|
2007
|
|
|
Gisa hortan desertur ekarria izan zena. Geroztik nehork ez
|
zuen
haren berririk ukan sekulan. Eta horrela, jandarmek erran zuten ere, bietarik bihi bat gehiago ez bizi izanez, inkesta abiatzeko ez zutela xederik.
|
|
|
Apez xaharrak zehaztu zuen, halere, berriak ez zuela inundik ere bera ordainduko, bainan elizan ibiltzen ez ziren gazteetaz artatuko zela eta, ez bazen errana izan ere, hola apez lana ikasiko zuela. Ikusiz apez berriaren aurpegi fin eta xuhaila, gaztaroa oraino utzia ez
|
zuen
haren gorputz mendrea, argi zegoen praktika luze baten beharra ukanen zuela herri huntako eliztarrekin bizitzen ikasteko. Hala ere, gure apez gazteak, doi bat musikari baitzen, ongi aplikatu zen astezken arrastiritan," Taize ko izpirituaren berme" zionaz, deus egitekorik ez zuten gazte zonbaiten biltzeko, korala baten muntatzeko estakuruan.
|
|
2009
|
|
|
Ez eta bai aritu ziren, Idoiak euri urak hobeki probesteko deposito handiagoa paratzea nahi baitzuen eta kalentadorea berritzea, Manuk berriz, ez
|
zuen
haren beharrik ikusten.
|
|
2010
|
|
|
Gizakiak uste
|
zuen
harengana hurbiltzen ahal zela izpiritura ihes eginez. Baina egun, Aingeruak alderantzizkoa irakasten digu:
|
|
2012
|
|
|
Eta Jules Bayle gure erretor gozoarekin, hein batean baizik otoitza maite zuena, sekulan nehor enoarazi gabe. Oo eta nolako usain ona
|
zuen
haren tabakoak, zigarreta pipatzeko hoditxo bat erabiltzen zuela. Eta nolako usain ona zuten, igandetan, herriko neska gazte eta emazteek, arropa pollitekin,... oo etzen Koloniako ura baizik orduan...
|
|
|
ETA ez zen KASen" eskubide guztiekin partaidea", erabakitzeko botorik ez zeukan eta" begirale" gisa(" en calidad de observador") onartua zen bilkuretara. 1979an, LAIAk hauteskundeetan parte hartzeko joera zuelarik, ETAk proposatu
|
zuen
haren izoztea, eta HASI gelditu zen alderdi klabe bezala. KASen eskaera politikoak," KAS Alternatiba", 1976an onartu zen, eta zazpi puntu zituen:
|
|
|
Errepresio aldetik, GALen denboretan gaude, arteko urte gogorrenetan: hain segur Gobernuak utzi zion leku librea talde terrorista horri, non ez
|
zuen
hark berak eratu. Terrorismoaren aurkako itunen denbora zen:
|
|
|
Argala, Txomin, Josu Ternera, eta gero berezietatik jinak, Pakito, Antton,... iraunkorraren forma hartu, min handia emango zuten etengabeko atentatuen bidez. Behin KAS alternatiba gauzatua31, ETAk jarrera defentsiboa onartuko zuen, demokraziaren lorpenak entsegu atzerakoien aurka defendatzeko32 Oro har, eta trantsizioaren edukiari dagokionez, ETAk garbi esan zuen trantsizio horretaz ez zuela sinesten. Liberalizazioak erregimenaren egokitze bat suposatu zuen, baina ez
|
zuen
haren natura aldatu: inperialismoa, oligarkia eta armada gelditu ziren nagusi eta ETAk behin baino gehiagotan errepikatuko du erregimenaren natura diktadura militarra dela.
|
|
|
Hor nituen ikusi, jendarmen artean, banko ordezkari ohia eta beste bat, sudurrak ilunik, ez zuten ene aldera begirik altxatu. Ikusi nuen ere Jonzaceko abokata, kopeta gorarik zagoen, bainan aldi huntan ene behakoak apalarazi
|
zuen
harena.
|
|
2013
|
|
|
Ostemuturrek ikusten
|
zuen
haren itzala, belarrean luzatua. Gau ainara batzuk zeharkatu zituen airea, Gorkaren inguruan.
