|
2008
|
|
|
Finaletako irabazpen guti bildu badu ere gorene an, galde asko bazuen pilotako herriko bestetan Xubero hortan, bezperak ondoko partidan. Hasperue xuberotar apezak maite
|
zuen
harekin artzea, sakea biziki bortitza baitzuen Jakesek eta luzea. Jada semenariokotz beren balen triak bazituzten biek:
|
|
|
Begien bistakoa da, hortaz, Axular-en aipamen juridikoak, zuzenekoak baino, zeharkakoak zirela6 Teologia baliatu
|
zuen
hark, zabal eta oparo, bere liburu sonatuan. Hala ere, teologia ikasketa horiek, aldi berean, zuzenbidearekikoa ekarri ahal zioten, batez ere, zuzenbide kanonikoaren ukitua.
|
|
|
Besteak beste, aipa dezagun oraindik erabiltzen den. Lhande? hiztegia, nahiz ez
|
zuen
harek lana bururaraino ereman ahal izan2 Euskaltzaindia n ere parte hartu zuen abantxu hastapenetik (1920), Zubereraren ordezkari gisa eta Euskera, Akademiaren agerkaria kudeatu zuen bi urtez. Bainan, lehenago aipatu beza la, bere obraren parte handiena frantsesez egin zuen.
|
|
|
Lhande-k idatzi dituen aitzinsolasetarik bat hautatu dugu erakusteko zer funtzio kritikoa betetzen
|
zuen
harentzat. 1922 an, Auguste Fourcade baione sak La> deitu eleberria argitaratzen du.
|
|
|
Hola bada, Sabino Aranarekin euskarari maiztasunez leku egiten zion aldizkari politikoa sortu zen Bilbon, nahiz artikulu garrantzitsuenak eta gehienak gaztelaniaz zeuden. Bizkaitarra 1895ean itxita, Baserritarra aldizkari berriak bete
|
zuen
haren hutsunea 1897tik 1899ra. Eta ondorengo urteetan Arana Goirik eta haren jarraitzaileek El Correo Vasco (1899), Euzkadi (1901), La Patria() eta Patria (1903) aldizkariak argitaratu zituzten.
|
|
|
«Cuando se trata de servir á nuestra hermosa lengua, yo no miro si el que me pide algún servicio relativo á ella es judío ó vecino de Sodoma»17 Bere konbikzio moral eta erlijioso propioen aurkako pertsonekin kolaboratzeko prestutasunak (aski deigarria dena apaiz integrista batengan), argi erakusten du zein zen bai Azkueren jarrera pertsonala, bai eta euskararen alde noraino lan egiteko prest zegoen ere. Bidenabar honek kuestionatu edo behintzat mugatu egiten du Azkuek 1889an adierazi
|
zuen
hura, hots, «Como bascongado me hubiera gloriado en contribuir al acrecentamiento de nuestro mejor timbre de gloria [karlisten lehiaketan parte hartuz]; pero [soy] sacerdote y católico antes que patriota». Bada ez, Azkuek bere praxian maiz lehenetsi zuen euskararen aldeko lan «patriotikoa», ez agian erlijioaren gainetik, baina bai erlijioa parentesi artean uzteraino.
|
|
|
Sabino Arana 1903an hil berri zen, eta Azkuek harekiko gatazkak oso gertuko zituen arren, ikusten den bezala, berehala egin
|
zuen
haren euskaltzaletasunaren aitortza, bere heriotza deitoratuz. Halaber, ohar egitekoa da, aurrerago ere azalduko baita, Azkuek bere hiztegia ez zuela aurkezten Arana Goiriren proiektuaren kontrako alternatiba gisa, baizik, asmotan behintzat, harekin elkarlanean ibiltzeko proiektu moduan, Sabinoren neologismoak jasotzeko bokazioa agertuz, adibidez.
|
|
|
Ofizialki, Akademiaren barnearaudiak ere berau Eusko Ikaskuntzaren filiala zela aipatuko zuen, nahiz autonomia osoarekin bere zereginetan250 Zentzu horretan Euskaltzaindiak bi ordezkari izango zituen Eusko Ikaskuntzan eta diru mordotxoa ere jasoko
|
zuen
harengandik (3.000 pezeta urtero). Akademia eta Eusko Ikaskuntzaren funtzionamendua, ordea, hain zen burujabea, ezen harreman ona gorabehera, praktikan bi erakunde bereiz bihurtu zirela.
|
|
2009
|
|
|
Irakasle etaakademiko egoki etabikainei dagokien bezala, jakin
|
zuen
hark bere mezua zabaltzen. Horren lekukotasunaematen dute hainbatek omenaldi liburuhonetan, Euskaltzaindiakopadiona.Literaturabatzordebu ruizandakoakongimerezitakoaitortza, bestalde.
