|
2000
|
|
|
ATTAC Frantziako estatu mailan zergen eremuan borrokan ari den talde bat da. Talde honek iniziatiba hartu
|
zuen
Ipar Euskal Herriko mugimenduak gonbitatuz, ezker abertzalearen mugimenduak barne. Hastapeneko bilkuretan 25 talde bildu zituen kontra gailurra eratzeko.
|
|
|
Mediatrie/ Radio France galdeketa, 97/ 98 sasoiko sailkapenean.27Zehaztearren, France 3ren tokiko lehen eguneroko emanaldia estatuko lurraldean, Biarritzenesperimentatua izan zen kable sarean 1984an, kablearen deszentralizazio politika publikoaren barrukoesperimentupean. ...nde Radio televisionek ere adierazi zuen ikus entzuleekazaldutako etsipena, France 3 Euskal Herriren emankizunetan euskarari ematen zitzaion lekua txikiegiazela baitzeritzoten.29SIADECOren inkesta soziolinguistikoak zenbakirik aurreratzen ez bazuen ere, 1991an, biztanleriaren %80k bi kate autonomikoak jasotzen ez zituen bitartean, Donostiako galdeketa institutu berak, 1996an, 42.000tan kalkulatzen
|
zuen
Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunezikusten zuten euskaldunen kopurua. (Iturria:
|
|
2001
|
|
|
Historiaren irakaspena guretzat: alemanek irabazi balute herri agintariek ez ezik Elizak ere ez
|
zuen
Ipar Euskal Herrian edo Frantzian, edo munduan?!, zinetako kontrakarrik erakutsiko nazien garaipenaren aurka.
|
|
2004
|
|
|
talarekin Demoek bizi duten lehiaren ondorioz 63 lagun abiatu ziren epailearen aurrera, baina honek epaiketa bertan behera utzi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko Demoek euskaraz deklaratu nahi izan zutelako. Azkenotan ohikoa den gisan, segurtasun indarrek eragindako zauritu eta kolpe ugarirekin bukatu zen epaiketa.
|
|
2007
|
|
|
Bidart bi aldiz kondenatu zuten bizi osorako kartzela zigorrera, beste behin hogei urteko kartzelara zigortu zuten, eta sei urteko beste bi zigor ere bazituen.1988ko otsailean atxilotu zuten, Bokalen, IK ko beste lau kiderekin batera. 1981ean sartu zen klandestinitatean, eta 80ko hamarkadan eta 90eko hasieran Iparretarrak erakundeak ekintza armatu andana bat egin
|
zuen
Ipar Euskal Herrian, eta kontzientzia abertzalea piztea izan zuen helburu. Pozez hartu zuten berria atzo Bidarten sostengu taldeko kideek.
|
|
2008
|
|
|
Lizarra Garazik zer eragin izan
|
zuen
Ipar Euskal Herriarentzat?
|
|
|
Ondoko hiru urteetan horrela izan zen. GALek izua zabaldu
|
zuen
Ipar Euskal Herrian. Lehen ekintzak Lapurdin egin bazituen, bere esparrua zabaldu zuen Nafarroa Beherean eta Zuberoan, baita Santi Brouarden erailketaren kasuan Bilboraino ere.
|
|
2009
|
|
|
Euskal errefuxiatuei dagokienez, ez zen jaso Agirrek iragarritako bigarren euskal gelarik edo aterperik," harrera zelaia" eufemismoaren azpian ezkutatzen ziren kontzentrazio esparruak baizik. Pirinio inguruko lurraldeetan antolatzen hasi zirenean, Telesforo Monzonek, Frantziako arduradun militarra zen Fagalderekin negoziatu
|
zuen
Ipar Euskal Herrian euskaldunentzat horrelako esparru bat martxan jartzeko.
|
|
|
Ale gutxi batzuk baino ez zituen egin Escualduna izenarekin, urte bereko maiatzaren 15ean hasi baitziren k z idazten. Orduz geroztik erlijio katolikoa, familia eta laborantza izan zituen oinarri ideologikoak, eta arrakasta handia izan
|
zuen
Ipar Euskal Herrian. Frantziako eredu errepublikar eta laikoaren aurka kokatzen zen, euskara, fedea eta erregionalismoa aldeztuz.