|
|
|
Etxehorik luzatu zion eskua eta bertzeak, zalantzarekin, hartu zion. Ah! esan zuen behardunak eta bere zakurrerantz itzuli eta, gehitu
|
zuen
haren xedeari: Ongi dago, babestuta gaude!
|
|
|
Askatu zuen besoa eta harria bezala erori zen erroitzean. Etxehorik ikusi
|
zuen
haren gorputza hondatzen hostailan eta desagertzen. Jeiki zelarik ohartu zen, haize hegoaren bizkarrean, Loreren lepokoa aireratzen ari zela, bere azken hitzak aurreratu zuen bezala.
|
|
2014
|
|
|
Bizkaia eta Arabako sorgin batzuren auzia zuritzea. Ez zen De Lancre iduria izan zeren eta Inkisidore nagusiak beste norbait igorri
|
zuen
haren ondotik ikerketa bat egiteko, dudak baitzituen juje ezti horren lanaz.
|
|
2017
|
|
|
Udaberri goiztiar eta idorrago hura aspaldi ahantzia dugu. Frantziako leku askotan utzi
|
zuen
harek ondorio txar frango, bereziki belar guti egin ahal izan zelakotz. Hemen aldiz, Euskal Herriko xoko huntan, belar urte nasaia izan da:
|
|
|
Maider hurbildu zitzaion eta ezarri zuen bere eskua Frantxoaren izter artean. Ohartu
|
zuen
haren zakilaren zutitzea. Jin maitea. Gaurko ikusgarria ikusi eta amodioa hirekin egiteko enbeia diat.
|
|
|
Ez zen higitzen. Halere Frantxoak ikusi
|
zuen
haren papoko higidurak. Belaunikatu zen haren ondoan eta gorputza apur bat atxikiz, mintzatzen hasi zen.
|
|
|
Gero hurbildu zitzaion gizonari pasaia eginik bezeroen erdian. Ondora ailegatuz nahi
|
zuen
harekin mintzatu. Etxehori naiz. Goaitatzen zintudan, ihardetsi zuen bertzeak. Hitzordua genuen. Bai.
|
|
|
Halere so bat botatu zuen Ostemuturri. Ikusi
|
zuen
hark ere lanak zituela irria ezin atxikiz, mementu hartan. Ongi, zoazi zure bulegora. Handik etortzen naiz eta ikas diezazuket norbait badela eta nahi zaituela ikusi. Ez, Aita Saindua! ... Jainkoa, zer pazientzia behar den egungo nagusiekin!
|
|
2018
|
|
|
Kaputxinoak bere kantoreen zerrenda gaztelaniazko errepika batez bukatu zuen, zeinak, bere sinpletasun gordinean, aipatzen baitzuen zer eta Kristina erregina bizirik larrutzea eta haren azalaz atabal bat egitea, Aragoiko ibarretako jendeei gerlara dei egiteko. Kobla hau errepikatu
|
zuen
haren indar beldurgarriaren heineko itxura batekin. Plazerez amets egin nuen Euskal Herriko koblakarien asmoak ez zuela sekula deus ere kantore gaztelaua bezalakorik sortu.
|
|
|
Zenbait denboraz gortean distiratu ondoan, fortuna plazeretan xahutu zuen. Maite zuen emazte antzezlari batek berea partekatu
|
zuen
harekin. Bi maitaleak Turena lurraldera ihes joan ziren eta leku xarmagarri batean plantatu, Loira ibaiaren bazterrean.
|
|
2021
|
|
|
Hola pasatzen zituen udan, igande guziak, zeren herriko bestetan baziren beti dantza aldiak! Erretorak oihu berezi batekin lagundu
|
zuen
haren aitorlekurat sartzea: " Maxima saltatrix!".
