|
2005
|
|
|
Baliteke erantzuna lurraldeko urruneko esfortzu orokorretan aurkitzea. Itsaso Gorria Adengo golkoa rift sistemaren estentsioa hasi zenean Tetis ozeanoaren iparralderanzko subdukzioa amaitzear zegoen eta Zagros mendikatea eratuko
|
zuen
kontinente kontinente kolisioa hastear. Lurrazal ozeanikoaren subdukzioaren ondorioz, Afrikaren NE an ezpalen tirada indarrek eragindako N S norabideko estentsio indarrak ziren nagusi.
|
|
|
Eredu horiek guztiak 1950eko hamarkadan Sir Edward Bullard ek plazaratutako ideia batean oinarrituta daude. Bullard ek esan
|
zuen
kontinenteen uztarketa egiteko kostaldea erabili beharrean gutxi gorabehera itsas azpitik 200 m ra dagoen kontinente plataformaren eta ezpondaren arteko muga erabili behar zela (3.4 irudia), kontinenteen eta ozeanoen arteko benetako muga bertan kokatuta zegoelako. Bullard ek beste datu interesgarri bat ere plazaratu zuen:
|
|
|
S. Dietz ek (1962) itsas hondoaren zabalkuntza terminoa erabili zuen. Wegener ek uste
|
zuen
kontinenteak lurrazal ozeanikoaren gainean mugitzen zirela, baina Hess-ek erakutsi zuen kontinenteak behintzat pareko zurruntasuna duen, itsas hondoarekin batera mugitzen direla. Ideia biribiltzeko itsas hondoko lurrazala fosa ozeaniko sakonetan eta mendikate gazteen parean desagertu egiten zela proposatu zuen, subdukzioa deritzon ekintzaren bidez.
|
|
|
S. Dietz ek (1962) itsas hondoaren zabalkuntza terminoa erabili zuen. Wegener ek uste zuen kontinenteak lurrazal ozeanikoaren gainean mugitzen zirela, baina Hess-ek erakutsi
|
zuen
kontinenteak behintzat pareko zurruntasuna duen, itsas hondoarekin batera mugitzen direla. Ideia biribiltzeko itsas hondoko lurrazala fosa ozeaniko sakonetan eta mendikate gazteen parean desagertu egiten zela proposatu zuen, subdukzioa deritzon ekintzaren bidez.
|
|
2007
|
|
|
Zientzialariek Ghanako indibiduo talde bat aztertu dute, eta ikusi dute mutazio horrek heriotza arriskua murrizten duela, eltxo anofeletako emeak transmititzen duen malariaren ondorioz. TLR4 genearen mutazioa duela milaka milioi urte gertatu zen, giza genomak malariaren aurrean emandako erantzun gisa, eta Europara bidaiatu
|
zuen
kontinentera migratu zuten Afrikako herrien bitartez, Santos Alonsok, Euskal Herriko Unibertsitateko Animalien Antropologia, Fisika eta Fisiologiako ikertzaileak, zehaztu zuenez, ikerketan parte hartzen baitu. Mutatutako gene edo alelo hori, Asp299Gly izenekoa, Saharaz hegoaldeko herrietako malariagatiko heriotza arriskua murrizteko gai da, baina kaltegarria da Europako herrietan.
|
|
|
Munduko Ekonomia Foroak aginduta, 2002 urtean Gallup enpresak inkesta zabala egin
|
zuen
kontinente guztietako 36.000 hiritarren artean1 Emaitza interesgarriak ageri ziren. Munduko populazioaren bi heren baino gehiagok uste zuten herri borondatea ez zegoela agintean euren herrietan.
|
|
2008
|
|
|
Segurua eta eraginkorra da, baina birusak estaldura ona duen haurren txertaketa gainditzen du. Txerto estaldura handiagoa lortu zen urteetan, elgorriaren birusak ez
|
zuen
kontinentean zirkulatzen jarraitu, baina, aldi berean, gaixotasunarekin kontaktuan egotean bereganatzen den immunitate naturala jaitsi egin zen. Arrisku handieneko taldean txertoa jarri ez zaion populazioa egongo litzateke.
