|
2007
|
|
|
Erabilitako hizkuntzari dagokionez, artikulu guztiak frantsesez izan ziren idatziak. Bitan baino ez
|
zuten
euskara bera gaitzat hartu:
|
|
|
1930eko bilera hartan erabaki
|
zuten
euskarazko eskuizkribuak La, tteri bidaltzea, La, tteren estatusak izan zuen gorakada erakusten duena, kontuan harturik erabakia hartu zutenak ez zirela nolanahikoak: Louis Dassance? 1928an Gure> Herriaren administratzaile kudeatzaile izendatu zutena Blazyren ordez332?
|
|
2008
|
|
|
gurdiaren karrozeria esateko Foix apaizak omen argan > > hitza bildu zuen eta erromaniko mailegua zitekela dio Lhanderen hiztegiak, baina gazte denboran ez dut organtetxe> baizik entzun. Noski abade guztiek ez zuten labo rantza dastatu, eta ikasiko
|
zuten
euskaraz etxe> hitza adierazi zabalekoa dela, zerbai ten karrozeria, edo ingurua adierazten duela, hala nola leiho etxe, > makina etxe> eta organtetxe.
|
|
|
Unamunok (eta berarekin batera garaian nagusi zen «zentzu komunak») ez
|
zuten
euskara hirian ikusten, ezta bizitza modernoan ere. Eta hartarako eraiki zitezkeen bideak ere gaitzesten zituen, horri hizkuntza «asmatzea» iritziz (edo filologo mozorrodun xoroen gauzak).
|
|
|
olerki horretan, A zkuek 1916ko hitzaldian bezala xe, Etxepareren «heuskara jalgi hadi» aipatu zuela: biek nahi
|
zuten
euskara ordura arteko eremu tradizionaletik haratago jalgitzea.
|
|
|
Ikusten denez, maistra nazional honentzat euskara ia ia naturaren parte zen, berez, mendi artean isolatuta, inoren laguntza beharrik gabe iraungo zuena. Horrek eta Elizaren sermoiek sobera ere bermatzen ei
|
zuten
euskarari eustea. Horregatik hezkuntzak ez zuen inondik ere euskaraz kezkatu behar.
|
|
|
Euskal Unibertsitatearen aldeko gehienen ustez, unibertsitatearen zereginen artean, lehenengo mailako tokia izan behar
|
zuten
euskarak eta euskal kulturaren azterketak eta babesak. Lehenengo mailako irakaskuntzan euskaraz azaldu behar zelakoan ere bazeuden.
|
|
|
Proiektu sendoena eta iraunkorrena Baionako Eskualduna astekari elebiduna izan zen 1888 urtetik, baina bertan goi mailako gaiak frantsesez tratatzen ziren, euskara gai apalagoei utziz434 Dinamika pragmatiko hau, euskarazko kazetaritza laborari mundura mugatzen zuena (eta erdarazko eskolatzeak aurrera egin ahala galbidera kondenatua zegoena), Hegoaldean hautsi zen XIX. mendearen amaieran. Beharrizanak baino gehiago arrazoi ideologikoek bultzatuko
|
zuten
euskarazko kazetagintza berria, Azkuek parte zuzena izanik.
|
|
|
1927an Azkue, Julio Urkixorekin batera, Real Academia Española ko kide izendatu
|
zuten
euskararen ordezkari gisa. Izatez Primo de Rivera izan zen Espainiako Akademian hizkuntza «erregionaletako» ordezkariak egon beharra dekretuz ezarri zuena.
|
|
|
Helburu batzuk bai erdietsi zituen, baina ez hasierako espektatiben neurrian. Izatez maila ofizialean kontrakotasuna ere eragin
|
zuten
euskaren aldeko ekimen hauek. Gernikako 1922ko kongresuan, adibidez, ohorezko gonbidatu gisa mintzatu zen Espainiako erregeak, euskararen faboretan «urrunegi» joatearen arriskuak salatu zituen:
|
|
|
Baina ahalegin hauek guztiek oso emaitza apala izan zuten: hizkuntza ofiziala bultzatzen zuen hezkuntza sistema, bai estatala zein Elizarena, oso garatuta eta finkatuta zeuden, eta agintariek oso neurri txikian toleratu
|
zuten
euskarazko irakaskuntzaren alternatiba.
|
|
|
Nolanahi ere, Oñatiko saio hartan bertan hizkuntza saileko kideek aho batez onartu
|
zuten
euskara zaintzeko eta ikertzeko erakunde bat sortzea. Akademiaren baitan bi sail nagusi egongo ziren, bata hizkuntzaren ikerketari zuzendua (Iker saila izango zena) eta bestea sustapenera zuzendua (Jagon saila).
|
|
|
Galdekaturiko 42 irakasleetatik 41ek erantzun
|
zuten
euskara batua eta herriko hizkera.
|
|
2009
|
|
|
Hamarkada osoan iraun zuen euskara batuari buruzko eztabaidak, baina 1978an Bergaran egindako Biltzarrean ondorioa garbia izan zen: Arantzazuko irizpideek oro har harrera ona izan
|
zuten
euskara idatziaren erabiltzaileen artean, eta Akademiak berretsi egin zituen erabakiak.
|
|
|
Euskaltzaindia erakundea da, eta ez elkarte edo gisako zerbait. Herri aginteek, Aldundiek, sortu
|
zuten
euskara ikertu eta babesteko. Euskararen unibertsoan talde eta elkarte asko egon daitezke, asko egon dira eta daude orain, baina ezaugarri propioak ditu Euskaltzaindiak sortze egunetik.
