|
2001
|
|
|
Oker geunden, noski. Zaharrek, zaharretan onenek, guk baino hobeki idazten
|
zuten
euskaraz, lehen eta oinarrizko hizkuntza zutelako guk ez bezalako moduan; hitz egin, noski, guk baino ederkiago egiten zuen edozein nekazarik, edozein bertsolarik, euskaraz funtsaren funtsean ederkiago zekielako. Hori, urte haietan, dagoeneko aldarrikatua zuten Altubek, Mokoroak," Sabiagak" (Apalategik), gehiegik entzungor egin bazien ere.
|
|
|
Utz dezadan alde bat kristau dotrina, hau azkenean bederen euskaraz ematen baitzitzaien euskaldunei, mugaldeetan izan ezik agian. Batzuen eta besteen ahaleginek, eta ez genuke hemen Larramendiren izena bazterrean utzi behar, zabaldu
|
zuten
euskara elizan eta elizakoetan, Iparraldean aspaldi eskura zutenaren antzeratsu, eta zabaldu ez eze, baita  jaso eta apaindu ere, gaiari zegokion duintasunaren mailakoa izan zedin.
|
|
2002
|
|
|
Gaztelaniaren aurrekoa, ahalke eta herabe ere ematen dit denok dakizuen hau letretan jartzea, latina zen. ...la trikuharrietan etzanda daudenek guk bezala hitz egiten garai hartan eta, gutxienez, Kristoren gorpua gaubeilatzen zuten soldadu erromatarren mintzoaren eta Gran Vian goiti eta beheiti ibiltzen diren banketxeetako langileen erdararen artean dagoen desberdintasunaren pareko zerbait izango dela Gernikan piperrak saltzen dabiltzanen eta Santimamiñeko gibel hartan margoak egin zituztenek erabiltzen
|
zuten
euskararen artean. Ez dugu dokumenturik jakiteko nolako itxura zuen erromatarrekin trukean aritzen ziren euskaldun haien mintzairak, nahiz latinaren eta gaztelaniaren artean holako gorabeherak baldin badira, oraingo euskararen eta orduko euskararen artean ere gorabehera aski handiak izango diren.
|
|
|
Uste dut, bestetik, batzuetan zinezko euskaltzaleak direla, maila hori bereganatu zutenean ez baitziren hartara bortxatuak izan. Borondatez ikasi
|
zuten
euskara, borondatez egin bere garaian azterketak. Eta borondatez eskuratu agiri ofiziala.
|
|
2005
|
|
|
Hala ere, ez zuen etsi; niri ez etsitzeko eskatzen zidan bezala, berak ere eutsi egiten zion ahaleginari; belarri fina baitzuen, azkar jarri zen ahoskerarik aldrebesenak ere ulertzera, eta, azkenean, jende guztiarekin aise mintzatzeko gauza zen. Haurroi grazia handia egiten zigun Adelaren gure hizkuntza mintzatzeko moduak, ez zuen-eta batere antzik Andaluziatik eta Extremaduratik iritsitako etorkinen umeek zuten hitz egiteko erarekin; ez zuen antzik, halaber, urtero txatarra, traste zaharrak eta artilezko lastairak erostera igotzen ziren ijitoek egiten
|
zuten
euskararekin ere. Adelaren doinua bakarra zen, berezia.
|
|
2009
|
|
|
2001eko atlasean, ordea, Espainiako partean" arriskuan" eta Frantziako aldean" arrisku larrian" kalifikatuta utzi zuten gure hizkuntza; 2009ko 2 eta 3 mailetan, hurrenez hurren. Okerrago, 2009an baino arrisku biziagoan klasifikatu
|
zuten
euskara 2001ean Unescoko hizkuntzalariek. Ikusi nahi ez duenak ere ikusi beste erremediorik ez du, beraz, ukatuko badu ere, jada aurreratu duguna:
|
|
|
Kontua da ez idatzizkoan, are gutxiago ahozkoan, euskarak ez zuela gizarte moderno batean bizirauteko edozein hizkuntzak behar duen forma komun edo estandarrik, hots, euskal hiztun guztiek administrazioan, hedabideetan, hezkuntzan, kulturgintzan, zerbitzu ezberdinetan eta askotariko arlo espezializatuetan erabiliko luketen hizkuntza komunik. Aspaldi begiz joa
|
zuten
euskararen batasunaren premia: XVII. mendean Axularrek berak ere ohartarazi zuen premia horretaz.
|
|
|
Frankismoaren jazarpena eta etorkinen uholdea dela eta euskaldunon komunitatea desagertzeko zorian zegoen. Hori gutxi balitz EAJren buruzagiek galdutzat emana
|
zuten
euskara. Egoera hark astindu ederra eta jarrera iraultzailea eskatzen zuela konprenitu zuten ETAko lehenengo militanteek.
|
|
2010
|
|
|
Honetan eskertzekoa izan zen Liturgiako testuak eta abestiak euskaratu zituztenen lan aipagarria. Meza liburu eta Salmo libururako ez zuten h rik jarri; baina erabili
|
zuten
euskara, zalantzarik gabe, bikaina zen, dotorea eta erraz ulertzeko modukoa. Gaztelaniaz eginikoarekin alderatuz gero, askoz nahiago nuen euskarazko Meza liburua edo salmo liburua.
|
|
|
Francoren diktadura garaian, euskara irakastea eta kalean erabiltzea debekatua zegoen, eta Juan Jose Ibarretxek ez zekien gauza handirik euskaraz. Beste horrenbeste gertatzen zitzaion bere familiari ere, bi alabei izan ezik; hauek askatasuna berreskuratu ondoren jaio ziren eta eskolan ikasi
|
zuten
euskaraz, euskaldunak ziren eskolatik.
|
|
2011
|
|
|
Paperengatik galdezka segitzen zuten. Kazetaritza ikasten ari nintzela esan nien, baina ez zuten ulertzen zer egiten ote
|
zuten
euskarazko paper batzuek ere anabasa hartan. Asko estutu ninduten, argibide ugari eman behar izan nituen.
|
|
|
Horrela, elkarri lagunduz aurrera egiten genuen, eta egun batean Urretxuko Joxek etxera ekarri zituen umeak. Oso jatorrak zeuden eta oso ongi egiten
|
zuten
euskaraz.
|
|
2022
|
|
|
Ezin, ordea, beren lexikoa eta sintaxia trebatu Estatuaren garro luzeek bereganatutako terreno zibiletan. Falta zitzaiena zen mundu administratibo propioa, baina izan balute, gure aurrekoek ere egokituko
|
zuten
euskara, ez ziren gu baino baldarragoak.
|