|
|
|
Sinadurak biltzeko kanpainan ere sartu ziren. EAJkoek laster utzi zuten, eta Batasunak utzi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko bozemaileen %10en sinadurak lortu zirenean. Geroztik, egia da Bateran dauden abertzale gehienak ABkoak direla.
|
|
|
Hain zuzen ere, sukaldaritzan egindako saio horrek ekarri
|
zuen
Ipar Euskal Herrira. Bertako sukaldaritzaren ospea anitzetan entzun ondoren, gertutik ezagutzea deliberatu zuen.
|
|
|
Era horretara, gatazka politikoari buruzko literaturaren zati handi batek bi probintzia horiei egiten die aipamen, bereziki; ugariak dira Nafarroari buruzko aipamenak ere, haren iraganagatik; eta gainerako lau lurraldeei buruzkoak, azkenik, askoz gutxiago dira. Gatazkaren karakterizazioak berebiziko garrantzia hartu
|
zuen
Ipar Euskal Herrian. Hor ere probetxuzko material historikoa dugu eskura, baina euskal nazionalismoaren garapen berantiarrak berandutu egin du haren erabilera.
|
|
2010
|
|
|
Beaupérinek dioskunez, euskal jatorria zuen Morlaas psikiatraren bitartez, Joussek 1931 urtean egotaldi bat egin
|
zuen
Ipar Euskal Herrian, euskal bertsolarien mundua ezagutzeko asmoz84 Matxinek honela iruzkintzen du une hori:
|
|
|
Telesforo de Monzon aipaturik, komeni da haren garrantzia gogoratzea.Politikatik aparte, Monzonek eragin handia izan
|
zuen
Ipar Euskal Herriko bizikulturalean, hain zuzen antzerki idazle eta antzerki taldeen eragile bezala. PiarresLarzabal eta Daniel Landart haren segidan kokatzen dira.
|
|
2011
|
|
|
Garai hartan, frantses kolonizazioak gogor jotzen
|
zuen
Ipar Euskal Herrian, eta eskoletan euskararen kontrako jarrera sutsua erakusten zuten. Eraztuna eta horrelako jokoak erabiltzen zituzten euskararen prestigioa ahultzeko eta ikasleen ezpainetatik desagerrarazteko.
|
|
|
Txapelketa horretan Benito Lertxundik eta Lourdes Iriondok hartu zuten parte, besteak beste. 1950eko hamarkadan Biarritzeko eta Baionako udalekin batera, hainbat jaialdi antolatu
|
zuen
Ipar Euskal Herrian ere.
|
|
2012
|
|
|
Dena den, 2000ko hamarkadan Berriak Iparraldeko informazioaren tartea txikitu zuen: lehen orriko albisteen% 7,7tik% 4,7ra jaitsi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko berrien agerpena.
|
|
2013
|
|
|
XX. mendearen bigarren partea euskararentzat nire ustez garai handia izana da, eta bereziki Euskaltzaindiak lan ikaragarria egin du hor». Euskaltzaindiaren gidaritza hartu
|
zuen
Ipar Euskal Herriko lehen herritarra izan zen. Nafarroa Beherekoa, zehatzago esateko, Baigorrikoa; Karrika Gaiztoan sortu zen Jean Haritxelar Duhalde.
|
|
|
alde batetik, aitzinamendu tekniko handiei esker, inprimatzea eta zabaltzea errazago izan zen; bestetik, eskola orokortu zen eta derrigorrezko bihurtu, XIX. mende bukaeran. Horrek eragina izan
|
zuen
Ipar Euskal Herrian ere, eta nagusiki euskara erabiltzen zuen astekari bat sortu zuten, 1887an: Eskualduna.
|
|
|
Salmenta teknika eraginkorra zela erakusten dute zenbakiek. Baina ondorioa, argi da, astekari hark zabalkunde handia
|
zuen
Ipar Euskal Herriko herrietan eta, beraz, gizartean.
