|
2002
|
|
|
Hori berria zen. Eta garbi
|
zuten
esaten zena baino gehiago zegoela tartean.
|
|
2003
|
|
|
Monikarengan, aldiz, harridura izan zitekeen harreman horretako sentimendu nagusia, harridura eta ikara punta bat, eta laineza ere bai seguru asko, denok hainbeste miresten genuen idazleak sekretuaren jabe egin zuelako eta maiteminduek berritan erakusten duten eroapen itsuarekin jarraitzen ziolako. Ez nuen jakingo une horretan elkar non ezagutuko
|
zuten
esaten, baina jeloskortasun erretrospektiboak ematen duen argitasunarekin ikusi nuen idazlea, ni neu inoiz ibili nintzen bezalaxe, Monikaren etxe atariko espaloiak iragaitzez bezala baina goiko leihoetako argiei erreparatuz behin eta berriro euripean zeharkatzen, edo ilunabarrak ekarri ohi digun desolazioaren kontra telefonoa eskuan zuela irudikatu nuen, deitu ez deitu zalantzan, maiteminak, suka... Horrek ez zuela esan nahi, ordea, Monika idazlearekin maiteminduta zegoenik erabaki nuen, hurkoaren sentimenduak epaitzeko presak eman ohi digun segurtasunarekin.
|
|
2004
|
|
|
Kaleak jendez bete dira gaur: denek nahi zuten gertutik ikusi Pabloren etxea, eta denek nahi
|
zuten
esan gaur eurei tokatu zaiela gerezia.
|
|
2005
|
|
|
F k" Fernando" behar zuen, eta ziurtzat eman nuen" eliza atzean" hitzek non lurperatu
|
zuten
esan nahiko zutela. Jadanik ez nuen dudarik:
|
|
2009
|
|
|
atergabeko presentzia bihurtua iduri; Domingok, aldiz, guztiz kontrako jarrera abiapuntutzat harturik, erdigunea eskaini zion Benjamin Mariari hasieratik: ...e, zeinak baitziren itzal puska hari ziòn maitasuna eta maitasunari zeriòn bizipoza; bazuten, gainera, mundukoek beste desio bat, ezkutukoa bezain benetakoa, haiek guztiek, barru barruan, Benjamin Mariaren heriotza irrikatzen baitzuten, heriotzak bakarrik deusezta baitzitzakeen eta ezaba, ausaz, absentziaren presentziazko agerraldi etenik gabekoak, gauak itzal guztiak irents ditzakeen bezala; ez
|
zuten
esaten ez aitortzen, kulpa hura ere ezkutuan eraman beharrekoa baitzen, menturaz?, halaxe sentitzen zuten arren; Domingok, aldiz, bizi bizirik nahi zuen anaia, bai bizian eta bai hilean ere, balizko heriotzari ere jarria baitzion amets urdin baten egunsentia?
|
|
|
oroitze hutsa zen, bai baitzirudien ezen itzal hura ameba erraldoi bat bezalakoa zela, bere pseudopodoak noranahi hedatzeko gaitasuna zuena, erdigunea ere –mamia eta ardatza– bereganatu arte; erdigunea, bazterraren itzalpean zegoena, non erruduntasun sentimenduaren harra baitzen jaun eta jabe... kulpa bat bezala bizi baitzuen aitak afera hura, kulpa bat bezala amak, eta kulpa bat bezala beste anai arrebek ere, absentzia itxurako hura –ezpainek isildua, baina kontzientziaren ahotsak ozendua– atergabeko presentzia bihurtua iduri; Domingok, aldiz, guztiz kontrako jarrera abiapuntutzat harturik, erdigunea eskaini zion Benjamin Mariari hasieratik: ...e, zeinak baitziren itzal puska hari ziòn maitasuna eta maitasunari zeriòn bizipoza; bazuten, gainera, mundukoek beste desio bat, ezkutukoa bezain benetakoa, haiek guztiek, barru barruan, Benjamin Mariaren heriotza irrikatzen baitzuten, heriotzak bakarrik deusezta baitzitzakeen eta ezaba, ausaz, absentziaren presentziazko agerraldi etenik gabekoak, gauak itzal guztiak irents ditzakeen bezala; ez
|
zuten
esaten ez aitortzen –kulpa hura ere ezkutuan eraman beharrekoa baitzen, menturaz–, halaxe sentitzen zuten arren; Domingok, aldiz, bizi bizirik nahi zuen anaia, bai bizian eta bai hilean ere, balizko heriotzari ere jarria baitzion amets urdin baten egunsentia...
