|
2000
|
|
|
Auto lasterketako pilotuaren itxura ematen zion, leku beretik edeki zituen eskuzorro beltzek areagotua. Orduagatik ere epelera egin nahi ez
|
zuen
giroan, bero latza egin behar zuen barne horretan.
|
|
|
Lurra ihartzeaz aspertuta, udazkenerako buelta egina
|
zuen
giroak, hilerriko aparkalekuan. Mendebal hezea zen orain nagusi azken asteetako hego jasangaitzaren lekuan, eta jaka —atzo soberaxko, gaur gutixko— babes eskasegia nuen eguraldiaren soineko berriaren heineratzeko.
|
|
2001
|
|
|
Ekar ditzagun gogora, berriro ere, 1991n Saizarbitoriak Iruñean bere belaunaldiak ezagutu
|
zuen
giro literarioaz esandakoak. Argi dago garai haietan euskal irakurleriak etendura nabarmena ikusiko zuela ordura artean eskainitakoaren eta Saizarbitoriaren nobelek eskaintzen ziotenaren artean.
|
|
|
Celtas filtro gabeak erretzen ari ziren, eta keak epeltzen
|
zuen
giroa barruko zementuarte ilunean.
|
|
|
Betiko eguzkiak gogait eragiten zion. Nahiago
|
zuen
giro aldakorra, Bidasoa aldeko maiz goibeltzen den zerua, euri ondoko eguzkiaren irribarre bustia. Zentzuak ez ezik, haren barrena ere hezetasun bila zebilen, Iparraldean negar euriak eta barre eguzkiak oratu duten umore lainotsuaren bila.
|
|
|
Hark sortu
|
zuen
giroan hazi ziren Mendiburu, lehengoa eta oraingoa, Kardaberaz, baita Basterretxea eta Gamiz bera ere, urrutitik bederen. Lehenbiziko biek izan zituzten Larramendirekin errietaldi aski  larriak, baita hizkuntzari dagokion aldetik ere.
|
|
2002
|
|
|
Xose Luis Mendez Ferrinen, 1999an Sueziako Akademiak eskatuta Galizieraz Diharduten Idazleen Elkarteak Nobel Sarirako aurkeztu zuen idazlearen «No ventre do silencio» nobelaren gaztelerazko bertsioa argitaratu du Txalaparta argitaletxeak, «En el vientre del silencio» izenburuarekin. Galiziako Santiagok iragan mende erdialdera bizi
|
zuen
giro politiko eta soziala islatzen duen narrazio honen egokipena, Mendez Ferrin beraren emaztea den Moncha Fuentes Ariasek egina izan da. Garai hartan Santiagoko Unibertsitatean ikasten edota ikasgaiak ematen ari zirenak dira, gehienbat, nobela kolektibo honetako protagonistak, eta beraiekin batera, gerra ondoren latz hartan hiri galiziar horretan bizimodua ahal zuten eran ateratzen ahalegintzen ziren langile, eskale eta emagalduak, hala nola harropuzkeriaz beterik handik jaun eta jabe zebiltzan falangista, militar, ugazaba eta Elizako ordezkariak.
|
|
|
Arlo judizialean 1997tik gaurdaino hartu diren erabakiak nekez uler daitezke PPren garaiak ekarri
|
zuen
giro politiko berri horretatik kanpo. Erantzukizun penala ia bi hamarkadetan pertsonari lotua egon zen moduan, estrategia politikoen aldaketak eragina izan zuen eremu juridikoan eta erantzukizun penalaren kolektibizazioa etorri zen.
|
|
|
Etxean topatu
|
zuen
giroak ez zion askorik lagundu lasaitzen. Aita salan zegoen telebista ikusten.
|
|
2003
|
|
|
Diario de Noticiasen eta Nafarkarian ere Nafarroako literatura zaharraren istorioak kaleratu izan ditu astero astero. Eta euskal nazionalismoaren sorrerak Nafarroan sortu
|
zuen
giroak liluratuta bi antologia plazaratu ditu. Lehena Euskara Iruñeko Kazetaritzan() orain bi urte argitaratua.
|
|
|
Euskal prentsan eman zen bilera haien berri,« (komatxo tartean jarri beharrik ez duen euskal prentsara) mugatzen gara». Are gehiago, euskalgintzak bizi
|
zuen
giro ezkorra bereganatuz, Orbek euskararen egoeraren balantze iluna egin zuen: «Euskal Herriak, lehen bezain erdaldun jarraitzen du.
|
|
2004
|
|
|
Euskal Herriak bizi
|
zuen
giroaren kritika zorrotza egiten zuen Erdozaintzik. Euskal kultura pobretze, ahazte eta itzaltze bidean zekusan, kanpoko kulturak (frantsesa eta espainola) indartzen ari ziren hein berean.