|
|
|
Kurioski, 1950ean, Krutwigek ez zuen nonbait ahaztua orduan gertatua eta ez gustuko, Damaso Intzaren ordez Agerre aukeratzea proposatu zuen. 1920an Intzak hain zuzen hartu
|
zuen
hark utzitako postua. Krutwigen proposamenak ez zuen aurrera egin.
|
|
|
1949an Espartza nafarrak dimisioa eman zuen, lan kargagatik eta bestelako eragozpenengatik. Urgazle gisa gelditu zen, eta Seminario de Rojasek hartu
|
zuen
haren aulkia.
|
|
2010
|
|
|
Baina, Legebiltzarrean onartuta ere, legea izan behar
|
zuen
hura ez zen inoiz indarrean jarri, haren kontrako helegitea aurkeztu zuelako Espainiako Gobernuak,. Konstituzioaren aurkakoa, zela iritzita.
|
|
|
Horiek horrela, 1993ra arte luzatu zen Haurtxoa proiektua. Gero, Urtxintxa proiektuak hartu
|
zuen
haren lekua haur hezkuntzarako ikasmaterialgintzan.
|
|
|
–Ikastola guztiak ezagutzen zituenez, ikastolekin zuzenean negoziatu nahi zuen Oliverik, federazioek beste indar bat zutela jakin bazekielako?, dio Antonio Camposek. . Gainera, federazioan egonazela ezaguna zenez, eta inork ez pentsatzeko ikastolen alde jarduten zuela, kontrakoa erakutsi nahi
|
zuen
hark, sare publikoa defendatuz beti?.
|
|
|
Ondorioz, Aranburuk BIEko lehendakaria izateari utzi zion, eta honen lekua Jon Sanchezek hartu zuen: Etxezarretak GIEko zuzendaria kargua utzi zuen, eta Iñaki Lekuonak bete
|
zuen
haren tokia 2003an. Halaber, Konfederazioko lehendakari kargua lau urterako izatea zehaztu zen estatutuetan.
|
|
2012
|
|
|
Hau guztia ez ote da gai egokia garai horretako kondaira, baina barrengoa, ez azalekoa. Unamunok, intrahistoria? deitzen
|
zuen
hura edo, egin nahi duenarentzat?
|
|
2013
|
|
|
Aitzindari bat bereziki aipatu zuen Blaise Adémak, hala nola Foch. Pare bat aldiz gutxienez goraipatu
|
zuen
haren kristautasuna. Artikulu batean zioen giristinoa zela, eta armadako aginte nagusia hartu zuenetik gerlak beste bide bat hartua zuela, eta lubakiak utzirik ordu arte baino lasterrago ari zela aitzinatzen.
|
|
|
Augustin Ithurbide. Baina hau ere ez da Eskualduna n idatzi
|
zuen
hura, hain zuzen, 1914ko irailaren 7an heldu baitzen gerla lekura; ordurako Charleroiko gudua bururatua zen, eta astekarian idatzi zuenak dio gudu hartan ere parte hartu zuela. Augustin Ithurbide, gainera, ez zen borroketan ibili, baizik eta administrazio militarreko langileen atalean.
|
|
|
Lehen aipatu bezala, gerla lehertu zenean, Manex Hiriart Urruti zen zuzendari eta hark idazten zuen artikulu nagusia. Hala ere, gerlak iraun zuen denbora gehienean ez
|
zuen
hark idatzi, 1915eko azaroan hil baitzen. Baina hura izan zen astekariari ospe handiena eman ziona eta artikuluei kolore gehien eman ziena.
|
|
|
Halaber, artilleria ere aipatu zuen, Verduneko gudutik landako lasaitasun giroan izaten ziren zenbait borrokaz mintzatzean. Artikulu hartan erran
|
zuen
hura zegoen eskualdean, 1916ko apirilean egun gogor batzuk jasan zituztela, bost egunez zenbait hil ukan zituztela, baina horrek ez zuela deus ikustekorik Verduneko guduarekin. Artilleriak eragin zituen kalteak erlatibizatzeaz aparte, geroago sakonkiago aipatuko dugun Verdunekoaren gogortasuna aitortu zuen.
|
|
|
Maiz, hango bazterrak Euskal Herriarekin konparatu zituzten. Jean Saint Pierrek zehaztu
|
zuen
haren inguruko eremuak lur aberatsak zirela, eremu zabalak eta herri bildu bilduak; hots, ez zirela Euskal Herrian bezalakoak zehaztu zuen. Artikulu hartan laborantza moldeak ere konparatu zituen Euskal Herrikoekin, hala nola lau laborari eta gero langileak bazituztela zehaztu zuen.
|
|
2014
|
|
|
Eta hirugarren bat ere bai. Uste baino aiseago onartu
|
zuen
hark.