|
|
|
Kataluniaren berpizkundeak ere eragin handia izan zuen Okzitaniako zenbait lekutan, abertzaletasun edo erregionalismoak piztean. Hego Euskal Herrian ere ideia abertzaleak aitzinatzen ari ziren, Euzko Alderdi Jeltzalearen bidez. Baina, Xabier Itzainaren araberaSabino Aranaren ideologiak eragin txikia ukan
|
zuen
Ipar Euskal Herrian, Aranak interes guti agertu zuelako Ipar Euskal Herriarentzat eta EAJk politikaren eta klerikalismoaren arteko autonomia aldarrikatzen zuelako. Hala ere, abertzaletasun hastapen bat bazen Pierre Broussain-ekin, nahiz eta apaizek haren mezua anitz mugatzen zuten.
|
|
|
Hasierako helburua izan zen aterabideak aurkitzea arto produkzioaren hazkuntza bakarrak eta, batez ere, ureztatzeak eragindako arazoei aurre egiteko; horrela, garia landatzea sartu zuten ekoizpenak dibertsifikatzearen baitan. 2010ean, Uztaritzeko Arki Larroulet irindegiak hausnarketa bultzatu
|
zuen
Ipar Euskal Herrian ekoiztutako irinaz ogi berezia sortzeko, Ipar Euskal Herriko nekazaritzako hazkurrigintza klusterrak (Uztartu du izena) eta Euskal Herriko Laborantza Ganbarak lagunduta. Lurraldeko bigarren eihera (Maulen dago) laster lotu zitzaion xedeari eta, gari ekoizpenaren kalitateari doakion baldintzen bilduma idatzi ondoren, Uztartuk Herriko marka sortu zuen 2012ren amaieran, behin araudiak ekoizle, eiherazain eta okinekin adostuta.
|
|
|
urte eta erdiko hausnarketa baten ondorioz, joan den uztailean agertu zen elkarte hori. Izan ere, EHko Laborantza Ganbarak eraman ikerketa batek erakustera eman
|
zuen
Ipar Euskal Herriko baserrien erdiek behi haragia ekoizten zutela eta haragiaren laurdena baizik ez zela lurraldean egoten, urteko ekoizpenak (42.000 behi) lurraldeko haragi kontsumoa aseko lukeen arren. Egoera horri aurre egiteko aukerak aztertzeko, Uztartu klusterrean bildu ziren lurraldeko behi haragiaren ekoizpen sareko eragileak.
|
|
2014
|
|
|
Bertako bozetan bi gaualdi egin zituzten, herriz herriko emaitzak eskuan, eta Europakoetan, biharamuneko goizean goizetiko saioa, Txatoren analisiak lagun hitzordu guztietan, eta hedabide guztien arteko lana BERRIAren webgunean islaturik: " BERRIAk eman zitzakeen albisteen oihartzuna handitu nahi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko hedabideen bidez, eta, era berean, hedabideon lana Hegoaldean ezagut zezaten nahi zuen, eta elkarrekin aritzeko bidean beti nahi zuen gehiago". Beti gehiago, hauteskundeen ordu luzeak amaitu ostean ere bai:
|
|
2015
|
|
|
Axularrek bezala, euskaldunak administrazio barruti bakarrean ez egotea eta batzuek besteekin hartu eman txikia izatea jo zituen arrazoitzat. Hauxe esan
|
zuen
Ipar Euskal Herriko hiru herrialdeak zirela-eta bere poesien amaieran:
|
|
|
50) iritzi berekoa da, eta berak ere 1998an ezarritako 26 errepikagailuei esker ETB Ipar Euskal Herri guztian ikus daitekeela azpimarratzen du. Pascal Ricaudek berak jasoa duenez, bestalde,? 1996an, [Siadecok] 42.000tan kalkulatzen
|
zuen
Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunez ikusten zuten euskaldunen kopurua.?