|
|
|
Harakinek sorbaldak jaso zituen. Musika ozenak bat egiten
|
zuen
giro alaiarekin, jendeak ataka gaitzetik jalgia zirudien. Estiri begiratu zion Harakinekiko laguntza bila edo.
|
|
|
Gizon gehiago ageri zen, paseoan bakarka edo arbolen kontra bermaturik, segizioarenganako jakin minik gabe, iruditu zitzaion Fermini, arreta beste zerbaitetan bailuten. Arraroa egin zitzaion egunsentian figura haien bakarka ibiltze hark eragiten
|
zuen
giro ezkutu eta ia klandestinoa, segizioak garraiatzen zuen isiltasunak areagotua. Soilguneko lehen lerroko zuhaitzez harantz, gizon haietako bat, galtza bakeroak eta zamarra gorria, besteek ez bezala arreta emanik, haien bidea egiten ari zela iruditu zitzaion.
|
|
|
Noizean behin txokolatea ematen zioten, eta berak, sutondoan eseririk, jan egiten
|
zuen
giro hartatik ihes egiteko, txokolatearen zapore gozoan kontzentratuz. Ganbaratik ailegatzen zitzaizkion garrasi erdiragarriek eragiten zioten beldurra, jakin minak gainditurik.
|
|
2005
|
|
|
Kultur humus haren baitan, Gasteizko Ateneoaren azpiegiturak baliatuz, erne ahal izan zen aldizkariaren proiektua. Bigarren faktorea, Revista inspiratu
|
zuen
giro euskaroa izan zen, 1876ko foru abolizioak eta haren aurkako erreakzioak markatu zutena. Lege Zaharren errautsetatik berpizte proiektu euskaltzalea jalgitzen zen, eta helburu horretan parte hartu zuen Gasteizko aldizkariak.
|
|
|
Gelatik hanka egiteko sekulako gogoa nuen. Baina gizon haren presentzia hutsa, sortzen
|
zuen
giroa, katea bezalakoa zen. Eskua hartu zidan eta ukitzera behartu ninduen.
|
|
2007
|
|
|
Emile Larrerren ikuspuntutik: Momentuan aldaketa handia izan zen, zeren eta ordu hartan zen piska bat kontserbadoreak, eta La, ttek ekarri
|
zuen
giro berri bat, ekarri zuen orduko sozial aldetik eta politiko aldetik; sozial aldetik lankidetzarekin eta sindikalismoarekin konpontzen zen ongi La, tte, horiekin zabilan, eta gero politika aldetik ere berdin; orduan ziren lehenbiziko demokratak eta orduan Mouvement> Republicaine, MR P Mouvement> Republicain> Populaire, eta holakoak ziren eta gero haiekin, heiei loturik sort... Bainan gero Eskual Herria barnean, horrek hemen, Iparraldeko Eskual Herrian, ez zuen horrek aldaketa izugarri bat ekartzen; hemen irakurle berririk gabe berdin segitu zuten aurrekoek, gehien gehienik; zenbait politizatuagoak ziren, zenbaitek nahi zuten berritze hori, baina beste asko....
|
|
|
Bakarra ere ez zen ageri. Geldialdi susmagarria igarri
|
zuen
giroan: orkestra isilik zegoen, eta musikariak ez zeuden beren lekuan.
|
|
|
Urdinik ilunena iduri zuen beltzetik hasi eta zuri zurbileraino, mestizajearen aukera guziak ikusten ahal ziren. Tunbonak, tronbonak, zartaginak eta bertze aunitz tresna eskuetan, odola irakiten eta sabela urduri paratzen
|
zuen
giroa jabetu zen bazterretan.
|
|
|
Aleidarengana berriro hurbiltzeko aukera erabat baztertzen ez zuen arren, atseden hartu zuen bere bakardadera itzuli zelarik. Isiltasunak sosegatzen lagundu zion, baina zerbait faltetsi
|
zuen
giroan eta, ahalegin txipi baten ondoren, Morriconeren zintarekin oroitu zen; ez zuen entzuten eta harritzekoa iruditzen zitzaion, zeren...
|
|
2008
|
|
|
Emozioaren emozioz ibili ziren Donostian. Munduko Futbol Txapelketa garai hartan izateak ere lagundu
|
zuen
giroan.
|
|
|
Ez du izan nahi, ez da kontsumo literatura. Egia da, esaldi batzuk korapilatsuak izan daitezke(" urteek bainoago urteetan ikusiek ematen duten, eta eskarmentua esan ohi zaion, argitasunaren eta etsipenaren arteko zer horrek aurki esan zion belarrira ez dagoela lor daitekeen guztia lortzea baino garaipen handiagorik"), baina uste dut zail erraz dikotomiatik harago, Garziak islatu nahi
|
zuen
giroak eskatzen duela halako idazkera jasoa. Thomas Mannek ere ez zuen Herioa Venezian arrandegiko hizkeran idatzi; Itzalen itzaleko Italiak dotorezia eskatzen du, hortik prosa landua.