|
|
|
1961ean muga pasatu eta lehe nik iparraldera eta geroago Belgikara ihes egin behar izan zuen. Halere, tarte horretan Arestik jakin
|
zuen
haren batasun eskarien zuzia eskuan jasotzen eta Euskaltzaindian aitzinago eramaten.
|
|
2015
|
|
|
1499) izan ziren unibertsitateko irakasle. Garaiko unibertsitateetan Aristoteles zen filosofo nagusia, baina humanisten artean platonismoa zabaldu zen, hau da, Aristotelesen fisika baztertu eta Platonen filosofiak bete
|
zuen
haren lekua. Aristotelesek tradizioa esan nahi zuen, Platonek, berriz, eraberritzea.
|
|
2016
|
|
|
Berantago, 1968an, Suedako Neskatxa antzerkia eman zuten Saran, Daniel Landartek egin
|
zuen
haren aipamena Herrian:
|
|
|
XIX. mendean, Hugok horrela aurkezten
|
zuen
haren lana. Berantago, Larzabalen obren hastapena hartzen badugu eta bereziki famatu egin zuen obra, Etxahun alegia, hau da agertzen, mintzaleku paregabea dela.
|
|
2019
|
|
|
Are gehiago: Azkuek, Etxepareri euskaltzain oso izateko eskaintza egiteaz gain, nahi izan
|
zuen
hura. Alduden bizi baitzen mediku lana eginez. Bilbora aldatzea, aurretik Ramón Menéndez Pidal hizkuntzalari espainiarrarekin fonetika ikasketak egin eta gero.
|
|
|
49). Kontatzen dutenez, Vicente García de Diego Espainiako Errege Akademiako (RAE Real Academia Española) kideari Gipuzkoako La Voz de España egunkariak 1952ko ekainaren 19an argitaratutako elkarrizketa batean, Anton Gaztelu kazetariak euskararen akademia bat sortzearen egokitasunaz galdetu zion, uste baitzuen ez zegoela horrelakorik, eta Espainiako akademikoaren erantzunak argi utzi
|
zuen
hark ere ez zekiela horrelakorik bazenik. Artikuluari erredakzioan ezarritako oin oharrean, egunkariaren arduradunek zehaztu zuten bazegoela euskararen akademia bat, Bilbon, baina Gazteluren galdera eta De Diegoren erantzuna aldaketarik gabe argitaratzea erabaki zutela, horrela argi geratzen zelako zein hutsala zen Euskaltzaindiaren eragina eta indarra.
|
|
|
»Haritxelhar buru zela, 1992ko apirilaren 24an izendatu zuen lehen aldiz akademiak emakume bat euskaltzain oso, Miren Azkarate hizkuntzalari eta irakasle donostiarra, Jose Migel Barandiaranen heriotzak hutsik utzitako aulkirako. Izendapenaren berri ematean, Haritxelharrek argi utzi
|
zuen
haren merituengatik hautatu zutela Azkarate, inondik ere ez emakume izateagatik. Azkaratek ere beti adierazi izan du naturaltasun osoz hartu zuela izendapena, eta Euskaltzaindiarekin lotutako lanetan inoiz ez duela sentitu emakume izateagatik abantailarik edo desabantailarik, berdintasunean eta normaltasun osoz aritu dela beti alde horretatik.
|
|
|
1983an, Villasantek akademiaren egitura berritu eta batzordeak sortu zirenean, Mitxelena izendatu zuen Hiztegigintza Batzordeko buru eta batzorde horren lan nagusia Orotariko Euskal Hiztegia izan zen. Mitxelena 1987ko urriaren 11n hil zen, eta Sarasolak hartu
|
zuen
haren lekukoa. Horrez gain, maila apalagoko beste hiztegi batzuetan ere lan egin zuen Euskaltzaindiak Villasante eta Haritxelhar buru izan ziren garaian.
|
|
|
1983an, Villasantek akademiaren egitura berritu eta batzordeak sortu zirenean, Koldo Mitxelena izendatu zuen Hiztegigintza Batzordeko buru eta batzorde horren lan nagusia Orotariko Euskal Hiztegia izan zen. Mitxelena 1987ko urrian hil zen, Orotariko Euskal Hiztegiaren lehen liburukia argitaratu baino bi hilabete lehenago, eta Ibon Sarasolak hartu
|
zuen
haren lekukoa.
|
|
|
: Erlea aldizkariaren 12 eta azken zenbakia aurkeztu
|
zuen
haren zuzendari Bernardo Atxagak.
|
|
2021
|
|
|
Lehen zatian eta bigarrenean elementu bera errepikatuz (bai... bai, esate baterako) edo elementu kideak emanaz (hala... nola) gauzatzen da banakaritza: Dena dela, urte horren amaieran hobera egin
|
zuen
haren osasunak —hala gorputzarenak nola arimarenak— eta berriro ekin zion lanari (Morales); Hüso erdi biluzik ibiltzen zen nola neguan hala udan (Rey).