|
|
2010
|
|
|
edo bai; izan ere, erakustaldia bukatu eta ostatura bidean jarri ginenean, ama emozionatuta azaldu zitzaigun?. Hunkigarria izan da, Primi!? esan zuen lehenik;. Umeen begiek esaten
|
zuten
esan beharreko guztia!, esan zuen ondoren;. Zerbait bortitza sentitu dut barruan, nire ordua iristear balego bezala??
|
|
|
–Oso bukaera tristea izan zen. Bukatu
|
zuten
esaten: –Edo hau dago edo bestea dago?.
|
|
|
Irratian entzun nuen partean, albistea amaitzeko zioten Montajes Alfonso Bergara-n istilu laboraletan zebiltzala, kaleratzeak aurreikusten zirelako, eta horrekin loturik egon zitekeela delako gertaera. Albistegian ez
|
zuten
esan baina nik banekien, eta nik bezain ongi zekien poliziak, edo gure herrian politika kontuez apur bat arduratzen zen edonork, kaleratze asmoak zituzten enpresariei belaunean tiro egiteko praktika horrek sinadura ezaguna zeramala, talde jakin batek burutua zela langileriaren defentsarako jarduera pedagogiko hori, Josemaren hitzak erabiltzearren: ETA politiko militarrak, ni neu partaide nintzen erakundeak.
|
|
|
Gau hartaz, gainerakoan, ez dut beste ezer berezirik oroitzen... edo bai; izan ere, erakustaldia bukatu eta ostatura bidean jarri ginenean, ama emozionatuta azaldu zitzaigun —" Hunkigarria izan da, Primi!" esan zuen lehenik;" Umeen begiek esaten
|
zuten
esan beharreko guztia!" esan zuen ondoren;" Zerbait bortitza sentitu dut barruan, nire ordua iristear balego bezala..." esan zuen azkenik—, baina doña Primik ez zirudien hain hunkituta; ama, baina, hain bere emozioaren mende zegoen, non bai baitzirudien ez zela beste errealitate bat hautemateko gai, bere emozioaren errealitatetik aparte; ama, beraz, edonori kontuak hartzeko e... " Zuk ere zerbait esan, Primi..."; erantzuna barrutik atera zitzaion Primiri:
|
|
2011
|
|
|
–Ez
|
zuten
esan ziur esango zutenik.
|
|
2012
|
|
|
Emma ez zen urduritu hura sartzean; aitzitik, desenkusatu egin zen, ostatu non hartua
|
zuten
esatea ahantzi izateagatik.
|
|
2013
|
|
|
Jolastokiaren alde batean jartzen zituzten umeak izena esan ahala. Ehun haur geunden guztira, eta hamar haurren izena utzi
|
zuten
esan gabe. Nirea zen horietako bat.
|
|
|
Kuadrilla handiak ibiltzen ginen Baionan, kalez kale; giroa kalean zegoen. Hasi ziren esaten zerbait arraroa gertatzen ari zela, baina ez
|
zuten
esaten ez joateko, ez zirela aterako... Sumatzen zuten zerbait bazela, baina, baina zer zen...
|
|
2015
|
|
|
Mistikoek eta aztiek, gau eder batean hondartzan paseatu, putzu batean aztarrikatu, harri bati begiratu eta beren buruari galdetzen diote «Zer naiz ni?», «Zer da hau?»? erantzun bat jaso zuten bat batean, ezin
|
zuten
esan zein?, eta izotzetan epel eta basamortuan eroso zeuden. Baina McNab andreak lehen bezala jarraitu zuen, edaten eta esamesaka.
|
|
|
Pisukide haiek nor ziren ez
|
zuten
esan telebistan, baina biharamunean Diario Vascok bi mutilen adina eta inizialak zekartzan: U.A.G. eta J.A.B.L. Biek 19 urte zeuzkaten eta, hortaz, ez omen da bidezkoa izen osoak ematea.
|
|
2016
|
|
|
Beheko bizia aitzina zihoan, jatorrizko planetan
|
zuten
esan zaharra hitzez hitz betez, hau da, ugaldu behar zirela herrialde berria bete zezaten, hauxe baitzen planeta berenganatzeko modu hoberena. Ugaldu bai, baina haien artean, osoki debekatua baitzegoen kreaturiko eta elohimdarren arteko harreman sexualik edukitzea, ondorio ezezagunik sor ez zedin.