|
|
2010
|
|
|
Franko herriaren zabalpenak lan bera bete
|
zuen
kontinentean VI. mendean, Galiako lautadetan ere kokatutako bisigodo herriaren alde egitera behartu zuelarik. Hauek hego aldera, penintsulan zeuden bisigodo kideengana jo zuten.
|
|
2011
|
|
|
Baina Kolonek bestelako oinordekotza ere utzi
|
zuen
kontinente zaharrean. Europako lehen sifili epidemia dokumentatua 1495ekoa izan zen eta, orain arte onartu den tesiaren arabera, gaixotasuna Kolonen eskifaiak ekarri zuen Amerikatik Europara.
|
|
2012
|
|
|
Paleontologiazko dokumentalek bakea ematen zioten. Batzuetan Jonek fantasia
|
zuen
kontinente arrotz haietan barrena zebilela, jenderik gabe, kezkarik gabe.
|
|
2013
|
|
|
Nire zati bat beti egongo da Afrikan». Haren lanetan ere presente dago herrialdea, izan ere, eleberri ugari kokatu ditu bizitoki izan
|
zuen
kontinentean. Lehen Mundu Gerran zauritutako Erresuma Batuko ofiziala zuen aita, eta hark gerrako zaurietatik artatzen ari zenean ezagutu zuen erizaina zuen, berriz, ama.
|
|
|
Edonola ere, Elizak bere administraziorako kopiatu egin zituen, bai prozedura berria, bai gobernuaren beraren egitura, eta, horregatik, lehenengo zuzenbide kanonikoa eremu horretan bertan garatu zen. Geroago, eragin erabakigarria izan
|
zuen
kontinenteko prozedura zibilean ere.
|
|
2015
|
|
|
Testuinguru horretan Ameriketako Estatu Batuek Panama inbaditu zuten inolako erresistentziarik gabe, mundu polobakarraren agertoki berria sinbolizatuz eta mundu ordena berriari ere atea irekiz. Munduko lehenengo potentziak doktrina neoliberala inposatu
|
zuen
kontinente osoan eta «Washingtongo Kontsentsua» izenez batailatu zuen. 1989an, Nazioarteko Diru Funtsak (NDF), Munduko Bankuak (MB) eta AEBko Ogasun Ministerioak egitasmo neoliberalaren ardatz nagusiak finkatu zituzten.
|
|
|
XX. mende osoan zehar Latinoamerika AEBko «atzeko patioa» izan da, eta batez ere Bigarren Mundu Gerra bukatu zenetik. Gerra Hotzaren garaia hasi zenean Washingtonek erabateko kontrola inposatu
|
zuen
kontinentean, bi instituzioren bitartez: batetik, arlo militarrean TIAR (Tratado Interamericano de Asistencia Recíproca) delakoa sortu zuen 1947an; bestetik, arlo politikoan AEE (Amerikako Estatuen Erakundea) delakoa eraiki zuen 1948an.
|
|
2019
|
|
|
Europan barrena bidaiatzea gustuko zuela dio: . Azkenean, horrek egiten ninduen zoriontsu, bidaiak, aireportuak, hori dena taldekideekin bizitzeko aukera edukitzeak?.. Eskubaloia aldatu egin da. Jokatu
|
zuen
kontinenteko pista handienetan, eta bat esateko eskatuta, 1995eko Europako Kopakoa, hala zuen izena lehiaketak orduan, finalekoa ekarri du gogora:
|
|
2020
|
|
|
Gaur da eguna, non Europaren atarian, Mediterraneoan migratzaileak desagertzen diren, edo ustez mugarik gehiago ez
|
zuen
kontinentearen harresietan harrapatuak dauden. Irunen ez atzera ez aurrera daudenen artean ahoz aho dabilenez, mugalari batzuek Hendaiarako" taxi zerbitzua" eskaintzen dute 150 euroan.