|
|
|
37 Gexan Lantzirik Anaitasunaren 303 zenbakian zioenez (IX), 1970 bitartean Paueko Éclair Pyrénées egunkariaren Ipar Euskal Herrirako edizioan (Basque Éclair en, alegia) astean hiru bider euskaraz idazten zuen; haatik, egunkari horrek kendu egin
|
zuen
Ipar Euskal Herrirako edizioa. Gerora, 1974ko azarotik 1975eko uda amaierara bitarte, L? Écho du Sud Ouest egunkarian jardun zuen beharrean Lantzirik; euskarazko artikulu bat idatzi ohi zuen larunbatero, harik eta 1975 hondarrean behar barik geratu zen arte.
|
|
2016
|
|
|
1966ko maiatzeko bi txosten horien ondotik, uztailean kontaktua izan
|
zuen
Ipar Euskal Herrian. Baionan segur aski. ETAren zuzendaritzako hiru kiderekin.
|
|
|
Lortu zen eta arrakasta itzela izan zen. Horren harrerak erakustera eman digu, euskal kultura munduak hala adierazi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko prentsan. Helburua lortua zen.
|
|
|
Eremu ezin hobea
|
zuen
Ipar Euskal Herrian. Hamarkada horietan elizaren eragina oso zabala izan zen, Ipar Euskal Herriko gizarte osoa hunkitzen zuen eta erran daiteke Elizak gizartea antolatzen zuela, bederen gazteen eremuan.
|
|
|
–Dentista euskalduna, berak Argian jartzen zuen publizitateak zioen moduan?, gogoratu du Iriondok. . Berak 1935 eta 1936ko bertsolari txapelketen esperientzia bizi izan zuen gaineratu du kazeteriak, eta hori dena eraman nahi izan
|
zuen
Ipar Euskal Herrira. Mattin eta Xalbador lokalizatu zituen, eta beste 16 bertsolari ere bai, eta topaketa desberdinak egin zituen, Larre, Monzon, Labegerie eta Larzabal lagun zituela.
|
|
|
Antzerki saria Urruñan iragan da joanden larunbatean Antzerkizale Eguna, 2010az geroztik antolatzen dena eta mugaz bi aldetako antzerkizaleak biltzen dituena. Lehen aldia
|
zuen
Ipar Euskal Herri huntan antolatua zela gisa hortako eguna. Egun aberatsa:
|
|
2017
|
|
|
Batetik, Hego Euskal Herriko abertzaletasunaren gorakadak olatu gisa jokatu
|
zuen
Ipar Euskal Herriko abertzaleentzat. Gainera, mugaren bi aldeetako abertzaleen artean elkarreragina izan zuen.
|
|
|
Txikitatik giro abertzalean hazi zen, eta abertzale sutsua zen. 1937an alemaniarrek Gernika (Bizkaia) bonbardatu zutenean, haren familiak Sotaren Goizeko Izarra itsasontzian ihes egin
|
zuen
Ipar Euskal Herrira. Uztaritzen (Lapurdi) bizi izan ziren 1945 arte.
|
|
|
–Mugimendu batzuk gertatzeko, giltza litzateke euskal presoei DPS estatusa kentzea Frantziak [DPS, bereziki zaindutako presoa]. Pasa den azaroan jakin zen zazpiri kendu diela, eta lehen keinutzat hartu
|
zuen
Ipar Euskal Herriko ordezkaritzak. Horrez gain, premiazko eskaerak dira gaixorik diren presoak askatzea, presoen gerturatzea eta haiek kartzela batzuetan batzea, baldintzapeko askatasuna lortzeko prozedura normala ezartzea, zigorraren zatirik handiena beteta dutenak askatzea?
|
|
|
Areago denez, inpresio hori geratu zen EEPren diru-laguntzak agortu egin ondotik ere! Egoera ezegoki hau, egia erran, errazagoa egiten
|
zuen
Ipar Euskal Herriko egituraketa instituzionala hamar hiri eta herri elkargotan sakabanatuta egoteak. Dena den, 2017ko urtarrilaren 1az geroztik, Euskal Hirigune Elkargoa eratu denetik, egituraketa instituzionala funtsez aldatua da.