|
|
|
Eta halaxe jarraitu egin zuen Israeleko hitzaldiak, letania baten pare, beti gauza berdinak errepikatuz. Bururapen gisa jarraitu
|
zuten
esanez idazki guzi horiek erlijioa tinkatu zutela, amatzeari seme bat eman behar zitzaiolako, beti, amatze guziei, lehen amatzea agertu arte. Hitzaldiaren lehen partea bukatzear zegoelarik, moralari eta azkenik emaztearen egoerari loturiko hitzak bota zituen, iturrizko gaitik erabat urrundurik:
|
|
|
Etiketa ezabaezina jarria zizuten. Hain kontu gutxirekin aritzen baziren zure aurrean, zer ez ote
|
zuten
esango zure ezkutuan!
|
|
|
Beren bizitzak defendatzeko borrokan ari ziren oraindik ere esklabo ohiak, eta, Douglassen iritziz, boto eskubideak baino ez zien garaipena ekarriko. Kontrara, klase ertaineko emakume zuriek, hau da, Elizabeh Cady Stantonek eta Susan B. Anthonyk ordezkatzen zituzten haiexek, ezin
|
zuten
esan beren bizitzak arrisku fisikoan zeudenik. Haiek ez zeuden egiaz askapenaren aldeko guda batean murgilduta, hegoaldeko gizon emakume beltzak bezala.
|
|
|
Hitzaldiaren eredu bat ere prestatu zuten. Hitzaldia eman behar zutenek hura hartzen zuten oinarritzat, eta normalean hizlari aritzen zirenekin prestatzen
|
zuten
esan beharrekoa.
|
|
|
garai hartan, Suediako garapen nuklearra eta hirietako berogailuak estu estu lotuta zeuden, eta zentralak biztanleengandik gertuago jartzea zen arazoa konpontzeko modu bakarra. Alegia, suediarrek ez
|
zuten
esaten oro har hobe zela zentralak biztanleengandik gertu jartzea.
|
|
2017
|
|
|
2015ean Mohamed Salah ben Aisa Justizia ministroak adierazi zuen homosexualitatea despenalizatzearen aldekoa zela. Haren adierazpenek zalaparta handia eragin zuten, eta ministroa derrigortu egin
|
zuten
esandakoa zuzentzera. Ben Aisak azkar argitu zuen bere izenean hitz egiten ari zela, hau da, haren hitzak ez zirela adierazpen ofizial bat.
|
|
|
Kanpamentuan ere antzeman zuen arduradunengandik ezin zuela gauza handirik espero. . Gauza asko esan
|
zuten
esan gabe. Ezin zela ezer egin adierazi nahian edo?.
|
|
|
Baserrian grabatutako lehen bideoko zati bat hartu, eta, goi mailako bi pertsona ospetsuri? helaraziko zieten Etxeberrik, Berhokoirigoinek eta Tubianak, zer armategi indargabetu
|
zuten
esatearekin batera.
|
|
|
Beltz batzuri zer egin behar
|
zuten
esaten aritu nintzen, neu ere haiekin batean saiatuz. Gero minutu batez geratu eta zutik bekainetako izerdia xukatzen ari nintzela, bizkarrean jo ninduen norbaitek.
|
|
|
Hitz erdirik ere ez
|
zuten
esan gosaldu bitarte. Nork bere kafesnea hartu zuen eta Natik bakarrik dastatu zituen eztiz egindako opiltxo haiek.
|
|
|
Egidazu larrutan filma zinema aretoetatik kendu zutenean, emakume askok, gizonak ez dira ausartu iritzirik ematen? jendaurrean agertu nahi izan
|
zuten
esateko: «Izugarria, ez da inondik ere pentsatu behar indarkeria bortxaketaren aurkako konponbidea denik».
|
|
2018
|
|
|
Azken batean, Hegelek baieztatu nahi bazuen maitasunaren dialektika, momentu? bat zela familia gizarte zibil estatu multzoaren dialektika zabalagoaren barruan, erabat beharrezkoa zitzaion emakumeak ere kontratu batean sartzea, eta kontratuaren teorialariek ere horixe behar
|
zuten
esan ahal izateko ezkontzan norberaren baitako jabetza trukatzen dela. Kantek, halaber, emakumeak kontratu batean sartzen baziren baino ezin zuen esan ezkontideak aldi berean jabetza eta pertsona zirela elkarrentzat.