|
|
|
Zerbaitengatik zegoen harro Orixe Euskaldunak poemari buruz Zaitegik eta Ibiñagabeitiak botatako laudorioekin, izan ere. Aiek Homer eta Virgili beren izkuntzan irakurri ditute.? (Gutunak, 229 or.). Iztuetak erantzungo luke gerraurreko giroa halakoxea zela, eta ni ados, baina soilik baserritar kultura besarkatzen
|
zuen
giro horrek, eta kultur giro hartako protagonisten artean ere bazen diferentziarik. Ovidioren Ars Amandi (klasikoen artean klasiko) zela eta Orixek Ibiñagabeitiari idatzi zion gutuna lekuko:
|
|
|
hizkuntza salbatzeko goi klaseetara hedatu behar zela, hizkuntza batu beharra zegoela (ortografia, fonetika eta euskalki bakarra hautatuz), etab. Badirudi, gainera, hitzaldi ondorengo tarteek aukera eman zietela harreman pertsonalak hobetzeko, elkarrulertzea erraztuz. Manuel Lekuonak hola oroitzen
|
zuen
giroa:
|
|
|
Zortziko handian, gai serioak izateak ez
|
zuen
giroa berotzen lagundu, baina gogoeta batzuk entzuteko aukera izan zen. Estangari eta Legarretari aulki gurpildunean ibiltzen diren elbarriak izatea tokatu zitzaien.
|
|
2009
|
|
|
Bero itogarria zegoen gelatxoan. Puru merkearen, kafe errearen eta izerdi zaharraren usainak astuntzen
|
zuen
giroa. Arduraduna berrogeita hamar bat urteko bibotedun bat zen, aurpegian urte luzeetako eguzki eta hotzak idatzita zeramatzana.
|
|
|
Abokatu jaunarekin egitekoak egin ondoren, berriz, etxera bazkalorduan itzuli, seme alabak udako oporretan murgilduta zeuden?, eta hantxe aurkitu
|
zuen
giro zalapartatsua! Neska mutilak atarian zeuden, aparatuari begira, harri eta zur, guztiek zekiten hura kuadrupleta bat zela, baina huraxe zen ikusten zutèn lehenengo aldia!?, aita etxera iritsi. Reginak ongi agindu zien seme alabei, aita etorri bitartean ez zezatela ezer egin?
|
|
|
Errusiak berak sutu
|
zuen
giroa. Orain inguruko auzokide
|
|
|
Ez ahaztu, orobat, Iraultzak euskarari eta euskararen munduari egindako erasoa, patois deklaratuz. 1794ko Espainiaren eta Frantziaren arteko Konbentzio Gerrak ere ez
|
zuen
giroa hobetuko.
|
|
|
Meskitara eta Kosovora doan bidetik goazela duela aste batzuetako lehergailuek non egin zuten eztanda erakutsi digute, Tito mariskalaren kalean. Albaniar saltokien atarira jaurti zituzten gauez; ez zen zauriturik izan, baina argi utzi
|
zuen
giroa zelan gaiztotzen ari den. Abenduko azken egunetan egindako polizia operazioaren ondorena izan zen erasoa.
|
|
|
Dena den, batez ere etxean
|
zuen
giro politikoa. Gurasoak ezkerraldekoak zituen.
|
|
|
Ivan Vazek ere gogoan izan du Balentziagak gaztetan bizi
|
zuen
giroa. Balentziagaren pieza ezberdinak hartu eta bildu egin ditu jantziari estilo propioa erantsiz.
|
|
|
Diru kutxaren klin! soinuak hartu
|
zuen
giroa. Salerosketa erakustaldi zikin hark arrapaladan abiarazi gintuen ostatu ilun hartatik.
|
|
|
Abokatu jaunarekin egitekoak egin ondoren, berriz, etxera bazkalorduan itzuli –seme alabak udako oporretan murgilduta zeuden–, eta hantxe aurkitu
|
zuen
giro zalapartatsua! Neska mutilak atarian zeuden, aparatuari begira, harri eta zur –guztiek zekiten hura kuadrupleta bat zela, baina huraxe zen ikusten zutèn lehenengo aldia! –, aita etxera iritsi –Reginak ongi agindu zien seme alabei, aita etorri bitartean ez zezatela ezer egin– eta Teofilo
|
|
|
Posak abestu
|
zuen
giroaren jabaltzeko. Janariaren usaina erregin, hirurak hormatu ziren bakoitza bere katilua ahurretan.
|
|
2010
|
|
|
Testuinguru historiko eta politiko berezi batean zeuden; ordurako, monarkia parlamentario bat zuten, erregea hil zuten eta bi iraultza izan zituzten (errepublika baterako iraultza eta monarkia berreskuratzeko beste bat). Giro politiko hura izateak eragiten
|
zuen
giro zientifiko eta pentsamendu irekiagoak izatea, beste herrialdeekin konparatuta. Horregatik sortu ziren Newton eta Halley bezalako pertsonak.