|
|
|
Oxobiren alegiak. alegia egin Ipar. Itxura egin. Ik. gorago 3 Alegia egin
|
zuen
hura adoratu nahi zuela.
|
|
|
La Epoca izan behar du, ezin ikusi izan dut lehen plana (K. Izagirre); Eta nik ere ezin hartu izan dut, funtsean, bertze biderik, zalantzarena eta galdegitearena baizen (Irigoien); Ezin ikusi izan zioten aurpegia (Ezkiaga); Hiru hilabetez zigortuta egon da, eta ezin izan du jokatu (Berria); Ez
|
zuen
haren berri eta ezin izan zuen ikusi, sastraka artean erdi ezkutaturik zegoenez (Saizarbitoria); Haserreak ezin izan zion tristura eragotzi (Jon Muñoz). Ahalera hipotetikoa gutitan osatzen da perifrasi horren bidez; halakoetan, prospektibotasuna markatu beharra dago, ahal eta ezin partikulei ko postposizioa itsatsiz edo izango adizkia gehituz(** etorri ahal nintzateke;** ezin luke esan):
|
|
|
16.3.4i Konparazio egituretan ere: Anitz gehiago dirateke oraino erraiteko gelditzen direnak (Etxeberri Sarakoa); Eta irabazi
|
zuen
hura guzia eta anitz gehiago (Mendiburu); Neror baitan baino sineste anitz hobea nuke zu baitan (Duvoisin); Den itsuenak ikus dezake, bertzalde, anitz gutiago aski litekeela (J. Etxepare); Honengandik hartzen duena baino anitz gutxiago (Mitxelena); Antolatzaileek anitzez gutxiago espero zuten (Berria); Prefosta, axuria arditegian ez zen baraurik egoten, jaten zuen egunean hiruretan bederen, ematen zuena baino anitzez gehiago (Borda);[...] unibertsitatean inbestitzen duena baino anitzez gehiago itzuli diola unibertsitateak gizarteari BPGean eta lanaren emankortasunean (Pérez Iglesias, Salaburu).
|
|
|
Eta arimen salbazioagatik zer ez dugu egin behar? (Kardaberaz); Zer ez
|
zuen
hark emango semeak eta bilobak bere ondoan ikustearren? (Etxaniz).
|
|
|
Ia delitutzat jo zuten begitarte hura edo bukaezinezko desbideraketatzat eta, gauzak horrela, handik aurrera inoiz ez zioten barkatu aizkolaritazuna (Iturbide); Nik, ordea, dena galdu dut, eta ezin diot berriro ekin beste bizitza bati. Hori esanik, atsekabe sakon bare batek hartu
|
zuen
haren begitartea, eta niri, berriz, bihotza, hunkitu zitzaidan (Errasti); Ez dakit zure asmoa betetzeko aukerarik izango duzun hemen. Hasteko, nik baino askoz gehiago dakizula konturatu naiz (Penades); Gure ohiturak eta jokoak, gure berbeta, gure kantuak eta dantzak, gure jatekoak eta janztekoak... guztia begitantzen zitzaien traketsa eta baldarra.
|
|
2023
|
|
|
Margaritak hogei urte zituen eta Briçonnetek15 bere bizia markatu zuen. Briçonnetek humanisten teologia hobesten zuen, eta teologia hau entzun
|
zuen
harengandik Margaritak. Ebanjelizazio nahiak bultzaturik, Bibliaren frantsesezko itzulpena za15 Guillaume Briçonnet(), Frantziako elizgizona zen, eta paper garrantzitsua izan zuen Frantzian Erreformaren hasieran.
|
|
|
Erresuma bere gain har tu orduko, Frantziari garaipen handi bat ekarri zion, Europa guztiaren be giradapean. Gerlari gisa frogatzen
|
zuen
harekin Frantziaren indarra mehatxu ere izan zitekeela.
|
|
|
Horrez gain, adiskidetasun handia zuen Nafarroako Henrikerekin. Kontseilari hurbila zuen, konfiantza handia
|
zuen
harekin, baina leial atxiki nahi zuen. Madrilen izenpetu zuen itunarekin nafarrak garrantzitsua zela Europako diplomazian ulertu zuen.
|
|
|
Zilegitasuna zeukan, baina ez zuen jarraitzailerik. Alaba bazuen, eta aukera ikusten
|
zuen
haren ezkontzaren bitartez Nafarroa berreskuratzeko, baina Frantziako erregeak ez zuen horrelako ezkontzarik onartu. Arriskua saihesteko bere alaba Joana Frantzisko I.ak gortera ekarri zuen.
|