|
|
|
Egoten ziren errepikatzaileak hamaikatxo, eta bonba abisuak cada dos por tres! Institutu aurrean egoten zen telefono kabina bat, eta handik deitzen
|
zuten
esanez motxila susmagarriren bat zegoela komunetan, eta klaro, sasoi hartan borroka armatua eta badakizu, idazkaritzakoak badaezpada poliziari deitu, poliziak badaezpada klaseak hustuarazi, eta klaro. Kar kar!
|
|
|
Gogoeta horiek ez zioten gehiegi iraun ordea. Espezialisten laguntza eskatzekotan zeudela (inseminazioa, in vitro edo zer egin behar ote
|
zuten
esango zietenak), haurdun geratu zen Irati.
|
|
|
Ez arazorik gabe. . Itunpeko ikastetxe batean gurasoek deitu
|
zuten
esanez ez zutela hori nahi. Bertan behera geratu zen?.
|
|
|
Aiora eta Naomi ohean sartu ziren zuzenean, pilula bana hartuta, badaezpada. Lo egin
|
zuten
esatea zaila da, baina itxita eutsi zieten begiei, behintzat. Xabierrek, aldiz, oheburuko biopantaila piztu eta NTB jarri zuen.
|
|
2019
|
|
|
–Inork ez zuen zalantzan jarri dendariaren motibazioa hura salatzeko: ez
|
zuten
esan haren aurka zerbait zeukanik, edo interes pertsonal bat egon zitekeenik tartean?, argitu du Arakama Urtiagak: –Batzuen ahotsa ez da auzitan jartzen, eta besteena bai, neskak direlako?.
|
|
2020
|
|
|
Irudipena dut gaur ez dugula triorik egiteko abagunerik izango?, esan zuen eta irribarre egin zidan eta irribarre horrek eskua belaunean jarri zidaneko onura bertsua eragin zidan, edo izan zitekeen Affligem tragoen ondorioa izatea ere, baina adorea berreskuratzen ari nintzen. Gerta zedila gertatu beharrekoa, baina behingoz neure patuaren jabe sentitzen nintzen, behingoz egon behar nuen lekuan nengoen, behingoz nire lankideek
|
zuten
esan besteren bizitzetatik elikatzen edo auzokoen larreetan bazkatzen nintzenik, ez nuela alegia neure bizitza propiorik. Burua goititu eta arnasa sakon hartu nuen.
|
|
|
Literaturaz, hizkuntzaz eta elkarbizitzaz aritzeko tarte eta sosegu handirik ez zuten izango estutasun hartan Barojak eta Aitzolek. Sorlekua uztear, muga noiz eta nola zeharkatuko
|
zuten
esan, eta noizbait etxera itzuliko ote ziren galdetuko zioten elkarri ziurrenik, zeren Barojak ere, Aitzolek bezala, mugako bidea hartu baitzuen geroago, ipurdia galdu beharrean.
|
|
|
–Koldo zein arrakalatan topatu
|
zuten
esan zuen lasai asko omenaldian.
|
|
2021
|
|
|
Munduan zehar Tolstoi, Dickens eta Balzac-ekin konparatzen dute Galdos, baina Fernando Aramburu Dostoievski dela aldarrikatzen duen Espainia mutu dago bere idazle garaienetako batekin, Lope de Vegaz geroztik izan duen idazlerik ezagunenarekin, Cervantes ezkero ia gaur arte izan duen nobelista bakarrarekin ez esatearren. Bizi zenean ze gaizki tratatu
|
zuten
esatea luzeegi da, baina datu bat ematearren: bi botazio behar izan zituen RAEn sartzeko.
|
|
|
" –Ez kezkatu –esan zuen, eta zotinka, begi keinu maltzur batekin, atearen kontra bermaturik eta beste begia ate alboaren kontra zuela, zezelka hasi zen: nola aritu zen nire gelan kuxkuxean, eta nola joan zen komisariara goiz hartan bertan, eta nola poliziek jaso
|
zuten
esateko zeukan guztia, jaunbapanitzebezelaxe.
|
|
2023
|
|
|
Edukiak inoiz agortuko ez zirela ematen zuen, baina amaiera iragartzen zuten hitzak entzun zizkion halako batean. Zigor ez zen gai bertan zenbat ordu eman
|
zuten
esateko. Zerbaitek xurgatzen zion denbora Nahueli begira, animalia goseti baten antzera.
|