|
|
|
Hala botea, finezia eta ingurumaririk gabe, zerbait zulatu
|
zuen
giroan.
|
|
|
Luiak zalantza egin zuen Omarrek egoki erabili ote zuen hitza ala hiztegi eskasiak eraginda, baina ez
|
zuen
giroa petraldu nahi izan.
|
|
|
Biztanle guztiak edatera gonbidatu zituen, pelikuletan bezala. Mickaleen kontratatu
|
zuen
giroa berotzeko, eta honek gitarraz lagunduko ote nion eskatu zidan. Benetan ohore bat niretzat.
|
|
|
La Encarnación deritzan monasterioan aurkitu
|
zuen
giroa eta Jainkoarekin harreman estuan, Hark barru barrutik eraginda, sortu zitzaion misio karismatiko eta apostolikoa kontatzen dira:
|
|
|
Bizkaiko hiriburuan, Markinara joateko beldurrez eta bertan ezagutzen zuenbaten bitartez, lanean hasteko modua izan zuen. Baina ez zuen Julian Abandorentailerrean
|
zuen
giroa gustuko eta ahal bezain laster Euskalduna Ontzioletan jarrizen beharrean. Euskaldunara joatearen arrazoia erbestera aldentzeko ontzietarahurbiltzea izan zen, baina helburu hau ere ez zuen lortu eta «gosearen eta Valladolideko zenturien erasoei» ihes egiteko, amak hala eskatu ondoren, etxera itzultzea erabaki zuen 1942ko urrian.
|
|
|
Gurutzek Lekarozko ikastetxe ospetsuan egin zuen batxilergoa. Seguru asko, bertako giro euskaltzalean murgildu zen Gurutz gaztea, euskara eta literatura lantzera bultzatu
|
zuen
giroan. Hangoak bukatu ondoren, Donostian, merkataritzako ikasketak egin zituen aitaren arbel negozioan jarduteko asmoz.
|
|
|
Galderak oso azalekoak ziren: zein izan zitezkeen heriotza horren ondorenak, ETArekin konponketaren bat bilatzekotan, zein ziren orduan ETAren helburuak, eta nolakoa zen Euskadin albiste horrek sortu
|
zuen
giroa. Hori, martxoaren hiruan eman genuen Vaticano Irratian.
|
|
|
Ematen
|
zuen
giro mikaztu hartan jarraituko genuela laurok Mamousinetik atera arte. Baina abuztuaren lehen astean oreka hautsiko zuen zerbait gertatu zitzaidan.
|
|
|
Egoera honen aurka Agustin Kardaberaz gipuzkoarrak Eusqueraren berri onac, eta ondo escribitceco, ondo iracurteco, ta ondo itzeguiteco erreglac (1761) argitaratu zuen Iruñean. Liburuan argiki azaldu
|
zuen
giro hau:
|
|
|
Kanta Berriak sortu
|
zuen
giroaz ohartzeko, hona Iñaki Beobidek 1966an Zeruko Argia n idatzitakoaren pasarte bat erakusgarri:
|
|
2011
|
|
|
Azken finean, taberna alternatibo eta kulturala izan baita. Obelix aitzindariGehienbat Obelix ek altxatu
|
zuen
giro musikala herrian. Sustraien papera berriz, kulturalagoa zen hasiera haietan.Bertan AHT a, Itoizko urtegia eta halako gaien inguruko hitzaldiak ematen ziren.
|
|
|
Eta zein goiz giro ederra! Baina ez
|
zuen
giroa aipatu behar; fundamentuz aritu behar zuen. Estalpea.
|
|
|
Itsasotik sartzen zen haize hezeak asko hozten
|
zuen
giroa eta Tuercasek ez zeraman txamarrarik. Urratsa azkartu zuen, hala ere kala ez zegoen hurbil.
|
|
|
Sega. Segitu
|
zuen
giro unibertsitarioan, baina ikasle izatetik irakasle izatera pasa zen. Trebakuntza intelektuala eta etengabeko sorkuntza batu zituen.
|
|
|
Handik denbora batera, beste eztabaida batek berotu
|
zuen
giroa: ea ba ote zeukaten andrazkoek lekurik zeregin horretan?
|
|
|
Horrelakoa zen Arkadia horretako Peru, baina ezkutuan (klandestinitatean?) gorderik bizi izan zen karlistek ia mende bat geroago Beti bat egunkarian argitaratu zuten arte, Mogelek ezagutu ez
|
zuen
giro batean. Eta horrela, Mogelek ez zuen inoiz jakin berak deskribaturiko euskal Arkadia inoiz izan bazenlaster desagertuko zela.