|
|
2021
|
|
|
Collignonek, Hervék eta beste hainbatek modan jarri zuten Antropologia Fisikoak, euskara Europako hizkuntzarik zaharrena izan zitekeela zioten hizkuntzalarien teoriekin bat eginaz, euskal gizakia jarri
|
zuen
kontinenteko jatorrizko arrazaren aferaren xede puntuan. Erromantizismoak sustraien inguruan zuen lilurak sekulako hauspoa eman zien planteamendu horiei, Gabilondoren hitzetan euskal nortasun modernoaren sorrera gertatu zelarik Europako indigena gisa:
|
|
2022
|
|
|
Paisaiari dagokionez ere" oso berezia" izan da proba: " Irla batetik bestera joatean, batzuetan ematen
|
zuen
kontinentez aldatzen ari ginela". Gozatzeko aukera ere izan zuela aitortu du, lehia, batez ere, azken etapakoa izan baitzen.
|
|
|
Automobilak airean zetozen Dublin aldera, Naas Roadeko gurtarrastoan balak bezala zuzen zuzen labaintzen zirela. Inchicoren, muinoaren gailurrean, multzoka zeuden ikusleak automobilen itzulerako lasterketa ikustera bildurik, eta pobreziaren eta inertziaren kanal horretatik pasarazten
|
zuen
kontinenteak bere aberastasuna eta industria. Noizean behin, esker oneko esklaboaren bibak eta txaloak egiten zituen jendeak.
|
|
2023
|
|
|
Orduan, ezagutzen zen mundu kristau garrantzitsuenarentzat aldaketa as ko heldu ziren, gehienak garaiko eliteak bultzatu zituenak, baina herritar guztientzat ere eragina izan zuen. Eliza nagusiaren barnean eta inguruan debate as ko sortu ziren; bestalde, alfabetatzeak jauzi handia egin
|
zuen
kontinente osoan eta teknika aldetik asmakuntza inportanteak egin ziren.
|
|
|
Azkenik, mendearen bigarren erdi horretan, euskal komunitatearenganako Europaren interesa piztuko zuen beste olatu bat altxatu zen: Brocak, Retziusek, Collignonek, Hervék eta beste hainbatek modan jarri zuten Antropologia Fisikoak, euskara Europako hizkuntzarik zaharrena izan zitekeela zioten hizkuntzalarien teoriekin bat eginez, euskal gizakia jarri
|
zuen
kontinenteko jatorrizko arrazaren aferaren xede puntuan. Erromantizismoak sustraien inguruan zuen lilurak sekulako hauspoa eman zien planteamendu horiei, Gabilondoren hitzetan euskal nortasun modernoaren sorrera gertatu zen Europako indigena gisa (2016:
|
|
|
Zenbat buru nuklear dituen jakinarazteari uko egin dio Errusiak. Atzo gauean, AEBetako Estatu Departamentuak ohar baten bidez adierazi
|
zuen
kontinente arteko 662 misil dauzkala hedatuta, eta, 1.419 buru nuklear eta 800 jaurtigailu dituela guztira. Errusiari eskatu zion, bide batez, datu horiek plazaratzeko, baina, gaur, Sergei Riabkov Atzerri ministrordeak Errusiako behe ganberan esan du ez dutela halakorik egingo.
|
|
|
Hirugarren multzo horretatik Txina nabarmentzen da, Afrikako herrialdeen zor osoaren %12 haren esku dago. 2000ko hamarkadaren hasieratik, Txinak zor handia erosi
|
zuen
kontinentean, han egindako inbertsio estrategiaren barruan. Hala ere, pandemiatik, joera hori gelditu egin da, besteak beste ordutik izandako susperraldi ekonomiko motelak eraginda.
|