|
|
2010
|
|
|
Eta eskoletan? Zer trataera
|
zuten
euskara erdarek eskola munduan. Esana dugu, labur labur bada ere, giza arteko moldaera nagusiaren errainu zela eskola munduko mintza eta idatz jarduna.
|
|
|
Azkue ez zen salaketetara mugatu eta, 1896 urtean, lehendabiziko euskal eskola sortu zuen Bilbon, Kolejio Ikastechea izenarekin. Mutilentzako eskola zen, bertan ez
|
zuten
euskaraz irakasten, euskara irakatsi baizik. Azkuek, ikasle gutxi zituelako 1899an itxi behar izan zuen eskola.
|
|
|
Nolanahi ere, malgutasun hori ez zen azaldu gerra bukatu eta berehala, zenbait urte geroago baizik. Foru Diputazioan zeuden agintari nafarrak Francoren aldekoak ziren; baina, nafartasun horri jarraiki, jarrera malguagoa
|
zuten
euskararekiko. Hala, 1957 urtean, Nafarroako Foru Diputazioak Euskararen Aldeko Saila sortu zuen Principe de Viana erakundearen barruan, hainbat euskaltzaleren proposamenari jarraiki.
|
|
|
Eskola publiko horretan, noski, frantsesa zen jaun eta jabe. Eta Espainiako lurraldean bezalaxe, Frantziako ikastetxe erlijiosoek estatuaren politika bera burutu
|
zuten
euskararekiko eta euskal kulturarekiko.
|
|
|
Saioka n argi
|
zuten
euskaraz sortu behar zela ikasmateriala, ez itzuli. Eta, euskara batuari buruzko eztabaida pil pilean zegoen arren, egileek argi zuten ere euskara batua erabili behar zutela, Saioka Euskal Herri osoari begirako proiektua zelako.
|
|
|
Urteak aurrera egin ahala, gero eta ikastola gehiagotan abiatu
|
zuten
Euskaraz Bizi proiektua, eta euskararen normalkuntzan sakontzeko proiektua bihurtu zen. Hots, ikasleen bizitzako arlo eta funtzio guztietan euskararen ezagutza eta erabilera normalizatzea bilatzen zen, ulertuta ikastola ez dela soilik euskara ikasteko gune bat, ikaslea euskaraz bizitzera bultzatuko duen mikroespazio eraginkorra baizik.
|
|
2012
|
|
|
143? Eta Islandiako bazterretan 1600 inguruan entzuten
|
zuten
euskara (ikus N. G. H. Deen, Glossaria duo Vasco Islandica, Amsterdam, 1937), gipuzkoarrak ere han gehiegixko nabarmendu zirela dakigularik, Lapurdikoa zen, dudarik gabe. (LIB II:
|
|
2013
|
|
|
Alemana espainolez mintzatzea ez zitzaion hain harrigarri, baina hiru puntu horien ondotik «eta eskuaraz» zehaztean, hiru puntu horiek erakusten
|
zuten
euskaraz mintzatzea bai harrigarri zitzaiola. Eta gisa batez, horrek piztu zion interesa ere Zerbitzari ri, nahiz eta ez zuen aukerarik izan harekin mintzatzeko.
|
|
2016
|
|
|
M. Azkue, antzerkigintza parada ezin hobea baitzen euskararen erabilpenerako eta irakaskuntzarako. Horregatik, Bilboko «Bil Tokia» sortu
|
zuten
euskararen erakusteko, eta horri lotuta, antzerki eskola bat.
|
|
|
Idazleen aldetik sorkuntza franko izan zen, erakutsi dugun bezala, eta hori arrazoi desberdinengatik, alde batetik abertzale batzuek euskaltasunaren kontzientziaren bideak hortik eraman behar zirela pentsatzen baitzuten, hau zuten egokia ikusten, edozein hizkuntzatan izan zedin ere, gaztelaniaz edo euskaraz eta, bestaldetik, euskaltzale batzuentzat, horietan noski R.M. Azkue, antzerkigintza parada ezin hobea baitzen euskararen erabilpenerako eta irakaskuntzarako. Horregatik, Bilboko «Bil Tokia» sortu
|
zuten
euskararen erakusteko eta horri lotu antzerki eskola bat.
|
|
2017
|
|
|
EEPren eguneroko gidaritza politikoa hautetsi bat presidente kargutan egotera mugatzen denez gero, zuzendaritza politiko hori aski ahula dela deritzot. Gauzak horrela, EEPko administrazio jarduleek
|
zuten
euskararen garapenerako politika baten xedatzeko eta bideratzeko benetako ardura eskuetan hartua. Eta hau ez da ez arauzkoa ez eta bidezkoa, zeren eta ardura horrek jardule politikoen eskuetan behar baitu izan, eta ez administrazio egitura baten eskuetan!...
|
|
2019
|
|
|
Nago joera dibergente honek normalizazioaren arlo guztiak ukitu dituela, baita hedabideena ere. Nafarroan krisi handia bizi izan
|
zuten
euskarazko komunikabideek UPNren gobernuak laguntzak izoztu eta, ondoren, ezabatu zituenean. Produktuak desagertu ziren, eta iraun zuten proiektuak hezurretaraino argaldu ziren; kontrako politika sutsuak indartsuenak ere jarri zituen kolokan.
|
|
|
: Ipar Euskal Herrian euskararen presentzia areagotzeko hitzarmena sinatu
|
zuten
Euskararen Erakunde Publikoak eta Euskaltzaindiak.
|
|
2021
|
|
|
10 Paris (1969). Autore berak eta Anscombrek artikulu bat argitaratu
|
zuten
euskararen komunztadura sistema eta txerkezierarena konparatuz eta, nolabait, argumentuen komunztadurari dagokionez, elkarren antza dutela agerian emanez (Paris & Anscombre 1980: 227).
|