|
|
2012
|
|
|
Azkenik, Joseba Alvarezek hartu zuen hitza, aitari, Txillardegiri, emandako Merezimenduzko saria eskertzeko: " Gure aitak, beste batzuekin batera, Euskal Herriak gerra ondoan bizi
|
zuen
giro ilun eta etsian argi txiki bat pizteko gaitasuna izan zuen eta poliki poliki argi horrek Euskal Herriko berpizkundea ekarri zuen kulturgintzan, euskalgintzan, politikan, euskal abertzaletasun berriaren forman. Argi txiki hori aitak handitzen ikusi zuen eta egun, gure lurra elikatzen eta aberasten duen eguzki bilakatu da, guztion lanari esker".
|
|
|
Itzulpena XVI. mendekoa izanik, eta kontuan harturik, gainera, euskal literaturak inolako tradiziorik ez
|
zuen
giro batean eginikoa dela, normala da itzulpengintzaren inguruko diskurtso egituraturik ez aurkitzea. Garai hartako Europako itzultzaileek bezala, Leizarragak ere ikuspegi enpiriko batetik azaltzen ditu bere itzulpen irizpideak, bere esperientzia hutsean oinarrituz, eta, ondorioz, antzinate klasikotik datorren pentsamendu aurremodernoaren oinordekotza hartu behar dugu apaiz lapurtarra.
|
|
|
Umetan, bere herri eta auzoko mundutxoan izan
|
zuen
giroa, hango jolas eta abenturatxoak, baserri izenak, ametsak, bere umetako eta betiko lagun bati eskainitako Arteaga izeneko poema luze batean agertzen ditu.
|
|
|
Ama etorri zaio gogora Inasi. Amak ere bildu egiten
|
zuen
giroa pianoa jotzen jartzen zenean. Inasi, ez daki zergatik, amak Schumannen piezak jotzen zituen uneak oroitarazi dizkio Keith Jarrett jotzen ari den honek.
|
|
|
Ederra zen ikuspegia astiro bezain indartsu zebilen diesel motordun autobusetik, gau izarratuan. ...eskatu zion Galok zaindarietariko bati, eta halatsu, haren ostean, beste presokide batzuek ere nork bere inguruko zaindariari; sartzen zen aire gozoa tarteka gailendu egiten zitzaion autobusak botatzen zuen gasoil kiratsari; bere parajekoa baino lehorragoa zen airea Galorentzat, eta, horregatik edo egun osoa bagoi itxiaren barruan sartuta eman zuelako, nabarmenagoa gertatzen zitzaion hark sortzen
|
zuen
giroa. Une hartan desio bat eskatzeko aukera eskaini izan baliote, bidaia hark gau osoa iraun zezala eskatuko zukeen.
|
|
|
Bi faktoreri egotzi zien bere porrota: txikitatik etxean eta inguruan bizi izan
|
zuen
giro liburu gabeari, eta bizitzan zehar gertakari gogoangarri gutxi protagonizatu izanari.
|
|
|
Hitlerren Alemaniak Austria anexionatu zuenean, Stefan Zweigek, kabitu ezin guztizkoan bere inguruan ikusten
|
zuen
giroarengatik, Alemaniatik Londresa alde egin zuen Lotte idazkari eta amorantearekin eta britainiar herritartasuna eman zieten. Han ere gustura ez, ordea, garaiko gerra giroak berak batere atsegin ez zituen sentipen nazionalistak pizten eta puzten zizkielako.
|
|
|
Halako batean, enpresarioaren ingurukoek bildu zuten eta baita ordaindu ere bahitzaileek eskatzen zuten dirutza eta, gorabehera gehiago gabe, atxilo eduki zuten tokitik ehun bat kilometrora utzi zuten bahitua baso txiki batean, haritz bati lotuta. Laster, egoera politikoa aldatu egin zen, eta Juanjo urrutiratzen hasi zen bahitzaile izatera eraman
|
zuen
girotik. Ez poliziak ez beste inork zekien zertan ibilia zen.
|
|
|
Egun hartarako erredaktatutako egitarauan, Lalande Biranek dejeuner sur l' herbe deitzen zion festaren une hari. Lehiaketaren tentsioak, hala ere, zapuztu egiten
|
zuen
giroa. Ez zegoen lasaitasunik taldeetan; ez zeuden errifleak, deskantsu uneetan komeni bezala, denak batera jarrita, tente eta elkarri eutsiz, baizik eta zein bere jabearen alboan; ez zuen inork gorputza etzaten lo kuluxka bat egiteko.
|
|
2013
|
|
|
Angastaco. Argentinako ohiko herri eta ohiko plazetatik haratago, herri hark ukitu laranja bat
|
zuen
giroan. Aspaldikotasun bat.
|
|
|
Poteoa existitzen ez zen hiri horretan, hamar, hogei, eta hogeita hamar pertsonak osaturiko taldeak arruntak ziren asteburuetako poteoetan. Lapurdi barnealdeko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako jendea ere erakartzen
|
zuen
giro horrek. Manifestazioen aitzakian edota egun-pasaren estakuruan, jende ugari biltzen zen, bereziki Hendaia, Ziburu, Donibane Lohizune, Miarritze eta Baionan.