|
|
|
Pasatu ditut memento luze batzu harekin bere sortetxean. Aldi berean, errekaren musikak laguntzen
|
zuen
harek bere hizkuntza ederrean emaiten zituen xehetasun baliosak. Iduri zaut oraino entzuten dudala haren mintzoa:
|
|
|
Horren ostean Donostiako Antigua auzoan zegoen Guardia Zibilaren kuartelera eraman zuten, eta beste hamalau egun izan zuten han. Basakeria berezien biktima izan zen eta Telesforo Monzonek Itziarren semea abestia idatzi
|
zuen
haren omenez.29
|
|
|
2005ean Aira kartzelatik atera zenean, prentsak horrela publikatu
|
zuen
haren historia: 1979an ETAra sartua, Tximista komandoan gero, eta Arozenaren atentatu ostean herbesteratu, lehen Iparraldera, gero Mexikora, gero berriz Iparraldera.
|
|
|
2014an Getxoko PPk eskatu
|
zuen
haren izena agertzea terrorismoaren biktimen artean.
|
|
|
Giza guztiz, BVEk anitz atentatu egina zuen" heriotzaren triangeluan" (Andoain Tolosa Urnieta) eta jendeak argi
|
zuen
hark egina izanen zela.
|
|
|
Zaurituta, aldapatik behera erorita, bertatik bertara tirokatu zuten. Nortasun agiria aldean eduki arren Gobernuak ez
|
zuen
haren nortasuna adierazi, Egin egunkariak publiko egin zuen arte.
|
|
|
Familiak gezurtatu zituen akusazioak eta Udalak isiltasun minutu bat gorde
|
zuen
haren memorian.
|
|
|
1980 urtean" 33en Agiria" sinatu zuen, eta horrek garrantzia berezia izan
|
zuen
haren ibilbidean. Alex Gurrutxaga literatur ikertzaileak horrela laburtzen du:
|
|
|
ETA Militarrak bere gain hartu
|
zuen
haren heriotza.
|
|
|
Horra nola ikusi
|
zuen
haren gestioa EAJko Xabier Arzalluzek:
|
|
|
1978ko abenduaren 27an ETA Militarrak tiroz hil
|
zuen
haren bulegoan Jose Maria Arrizabalaga, Ondarroan bibliotekaria eta Bizkaiko Comunion Tradicionalistaren burua.215
|
|
|
Omen, inspektore gazteak bazekien bizitza arriskatzen zuela eta, Beatriz Aranzabal bere andregaiaren lagunen arabera, horregatik ez
|
zuen
harekin konpromiso formalik hartu nahi.344
|
|
|
Onarturik atentatuaren helburua izanen zela Portellen hilketari erantzuna ematea, Erakunde armatuak Akonportaera bitxia@ zuen pertsona horren gainean bota
|
zuen
haren antolatzea edo, bederen, informazioa ematea:
|
|
|
Berriz, ETA Militarrak bai ezagutu zuen Carlos, baina, dirudienez, ez
|
zuen
harekin funtsezko lanik egin.
|
|
|
Gero, Euskadiko Ezkerrean partaide. 1980an atxilotua, nahikoa eri zelarik; Mario Onaindiak horrela adierazi
|
zuen
haren egitekoa: >Dirigentes de Euskadiko Ezkerra explicaron el protagonismo de Javier Garayalde en el desdoblamiento potftico de la septima asamblea de ETA para crear EIA y, en consecuencia, Euskadiko Ezkerra.
|
|
|
1990ean eurodiputatu karguaz dimititu zuen eta 1992an alderditik kanporatu zuten. Karmelo Landak hartu
|
zuen
haren lekua.
|
|
|
Arantzak horrela iruzkindu
|
zuen
haren heriotza: " Dostoievskiren pertsonaia bat bezala hil zen:
|
|
|
Txomin deportatu zutenean Josu Ternerak hartu omen
|
zuen
haren lekua, klarki 1987ko martxoan hura hil eta gero. Dirudienez, Hipercor garaietan eta 1988ko auto bonben garaian, ETA barnean talde gogorra zen boterean.
|
|
|
Bestalde, lekuan lekuko Ezker abertzaleak hasia
|
zuen
haren aurkako pintadak egiten," traidora"," chivata" prentsak berri handirik eman aitzin ere.