|
|
|
Larzabal izan zen aldaketa horren eragile nagusia. Hegoaldean gerra baino lehen egon zen berpizkundeak bere eragina izan
|
zuen
Ipar Euskal Herrian eta Laffitten inguruan gogoetak eramaten ziren eta euskal mundua nola zabaldu, euskal kultura nola azkartu behar zen gogoetatzen zen. Noski, eramaten ziren gogoeta horiek garaiko testuinguruan, gerren artean eta presio handien pean.
|
|
|
Barnealdean, aldizkari bat irakurtzen zuten bi lagunetatik baino gehiagok Eskualduna irakurtzen zuen. Beraz, astekari hark eragin handia
|
zuen
Ipar Euskal Herrian.
|
|
2019
|
|
|
Haren atarian, 1994an, Zeruko Argia SALek gaur egungo Lasarte Oriako pabiloia erosi zuen, berea izango zen lehen egoitza eta aurrerago bankuen aurrean mailegu eske joatea ahalbidetuko ziona. Kontrara, Bilbon 80ko hamarkadaren amaieran irekitako ordezkaritzari eusteko indarrik ez zuen izan; Ipar Euskal Herrian ere hainbat kolaboratzaile izan ditu Argiak azken 40 urteetan eta lehenbiziko aldiz kazetari bat kontratatu
|
zuen
Ipar Euskal Herrian, Mikel Asurmendi.
|
|
|
Eztabaida hartan h letra ardatz bihurtua zelarik, Piarres Lafittek proposatu
|
zuen
Ipar Euskal Herriko idazleei h letra erabiltzen uztea, baina Hego Euskal Herrikoak hura erabiltzera behartu gabe. Proposamen hori arrazoitzeko, argudiatu zuen euskara, inon salbatzekotan, Hego Euskal Herrian salbatuko zela, eta Hego Euskal Herriko idazleentzat h letra traba baino ez zela izango (Euskera xiii, 1968:
|
|
2020
|
|
|
2014tik gaur arte behin baino gehiagotan egin du euskal presoak baldintzapean aske gelditzeko eskaera; aldi oro ukatu diote. 2017an, Frederic Haranburu, Jon Kepa Parot eta hiruren zigorrak kommutatzeko eskaera egin
|
zuen
Ipar Euskal Herriko pertsona ezagunen talde batek, baina ez zuen emaitza baikorrik izan. Zigor egokitzapen eskaera egin du berriki, eta hori martxoaren 13an aztertuko dute.
|
|
|
2014tik gaur arte, behin baino gehiagotan egin du Esnalek baldintzapean aske gelditzeko eskaera; orain arte, aldi oro ukatu diote. 2017an, Frederic Haranburu, Jon Kepa Parot eta Esnalen zigorrak kommutatzeko eskaera egin
|
zuen
Ipar Euskal Herriko pertsona ezagunen talde batek, baina ez zuen emaitza baikorrik izan. Zigor egokitzapen eskaera egin du berriki, eta hori martxoaren 13an aztertuko dute.
|
|
2021
|
|
|
Baionan poliziak kontrolaturik, berriro hor dago, muga administratiboaren beste aldean. Mendiz mendi burutu
|
zuen
Ipar Euskal Herrirako zeharkaldia. Zenbat orenez egin zuen galdetu eta bi eskuetako atzamar punta guztiak hunkitzen ditu banan banan:
|
|
|
«Gure lurraldearen kontzientzia bagenuen, eta sartu ginen haste hastetik Iparraldea eta Euskal Herria eraikitzearen ideiarekin». Sindikatu berriaren borrokarekin, erdietsi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko laborantza sindikalaren paisaia erabat aldatzea: besteak beste, lehenetsi egin zuten laborari txikien egoera hobetzea, ekoizteko eskubideen banaketa zuzena lortzea eta laborantza eredu intentsiboa amaitzea.
|
|
|
Haatik, GALen agerpenak inarrosi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko gizartearen eta, zehatzago, iheslarien egoera. 1983an hasi ziren GALen erasoak.