|
|
|
1870koa hertsiki lotuak dira, eta 1871tik 1914erako garaia une giltzarria izan zen. Gerla haren ondorioz hein batez, eta beste arrazoi orokorrago batzuengatik ere bai, XIX. mende bukaera nazionalismoen iratzartze urte bat izan zen, pixkanaka pixkanaka gerla eraginen
|
zuen
giro bat sortzeraino.
|
|
|
Halaber, Action Française ko Léon Daudet politikari, kazetari eta idazleak ere anitz idatzi zuen, eta bere literaturan gai hori agertu zen. Ikusirik Eskualduna astekariaren baitan nolako eragina zuten Action Française mugimenduaren ideiek, 1870eko gerlaren galtzeak sortu
|
zuen
giro berezi horren azpimarratzea beharrezkoa da, Alsazia eta Lorrena eskualdeari buruz euskal astekariak zuen diskurtsoa frantses nazionalismoaren ildo horretan kokatzen baitzen, geroago ikusiko dugun bezala.
|
|
|
Artikulu hartan, 1870etik gerla lehertu arteko kronologia pedagogikoa egin zuten, 1875etik landa Alemaniak Frantziako armadaren berriz indartzearen parean beste gerla bat hasi nahi zuela baina hainbat aldiz gibelera egin behar izan zuela esplikatuz. Baina artikulu haren helburua bakea egiteko baldintzak azaltzea zen, eta ez hainbeste 1870etik 1914era gertatu zenaren eta gerla piztu
|
zuen
giroaren esplikatzea.
|
|
|
Gainera, XX. mende hasieran egoera hau orokorra zela pentsatu behar da: alegia, Arrutik bizi
|
zuen
giroaren eragina ez dagokiola berari bakarrik, baizik eta estrapolatu egin daitekeela garaiko poeta edo bertso idazleengana. I. Aldekoak Bertsolaritzatik poesiara lanean honakoa baieztatzen du:
|
|
|
Eta, azkenik, euskara batua eztabaida iturri zen garaietan, aldeko adina aurkako zituen garaietan, gogor saiatu zen Txillardegi batasunaren aldeko lanean; idatzi ugari aurkituko ditugu garai haietakoak euskara batuaren beharraz konbentzitu nahian ingurukoak. Argi eta garbi zuen berrogeita hamarreko hamarkadan euskaldunen artean ikusten
|
zuen
giroa gainditu eta beste aldi batera pasatu beharra zegoela. Horregatik, Euskaltzaindian 1956an eta 1958an aurkeztutako txostenez gain, argigarria da oso" Euskotarrak utikan!" artikulua, Huntaz eta hartaz lanean (1965) argitaratua:
|
|
|
Isil isilik zeudela iruditu zitzaidan, musikan kontzentratuta, ni neu bezala, bankuetan eserita zeuden guztiak bezala. Haur batek bakarrik ematen
|
zuen
girotik kanpo. Negar muxinka ari zen adineko andre baten altzoan.
|
|
|
Baina momentu horietan jende guziak irriñoa bazuen ezpainetan. Musika, aire epela, kolore biziak, denak alegeratzen
|
zuen
giroa.
|
|
|
Hezur artatzaileak nahi
|
zuen
giroa lasaitu. Ereman behar dugu laster, sofritzen du, aski da orain.
|
|
2014
|
|
|
Aski zen bietako batek hildura hitza aipatzea biak itoan irrintzika hasteko. Jangela burrunbaka eta jiraka hasten zen orduan; arintasun bitxi batek blaitzen eta kutsatzen
|
zuen
giro astuna.
|
|
|
Gero, afalondoan, neskak kristalezko portxe ilunera eraman zuen, eta apropos aldatu
|
zuen
giroa.
|
|
|
Eguraldi ederra zegoen, baina haize hotza zebilen gauean, eta eguzkiak nekez lortzen
|
zuen
giroa berotzea. Izan ere, irailaren atarian zeuden, eta latitude altuko eskualde hartan nabarmena da eguzkiak egunez egiten duen arkua gero eta hurbilago igarotzen dela zeru ertzetik.
|
|
|
Lan guzti hau, militantzia eredugarriaz eta, lehen urteetan bederen, arlo akademikoa eta arlo ludikoa uztartzeak sortu ohi
|
zuen
giro alaitsuan burutu arren, nekagarri, ezinezko ez esatearren, gertatzen da militantzia hutsez eta nolabaiteko euskarririk gabe egiteko; eskaintza akademikoa hedatzeak eta horrek eskatzen duen administrazio kudeaketari erantzuteko.