|
|
|
Latasak, berriz, kritikatu zuen borroka armatua, Erakundetik egotzi zuten eta kartzelatik 1998an atera zenean, ETAk izan
|
zuen
haren hiltzeko ideia, traidorea zela eta" por su actitud colaboracionista con el Estado español". 104 Horrela aipatu zuen bederen Baltasar Garzonek, 2004ko auto batean.105
|
|
|
Txapel hil eta gero, ETA Erakundeak komunikatu bat atera
|
zuen
haren militantzia bereganatzeko eta haren bilakaeraren goresmena plazaratzeko. Erakundearen arabera," Txapelak kartzelan borroka armatura berriz sartzea erabaki zuen, bere bizipen iraultzailea birbideratzeko prozesu autokritiko zintzo baten ondoren".
|
|
|
1984ko agiri baten, Erakundeak poliziaren gainean bota
|
zuen
haren desagertzea: hil eta gero gorpua ezkutatu zutela.
|
|
|
Lagunen arabera, poliziak askoz lehenago jakin zuen nor zen, eta izena sekretuan atxiki
|
zuen
haren adiskideen artean nahi zituen atxiloketak gauzatu arte.123 Ez zen operatibo horretaz berri handirik eman.
|
|
|
Miguel Brescia izan zen kondenatua. 1995ean Frantziak eman
|
zuen
haren bilatzeko eta atxilotzeko agindua. Bresciak bere burua entregatu zuen Logroñoko kuartelean eta isiltasun osoari atxiki zion.
|
|
|
Gaztetan 1978an atxilotua eta basaki torturatua, Iparraldera heldu zen 20 urte zituelarik; GALek hil egin
|
zuen
haren lankide bat, Jean Pierre Leiba, behar bada Pelitxoren bila zirelarik.
|
|
|
EMK alderdiak, publikoan behintzat, beti ukatu
|
zuen
haren eta talde armatuaren arteko inongo harreman organikorik.20
|
|
|
Algerrekoak hasi zirenean, Txominek eskatu
|
zuen
haren etorrera, dudarik gabe Zuzendaritzan nagusia zen jaiduraren ordezkari gisa.
|
|
|
" Gure alaba Ane jaio eta hamabost egun eskasera, Josu eta gainerako hautatuak Kongresura joan ziren beren kredentzialak jasotzera. Josu ilusituta joan zen, bai maila pertsonalean, bai herri bezala genuen etorkizunagatik, eta zoritxarreko gau hartan, norbaitek zapuztu egin
|
zuen
haren ilusioa.
|
|
|
Bigarren izen bat aipatu zen bake egile posibleen arteak: Jon Idigoras, ETA, LAB eta Herri Batasuneko militante historikoa; ETAk aurreratu
|
zuen
haren hiltzeko planen berri ukana zuela.
|
|
|
1981eko urtarrilaren 15ean burutu zuten, Alciran. ‘Avidesa’ko nagusia oso aberatsa zen, Espainiako fortuna handienetako bat, eta poliziak 2000 kide baino gehiago ezarri
|
zuen
haren bilatzeko lanetan.75
|
|
|
Joxe Agustin Arrieta 1992an Herri Batasuneko Mahai Nazionalean euskarazko arazoen arduraduna zen; gero, 1993an Jose Alvarezek hartu
|
zuen
haren lekua, eta Arrieta Iglesias inguruko istiluen aurrean ez zen ondo sentitzen.
|
|
|
Erakunde armatuak ezagutu
|
zuen
haren militantzia eta komunikatu batean ohoratu.
|
|
|
Jon Idigorasek erran
|
zuen
haren heriotza" ustezko hilketa" zela, eta Gobernua eta Ajuriaeneko alderdiak zirela azken erantzuleak.
|
|
|
Poliziak jakinarazi
|
zuen
haren adineko polizia batek oso antzeko autoa zuela, baita Leonen matrikulatua ere, eta, behar bada, nahasmen bat izan zela.
|
|
|
Susper 2002ko bukaeran errea, bere lekua 2003ko hasieran hartu
|
zuen
harekin 2000 ibili beste ekintzaile trebatu batek, Gorka Palaziosek; hau ere laster atxilotua izanen zen, 2003ko abenduan. Susper denbora berean berriz erori zen.