|
|
|
Ipar Euskal Herriaren instituzionalizazioa eta AHTaren trenbidea. Estatus bereziko lurralde elkargo baten alde direla erran, eta oroitarazi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko gehiengo baten babesa izan zuela bere garaian. Abiadura handiko trenarentzat trenbide berriak eraikitzearen kontra ere agertu zen.
|
|
|
Esaterako, ostalaritzari dagokionez, baimendua dago terrazak osorik betetzea, baina barnealdean %30ean dago ezarria muga oraindik ere. Merkataritza gune handietan, %40 da gehienezko edukiera, eta denda txikietan, berriz, %50 Ipar Euskal Herriko egoerari begira, Eric Spitz Pirinio Altantikoetako Departamenduko prefetak atzo adierazi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko datuak ikusirik neurrien «malgutzearen aldekoa» dela. Halere, esan zuen Frantzian egoera «larria» dela oraindik, eta ez dela neurriak arintzeko joerarik.
|
|
|
1960tik goiti laborantzak iraultza bizi izan
|
zuen
Ipar Euskal Herrian. Hori ere lantzen da liburuan.
|
|
|
1987ko uztailaren 5ean IK taldeak" gau urdin" bat gauzatu
|
zuen
Ipar Euskal Herriko zerga etxeen aurka. Iholdin eta Kanbon lehergailu bana, eta hirugarren bat Angelun.
|
|
2022
|
|
|
Horregatik, bere karreraren parte handiena Hegoaldean pasatu zuen. Espainiako txapelketa irabazi
|
zuen
Ipar Euskal Herriko lehen pilotaria izan zen.
|
|
|
1981ean herritik alde egin
|
zuen
Ipar Euskal Herrira, eta sasian ibili zen 2003ra arte. Iparraldean bertso irakasle izan zen hainbat urtez.
|
|
|
Igande arratsaldetik Pirinio Atlantikoko prefeturak alerta gorria ezarri
|
zuen
Ipar Euskal Herri osoan, eta atzo gauera arte eutsi zion egoera horri. Euriteei elurraren urtzea gehitu zitzaion, eta Uhaitza erreka indar handiz jaitsi zen Zuberoan barrena.
|
|
|
Hautagaitza aurkezteko beharrezkoa zuen sostengua ere lortu
|
zuen
Ipar Euskal Herrian Lassallek. Izan ere, Iparraldeko hamabost hautetsik beren sostengua helarazi zioten Lassalleri, hautagaitza ofizialki aurkezteko — 500 hautetsiren izenpeak beharrezko zituzten hautagai guztiek— Hala, Iparraldean Poutouk eta Lassallek lortu zituzten izenpe gehienak.
|
|
|
" Pasaiako sarraskia gauzatzeko ezinbesteko elementua izan zen tortura, Rosa Jimeno bortizki torturatuz lortu baitzuten segada prestatzea. Aurretik, Pedro Mari Isartek torturaren sufrikariorik gehiago ez pasatzeko erabaki
|
zuen
Ipar Euskal Herrira ihes egitea", azaldu du Pasaia Argituk. Adierazi du, gainera, azken hamarkadetan" tortura eta estatu errepresioa elkar ezkontzen" diren hitzak izan direla.
|
|
2023
|
|
|
Jean Rene Etxegarai Euskal Elkargoko lehendakariak ere begi onez ikusi du berria. Izan ere, iazko otsailetik, alokairuen prezioa mugatzeko aukera izatea eska dezakete herriek. eta Euskal Hirigune Elkargoak hautagaitza aurkeztua
|
zuen
Ipar Euskal Herriko herrientzat.
|
|
|
Ez
|
zuen
Ipar Euskal Herriko apez euskaldunen ohiko bidea jarraitu bere apez heziketarentzat, horregatik ez zuen sobera ezagutu Piarres Lafitte. Misionisten ordenako fraide batzuk Heletara heldu, eta Xipri haurrari gogoa piztu zitzaion Afrikara joan behar zuela misio lanak egitera; horregatik, Uztaritzeko seminario ezaguna ez da bere formakuntzaren lekuko izan.
|