta zeuden Galicia itsasontziko mahaian jo zuen, eta zur ezkardaren batzuek izterrean eta eskuan zauritu
|
zuten
gure Blas. Handik bost hilabetera hil zen, zauriak gaiztotuta.
|
|
2023
|
|
|
Egun hartan, ofizial berrietako bat, Cañas delako bat, esleitu
|
zuten
gure kantinara. Eskura beste inor ez zenez, bere gelaz jabetzen lagundu behar izan nion.
|
|
|
Mundutxo hartan Piris zen lurrikara emankorrena. Galtza motzak, Brasileko selekzioaren elastiko sepultureroa eta amerikana soinean, ACDCren bertsio txosneroan bizarrak, letrek eta ahotsak egiten
|
zuten
gutako bat. Ahotsak batez ere.
|