|
|
|
Antza Albisu gelditu zen Zuzendaritzan gehiena bezala, eta prentsak asko espekulatu
|
zuen
haren egoeraz. Ba omen ziren oraino 70 bat gazte prest komandoetan aritzeko, baina adar militarrean izan atxiloketek Gorka Palazios, Susper ahuldu zuten egitura, eta apirileko erorikoek beste kolpe latza eman zioten.
|
|
|
Besteak beste, poliziak atxilotu
|
zuen
haren neska laguna, Nekane Txapartegi, Asteasun HBko zinegotzi, zeinek gogor torturatua izan zela salatu baitzuen.10 Hileko bederatzian atxilotua eta Guardia Zibilak Madrilera eramana, torturak, exekuzio simulakroa eta bortxaketa kolektiboa pairatu zituen
|
|
|
Casasen aurkako ekintza zela eta, 1992an Espainiako fiskalak baztertu
|
zuen
haren aurkako akusazioa, froga ezean; poliziak Pakito eta Salegiren arteko katearen hipotesia landu zuen Pasaiako sarraskiaren denboran, eta Autonomoak ETAri lotuak zirela hipotesi antiterroristan beti atxikia izan da.
|
|
|
" Gisasolaren jokabideak ez
|
zuen
haren kanporaketa beste aukerarik ematen, diziplina falta zuelako, aspalditik duen portaera gogorra bezain faltsuagatik, eta erakusten dituen jarrerengatik; horiek guztiek, Erakundetik kanpo utzi dute. Porrot pertsonala izan da, eta portaera irrazionala ekarri du".
|
|
|
Testua Ermuko Blanco zinegotzia exekutatuz gero izan ziren gertakarietan ukan zuen abiapuntu bat. Prentsa espainiarrak 1998ko hasieran eman
|
zuen
haren berri.43
|
|
|
ETAk Luis Caso 1997ko abenduan hil zuenean, Zamarreñok hartu
|
zuen
haren lekua.
|
|
|
Lana utzita etxera abiatu zen, eta heldu ez. Handik bi egunetara Ertzaintzak aurkitu
|
zuen
haren autoa, lanetik bost kilometroetara.
|
|
|
Alternatiba Demokratikoarekin, ETAk garbi utzi
|
zuen
hark proposatu bi mahaien mekanika ez zela hori. ETAk ez zuen baztertzen Estatuarekin zuzenean eginen zuen negoziaketa politikoa eta, are gehiago, negoziazio politiko horretan finkatu lorpenak gero praktikan egokitzeko baizik ez zuen ikusten alderdi eta eragile sozialen mahaia.
|
|
|
Parisen 2004an izan Ozaeta, Suberbiola eta Salaberriaren aurkako auzian mintzatu zen, dokumentu kopuru eskerga baten gainean. Prentsa espainiarrak eman
|
zuen
haren bertsioa. La Vanguardia, 2014/06/02.
|
|
|
karrikan eta hil urren bildu zuten, desagertu eta handik hamar egunetara; Purpan ospitalean berehala hil zen, eta gorputegian atxiki zuten identifikatu gabe.9 Huts administratibo larriaren ondoan ikerketa izan zen, administrazioa zuritzeko. Autopsiak ez zuen datu berririk ekarri, eta familiak salatu
|
zuen
haren egiteko modua.
|
|
|
Mugarri kartzeletan ongi banatu bazen ere, Otegiren taldeak arras baztertu
|
zuen
haren zabaltzea militanteen arteko eztabaida publikoetan; ohiko ENAMen teknikak berriz erabilita, Zutik Euskal Herria ponentzia ofiziala baizik ez zen eztabaidatzen, biltzarretan ekarpen baikorrak onartzen ziren bakarrik, eta ez kritika orokor alternatiborik.
|
|
|
Garaian, Atxulo omen zen Erakundeko arduradun nagusia. Gero, 1988an, Lukas Iruretagoienak hartu omen
|
zuen
haren lekua.
|
|
|
Alta, Mariano Rajoyk azpimarratu
|
zuen
haren garrantzia, eta goresmenak eman Frantziari bere lankidetzagatik.
|