|
|
|
Hiriaren pozoia edanik ez dira hemen egonen ardura baina ikusten ditugu gure etxeko albumetan, belarren ondotik anaia, kusia eta auzoa besarkatzen haur denborako irriarekin, mutikoen artean ontsa, arkadia galdu horretan, galtzetan. Mendekoste gereziak eta beste liburuan deia aipatu
|
zuen
giro hori Jatsuko Etxeparek. Gauaz bidean bezalako ipuinetan, erdi ahantzi sentimendu sare bat azaleratzen du, harreman lauso horiek non ez den ulertzen auzoa zer den, familiako edo amorante potentzial, hasteko seguritate leku bat ere, non segur garen aldatzen den munduan gauza beraz mintzo garela.
|
|
2015
|
|
|
Hark akuilatu zuen klasikoak irakurtzera eta halaxe irakurri zituen Axular eta, batik bat, Agirre Asteasukoa, zeinak gerora haren prosagintzan arrasto nabaria edukiko zuen. Gizon nagusi hiritar hura euskal ahozko tradizio eta herri tradizioarekin (tartean Mikaela Elizegiren Pello Errotaren bizitza bere alabak kontatua) interesaturik ikusteak ere txunditu zuen nabarmenki; izpiritu hori oso diferentea egingo zitzaion Donostian topatuko
|
zuen
giro burges eta refinatuaren aldean.
|
|
|
Bidaia horretan irakurleari «hain arrotz egiten ez zaizkion esperientzia eta sentimendu asko» pitz dakizkiokeela uste du. «Ez gaude hain urruti belaunaldi hark bizi izan
|
zuen
girotik. Niri behinik behin, 1961ean jaioa izanagatik, gauza asko ezagunak zaizkit».Estiloari dagokionez, prosa «bizia» eta «aski gardena» da Ferranterena.
|
|
|
Batak hartzen duena besteak ez du hartzen. Horrek indartzen
|
zuen
giro txar hori, herriz herri?.
|
|
|
Lehendik oihartzun txikiko mobilizazio gutxi batzuk antolatzen hasiak ziren taldeen jarduna hauspotu
|
zuen
giro berriak, bereziki Gesto por la Paz. Gestok, Ajuria Eneko Ituneko indarrekin eta hedabide nagusiekin sintonia osoan, indar mobilizatzaile handia lortu zuen urte gutxian, ETAren indarkeriaren deslegitimazio soziala helburu hartuta.
|
|
|
Ez dira inondik ere huskeriak, baina bai gaitz erdi beste toki askotako errepresalia ankerren aldean. Abertzale nahiz karlistak sarritan elkarren lehengusu izateak ekarriko
|
zuen
giro bare samar hori, eta herriko estilo patriarkalak izango zuen eragina Sarasola familiak arbel negozioarekin normal normal segi zezan, beste zenbait enpresaburu jeltzaleri jabetzak kendu zizkieten garaian.
|
|
|
Liburu honetan jasota gelditu den garaia gure ideia propioen desorekarena da, eta Joxe Ramonek, iritzi zuzenez, ez
|
zuen
giro hura apaindu nahi izan.
|
|
|
–Etorkinak euskal eskolan eta euskal komunitatean integratzekotan, aukera bakarra duzue:
|
zuen
giroa espainiarrena baino erakargarriago egitea?. Nahiz eta gune erdaldundu batean izan, ordea, euskara hutsez funtzionatuta ere ghettoa saihestu eta zabal eta erakargarri izaterik badagoela frogatzen digu, besteak beste, Basauriko El Social aldizkariaren kasuak (gaztelaniazko kazeta izatetik euskara hutsezko izaterako jauzia egin zuen).
|
|
|
Horrela, Aranberrik euskal abangoardiaren formen anbibalentziarekin jolasten du: batetik, borrokak
|
zuen
giro alaia eta gizartearen kohesioa ekarri zuten sinboloak dira eta bestetik, sinbolo abstraktuek horiek gizartean izan duten garrantziaren zergatiaren galdera. Aranberrikenpresen logoei, erakunde publikoei, sinbolo kultural eta politikoei gezurrezkoa den irudiatxertatzen die:
|
|
|
Gabriel Arestik euskararen gorputzean ikusi zuen ingelesaren bikoiztasun hori, eta, nozitu
|
zuen
giro garbizalearen konplexuei kontra eginez, bikoiztasunaren abantailak mahaigaineratu zizkigun. Ingelesez bezala edo, era bateko euskara erabil daiteke kontu domestikoetarako, eta bestalde euskara leizarragatarrago bat komunikazioa mailaz igotzen denean, hau da, hegaldi domestikoetatik haratagoko kontuetan aritzen garenean, hegaldi transozeanikoetan.
|
|
|
Baina guretzat ezinezkoa da San Kristobalen hutsunean sartzea; galerietako giro kutsatua usnatzea, preso bakoitzak hartzen zuen metro karratu eskasaren barruan esertzea. Adreiluek, harriek, burdinek hartzen dituzten formak ikusiz hurbil gintezke, agian, materia horiek mugaturiko airerantz, hutsik egotetik benetan gutxi izanen
|
zuen
giro arrarifikatu harantz: hezearen, zikinaren, ugerraren kiratsa; zopa arin nazkagarriarena, izuarena eta gaixotasunena, izerdiarena:
|
|
|
ELAkoen proposamen sortak erabat izoztu
|
zuen
giroa. LABekoek ez zuten bat bateko erantzunik eman nahi izan: 794 ezezkoa, ezezko borobila, egun batzuk geroago etorri zen; ez zuen ELA ustekabean harrapatu, proposamenak egin orduko mintzakideengan hauteman zituzten sinesgaiztasun keinuek tarte txikia uzten baitzioten beste motako erantzunari; etsigarria gertatu zitzaion, hala ere, ezezkoaren erabatekotasuna.
|
|
|
Gasteizko manifestazioa zeharo jendetsua izan zen; bi bloketan burutu zen Lizarra Garaziko indarrak, Ezker Abertzalea salbu, batean, eta PSE EE, PP eta UA, bestean—; dena dela, bakearen aldeko eta ETAren aurkako ekitaldia behar zuena, lehendakariaren aldeko eta kontrako ekitaldi bihurtu
|
zuen
giro politiko petralduak.847
|
|
|
Aspaldi ahaztuta zeukan emakume harengan ñabardura nardagarriren bat bilatzeko lana. Aspaldi ahaztuta gorroto
|
zuen
giro bateko kafetegia batean zeudela. Are ahaztuago Purgatorioan lehenengoz Odile Moresekin egon zenean bere buruari jarri zizkion autokontrol ariketak.
|
|
2016
|
|
|
Iaz Metal Boskoteak alaitu
|
zuen
giroa Zestoako ardo dastaketaren garaian. (Laiak)
|
|
|
Garbi ageri zen Muñoaren etxe aurrea. Eguzki ahula kotoizko lainoen artean agertu arren, ez
|
zuen
giro onegia egiten kaletik ibiltzeko, oraindik ez zegoen udaberriaren arrastorik inon. Gorkak lepo guztia estaltzen zion jertsea zeraman, eta urduri zegoen;, beldurtuta?
|
|
|
Lau urteko Oskarrek arazorik gabe etsi
|
zuen
giro berrira. Baina Axierrek ez zuen eskolara joan nahi.
|
|
|
Hauek izan dira obra lantzean etorri zaizkigun galderak, sortzaile bakartua baitzen, inguruan zeukan kezka agertzen zuen besterik ez baitzen. Berak sortu behar izan
|
zuen
giro bat. Anaitasun bat sortu zuen Telesforo Monzonekin, baina herritarra zen eta mugimenduaren antolaketari garrantzia ematen zion.
|
|
|
Apaizak afera badagoela argitzen digu lehen gertalditik Errepublikak herrian sortu
|
zuen
giro nahasia erakutsi ondotik.
|
|
|
Baina instituzioez gain, ikus arteetako proposamen independente anitz garatu ziren garai honetan ere, diru-laguntzak baliatuta maiz. Horren eredu dugu 1997an Franck Larcaderen eskutik Bilbok eskaini behar ei
|
zuen
giro sortzaile berriak erakarritako kanpoko artista gutxietakoasorturiko Consonni arte ekoizlea. Hala nola Abisal Espazioa, 1996an Bilboko San Frantzisko inguruan artistek kudeatutako erakusketa eta sorkuntza gunea, Guggenheimen lekurik izango ez zuten sortzaile gazte eta esperimental askotarikoek haien beharrei erantzuteko osatutakoa.
|
|
|
Berehala jaitsiko zela berragindu ondoren, Carlosek leihora jo eta areago ireki zuen. Ez zuen freskatzen, ia arratsaldeko tenperatura berean jarraitzen
|
zuen
giroak, eta almendro eta olibondoen sailetako zomorroek ere ohizko kemenarekin egiten zuten soinu. Ordea den dena ez zegoen bere tokian.
|
|
2017
|
|
|
Kafkak Darth Vadoren konpainia bilatzen zuen gazteluaren har mailetan jarririk. Labana zen malenkoniaren horma eta trenaren zaratak ez
|
zuen
giroa sosegatu.
|
|
|
Argi zegoen mozorroa gainbegirale beldurgarriarentzat nahikoa zela. Lanarekin jarraitu nuen eta, goiza eguerdi bihurtzen ari zela, zirkulazio pixka batek alaitu
|
zuen
giroa. Okin baten furgonetak muinoan gora egin zuen eta poltsa bat jengibre galleta erosi nuen; praketako sakelan gorde nuen larrialdietarako.
|
|
|
Pedro Gil Abad irakaslea erakundearentzat lanean hasi zenean ezagutu
|
zuen
giroa esplikatzen ahalegindu da Misericordia Etxearen beraren artxiboan utzi duen eskuizkribuan, eta aipatzen duen, burdinazko aro, hori bortizkerian oinarritzen zela nabarmendu du.
|